Pamukkale University Journal of Engineering Sciences

942-951

Authors: Masoumeh GHASEMIAN1 , Rouzbeh DABIRI2* , Rahim MAHARI3

Abstract: of soil layers damage to structures located on the ground or the underground. In the last two decades, different experimental methods were used to determine the rate of volumetric strain (settlement) and maximum shear strain based on field and laboratory test data. The main purpose of the present study is the evaluation of the rate of settlement after the occurrence of liquefaction in soils and study relationship between liquefaction potential index (LPI) and settlement. The results of the standard resistance penetration test along Tabriz Metro Line 2 used to estimate the liquefaction potential of soil layers in 54 boreholes. Then, the value of settlement in soil layers due to liquefaction in both dry and saturated soil layers were evaluated. In continue, LPI was calculated. The results of this study showed that the rate of settlement in saturated soil layers was remarkably higher than the layers above the underground water level and with an increase in the density of the soil layers, the rate of settlement and soil volumetric strain decreased. Also, there is a good adoption between LPI and settlement values in soil layers. Öz: Deprem nedeniyle sıvılaşma meydana geldignde, zemin katmanlarının çozulmesi içinde bulunan veya yeraltı yapılarına hasar verebilir. Son yirmi yılda, farklı deneysel yöntemler alan ve laboratuar test verilerine dayandirilarak hacimsel gerilme (zemin oturmasi) ve maksimum kayma gerginliğini belirlemek için kullanıldı. Bu çalışmanın temel amacı, zemin sıvılaşmasından sonra zemin oturma oranı oranının değerlendirilmesi ve sıvılaşma potansiyel endeksi (LPI) ile oturma arasındaki çalışma ilişkisinin değerlendirilmesidir. Tabriz Metro 2 Hattı boyunca Standard Penetrasyon testi (SPT) 54 sondaj deliğindeki sonuçlarindan zemin katmanlarının sıvılaşma potansiyelini tahmin etmek için kullanıldı. Daha sonra hem kuru hem de doymuş zemin katmanlarında sıvılaştırmaya bağlı olarak zemin katmanlarında oturma oranı hesaplanmıştır. Devamında LPI hesaplanmıştır. Çalışmadan elde edilen sonuçlar gösteriyor ki, doymuş zemin katmanlarindaki oturma oranının, yeraltı su seviyesinin üzerindeki zemin katmanlardan belirgin derecede yüksek olduğunu ve zemin katmanlrinin yoğunluğunun arttığında oturma oranının ve zemin hacimsel gerilimin azaldığını gösterdi. Ayrıca, zemin katmanlarında LPI ve zemin oturma değerleri arasında iyi bir uyum var. Anahtar kelimeler: Sıvılaşma, Standard penetrasyon testi (SPT), Zemin oturmasi (hacimsel gerilme), Sıvılaşma potansiyel indeksi (LPI), Tabriz Metro 2 hatti

960-966

Authors: Ali DOĞAN1*

Abstract: This study presents the effect of curvature ratio on transient vibration analysis of simply supported antisymmetric thick cross-ply laminated composite shells (LCS) on elastic foundation. In the analysis, the foundation is modeled with two parameters. These models are Pasternak and Winkler models. The equation of motion for laminated rectangular shells resting on elastic foundation is obtained through Hamilton’s principle. The analysis is achieved in Laplace domain. By using modified Durbin’s algorithm, calculations are transformed from Laplace domain to the time domain. The numerical results are presented in the form of graphics. Öz: Bu çalışmada, elastik zemin üzerine oturan basit mesnetli antisimetrik çapraz-katlı dizilimli tabakalı kompozit silindirik kalın kabukların (LCS), zorlanmış titreşim analizi üzerine eğrilik oranının etkisi sunulmaktadır. Bu analizlerde, zemin iki parametre ile modellendi. Bu modeller Pasternak ve Winkler modelleridir. Hamilton prensipleri ile elastik zemin üzerindeki tabakalı kompozit dikdörtgen kabukların hareket denklemleri elde edilmiştir. Analizler, Laplace alanında elde edilmiştir. Modifiye Durbin yöntemi ile çözümler Laplace alanından zaman alanına dönüştürülmüştür. Sayısal sonuçlar grafikler şeklinde sunulmuştur. Anahtar kelimeler: Tabakalı kompozit, Zorlanmış titreşim, Eğrilik etkisi, Elastik zemin, Kayma deformasyon kabuk teorisi

974-1004

Authors: Utku ZEYBEKOĞLU1 , Halil KARAHAN2*

Öz Dünya ekosistemindeki olumsuzluklar ve küresel ısınma günümüzde insanlığın en önemli sorunlarından birini oluşturmaktadır. Küresel ısınma, buzulların erimesi, deniz suyu seviyesinde yükselme ve yağışlardaki düzensizlikler bu problemlerin varlığını gözler önüne sermektedir. Yağışlardaki düzensizlikler mevcut ve planlanan su yapıları açısından büyük önem arz etmektedir. Ülkemizde son zamanlarda; uzun yıllarda ölçülen yağış ortalaması verilerindeki düzensizlikler, azalmalar ve yağış şiddetlerindeki düzensizlikler sık sık görülmektedir. Bu bulgular Türkiye’nin de ekosistemden ve küresel ısınmadan farklı boyutlarda etkilendiğini göstermektedir. Çalışmada, Meteoroloji Genel Müdürlüğü’nden temin edilen gözlem süresi 20 yıldan fazla olan Türkiye’deki 207 gözlem istasyonuna ait Standart Sürelerde Gözlenen Maksimum Yağış Verilerinden elde edilen Standart Süreli Yağış Şiddeti Verileri kullanılarak istasyonlardaki yağış şiddetlerinin eğilimleri tespit edilmiştir. Eğilim tespit edilirken Mann Kendall ve Spearman’ın Rho, baskınlık belirlemede ise Yenilikçi Eğilim Çözümlemesi yöntemleri kullanılmıştır. İstasyonlara ait verilerdeki her bir standart süre için Mann-Kendall ve Spearman’ın Rho eğilim belirleme yöntemleri ile eğilimler, yenilikçi eğilim çözümlemesi kullanılarak veri setlerindeki baskınlık belirlenmiştir. Belirlenen sonuçlar eşliğinde her bir standart süre için kullanılan istasyonların eğilim ve baskınlık haritaları hazırlanmıştır. Anahtar kelimeler: Yağış şiddeti, Eğilim analizi, Mann-Kendall testi, Spearman’ın Rho testi, Yenilikçi eğilim çözümlemesi, Türkiye Abstract Emerging changes in the ecosystem and global warming are among the humanity’s most important issues in today’s world. Global warming, melting of glaciers, rising sea water levels and irregularities in rainfall show the existence of these problems. The irregularities in rainfall are of great importance in terms of existing and planned water structures. Recently in our country; irregularities in averaged rainfall data measured over many years, declines and irregularities in the intensity of precipitation are frequently observed. These findings show that Turkey is also affected by ecosystem and global warming in different dimensions. Trends in rainfall intensity at stations were determined by using the standard duration rainfall intensity data obtained from the Maximum Rainfall Data observed in standard durations by 207 observation stations in Turkey, the observation period being over 20 years. The data was obtained from the General Directorate of Meteorology. Mann Kendall and Spearman's Rho were used to identify trends, while Innovative Trend Analysis methods were used to determine dominance. Trends were determined by using Mann-Kendall and Spearman's Rho trend testing methods for each standard time of station data, and the dominance of data sets were determined by using innovative trend analysis. Trend and dominance maps of the stations used for each standard duration are prepared in the context of the determined results.

1014-1023

Authors: Mutlu YAŞAR1*

Abstract This study investigates the possible hydropower potential of Turkey, using literature and the General Directorate of State Hydraulic Works plans. Based on the obtained hydraulic potential, two scenarios are proposed. The first scenario is an electricity investment and share of electricity production continuing as a historical trend, while the second scenario is the increase in the share of hydropower plants in total electricity production as 35%, including a newly calculated potential of 156 TWh. The results show that the hydropower potential of Turkey increased from 140 to 156 TWh with a level of 12%. Scenario I shows that the total share of electricity production from hydropower changed from 25% to 26% but natural gas did not change. Scenario II shows that natural gas power production will decrease from 42% to 30% and hydropower production increase from 26% to 35% in 2023. The results also show that if Scenario II is applied, the cumulative present value of gain will be approximately 32% in 2043 with a savings of about $25 billion. Öz Bu çalışmada Türkiye'nin hidroelektrik potansiyeli literatür ve Devlet Su İşleri planları çerçevesinde araştırılmıştır. Elde edilen hidrolik potansiyele dayanarak iki senaryo oluşturulmuştur. İlk senaryoda, mevcut eğilimin sürdürülmesi durumunda elektrik üretimi için gerekli yatırımlar değerlendirilirken, ikinci senaryoda yeni hesaplanan 156 TWh'lik potansiyele sahip olan hidroelektrik santrallerin elektrik üretimindeki payının %35 olması durumu incelenmiştir. Türkiye'nin hidroelektrik potansiyelinin literatürde belirtilen 140 TWh değerinden %12 fazla yani 156 TWh olduğu ortaya konulmuştur. Senaryo 1'e göre elektrik üretiminde hidrolik kaynakların payı %25'ten %26'ya çıkarken doğal gazın payı değişmemiştir. Senaryo 2'ye göre doğal gazdan üretilen elektriğin payı %42'den %30'a düşerken, hidroelektriğin payı %26'dan %35'e yükselmiştir. Sonuçlar, Senaryo 2'nin Senaryo 1'e göre 2043 yılı için %32 daha karlı olacağını ve kazancın bugünkü değerinin yaklaşık 25 milyar dolar mertebesinde olacağını göstermiştir. Anahtar kelimeler: Enerji politikası, Yenilenebilir enerji kaynakları, Hidroelektrik

1030-1036

Authors: Hasan Tahsin ÖZTÜRK1*

Öz Bu çalışmada betonarme tekil temellerin minimum maliyetle optimum tasarımları Yapay Arı Koloni, Guguk Kuşu Arama, Öğretme-Öğrenme Tabanlı Optimizasyon Algoritması adlarıyla bilinen çeşitli sezgisel algoritmalarla gerçekleştirilmiştir. Söz konusu algoritmalarla gerçekleştirilen optimum tasarımlardan elde edilen bulgular çeşitli başarım (performans) ölçütlerine göre değerlendirilmiştir. Algoritmalardan en yüksek başarımı ve en yüksek yakınsama hızını öğretme ve öğrenme tabanlı optimizasyon algoritması göstermiştir. Diğer taraftan temelin eğilme momenti ve normal kuvvet düzeyi ile temel zeminin taşıma gücünün optimum tasarıma etkisi birtakım parametrik çalışmalarla incelenmiştir. Gerçekleştirilen parametrik çalışmalardan normal kuvvetin artmasıyla tekil temelin minimum maliyetinin arttığı, ayrıca dış merkezlik düzeyinin artmasıyla bu artış düzeyinin de yükseldiği anlaşılmıştır. Zemin emniyet gerilmesinin artmasıyla temelin minimum maliyetinin azaldığı görülmüştür. Abstract In this study, optimum designs of reinforced concrete spread footings bases with minimum cost were realized with various metaheuristic algorithms known as Artificial Bee Colony, Cuckoo Search, Teaching-Learning-Based Optimization Algorithm. The findings obtained from the optimum designs performed by the algorithms are evaluated according to various performance criteria. Teaching-Learning-Based optimization algorithm showed the highest performance and convergence speed. On the other hand, the effect of bending moment-axial force level, bearing capacity of soil on the optimum design of the spread footing are investigated by some parametric studies. It is understood that the increase in axial force increases the minimum cost of the spread footing and the increase in the eccentricity level rises the degree of increase. It has been observed that the minimum cost of spread footing has decreased with the increase of the bearing capacity of soil.

1043-1050

Authors: Rasim TEMÜR1* , Gebrail BEKDAŞ2

Öz Mühendislik tasarımlarında, güvenlik koşullarını sağlayacak en düşük maliyete sahip sonuçların elde edilmesi amaçlanmaktadır. Ancak güvenlik koşullarını sağlayan seçenekler içerisinde en düşük maliyetli çözüm, tasarımcının tecrübeli olması durumunda dahi bulunamayabilir. Özellikle mekanik özellikleri ve birim fiyatları birbirinden oldukça farklı iki malzemenin kullanıldığı betonarme yapıların tasarımında bu amacın gerçekleşmesi daha zor olabilir. Bu çalışma kapsamında statik ve dinamik yükler etkisindeki konsol tipi betonarme istinat duvarlarının en uygun (optimum) tasarımın elde edilmesi amacıyla metasezgisel algoritmalardan “Öğretme-öğrenme tabanlı optimizasyon” (ÖÖTO) algoritmasını temel alan bir yöntem önerilmiştir. Optimizasyon sürecinde istinat duvarı stabilitesi (devrilme, kayma ve zemin gerilmesi), kesit kapasiteleri (eğilme momenti, kesme kuvveti) ve betonarme tasarım kurallarını içeren 29 kontrol yapılmıştır. Optimizasyon işleminde 5’i duvar kesiti 12’si betonarme tasarımı ile ilgili olmak üzere toplam 17 değişken kullanılmıştır. İstinat duvarlarının boyutlandırmasında, TS 7994 (Zemin Dayanma Yapıları; Sınıflandırma, Özellikleri ve Projelendirme Esasları) kuralları göz önünde bulundurulmuştur. Betonarme tasarımında ise yürürlükteki ilgili yönetmelikler olan TS 500 (Betonarme Yapıların Tasarım ve Yapım Kuralları) ve DBYBHY (Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik) kuralları uygulanmıştır. Çalışmada önerilen yöntem ile elde edilen sonuçlar mevcut yöntemler ile karşılaştırılmış ve yöntemin konsol tipi betonarme istinat duvarlarının optimum tasarımının bulunmasında uygun olduğu görülmüştür. Anahtar kelimeler: Optimizasyon, Metasezgisel algoritmalar, Öğretme-öğrenme tabanlı optimizasyon, Konsol istinat duvarı Abstract Mühendislik tasarımlarında, güvenlik koşullarını sağlayacak en düşük maliyete sahip sonuçların elde edilmesi amaçlanmaktadır. Ancak güvenlik koşullarını sağlayan seçenekler içerisinde en düşük maliyetli çözüm, tasarımcının tecrübeli olması durumunda dahi bulunamayabilir. Özellikle mekanik özellikleri ve birim fiyatları birbirinden oldukça farklı iki malzemenin kullanıldığı betonarme yapıların tasarımında bu amacın gerçekleşmesi daha zor olabilir. Bu çalışma kapsamında statik ve dinamik yükler etkisindeki konsol tipi betonarme istinat duvarlarının en uygun (optimum) tasarımın elde edilmesi amacıyla metasezgisel algoritmalardan “Öğretme-öğrenme tabanlı optimizasyon” (ÖÖTO) algoritmasını temel alan bir yöntem önerilmiştir. Optimizasyon sürecinde istinat duvarı stabilitesi (devrilme, kayma ve zemin gerilmesi), kesit kapasiteleri (eğilme momenti, kesme kuvveti) ve betonarme tasarım kurallarını içeren 29 kontrol yapılmıştır. Optimizasyon işleminde 5’i duvar kesiti 12’si betonarme tasarımı ile ilgili olmak üzere toplam 17 değişken kullanılmıştır. İstinat duvarlarının boyutlandırmasında, TS 7994 (Zemin Dayanma Yapıları; Sınıflandırma, Özellikleri ve Projelendirme Esasları) kuralları göz önünde bulundurulmuştur. Betonarme tasarımında ise yürürlükteki ilgili yönetmelikler olan TS 500 (Betonarme Yapıların Tasarım ve Yapım Kuralları) ve DBYBHY (Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik) kuralları uygulanmıştır. Çalışmada önerilen yöntem ile elde edilen sonuçlar mevcut yöntemler ile karşılaştırılmış ve yöntemin konsol tipi betonarme istinat duvarlarının optimum tasarımının bulunmasında uygun olduğu görülmüştür. The aim of engineering designs is to obtain results with minimum cost that will provide safety conditions. But the most economical design ensuring security conditions may not be found within the options, even the designer is experienced. Especially in the design of reinforced concrete (RC) structures that consist from two materials with very different mechanical properties and unit costs, it may be more difficult to achieve this purpose. In this study, a methodology based on teaching learning based optimization (TLBO) was proposed for optimum design of RC cantilever retaining wall under the static and dynamic loads. During the optimization process, 29 design constraints including retaining wall stabilities (overturning, sliding and soil stress), section capacities (flexure and shear) and RC design rules are checked. In the optimization problem, totally 17 design variables (5 of them related to cross-section dimension and 12 of them related to RC design) are used. In the sizing of retaining wall, the rules of the TS 7994 (Soil Retaining Structures; Properties and Guidelines for Design) are considered. In the RC design, the requirements of the relevant regulations; TS 500 (Requirements for Design and Construction of Reinforced Concrete Structures) and DBYBHY (Specification for Buildings to be Built in Seismic Zones) are considered. The results obtained by the proposed method were compared with the existing methods and the method seems as suitable for the optimum design of the cantilever type RC retaining walls.

1062-1068

Authors: Mustafa ASLAN1* , Onur GÜLER2 , Ümit ALVER3

Öz Abstract Bu çalışmada, otomotiv sektöründe taşıyıcı elemanlardan olan şasi malzemesinin mukavemet değerlerini yükseltirken ağırlığını düşürmek amacıyla şasi malzemesi olarak sandviç panel teknolojisinin kullanılabilirliği araştırmak amaçlanmıştır. Yüzey malzemeleri olarak; karbon elyaf ve cam elyaf takviyeli polyester kompozit ile alüminyum plaka kullanılırken, çekirdek malzemeleri olarak; alüminyum bal peteği, polipropilen (PP) bal peteği ve polietilen terafitalat (PET) sert köpük kullanılmıştır. Yüzey kompozit malzemeleri, cam ve karbon elyaf kumaşlarının katmanlı olarak polyester reçinesi ile ıslatılarak el yatırma ve basınçlı kalıplama metoduyla üretilmiştir. Sandviç plakaların soğuk preste 50 bar basınç altında 720 dk. boyunca kürünü tamamlaması sağlanmıştır. Sandviç kompozitler, yüzey ve çekirdek malzemelerinin epoksi bant ile birleştirilerek ve sıcak preste 90 °C’de 30 dk. ve 120 °C’de 60 dk. 3 bar basınç altında bekletilerek üretilmiştir. Üretilen sandviç panel kompozitlerden standartlara uygun olarak; eğilme, yüzey ve kenar doğrultusunda basma numuneleri alınıp eğilme ve basma deneylerine tabi tutulmuştur. Deney sonuçlarına göre, sandviç panellerde çekirdek malzemelerinin yüzey malzemelerine kıyasla panel mekanik özelliklerinde daha belirgin değişimler oluşturduğu belirlenmiştir. Çekirdek malzeme olarak eğilme dayanımı ve kenara basma dayanımı açısından PET çekirdek malzemesi, eğilmede elastikiyet ve yüzeye basma mukavemeti açısından alüminyum bal peteği en iyi sonuçları göstermiştir. Bununla birlikte, PP köpük malzemeleri ile üretilen sandviç paneller ise diğer çekirdek malzemelerden üretilenlere göre önemli oranda yüksek uzama oranı göstermiştir. In this study, it was aimed to investigate the usability of sandwich panel technology as a frame material in order to decrease the weight of the frame material in the automotive sector while increasing the strength values of the chassis material. Carbon fiber, glass fiber polyester composites and aluminum plate were used as surface materials while aluminum honeycomb, polypropylene (PP) honeycomb and polyethylene terephthalate (PET) rigid foam were used as core materials. Surface composite materials are produced by wetting the glass and carbon fibre fabrics using polyester resins in layers by hand lay-up and compression method. It was provided that the plates completed their curation with a cold pressure at 50 bar for 720 minutes. The sandwich composites were produced by combining the surface and core materials with epoxy adhesive tape and holding under the hot pressure at 90 °C for 30 minutes and 120 °C for 60 minutes at 3 bar pressure. According to the standards of produced sandwich panel composites; bending, flatwise and edgewise in the direction of the compression samples were taken and subjected to bending and compression experiments. According to obtained experiment results; it was determined that core material is the more significant changes on the mechanical properties compared to surface materials. As a core material it was proven that Aluminum honeycomb core materials show the highest results in terms of bending and edgewise compression strength while PET core materials show highest results in terms of flexural stiffness and flatwise compression strength. However, it was seen that the panels with PP honeycomb core demonstrated considerably more elongation values than those of the other panels. Anahtar kelimeler: Sandviç paneller, Kompozit malzemeler, Bal peteği, Çekirdek malzemeler, Mekanik özellikler Abstract In this study, it was aimed to investigate the usability of sandwich panel technology as a frame material in order to decrease the weight of the frame material in the automotive sector while increasing the strength values of the chassis material. Carbon fiber, glass fiber polyester composites and aluminum plate were used as surface materials while aluminum honeycomb, polypropylene (PP) honeycomb and polyethylene terephthalate (PET) rigid foam were used as core materials. Surface composite materials are produced by wetting the glass and carbon fibre fabrics using polyester resins in layers by hand lay-up and compression method. It was provided that the plates completed their curation with a cold pressure at 50 bar for 720 minutes. The sandwich composites were produced by combining the surface and core materials with epoxy adhesive tape and holding under the hot pressure at 90 °C for 30 minutes and 120 °C for 60 minutes at 3 bar pressure. According to the standards of produced sandwich panel composites; bending, flatwise and edgewise in the direction of the compression samples were taken and subjected to bending and compression experiments. According to obtained experiment results; it was determined that core material is the more significant changes on the mechanical properties compared to surface materials. As a core material it was proven that Aluminum honeycomb core materials show the highest results in terms of bending and edgewise compression strength while PET core materials show highest results in terms of flexural stiffness and flatwise compression strength. However, it was seen that the panels with PP honeycomb core demonstrated considerably more elongation values than those of the other panels.

1079-1086

Authors: Ilgın GÖKAŞAR1 , Büşra BURAN2 , Selim DÜNDAR3*

Öz Abstract Hizmet kalitesi, 1980’lerden bu yana, önemli bir konu olarak değerlendirilmektedir. Kişiden kişiye farklılık gösterebildiği ve somut bir çıktı üretmediği için, hizmet kalitesinin ölçümü, ürün kalitesine kıyasla daha zordur. Hizmet kalitesinin değerlendirilmesi için, literatürde çok sayıda model geliştirilmiştir. Ulaştırma iş kolu, hizmet iş kolunun önde gelen bileşenlerinden birisidir. Toplu taşımanın kalitesinin arttırılması, kentlerin gelişiminde ve özel araç kullanımının toplu ulaşıma yönlendirilmesinde kuvvetli bir etkendir. Otobüs hizmetlerinin kalitesi, toplu ulaşımın kalitesinin ölçülmesine olanak sağlayan TS-EN 13816 Standardına göre tanımlanmıştır. İstanbul’da otobüsler için hizmet kalite ölçütleri belirlenmiş olup performansları sistematik bir şekilde ölçülmektedir. Bu çalışma kapsamında, otobüs hizmetlerinin kalitesinin değerlendirmek için, İETT tarafından internet üzerinden kullanıcılara uygulanan memnuniyet anketlerinin 2177 tanesinin sonuçları kullanılarak faktör analizi uygulanmış ve çoklu doğrusal regresyon modeli oluşturulmuştur. Ortaya çıkan 2 faktör incelendiğinde, kullanıcıların hizmete erişime, konfordan daha fazla önem verdikleri ortaya çıkmıştır. Ayrıca, kullanıcı anketlerinin sonuçları, hizmet sağlayıcıların görüşleri ile karşılaştırılmış, iki kesimin görüşü arasında yalnızca %1.733’lik fark gözlemlenmiştir. Service quality has been regarded as an important issue since the 1980s. The measurement of service quality is harder than the quality of the product, since it varies from person to person and produces no concrete output. A number of models have been developed in the literature to assess service quality. The transportation sector is one of the leading components of the service sector. Increasing the quality of public transport has a strong influence in the development of cities and decreasing the usage of private cars. The quality of bus services is defined in accordance with TS-EN 13816 Standard, which allows measurement of the quality of public transport. In Istanbul, service quality criteria for buses are determined and their performance is measured systematically. In this study, factor analysis was applied to evaluate the quality of the bus services using the results of the Satisfaction Surveys applied by IETT to 2177 users on the internet and a multiple linear regression model was developed. When the two emerging factors are examined, it is seen that users pay more importance to access to the service than the comfort. In addition, the results of user surveys were compared with the views of service providers, and a difference of only 1.733% was observed between the two groups’ views. Anahtar kelimeler: Otobüs hizmetleri, Kalite değerlendirilmesi, Hizmet kalitesi, Faktör analizi, Çoklu doğrusal regresyon Keywords: Bus services, Quality evaluation, Service quality, Factor analysis, Multiple linear regression Abstract Service quality has been regarded as an important issue since the 1980s. The measurement of service quality is harder than the quality of the product, since it varies from person to person and produces no concrete output. A number of models have been developed in the literature to assess service quality. The transportation sector is one of the leading components of the service sector. Increasing the quality of public transport has a strong influence in the development of cities and decreasing the usage of private cars. The quality of bus services is defined in accordance with TS-EN 13816 Standard, which allows measurement of the quality of public transport. In Istanbul, service quality criteria for buses are determined and their performance is measured systematically. In this study, factor analysis was applied to evaluate the quality of the bus services using the results of the Satisfaction Surveys applied by IETT to 2177 users on the internet and a multiple linear regression model was developed. When the two emerging factors are examined, it is seen that users pay more importance to access to the service than the comfort. In addition, the results of user surveys were compared with the views of service providers, and a difference of only 1.733% was observed between the two groups’ views.

1093-1099

Authors: Süheyla Pelin ÇALIŞKANELLİ1 , Serhan TANYEL2*

Öz Denetimsiz kavşaklardaki araç hareketleri ile ilgili genel kabul, anayol akımı içindeki araçların mutlak önceliğe sahip olmasıdır. Ancak gerçek trafik koşulları altında bu durum her zaman mümkün olmayabilir. Yapılan çalışmalar, yanyolda bekleyen sürücülerin, bekleme süresi uzadıkça kavşağa girişte kural dışı davranışlar sergileyebildiklerini göstermektedir. Bu durumda anayolda hareket eden sürücüler, yavaşlayarak veya durarak olası bir kazayı engellemeye çalışacaklardır. “Ters öncelik” veya “aralık zorlama” olarak ta adlandırılan bu durum anayol akımındaki araçların gecikmelerine sebep olmaktadır. Çalışmada anayol akımındaki araçların gecikmesine sebep olan koşullar incelenmiş ve AIMSUM benzetim programı yardımıyla bir “T” kavşakta DUR, YOL VER ve KONTROLSÜZ denetim koşulları için anayol araçlarının gecikmelerini hesaplayan bağıntılar önerilmiştir. Anahtar kelimeler: Işıksız kavşaklar, Kapasite, Gecikme, Ters öncelik Abstract The general acceptance of vehicle movements at unsignalized intersections is that vehicles in the major stream have absolute priority. However, under real traffic conditions this may not always be possible. Studies show that drivers waiting on the minor road approach can exhibit irregular behaviors when entering the intersection. In this case the drivers on the main road will try to prevent a possible accident by stopping or slowing down. This is referred to as "reverse priority" or "gap forcing " which causes delays in vehicles in the major stream. In the study, the conditions which causes delay to vehicles in the mainstream is investigated by using AIMSUN simulation program and new functions for stop-controlled, yield-controlled and uncontrolled intersections which can be used in calculation major stream delays are suggested.

1107-1116

Authors: Hüseyin CEYLAN1* , Tayfun ÖZCAN2

Öz Gelişmekte olan ülkelerde kentiçi toplu taşıma sistemleri arasında en yaygın tür olan otobüs taşımacılığının verimliliğini arttırmaya yönelik çalışmalar son yıllarda artmaktadır. Otobüs sitemlerinin performansının ele alındığı birçok çalışmada, kullanıcı ve işletmeci faydalarını eniyileyen yaklaşımlar üzerinde durulmaktadır. Bu çalışmada, kentiçi otobüs ağlarındaki sefer sıklıklarını eniyileyen iki-seviyeli bir simülasyon/optimizasyon modeli geliştirilmektedir. Üst seviyede, işletmeci ve kullanıcı maliyetlerini temsil eden bir amaç fonksiyonunun çözümü için sezgisel Armoni Araştırması (AA) optimizasyon tekniği tabanlı bir model önerilmektedir. Alt seviyede ise talebin toplu taşıma ağına dağılımını temsil eden toplu taşıma ataması problemi çözülmektedir. Önerilen modelde, aktarma bekleme sürelerinin kesin hesabı için zaman çizelgesi tabanlı toplu taşıma ataması yaklaşımı kullanılmakta ve toplu taşıma ataması problemi logit tabanlı bir modele dayalı olarak VISUM yazılımı ile çözülmektedir. Geliştirilen model, toplu taşıma ağ tasarımı çalışmalarında yaygın olarak kullanılan bir test ağına uygulanmıştır. Sonuçlar, AA tabanlı modelin sefer sıklığı optimizasyonu probleminin çözümünde etkin olarak kullanılabileceğini ortaya koymuştur. Anahtar kelimeler: Kentsel toplu taşıma, Otobüs taşımacılığı, Armoni araştırması, Toplu taşıma ataması, VISUM Abstract In developing countries, efforts to increase the efficiency of bus transportation, which is the most common type of urban public transport systems, have been increasing in recent years. Many studies addressing the performance of bus systems focus on approaches to optimizing user and operator benefits. In this study, a bi-level simulation/optimization model is developed to optimize service frequencies in urban bus networks. At the upper level, a meta-heuristic Harmony Search (HS) optimization technique based model is proposed for solving an objective function that represents operator and user costs. At the lower level, the transit assignment problem, which represents the distribution of demand over the transit network, is solved. In the proposed model, a time-table based transit assignment approach is used for the exact calculation of transfer wait times, and the transit assignment problem is solved using VISUM software based on a logit-based choice model. The developed model has been applied to a test network that is widely used in transit network design studies. The results show that the HS based model can be used effectively to solve the service frequency optimization problem.

1125-1129

Authors: Deniz UÇAR1*

Abstract Öz In this study for the first time, biological reduction of the Acid Red 14 in elemental sulfur-based anaerobic reactor was studied. Two up-flow packed bed reactors were investigated in parallel for 95 days. Sulfur and methanol were used as electron donors in these reactors and the performance of the sulfur-based reduction process was investigated in comparison with a conventional electron source - methanol. The reactors were operated in 7 different periods, the influent dye concentration was kept at 5-10 mg/L and HRT was set to 12-24 hours. While influent Acid Red 14 concentration was 10±0.14 mg/L, it was reduced to 1.3±0.2 in the methanol-based reactor and 2.05±0.2 in the sulfur-based reactor. Elemental sulfur was used for the first time in and the effect of sulfur oxidation in dye reduction process on sulfate and alkalinity production was also investigated. Bu çalışmada ilk kez elementel kükürt bazlı anaerobik reaktörde Asit Kırmızı 14'ün biyolojik olarak indirgenmesi çalışılmıştır. İki yukarı akışlı paket yataklı reaktör birbirine paralel olarak 95 gün boyunca işletilmiştir. Bu reaktörlerde elektron kaynağı olarak kükürt ve metanol kullanılmış ve kükürt bazlı indirgeme işleminin performansı yaygın bir elektron kaynağı olan metanol ile karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Reaktörler 7 farklı periyotta çalışılmış olup, giriş boya konsantrasyonu 5-10 mg/L’de ve HRT 12-24 sa. olarak ayarlanmıştır. Asit Kırmızı 14 konsantrasyonu girişte 10±0.14 mg/L iken, metanol bazlı reaktörde 1.3±0.2 mg/L'ye, kükürt esaslı reaktörde ise 2.05±0.2 mg/L’ye düşmüştür. Kükürt bu çalışma ile boya indirgeme sürecinde ilk kez kullanılmış ve bu süreçte kükürt oksidasyonunun sülfat ve alkalinite üretimine etkisi ayrıca araştırılmıştır. Öz Bu çalışmada ilk kez elementel kükürt bazlı anaerobik reaktörde Asit Kırmızı 14'ün biyolojik olarak indirgenmesi çalışılmıştır. İki yukarı akışlı paket yataklı reaktör birbirine paralel olarak 95 gün boyunca işletilmiştir. Bu reaktörlerde elektron kaynağı olarak kükürt ve metanol kullanılmış ve kükürt bazlı indirgeme işleminin performansı yaygın bir elektron kaynağı olan metanol ile karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Reaktörler 7 farklı periyotta çalışılmış olup, giriş boya konsantrasyonu 5-10 mg/L’de ve HRT 12-24 sa. olarak ayarlanmıştır. Asit Kırmızı 14 konsantrasyonu girişte 10±0.14 mg/L iken, metanol bazlı reaktörde 1.3±0.2 mg/L'ye, kükürt esaslı reaktörde ise 2.05±0.2 mg/L’ye düşmüştür. Kükürt bu çalışma ile boya indirgeme sürecinde ilk kez kullanılmış ve bu süreçte kükürt oksidasyonunun sülfat ve alkalinite üretimine etkisi ayrıca araştırılmıştır. Keywords: Anahtar kelimeler: Asit kırmızı 14, Elementel kükürt, Metanol, Biyolojik bozunum, Renk giderme

1135-1140

Authors: Levent GÜREL1* , Selahi GÜNEŞ2

Öz Bu çalışma kapsamında Samsun Sahilleri’nden toplanan midye kabukları kullanılarak, bu kabukların sentetik olarak hazırlanmış atıksulardan kurşun ve nikel gibi ağır metalleri giderme kapasitesi araştırılmıştır. Yapılan çalışmalarda, midye kabukları iki ayrı şekilde kullanılmıştır. Bunlardan ilkinde, ham midye kabukları sadece öğütülmüştür. Diğerinde ise, kabuklar öğütüldükten sonra sülfürik asit kullanılarak ön arıtımdan geçirilmiştir. Deneysel çalışmalarda pH, zaman, midye kabuğu miktarı gibi çeşitli değişkenler kullanılarak midye kabuklarının ağır metal giderim potansiyeli incelenmiştir. Çalışmalar 25 °C sabit sıcaklık ve 150 devir/dk. çalkalama hızında yürütülmüştür. Deneylerde kullanılan midye kabuğu boyutu 45-125 µm olarak seçilmiştir. Yapılan çalışmalar neticesinde elde edilen sonuçlara göre, ham olarak kullanılan midye kabuklarıyla yapılan deneylerde, arıtım sonrası pH değerleri dikkate alınarak, kimyasal çöktürme mekanizmasının hâkim mekanizma olduğu sonucuna varılmıştır. Ön arıtımlı (asitle muamele edilmiş) midye kabuklarının arıtım performansı incelendiğinde ise, meydana gelen arıtım mekanizmasının adsorpsiyonu temsil ettiği anlaşılmıştır. Ham midye kabukları kullanılarak, kurşun ve nikel iyonu konsantrasyonları yaklaşık olarak 100 mg/L’den sırasıyla en düşük 3.9 mg/L ve 73.62 mg/L’ye indirilmiştir. Ön arıtımlı midye kabukları ile yapılan çalışmalarda ise sadece kurşun giderimi araştırılmış ve yaklaşık 100 mg/L olan başlangıç konsantrasyonu pH 2’de 9.22 mg/L’ye düşürülmüştür. Ön arıtımlı midye kabukları için adsorbent tutma kapasitesi (q) 0.4 g/L midye kabuğu dozajında 244.74 mg/g olarak bulunmuştur. Anahtar kelimeler: Karadeniz midye kabuğu, Adsorpsiyon, Kimyasal çöktürme, Ağır metal arıtımı Abstract The removal capacity of mussel shells in removing heavy metals such as lead and nickel from wastewaters prepared synthetically was investigated by using the shells collected from Samsun Coasts within the scope of this work. In the studies, mussel shells were used in two different forms. In the first form, raw mussel shells were only grinded. On the other one, the mussel shells were pretreated by using sulfuric acid after grinding. The heavy metal removal potential of mussel shells was investigated using various variables such as pH, time and mussel shell dosage in experimental studies. Tests were conducted at 25 °C constant temperature and a shaking speed of 150 rpm. The size of the mussel shell used in experimental studies was chosen as 45-125 µm. It was concluded from the results of the studies carried out by using raw mussel shells that the dominant mechanism was chemical precipitation according to the pH values after treatment process. It has been understood that the treatment mechanism was adsorption when the treatment performance of the pretreated mussel shells was in question. Lead and nickel ion concentrations were reduced from approximately 100 mg/L to 3.90 mg/L and 73.62 mg/L, respectively by using raw mussel shells. In the tests conducted with pretreated mussel shells, only lead removal was studied and lead concentration of approximately 100 mg/L was decreased to 9.22 mg/L at pH 2. Adsorbent uptake capacity was found to be 244.74 mg/g at 0.4 g/L mussel shell dosage for pretreated mussel shells.

1157-1160

Authors: Gülbin ERDEN1* , Ayşe FİLİBELİ2

Abstract The objective of this study was to compare dewatering properties of chemically conditioned sludge and freeze/thawed sludge as determined by mainly specific resistance to filtration (SRF), dry solids content of sludge cake (DS), and capillary suction time (CST) parameters. The experimental studies were carried out with mixed sludge samples taken from a municipal wastewater treatment plant in Turkey. In chemical conditioning experiments, sludge samples were conditioned with different dosages of polymer using classical jar test method. In freeze/thaw conditioning experiments, samples were frozen at -16.5 °C at different freezing rates and then thawed at 21±1 °C at different times in order to determine the effect of thawing time on dewatering performance. 25 mg/L polymer dose and 2.71 mm/h freezing rate were found to be optimum in terms of sludge conditioning. Rapid freezing that is higher than 8.13 mm/h could not sufficiently condition the sludge and there was no significant effect of thawing time on conditioning performance. Dewatering properties of chemically conditioned sludge and freeze/thawed sludge was determined as very close to each other. While CST and SRF reductions were calculated as 76% and 75%, respectively at 25 mg/L polymer dosage, 2.71 mm/h freezing rate application caused 79% and 76% reduction in CST and SRF, respectively. Öz Bu çalışmanın amacı kimyasal olarak şartlandırılmış çamur ve dondurulup çözdürülmüş çamurun su verme özelliklerinin özgül filtre direnci (ÖFD), çamur keki katı madde içeriği (KM) ve kapiler emme süresi (KES) parametre değerlerinin belirlenmesi ile karşılaştırılmasıdır. Deneysel çalışmada, İzmir (Türkiye)’de bulunan bir kentsel atıksu arıtma tesisi çamurları kullanılmıştır. Kimyasal şartlandırma deneylerinde çamurlar farklı dozlardaki polimer ile klasik jar testi metodu kullanılarak şartlandırılmıştır. Dondurma/çözme yöntemi ile şartlandırma çalışmalarında ise çamur örnekleri -16.5 °C’de farklı donma hızlarında dondurulmuş ve sonra 21±1 °C’de çözme süresinin su alma performansına etkisini belirlemek amacıyla farklı çözme sürelerinde çözdürülmüştür. 25 mg/L polimer dozu ve 2.71 mm/sa. donma hızı çamur şartlandırma için en uygun koşul olarak belirlenmiştir. 8.13 mm/sa.’ten daha hızlı dondurma işlemi çamurun şartlandırılması için yeterli olmamıştır. Yanı sıra, çözme süresinin çamur şartlandırma performansı üzerinde önemli bir etkisi olmadığı belirlenmiştir. Çalışmanın bir sonucu olarak, kimyasal şartlandırılmış çamur ile dondurma/çözme ile şartlandırılan çamurların su verme özellikleri birbirine oldukça yakın olduğu belirlenmiştir. 25 mg/L polimer uygulamasında KES ve ÖFD değerlerindeki azalma sırasıyla %76 ve %75 iken ve 2.71 mm/sa. dondurma hızı uygulaması sırasıyla %79 ve %76 KES ve ÖFD azalmasına sebep olmuştur. Çalışmanın diğer bir sonucu ise dondurma/çözme ile şartlandırılmış çamurların kimyasal şartlandırılmış çamurlara oranla vakum filtrasyonu sonrasında daha yüksek katı madde içeriklerine ulaşmasıdır. Anahtar kelimeler: Çamur, Susuzlaştırma, Kimyasal şartlandırma, Polimer, Dondurma/Çözme

1169-1178

Authors: Hakan ÇELEBİ1* , Gülden GÖK2

Öz Ülkemizde gelişmekte olan illerde nüfus artışına bağlı olarak araç sayısında ve trafikte yoğunluklar her geçen gün artmaktadır. Bu durum sosyo-ekonomik açıdan gelişme olarak değerlendirilse de çevreye (toprak-su-hava) olumsuz ekolojik etkileri olmaktadır. Otoyollar, şehirlerde yapılan önemli ve bir o kadar da gerekli mühendislik yapılarındandırlar. Özellikle şehirleri birbirine bağlayarak sosyo-ekonomik ve diğer alanlarda etkili bir konuma sahiptirler. Günümüzde artan otoyol taşımacılığı, hızlı şehirleşme ve artan araç sayısı trafikten kaynaklı ağır metal kirliliğini önemli bir konu haline getirmiştir. Toprakların ağır metaller ile yüksek oranda kirlenmeleri otoyollara yakınlıklarından kaynaklanmaktadır. Bu nedenlerle toprağa ulaşan ağır metallerin topraktan uzaklaştırılmasının zor olması nedeniyle toprak kirliliği önemli bir çevre sorunu olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu çalışmada otoyol kenarlarında yer alan toprakların kirlilik durumu üzerine yapılan çalışmalar, kirleticilerin kaynakları ve dağılımı incelenmiştir. Anahtar kelimeler: Ağır metaller, Otoyol, Toprak kirliliği Abstract In the developing provinces of our country, the traffic jam and the number of vehicles gradually increased over day, which is related to the population growth. This situation could be identified as the socio-economic development. However, it led to negative effects on soil-water-air. Highways are important and necessary engineering structures in the cities, which connect different cities and have an important effect on the socio-economic development and other areas. Today, because of increasing highway transport, the rapid urbanization and higher number of vehicles, heavy metal pollution of traffic become an important issue. For that reason, in these places soil pollution level is an important environmental problem, as it is difficult to remove heavy metals from the soil. Soils are close to the highways, leading to higher level of pollution due to heavy metals. This study examines previous researches on the pollution of lands, sources and distribution of pollutants which are located close to the highways.

1188-1191

Authors: Hüseyin ERTEN1*

Öz Denizli havzası batı Anadolu’da yer alır ve erken orta Miyosen-Kuvaterner yaşlı karasal tortulları barındırır. Bu karasal tortullarda pek çok memeli fosil lokalitesi bulunmuştur. Özellikle Kuvaterner devrinde bulunan küçük-büyük memeli fosilleri, cins ve tür açısından oldukça zengindir ve çoğunlukla Anadolu’daki ilk bulgulardır. Bu fosil gruplarından küçük memeli olanları Tosunlar Formasyonun taban bölümündeki akarsu tortullarında bulunmuştur (Gökpınar lokalitesi). Büyük omurgalı (memeli) olanlar ise yine Tosunlar Formasyonu içerisinde yer alan ve mermercilik alanında kullanılan travertenlerin farklı seviyelerinde bulunmuştur. Yeni cins ve türlerinde bulunduğu bu fosi grupları Anadolu’nun Kuvaterner dönemi paleofaunasının belirlenmesinde önemli bir rol oynamaktadır. Anahtar kelimeler: Denizli havzası, Kuvaterner, Memeli Abstract The Denizli Basin is located in the Western Anatolia and it includes early-middle Miocene-Quaternary terrestrial sediments. Several mammal fossil localities were found in these terrestrial sediments. Especially, small-large mammal fossils from Quaternary period are considersbly rich in terms of genus and species and they are mostly the first findings in Anatolia. Micro mammal fossils have been identified in the fluvial sediments in the lower levels of Tosunlar Formation (Gökpınar locality). However, large vertebrate (mammals) fossils have been obtained from different levels of travertines in the Tosunlar Formation used in marble industry. These fossil groups, which include new genus and species, have a significant role in the identification of the paleofauna of Anatolia in Quaternary period.

1200-1208

Authors: Savaş TOPAL1* , Mehmet ÖZKUL2

Abstract In this study, in order to determine relative tectonic activity of the Honaz Fault, geomorphic indices such as triangular facets, drainage basin asymmetry (AF), hypsometric integral (HI), drainage basin shape (Bs), ratio of valley-floor width to valley height (Vf), and mountain front sinuosity (Smf) have been calculated. The results of the indice analysis were evaluated and then index of the relative tectonic activity (Iat) were re-evaluated. Base on the different Iat values, the results were divided into four classes that range from the relatively highest to the relatively lowest tectonic activity. The drainage basin area between Honaz Fault and Mount Honaz is an ideal place to test relative tectonic activity. The Honaz fault that is the north boundary fault of the Honaz Mountain has been divided into the Karateke segment and Honaz segment. The indice values calculated from these segments are triangular facets (Lf / Ls: 0.3-0.46), AF (32-77), HI (0.1-0.6), Vf (0.08-0.7), Bs (1.53-5.06) and Smf (1.12-1.41). The results of this study exhibit the presence of high to very high tectonic activity especially in the central part of the Honaz Fault. Based the results, the neotectonics played an important role in geomorphic evolution of this part of the Honaz Mountain. In addition to the results obtained, evidence of seismic activity, travertine occurrences due to thermal springs and alluvial fans in front of fault zones support high tectonic activity in the region. Öz Bu çalışmada, Honaz fayının göreceli tektonik aktivitesinin belirlenmesi için, dağ önü sinüslülük oranı (Smf), üçgen yüzler, vadi taban genişliğinin vadi yüksekliğine oranı (Vf), drenaj havzası asimetrisi (AF), hipsometrik integral (HI) ve drenaj havzası şekli (Bs) gibi jeomorfik indisler hesaplanmıştır. İndis analizlerinin sonuçları değerlendirilmiş ve daha sonra göreceli tektonik aktivite indisi (Iat) olarak tekrar değerlendirme yapılmıştır. Farklı Iat değerlerine dayanarak, sonuçları nispeten en düşükten en yüksek tektonik aktiviteye kadar dört sınıfa bölünmüştür. Honaz Fayı ile Honaz Dağı arasındaki drenaj havzası alanı, göreceli tektonik aktiviteyi test etmek için ideal bir yerdir. Honaz Dağı'nın kuzey sınır fayı olan Honaz fayı morfolojik olarak Karateke ve Honaz segmentlerine ayrılmıştır. Bu iki segmentte hesaplanan indis değerleri, Smf (1.12-1.41), üçgen yüzeyler (Lf/Ls: 0.3-0.46), Vf (0.08-0.7), AF (32-77), HI (0.1-0.6) ve Bs (1.53-5.06)’dır. Bu çalışmanın sonuçları Honaz Fayının özellikle orta kesimlerinde çok yüksek ve yüksek tektonik aktivitenin varlığını ortaya koymaktadır. Araştırmanın sonucu, Honaz Dağı’nın bu bölümünün jeomorfik evriminde neotektonizmanın önemli bir rol oynadığını göstermektedir. Elde edilen sonuçların yanı sıra bölgedeki sismik aktivite, sıcak su kaynaklarına bağlı traverten oluşumları ve fay hatlarının önündeki alüvyon yelpazelerinin varlığı bölgedeki yüksek tektonik aktiviteyi desteklemektedir. Anahtar kelimeler: Honaz fayı, Tektonik jeomorfoloji, Göreceli tektonik aktivite, Jeomorfik indis, Güneybatı Anadolu

1220-1229

Authors: Hamit ÇAKICI1*

Öz Süreksizlik içeren kaya kütlelerinin dayanım özelliklerinin belirlenmesinde, jeolojik çalışmaların yanında jeofizik yöntemlerin uygulanmasıda çok daha doğru ve güvenilir sonuçların elde edilmesini sağlar. Bu çalışmada Deriner (Artvin) Baraj yerinde sağ ve sol sahilde jeolojik yapı dikkate alınarak 20 farklı noktada belirlenen profillerde kayaların elastik parametrelerinin ve kaya kalitelerinin belirlenmesi amacıyla arazide sismik kırılma ölçümleri yapılmıştır. Bu ölçümlerden çalışma alanındaki hâkim kayaç türü granodiyorit kayaçlarının içinde yayılan elastik dalgaların (P- ve S- dalgaları) hesaplanmış ve bu hızlar kullanılarak yoğunluk (ρ),poisson oranı (), kesme modülü (G), bulk modülü (k) ve elastisite modülü (E_SKY ) hesaplanmıştır. Baraj yerinde kaya kütlesinin serbest basınç dayanımı (q_u ) enine dalga hızına (V_s ) bağlı olarak belirlenmiş olup, sismik ölçümlerin yapıldığı profillerden elde edilen boyuna dalga hızlarından (V_p ) yararlanılarak kaya kütlesinin sökülebilirliğinin sınıflaması yapılmıştır. Deriner baraj yerinde yüzeylenen granodiyoritin kaya kalitesi özelliği (RQD), 20 farklı yerde doğrudan yüzeylenmiş granodioritin yüzeyinde belirlenen ölçüm hatlarında yapılan çatlak sayısı ölçümlerden yararlanarak hesaplanmıştır. Çalışma alanına ait hız dağılım haritaları yapılmış ve baraj yerinde bulunan granodiyorit kaya kütlesinin RQD değerleri ile sismik kırılma yönteminden elde edilen V_s (m/s),G (MPa) ve E_SKY (MPa) değerleri arasındaki ilişkiler incelenmiştir. Araştırmada, önce bu özelliklere ait serpilme diyagramları çizilmiş ve belirtilen özellikler arasında doğrusal ilişkilerin olduğu tespit edilmiştir. Anahtar kelimeler: Deriner barajı, Elastisite modülü (E_SKY ), Kesme modülü (G), RQD , Sismik hız, t-testi Abstract Application of geophysical methods besides geological studies in determining the resistance properties of rock mass including discontinuous provides much more accurate and reliable results. In this study, seismic refraction measurements were done in order to obtain the elastic parameters and quality of rocks at 20 different stations with determined profiles at the Deriner (Artvin) Dam site on both the right and left side. The density (ρ), the Poisson’s ratio () the shear modulus (G), the bulk modulus (k) and the modulus of elasticity (E_SKY ) were calculated by using the propagation velocities of elastic waves (P and S waves) within the granodiorite which is dominant rock in the area. The free compressive strength (q_u ) of the rock mass at the dam site has been calculated using the shear wave velocity (V_s ), and the rippability of the rock mass was classified by using the longitudinal wave velocities (V_p ) obtained in the profiles where seismic measurements were done. The rock quality designation(RQD) features of granodiorite outcroped at the Deriner dam site was calculated by utilizing the crack number technique directly on the surface on granodiorite in seismic measurement profile at 20 different stations. The maps of the velocity distributions of the study area obtained in these measurements are given. The relationship between the percentage distribution of the RQD values of the granodiorite rock mass at the dam site and the V_s (m/s),G (MPa) and E_SKY (MPa) values obtained from the seismic refraction method are investigated. In the study, firstly, the scatter diagrams of these properties were ploted and linear relationships were found between the specified properties.

1237-1244

Authors: Barış SEMİZ1*

Öz Pamukkale (Denizli) bölgesinin kuzeydoğusunda yüzeyleyen Asartepe (LE2) ve Kızılburun (LE3 ve LE4) formasyonlarından alınan üç adet kil örneğinin fiziko-kimyasal, mineralojik ve termal özelliklerini incelemek için X-ışını floresans, termal analiz, X-ışını kırınımı, Atterberg limitleri ve tane boyu analizi yöntemleri kullanılmıştır. Farklı birimlerden alınan bu killerin kimyasal ve mineralojik bileşimleri arasında çok büyük farklılıkların olmadıkları tespit edilmiştir. Mineralojik olarak, kırmızı killerin (LE2) kuvars, az oranda hematit, kil minerali olarak ise illit, az oranda kaolinit, klorit/simektit ve klorit içerdiği belirlenmiştir. Marnlı killerin ise (LE3 ve LE4) kuvars, kalsit ve piroksen içerdikleri kil minerali olarak da illit ve az klorit, kaolinit ve klorit/simektit içerdikleri tespit edilmiştir. Kimyasal bileşim açısından, kırmızı killer yüksek miktarda SiO2 (%52.0), Fe2O3 (%7.7) ve Al2O3 (%19.2) içermekte marnlı killer ise daha az oranda SiO2 (%40.1-44.5) ve Al2O3 (%12.7-14.0) ve yüksek oranda CaO (13.2-16.5) ve MgO (%3.6-3.8) içerdikleri gözlenmektedir. Tüm kil örneklerinin kızdırma kayıplarının (%14.2-17.7) yüksek olduğu belirlenmiştir. Endüstriyel uygunluk değerlendirilmeleri kırmızı killerin yaygın tuğla imalatı için yeterli özelliklere sahip olduğunu göstermektedir. Bununla birlikte, marnlı killer ise ince cidarlı delikli ürünlerin imalatı için yeterli özelliklere sahip olup, bazı değişikliklerle yaygın tuğla imalatında da kullanılabilirler. Anahtar kelimeler: Kırmızı kil, Marnlı kil, Kil, Tuğla, Seramik Abstract X-Ray fluorescence, thermal analyses, X-Ray diffractions, Attenberg limits, and particle size analyses are used to determine mineralogical, physico-chemical, and thermal properties of three clays from the Asartepe (LE2) and Kızılburun (LE3 and LE4) formations from northeastern of the Pamukkale (Denizli) region. There are no significant differences between the samples with respect to their chemical and mineralogical compositions. Mineralogically, red clays (LE2) comprise mainly quartz and small amount hematite, illite as clay minerals, and chlorite, kaolinite and chlorite/smectite as minor clay minerals. Marl clays (LE3 and LE4) were also rich in quartz, calcite, and pyroxene minerals, illite and a small amount of chlorite, kaolinite and chlorite/smectite as clay minerals. Chemically, red clays consist of high amount of SiO2 (%52.0), Fe2O3 (%7.7) and Al2O3 (%19.2) and marly clays have also lower SiO2 (%40.1-44.5), Al2O3 (%12.7-14.0), and higher CaO (13.2-16.5) and MgO (%3.6-3.8) compositions. LOI (%14.2-17.7) contents of the all clay samples are high. As a result, in industrial suitability point of view, characteristics of red clays are suitable for common brick manufacturing. However, marly clays have favourable properties for thin-walled hollow brick production and can be used for manufacturing of common brick with some modification.

797-808

Authors: Selami KESLER

Abstract: This paper presents a comparative study and a method to improve Volt-Hertz (V/f) based speed control of Induction Motors (IMs). For this purpose, Sinusoidal Pulse Width Modulation (SPWM) and space vector pulse width modulation (SVPWM) techniques are investigated and evaluated, especially from the point of their control performance on the V/f-based control for three-phase IMs working at different load and speed conditions. From this aspect, it is a different study from the literature. Steady and transient effects of both techniques on the above mentioned control methods are analyzed for several case studies. Afterwards, adjustable boost voltage application with modified reference commands technique is proposed for both PWM methods in order to improve start-up performance. All investigations for both PWM models are carried out under the same conditions. Although SVPWM technique gives more effective results in many cases, the proposed method provides noticeable improvements on SPWM-based applications from point of performance on the control method. As a novelty of this study, it is shown that, the bad performance of the control method at low frequency in SPWM application, which has lower computational burden for low cost microcontroller, can be improved by applying adjustable boost voltage along with modified references that are proportional to the DC bus current. Öz: Bu makale, Asenkron Motorlarının (IM veya ASM) Volt-Hertz (V/f) tabanlı hız kontrolünü iyileştirmek için bir yöntem ve karşılaştırmalı bir çalışma sunmaktadır. Bu amaçla, özellikle farklı yük ve hız koşullarında çalışan üç fazlı asenkron motorların V/f tabanlı hız kontrol performansı açısından sinüzoidal darbe genişlik modülasyonu (SPWM) ve uzay vektör darbe genişliği modülasyonu (SVPWM) teknikleri incelenip değerlendirilmiştir. Bu bakımdan, literatürden farklı bir çalışmadır. Her iki tekniğin yukarıda belirtilen kontrol yöntemi üzerindeki kararlı ve geçici hal etkileri çeşitli örnek durumlar üzerinde analiz edilmiştir. Daha sonra, kalkış performansını artırmak için her iki PWM yönteminde de düzeltilmiş referans komut tekniğine eşlik eden ayarlanabilir yükseltici gerilim uygulaması önerilmiştir. Her iki PWM modeli için yapılan tüm araştırmalar aynı koşullar altında gerçekleştirilmiştir. SVPWM tekniği birçok durumda daha etkin sonuçlar vermesine rağmen, kontrol yöntemi üzerindeki performans açısından SPWM tabanlı uygulamalarda önerilen yöntem dikkate değer iyileştirmeler sağlamaktadır. Bu çalışmanın bir yeniliği olarak, düşük maliyetli mikrodenetleyici için daha az hesaplama yükü olan SPWM uygulamasında karşılaşılan düşük frekansta kötü kontrol performansı, DC hat akımına göre oransal olarak değişen düzeltilmiş referans komutlarıyla birlikte uygulanan ayarlanabilir yükseltici gerilim yöntemi ile iyileştirilebileceği gösterilmiştir. Anahtar kelimeler: Asenkron motor, Performans analizi, Darbe genişlik modülasyonu, Değişken hızlı sürücüler, Volt-Hertz kontrol

817-823

Authors: Ebru ERGÜN1* , Önder AYDEMİR2

Öz: Beyin bilgisayar arayüzleri (BBA) sadece beyinde üretilen işaretleri kullanarak çeşitli elektronik cihazları kullanmayı olanaklı hale getiren sistemlerdir. Bu sistemlerin yüksek başarımlı olabilmesi için bu işaretlerden çıkarılan öznitelik yöntemleri ve bu işaretlere uygulanan sınıflandırıcı yöntemleri önemlidir. Bu çalışma ile motor hayaline dair kaydedilen EEG tabanlı BBA işaretlerinden yüksek sınıflandırma doğruluğu elde edebilmek için işaretlerin etkin zaman dilimlerinden çıkarılmış özniteliklerle sınıflandırma doğruluğunun artırılmasına yönelik bir yöntem önerilmiştir. Öznitelikler, etkin zaman dilimleri belirlenen EEG işaretlerine Hilbert Dönüşümü’nün uygulanması ve işaretin türevlerinin ortalamasının alınmasıyla elde edilmiştir. BCI Competition 2003 yarışmasında kullanıma sunulmuş 2-sınıflı motor hareketi hayaline dayalı Data Set Ia isimli veri kümesinden çıkarılan öznitelikler destek vektör makineleri, k-en yakın komşuluk ve doğrusal ayrım analizi ile test edilerek performans karşılaştırması yapılmıştır. Destek vektör makineleri ile test veri kümesi üzerinde %91.46 oranında yüksek bir sınıflandırma doğruluğu elde edilmiştir. Bu sınıflandırma doğruluğu EEG işaretinin bir denemesine ait tüm örneklemelerin kullanılması durumunda elde edilen sınıflandırma doğruluğundan %17.40 daha yüksektir. Elde edilen sonuçlar, önerilen yöntemin belirlenen öznitelik çıkarma yöntemi ve destek vektör makinaları sınıflandırıcısıyla birlikte EEG işaretlerinden elde edilen sınıflandırma doğruluğunu dikkat çekici miktarda arttırdığını ve hesaplama karmaşıklığını ise azalttığını göstermiştir. Anahtar kelimeler: Elektroensefalografi, Beyin bilgisayar arayüzü, Hilbert dönüşümü, Etkin zaman dilimi, Etkin epok, Destek vektör makinası Abstract: Brain computer interfaces (BCI) are systems which make it possible to use various electronic devices using only the signals produced in the brain. In order to ensure high performance of these systems, feature methods extracted from these signals and classifier methods applied to these signals are important. With this study, we proposed a method to obtain high classification accuracy from EEG based BBA signals recorded on the motor imaginary with the extracted features in the active time segments. Features were obtained by applying the Hilbert Transform to the active time segments selected EEG signs and calculating the average of the derivatives of the signs. Features extracted from two-class motor imaginary Data Set Ia (Presented at the BCI Competition 2003 competition) were analyzed by support vector machines, k-nearest neighborhood and linear discriminant analysis. Then the performance of the classifiers was compared. A high classification accuracy of 91.12% is calculated on the test dataset with support vector machines. This classification accuracy is 17.06% higher than the classification accuracy obtained in the case of using all samples of a trial of the EEG signal. As a result, the proposed method increased the accuracy of classification in a remarkable amount and reduced computational complexity with the feature extraction methods and support vector machine classifier.

831-836

Authors: Nihat DALDAL1*

Öz: Günümüzde içme suyu şebekeleri hemen hemen her yerleşim bölgesinde mevcuttur ve içme suyu şebekesi yönetimi kaçınılmaz bir sorundur. Özellikle bu şebekeler çoğu yerlerde, kişilerin inisiyatifine bağlı olarak kontrolsüz bir şekilde yönetilmektedir. Bu sebeple enerji tüketimi, su sarfiyatı ve insan gücü kaybı oldukça fazladır. İçme suyu şebekelerinde temelde yüksek noktalarda su depoları bulunmakta, alçak noktalarda ise pompa istasyonu ile depolara su gönderilmektedir. Otomasyonsuz sistemlerde pompa istasyonundaki motor depolara görevli kişinin pompayı çalıştırması ile su göndermektedir. Eğer depo ile pompa istasyonu arasında haberleşme yoksa, kontrolsüz olarak zamanlamalı çalıştırılan pompa ile depo taşmaktadır. Bu sebeple su sarfiyatı, pompanın elektrik sarfiyatı ve sistemi çalıştırıp kontrolü sağlayan insan gücü kaybı ile motorun mekanik ömrünün azalması en önemli kayıplardır. Bu çalışmada Ankara ili Kızılcahamam ilçesinin içme suyu şebekesinin, bilgisayar kontrollü otomasyon sistemine çevrilmesi sağlanmıştır. İlçede içme suyu için 7 su deposu ve 8 pompa istasyonu bulunmaktadır. Çalışmanın tamamlanması ile su depolarının taşması veya depoların boş kalması engellenmiştir. Ayrıca pompa arızaları, elektrik sarfiyatı ve sistem kontrolünü sağlayan çalışan sayısı minimuma indirgenmiştir. Uygulanan sistem 2011 yılından günümüzde aktif olarak kullanılmaktadır. Today, water supply networks are available in almost residential area and water supply network management is an inevitable question. In particular, this network is managed in the villages and districts in an uncontrolled manner due to the initiative of the people. For this reason, energy consumption, water consumption and loss of human power are considerable. In the water supply networks basically there are water reservoirs at high points and in the low points water is being pumped with pump station. In automation-free systems, the engine in the pump station is flooded with water. If there is no communication between the tank and the pumping station, the tank is run with uncontrolled timed pump. For this reason, water consumption, pump power consumption and loss of man power that enables the system to operate and control and the decrease of the engine mechanical life are the most important losses. In order to eliminate these problems, automation works of water supply networks are being developed more and more day by day. In this study, the water supply network of Kızılcahamam district of Ankara was converted into a computer controlled automation system. There are 7 water tanks and 8 pumping stations for drinking water in the district. With the completion of the work, the flood of water tanks or the storage of the tanks is prevented. In addition, the number of employees providing pump failures, electricity consumption and system control has been reduced to a minimum. The applied system has been actively used from 2011 to today. Anahtar kelimeler: Sulama, Sulama şebekesi, Şebeke otomasyon, Kablosuz iletişim, Uzaktan kontrol, Enerji tasarrufu Keywords: Irrigation, Irrigation network, Network automation, Wireless communication, Remote control, Energy saving Abstract: Today, water supply networks are available in almost residential area and water supply network management is an inevitable question. In particular, this network is managed in the villages and districts in an uncontrolled manner due to the initiative of the people. For this reason, energy consumption, water consumption and loss of human power are considerable. In the water supply networks basically there are water reservoirs at high points and in the low points water is being pumped with pump station. In automation-free systems, the engine in the pump station is flooded with water. If there is no communication between the tank and the pumping station, the tank is run with uncontrolled timed pump. For this reason, water consumption, pump power consumption and loss of man power that enables the system to operate and control and the decrease of the engine mechanical life are the most important losses. In order to eliminate these problems, automation works of water supply networks are being developed more and more day by day. In this study, the water supply network of Kızılcahamam district of Ankara was converted into a computer controlled automation system. There are 7 water tanks and 8 pumping stations for drinking water in the district. With the completion of the work, the flood of water tanks or the storage of the tanks is prevented. In addition, the number of employees providing pump failures, electricity consumption and system control has been reduced to a minimum. The applied system has been actively used from 2011 to today.

846-849

Authors: Ali Kürşad GÖRÜR1*

Öz: Bu makalede, kompakt bir yapıya sahip geniş bantlı bant durduran mikroşerit filtre tasarımı önerilmektedir. Önerilen filtre, kıvrılmış mikroşerit hatlarla oluşturulmuş menderes biçimli açık halka rezonatörün alt kenarına kapasitif yükleme yapılarak tasarlanmaktadır. Giriş-çıkış portları birbirine yüksek empedansa sahip bir iletim hattı ile bağlı olup, kapasitif yükleme bu hatta interdijital kapasitörler vasıtasıyla yapılmaktadır. Tasarlanan filtrede durdurma bandının üst ve alt frekanslarında oluşturulan yansıma sıfırları sayesinde yüksek seçicilik elde edilebilmektedir. Bu yansıma sıfırlarının kontrolü devredeki çeşitli parametrelerdeki değişimlerle sağlanmaktadır. Ayrıca, durdurma bandı içerisinde iki adet iletim sıfır mevcuttur. Durdurma bandının bant genişliği ve merkez frekansı da kontrol edilebilmektedir. Tasarlanan filtre, önerilen çalışmaların geçerliliğinin ortaya konulabilmesi amacıyla 10.2 bağıl dielektrik sabitine ve 1.27 mm taban kalınlığına sahip RT/Duroid malzeme üzerinde imal edilmiştir. Yaklaşık 2.57 GHz merkez frekansında 1.22 GHz bant genişliğine sahip filtrenin ölçüm sonuçlarının simülasyon sonuçlarıyla oldukça iyi bir uyum içerisinde olduğu gözlenmiştir. Ölçüm sonuçlarında yansıma kaybı ve bant içi araya girme kaybı sırasıyla -0.3 dB ve -20 dB’den daha iyi olacak şekilde elde edilmiştir. Anahtar kelimeler: Mikroşerit, Filtre, Bant durduran, Geniş bant Abstract: In this paper, a wideband microstrip bandstop filter design having a compact size is proposed. The proposed filter is designed by making a capacitive loading to the bottom side of a meandered open loop resonator formed by folded microstrip transmission lines. Input-output ports are connected to each other with a high impedance transmission line and capacitive loading is achieved by interdigital capacitors to this transmission line. In the designed filter, high selectivity can be obtained by means of reflection zeros occurred at the upper and lower frequencies of the stopband. Control of those reflection zeros is achieved by the changes in various parameters of the circuit. Besides, there are two transmission zeros inside the stopband. Bandwidth and center frequency of the stopband can also be controlled. In order to prove the validity of the proposed study, the designed filter was fabricated on an RT/Duroid substrate having a dielectric constant of 10.2 and a thickness of 1.27 mm. Measured results of the filter with a center frequency of approximately 2.57 GHz and a bandwidth of 1.22 GHz have been observed in a very good agreement with the simulated results. In the measurements, return loss and in-band insertion loss have been obtained as -0.3 dB and better than -20 dB, respectively.

857-863

Authors: Mustafa ORAL1 , Serkan KARTAL2* , Buse Melis ÖZYILDIRIM3

Öz: Genelleştirilmiş Regresyon Yapay Sinir Ağı (GRYSA) radyal tabanlı çalışan ve genellikle tahminleyici olarak kullanılan denetimli-öğrenimli bir yapay sinir ağı (YSA) modelidir. Kolay modellenebilmesinin yanında hızlı ve tutarlı sonuçlar üretmesi bu algoritmanın güçlü yanlarını oluşturmaktadır. Ancak GRYSA tahmin mekanizmasında, eğitim veri setindeki her örnek veri için örüntü katmanında bir adet nöron tutulmaktadır. Bu nedenle, eğitim veri setinin çok büyük olduğu çalışmalarda örüntü katman yapısı örnek verilerinin sayısıyla aynı oranda büyümekte, yapılan işlem sayısı ve bellek gereksinimi artmaktadır. Bu çalışmada, GRYSA algoritmasının işlem sayısını azaltmaya yönelik olarak literatürde daha önce de denenmiş olan k-ortalama kümeleme algoritması ön-işlemci olarak kullanılmış, literatürdeki çalışmalardan farklı olarak, bu çalışmaların performansını negatif anlamda etkileyen kümeler arasına düşen test verileri bulunarak aykırı veri oluşmasının önüne geçilmiştir. Böylece, örüntü katmanındaki bellek ihtiyacı ve işlem sayısı azaltılırken, kümeleme algoritmasının eklenmesi ile performansta ortaya çıkan negatif etki büyük oranda giderilmiş ve yaklaşık %90 daha az eğitim verisi ile neredeyse aynı tahmin sonuçları elde edilmiştir. Anahtar kelimeler: Genelleştirilmiş regresyon yapay sinir ağı, Tahminleyici yapay sinir ağı, Örüntü azaltma, Azaltılmış veri seti Abstract: Generalized Regression Neural Network (GRNN), is a radial basis function based supervised learning type Artificial Neural Network (ANN) which is commonly used for data predictions. In addition to its easy modelling structure, being fast and producing accurate results are the other strong features of it. On the other hand, GRNN employs a neuron in pattern layer for each data sample in training data set. Therefore, for huge data sets pattern layer size increases proportional to the number of samples in training data set, memory requirement and computational time also increase excessively. In this study, in order to reduce space and time complexity of GRNN, k-means clustering algorithm which had been used as pre-processor in the literature is utilized and outlier data emergence which affects the performances of previous studies negatively, is prevented by identifying test data located between clusters. Hence, while memory requirement in pattern layer and number of calculations are reduced, negative effect on the performance emerged by the use of clustering algorithm is significantly removed and almost the same prediction performances to that of standard GRNN are achieved by using 90% less training samples.

870-878

Authors: Tahir Emre KALAYCI1*

Öz: Günümüzde makine öğrenmesi yöntemleri bilgisayarların daha doğru eylemler gerçekleştirmesi amacıyla birçok farklı şekilde kullanılmaktadır. Bu amaçla kullanıldıkları bir alan kimlik hırsızı web sitelerinin tespit edilmesidir. Kimlik hırsızlığı, önemli kişisel bilgileri çalmak amacıyla güvenilir web sitelerini taklit eden sahte web sitelerinin oluşturulduğu çevrimiçi bir saldırı biçimidir. Bu tehlikeyi gerçekleşmeden önlemek amacıyla web sitelerinin farklı özelliklere dayanarak kimlik hırsızı bir site olup olmadığının belirlenmesi önemlidir. Bu çalışmada, bir web sitesinin kimlik hırsızı olup olmadığını tahmin etmek amacıyla AdaBoost, çok katmanlı algılayıcı, destek vektör makinesi, karar ağacı, en yakın k komşu, Naïve Bayes ve rastgele orman makine öğrenmesi yöntemleri 9 farklı özellik içeren 1353 örnekten oluşan bir veri kümesinden yararlanarak karşılaştırılmıştır. Eğitim ve sınama şeklinde ikiye bölünmüş veri kümesiyle yapılan deneylerde karar ağaçlarından oluşturulan bir topluluk öğrenme yaklaşımı olan rastgele orman yöntemi, karşılaştırılan diğer yöntemlere göre daha başarılı olsa da çapraz doğrulamanın kullanıldığı durumda çok katmanlı algılayıcı daha yüksek bir başarım elde etmiştir. Anahtar kelimeler: Makine öğrenmesi, Sınıflandırma, Kimlik hırsızlığı Abstract: Today, machine learning approaches are used to make computers act more accurately for various purposes. In this manner, one area in which the machine learning approaches are used is the detection of phishing web sites. Phishing is an online threat, which depends on creating a fake web site that mimics a trustworthy web site to steal important personal information. It is important to predict whether a website is a phishing website in order to avoid this danger before it happens. In this study, AdaBoost, multilayer perceptron, support vector machine, decision tree, k-nearest neighbors, Naïve Bayes and random forest machine learning techniques are compared to predict the purpose of a website. This comparison is performed by experimenting over a dataset containing 1353 instances with 9 different features. The experimental evaluation is performed in two different settings. The first setting based on splitting the data into training and test sets. In this setting the evaluation results show that the random forest algorithm, which is an ensemble learning approach based on decision trees, outperforms other compared approaches. On the other hand, in the second setting based on cross validation, multilayer perceptron shows a better performance.

887-897

Authors: Yasin ŞAHİN1* , Güzin ULUTAŞ2 , Mustafa Bilgehan İMAMOĞLU3

Öz: Günümüzde internet kullanımının hızlı bir şekilde yaygınlaşmasıyla bilgilere erişim daha kolay bir hale gelmiştir. Fakat bu durum veritabanı bütünlüğünün korunuyor olması gibi sorunları da ortaya çıkarmıştır. Son yıllarda veritabanı bütünlüğü önemini arttıran bir konu haline gelmiştir ve bu alandaki çalışmalar gittikçe artmaktadır. İlişkisel veritabanları üzerinde yapılan çalışmaların çoğunda elde edilen damga bilgisi yine orijinal veritabanının içinde tutulmaktadır. Bu durum, veritabanı üzerinde tolere edilebilecek boyutta olsa da bozulmalara neden olmaktadır. Önerilen yöntemde ise elde edilen damga bilgisi veritabanından bağımsız olarak gönderilerek sıfır damgalama şeması uygulanmıştır. Bu yöntemde öncelikle veritabanı gruplara ayrılmaktadır. Ardından her grup bir matris olarak ele alınarak ayrık kosinüs dönüşümü (AKD) katsayıları hesaplanmaktadır. Hesaplanan AKD katsayıların pozitif veya negatif olması durumuna göre 1 veya 0 olarak etiketlenir. Her grup için AKD katsayılarının hesaplanması ve etiketleme işlemlerinin ardından grup damgaları birleştirilerek tüm veritabanı için damga bilgisi elde edilmiş olur. Veritabanı üzerindeki değerlerde meydana gelecek herhangi bir değişiklik, hesaplanan AKD katsayılarını da değiştirecek ve yapılan herhangi bir saldırı grup seviyesinde algılanabilecektir. Yapılan çalışmada kullanılan AKD, ilişkisel veritabanlarının damgalanmasında ilk defa kullanılmıştır. Deneysel çalışmalar sonucunda önerilen yöntemin, veritabanındaki değişimleri benzer çalışmalara göre daha hassas bir şekilde tespit edebildiği gözlemlenmiştir. Anahtar kelimeler: Sayısal damgalama, veritabanı bütünlük kontrolü, Kırılgan sıfır damgalama, Ayrık kosinüs dönüşümü, Bozulma ve saldırı algılama Abstract: Nowadays rapid increase of the internet usage makes the data easily accessible. On the other hands, this situation arises another problem like protection of the database integrity. In recent years, database integrity protection becomes more popular and number of the works in this field is increasing in each day. Most works which are related with relational databases hides watermark information, which is generated from the current database, into the same database. This situation causes the data corruptions, which may be tolerable, on the database itself. Proposed method applies zero database watermarking scheme by transferring watermark information as a side information. The method divides the database into groups as the first step and then Discrete Cosine Transform (DCT) is applied by the method on each group which is represented by a matrix. Computed DCT coefficients are labeled as zero or one according to their signs. After computing coefficients and labeling operations for each groups, the watermark information for whole database will be obtained by concatenating groups’ watermarks. Computed DCT coefficients will change if any modification has been occurred on the database and any attack could be detected at the group level. DCT is used by the method to obtain watermark information from the database at first time in the literature. Experimental results indicate that the proposed method can detect tampering on the database with finer accuracy compared to similar works.

906-914

Authors: İbrahim Berkan AYDİLEK1*

Öz: Yazılım kalitesinin somut bir şekilde ölçülebilmesi için kullanılan sayısal yazılım metrikleri içinde bilinen ve yaygın şekilde kullanılanlar arasında McCabe ve Halstead yöntem-seviye metrikleri bulunmaktadır. Yazılım hata tahmini, geliştirilecek olan yazılımda bulunan alt modüllerin hangisi veya hangilerinin daha çok hataya meyilli olabileceğini konusunda öngörüde bulunabilmektedir. Böylece işgücü ve zaman konusundaki kayıpların önüne geçilebilmektedir. Yazılım hata tahmini için kullanılan veri kümelerinde, hata var sınıflı kayıt sayısı, hata yok sınıflı kayıt sayısına göre daha az sayıda olabildiğinden bu veri kümeleri genellikle dengeli olmayan bir sınıf dağılımına sahip olmakta ve makine öğrenme yöntemlerinin sonuçlarını olumsuz etkilemektedir. Bilgi kazancı, karar ağaçları ve karar ağacı temeline dayanan kural sınıflayıcı, nitelik seçimi gibi algoritma ve yöntemlerde kullanılmaktadır. Bu çalışmada, yazılım hata tahmini için önemli bilgiler sunan yazılım metrikleri incelenmiş, NASA’nın PROMISE yazılım veri deposundan CM1, JM1, KC1 ve PC1 veri kümeleri sentetik veri artırım Smote algoritması ile daha dengeli hale getirilerek bilgi kazancı yönünden iyileştirilmiştir. Sonuçta karar ağaçlarında sınıflama başarı performansı daha yüksek yazılım hata tahmini veri kümeleri ve bilgi kazanç oranı yükseltilmiş yazılım metrik değerleri elde edilmiştir. Anahtar kelimeler: Yazılım hata tahmini, Karar ağaçları, Bilgi kazanç oranı Abstract: McCabe and Halstead method-level metrics are among the well-known and widely used quantitative software metrics are used to measure software quality in a concrete way. Software defect prediction can guess which or which of the sub-modules in the software to be developed may be more prone to defect. Thus, loss of labor and time can be avoided. The datasets which are used for software defect prediction, usually have an unbalanced class distribution, since the number of records with defective class can be fewer than the number of records with not defective class and this situation adversely affect the results of the machine learning methods. Information gain is employed in decision trees and decision tree based rule classifier and attribute selection methods. In this study, software metrics that provide important information for software defect prediction have been investigated and CM1, JM1, KC1 and PC1 datasets of NASA's PROMISE software repository have been balanced with the synthetic data over-sampling Smote algorithm and improved in terms of information gain. As a result, the software defect prediction datasets with higher classification success performance and the software metrics with increased information gain ratio are obtained in the decision trees.

921-928

Authors: Taner ARSAN1*

Öz: Ultra geniş band teknolojisi, birçok iç mekân konum belirleme sisteminde başarılı çözümler sunan, diğer yöntemlere kıyasla daha iyi performans gösteren, gelişmekte olan bir teknolojidir. Bu çalışmada, ultra geniş band (Ultra Wide Band-UWB) sensörler kullanılarak bir iç mekân konum belirleme sistemi geliştirilmiş ve kullanılan ek algoritmalarla, standart donanımların sağladığı doğruluk düzeyi arttırılırken aynı zamanda ortalama hatayı azaltmak hedeflenmiştir. Bu amaçla Büyük Patlama - Büyük Çöküş (Big Bang-Big Crunch veya BB-BC) optimizasyon yöntemi deneysel iç mekân konumlandırma sistemine uygulanmış ve ölçüm doğruluğu üzerindeki olumlu etkisi yapılan testlerle kanıtlanmıştır. Test alanı olarak 7.35 m × 5.41 m boyutlarında 39.76 m2'lik bir alan seçilmiş ve özel olarak tasarlanmış bir tavan sistemine yerden 2.85 m yüksekliğe üç farklı UWB alıcı yerleştirilmiş ve 182 adet test noktasından 60 sn. süreyle toplam 10.920 ölçüm alınmıştır. Ölçüm sonuçları Büyük Patlama - Büyük Çöküş optimizasyon algoritması ile düzeltilerek, ortalama hatası önceki 20.72 cm değerinden 15.02 cm’ye düşürülmüş, böylelikle ölçüm sonuçlarının doğruluğu arttırılmıştır. Anahtar kelimeler: İç mekân konum belirleme, Uçuş zamanı, Ultra geniş band sensörler, Büyük patlama büyük çöküş optimizasyon yöntemi, Davranış haritalama Abstract: Ultra-wide Band technology is an emerging technology that offers successful solutions in many indoor positioning systems and performs better than other methods. In this study, an indoor positioning system using Ultra-wide Band (UWB) sensors was developed and it was aimed to increase the accuracy level of the standard equipment with the additional algorithms used while reducing the average error. For this purpose, the Big Bang-Big Crunch (BB-BC) optimization method has been applied to the experimental indoor positioning system and the positive effect on the measurement accuracy has been proved by the tests made. An area of 39.76 m2 was selected as a test area of 7.35 m × 5.41 m and three different Ultra-wide Band receivers were installed at a height of 2.85 m on a specially designed ceiling system and a total of 10.920 measurements were taken from 182 test points for 60 seconds. By correcting the measurement results with the Big Bang - Big Crunch optimization algorithm, the average error was reduced from the previous 20.72 cm to 15.02 cm, thus the accuracy of the measurement results were improved.

934-941

Authors: Emre SÜMER1* , Muharrem ENGİN2 , Muhteşem AĞILDERE3 , Hasan OĞUL4

Öz: Akciğer nodülleri kanser vakalarında sıkça gözlenmektedir. Günümüzde nodüller, tomografi veya MRI gibi teknolojiler kullanılarak görüntülenebilmektedir. Ancak, x-ray görüntüleme yaygın kullanımının yanı sıra düşük maliyetli bir yöntemdir. Bu bağlamda, nodüllerin gelişimlerinin sık aralıklarla takip edilmesinde x-ray görüntülerinin kullanılması birçok yönden fayda sağlamaktadır. Bu çalışmada akciğer x-ray görüntülerinden nodüllerin gelişimlerini otomatik olarak takip edebilen üç aşamalı yenilikçi bir yaklaşım önerilmiştir. İlk aşamada; bir hastaya ait nodül gelişiminin değerlendirilebilmesi için farklı zamanlarda çekilen görüntülerin üst üste bindirilmesi gerçekleştirilmiştir. Üst üste bindirme yapabilmek için öz nitelik çıkarma ve eşleştirme yöntemleri kullanılarak homografi matrisi elde edilmiş ve sonrasında görüntü çakıştırma işlemi gerçekleştirilmiştir. İkinci aşamada; çakıştırılmış görüntüler üzerindeki nodüllerin daha önceden bilinen konum bilgilerine göre her iki görüntüde eşleşen nodüller tespit edilmiştir. İlk görüntüde eşleşmeyen nodüllerin kaybolduğu, sadece ikinci görüntüde yer alan nodüllerin yeni ortaya çıktığı değerlendirilmiştir. Son aşamada; nodüller, görüntü üzerinde piksel kümesinden oluşan kapalı alan olarak değerlendirilmiş olup eşleşmeden sonra kapalı alanların oluşturduğu alan bilgileri hesaplanmıştır. Bu şekilde büyüme ya da küçülme durumları sayısal olarak ortaya konulmuştur. Geliştirilen yaklaşımın test edilmesi için Başkent Üniversitesi Radyoloji Bölümü tarafından temin edilen hasta veri kümesi kullanılmıştır. Test sonuçlarının doğrulanması uzman bir radyolog desteği ile gerçekleştirilmiştir. Bu çalışmada sunulan nodül gelişim takip sisteminde umut verici sonuçlara ulaşılmıştır. Anahtar kelimeler: X-ray görüntüleri, Akciğer nodülleri, Görüntü çakıştırma, Nodül eşleştirme, Nodül gelişim takibi Abstract: Lung nodules are frequently observed in cases of cancer. Nodules can be monitored with technologies such as computed tomography (CT) or magnetic resonance imaging (MRI). However, x-ray imaging is a low-cost method as well as its widespread usage. In this context, monitoring the nodules in short intervals by x-ray imaging gives benefits in many aspects. In this study, a three-stage novel approach is proposed to trace the nodule progressions from the lung x-ray images, automatically. In the first stage, x-ray images of a patient taken at different times must be registered to evaluate the nodule progression. To perform the registration, feature extraction and matching methods are employed, and then the homography matrix is calculated. In the second stage, according to previously known nodule positions, matched nodules are detected on registered images. Mismatched nodules in the first image are considered as lost, while the nodules only found in the second image are evaluated as newly appeared. In the last stage, nodules are considered as closed contours consisting of pixel set where closed contour area is calculated after nodule matching process. In this way, growth and shrink states are determined numerically. To test the proposed approach, a patient data set provided by Baskent University, Department of Radiology is used. The validation of the test results is performed by an expert radiologist. According to the results obtained, the presented nodule progression trace system is found promising.

576-581

Authors: Samet GÜRGEN1 , İsmail ALTIN2

Öz: Bu çalışmada saf Diesel yakıtı ve 5 farklı bütanol-Diesel yakıt karışımları (%3, 6, 9, 12 ve 15) kullanılan bir Diesel motorunda (SA) farklı devir sayılarında ve tam yük durumunda motor performansı ve egzoz emisyonları yapay sinir ağları (YSA) ile modellenmiştir. Deneysel çalışmalarda; tek silindirli bir Diesel motoru kullanılmıştır. Sunulan YSA modelinde; Scaled Conjugate Gradient ve Levenberg–Marquardt algoritmaları, tek katman ve sigmoid transfer fonksiyonu kullanılmıştır. Girdi katmanı devir sayısı ve karışım oranını içermektedir. Çıktı katmanı ise özgül yakıt tüketimi, efektif verim, NOx emisyonu ve CO emisyonu parametrelerini içermektedir. Ağın performansı için ortalama mutlak yüzde hata (MAPE) değerleri ve ortalama hata kareleri (MSE) hesaplanmıştır. Geliştirilen YSA modelin, deneysel sonuçlarla uyum içinde olduğu görülmüştür. Anahtar kelimeler: Diesel motorlar, Yapay sinir ağları, Motor performansı ve egzoz emisyonları Abstract: In this study, engine performance and exhaust emission of a Diesel engine (CI) at full load and various speeds conditions using only Diesel fuel and five different blends with butanol (3, 6, 9, 12 and 15 v/v %) were modeled by using Artificial Neural Network (ANN). A single-cylinder diesel engine was used in the experimental studies. Single layer, logistic sigmoid transfer function Scaled Conjugate Gradient and Levenberg–Marquardt algorithms were used in the presented ANN model. Input layer includes engine speed and blending ratio. Output layer includes parameters of brake specific fuel consumption, effective efficiency, NOx emission and CO emission. Mean absolute percentage error (MAPE) data and mean square error (MSE) and were calculated for performance of the networks. It was obtained that there was a consistency among the presented ANN model and the data obtained from experiments.

586-590

Authors: Davut Erdem ŞAHİN1

Öz: Bu çalışmada, bir hava filtresi imal edilmiş ve filtre kâğıdı üzerinde sıcaklık ve titreşim büyüklüğü değişimi, ters darbeli temizleme yapılarak deneysel olarak tespit edilmiştir. Bu amaçla, sıkıştırılmış temiz ve kuru hava, akışa ters yönlü olarak filtreye doğru 10 ms süreyle 827 kPa sabit basınçla serbest bırakılmıştır. Filtre kâğıdının darbeli temizlenmesi için darbe mesafesi ve lüle etkisi, farklı lüle-filtre mesafeleri ve farklı lüle konumlarında deneysel olarak gözlemlenmiştir. Titreşim genliklerinin büyüklüğü ivme sensörleriyle, sıcaklık değişimleri ise termal kamera kullanılarak elde edilmiştir. Lülenin faklı konumlarda ve mesafelerde kullanımı, titreşim ve sıcaklık dağılımını desenlerini etkilemektedir. Deneylerin sonucunda en homojen titreşim ve sıcaklık dağılımının lülenin dikey konumunda olduğu belirlenmiştir. Anahtar kelimeler: Darbeli temizleme, Titreşim, Lüle etkisi, Hava filtresi, Akış deseni Abstract: In this study, an air filter was manufactured and variation of temperature and vibration magnitude on filter paper were investigated experimentally by inverse pulse cleaning. For this purpose, compressed clean and dried air was released throughout in the inverse direction of the flow for 10 msec under 827 kPa constant pressure. The effect of nozzle and pulse distance for pulse cleaning of filter paper were observed experimentally under different nozzle-filter distance and different nozzle positions. The magnitude of vibrations and variation of temperature obtained using accelerometers and thermal camera respectively. The usage of nozzle within the different positions and distance effect vibration and temperature patterns. As a result of experimental study, it was determined the most homogeneous vibration and temperature distributions were at vertical position of nozzle.

597-604

Authors: Selma AKÇAY1* , Ünal AKDAĞ2

Öz: Bu çalışmada, içerisine dairesel halkalar yerleştirilmiş olan bir boruda laminer pulsatif akış giriş şartlarında nanoakışkanların ısı transferi ve sürtünme faktörüne etkileri sayısal olarak incelenmiştir. Çalışmalarda korunum denklemleri, FLUENT ANSYS 15.0 paket programı kullanılarak, tariflenen sınır şartlar için sonlu hacim metodu (SHM) ile ayrıklaştırılmış ve SIMPLE algoritması kullanılarak çözülmüştür. İlk olarak farklı Reynolds sayılarında ve değişen partikül hacim oranlarındaki farklı nanoakışkan tiplerinin sürekli akış şartlarında ısı transferine etkileri analiz edilmiştir. Daha sonra en iyi ısı transferi sağlayan bu nanoakışkan parametreleri sabit tutularak nanoakışkanların pulsatif akışının ısı transferine etkileri araştırılmıştır. Farklı pulsatif parametreler için ortalama Nusselt sayısı ve ortalama sürtünme faktörü hesaplanmıştır. Sayısal sonuçlar sürekli akış durumunda Reynolds sayısının ve partikül hacim oranının artması ile ısı transferinin iyileştiğini göstermiştir. Ayrıca nanoakışkanların pulsatif akışı durumunda pulsatif parametrelerin artması ile sürtünme faktöründe bir miktar artış ile birlikte ısı transferinde iyileşme sağlandığı gözlemlenmiştir. Elde edilen sonuçlar, içerisinde dairesel halkalar bulunan bir boruda nanoakışkanların pulsatif akışının ısı transferi iyileşmesinde önemli bir potansiyele sahip olduğunu göstermiştir. In this study, the heat transfer characteristics and friction factor of nanofluids under laminar pulsating inlet flow conditions in a tube with circular rings are investigated numerically. In investigations, the governing equations are solved with FLUENT ANSYS 15.0 package program, along with boundary conditions using the finite volume approach (FVM) by SIMPLE algorithm. Firstly, the effects on heat transfer of different nanofluid types with varying particle volume fractions and Reynolds numbers under steady flow conditions are analyzed. Then, these nanofluids parameters are kept constant and the effects on heat transfer under pulsating flow conditions of nanofluids are investigated. The average Nusselt number and friction factor are calculated for different pulsating parameters. The numerical results indicate that the heat transfer performance enhances with increase in particle volume fraction and Reynolds number in steady regime. It is observed that the heat transfer performance increases with increasing pulsating amplitude in pulsating nanofluid flow, and there is a slightly increase in pressure drop. The computed results reveal that there is a good potential in promoting the heat transfer enhancement by using the nanoparticles under pulsating flow in a tube with circular rings. Anahtar kelimeler: Nanoakışkan, Pulsatif akış, Dairesel halka, Isı transferi, Sayısal çalışma Keywords: Nanofluid, Pulsating flow, Circular ring, Heat transfer, Numerical study Abstract: In this study, the heat transfer characteristics and friction factor of nanofluids under laminar pulsating inlet flow conditions in a tube with circular rings are investigated numerically. In investigations, the governing equations are solved with FLUENT ANSYS 15.0 package program, along with boundary conditions using the finite volume approach (FVM) by SIMPLE algorithm. Firstly, the effects on heat transfer of different nanofluid types with varying particle volume fractions and Reynolds numbers under steady flow conditions are analyzed. Then, these nanofluids parameters are kept constant and the effects on heat transfer under pulsating flow conditions of nanofluids are investigated. The average Nusselt number and friction factor are calculated for different pulsating parameters. The numerical results indicate that the heat transfer performance enhances with increase in particle volume fraction and Reynolds number in steady regime. It is observed that the heat transfer performance increases with increasing pulsating amplitude in pulsating nanofluid flow, and there is a slightly increase in pressure drop. The computed results reveal that there is a good potential in promoting the heat transfer enhancement by using the nanoparticles under pulsating flow in a tube with circular rings.

610-615

Authors: Ayşe BİLGEN AKSOY1 , Özgür SOLMAZ2 , Yiğit AKSOY3

Öz: Bu çalışmada doğal gaz yakıtlı endüstriyel fırınlara ait bacalardan çıkan baca gazları termodinamiksel açıdan incelenmiştir. Analizlerde, baca gazı bileşenlerinin (O2, CO2, H2O ve N2) konsantrasyonu, baca gazı sıcaklığı ile baca gazı çıkış hızı deneysel ölçüm değerleri kullanılmıştır. Farklı çıkış parametrelerine göre baca gazlarıyla çevreye salınan kullanılabilir enerji (ekserji) miktarları hesaplanmış, daha sonra baca gazlarının fiziksel ve kimyasal özelliklerinin, ekserji kayıplarına etkisi irdelenmiştir. Ayrıca hesaplanan ekserji verileri Yapay Sinir Ağları (YSA) metoduyla modellenmiş ve gizli katmandaki nöron sayısı değiştirilerek en iyi doğruluğa sahip YSA modeli belirlenmiştir. Belirlenen YSA modeli ile baca gazlarının konsantrasyonu, çıkış sıcaklığı ve hızı kullanılarak baca gazlarının ekserjisi yüksek doğrulukta tahmin edilebileceği gösterilmiştir. In this study, flue gases from natural gas-fired industrial furnaces were thermodynamically investigated. In the analysis, the experimentally measured values of concentration of the flue gas components, i.e. O2, CO2, H2O and N2, the flue gas temperature and the flue gas outlet rate were used. The usable amount of energy (exergy) released to the environment by flue gases in terms of different output parameters was calculated, then effects of physical and chemical properties of flue gases on the exergy losses were investigated. In addition, the calculated exergy data were modeled by Artificial Neural Network (ANN) method, besides that ANN model with best accuracy was determined by altering the number of neurons in the hidden layer. With the help of ANN model as well as concentration, temperature and rate of flue gases, it has been shown that the exergy of flue gases value can be estimated with high accuracy. Anahtar kelimeler: Kimyasal ekserji, Baca gazı, YSA Keywords: Chemical exergy, Flue gas, ANN Abstract: In this study, flue gases from natural gas-fired industrial furnaces were thermodynamically investigated. In the analysis, the experimentally measured values of concentration of the flue gas components, i.e. O2, CO2, H2O and N2, the flue gas temperature and the flue gas outlet rate were used. The usable amount of energy (exergy) released to the environment by flue gases in terms of different output parameters was calculated, then effects of physical and chemical properties of flue gases on the exergy losses were investigated. In addition, the calculated exergy data were modeled by Artificial Neural Network (ANN) method, besides that ANN model with best accuracy was determined by altering the number of neurons in the hidden layer. With the help of ANN model as well as concentration, temperature and rate of flue gases, it has been shown that the exergy of flue gases value can be estimated with high accuracy.

626-634

Authors: Şule Yıldız ŞİRİN1

Öz: Bu çalışmada ıslah edilmemiş ve ıslah edilmiş AISI 4340 çeliğine uygulanan sıcak daldırma galvanizleme işleminin yorulma dayanımına etkisi incelenmiştir. Ayrıca galvaniz kaplamanın faz yapısı, fazların kalınlıkları ile yüzey sertlik ve pürüzlülük değerleri de çalışılmıştır. Galvanizleme sonrası, sıvı çinkonun yüksek yüzey gerilimi nedeniyle parçanın yüzey pürüzlülüğü azalması olumlu etki iken, çinkonun düşük sertliği nedeniyle yüzey sertliğinin azalması ve yorulma dayanımındaki düşüş olumsuz etkileridir. AISI 4340 çeliğine galvanizleme öncesi görmüş olduğu ıslah işlemlerinden bağımsız olarak, her iki grupta elde edilen yüzey sertlik, yüzey pürüzlülük, kaplama kalınlıkları ve kaplamayı oluşturan fazlar benzerdir. Galvanizleme sonrası yorulma dayanımındaki düşüş ıslah edilmiş, yüksek dayanımlı çelikte daha yüksek olsa da ıslah işleminin yorulma dayanımına olumlu katkısı halen devam etmektedir. Anahtar kelimeler: Sıcak daldırma galvanizleme, Yorulma dayanımı, Galvaniz kaplama yapısı Abstract: In this study, the effects of hot dip galvanizing treatment on the fatigue strength of the hot rolled and quenched-tempered AISI 4340 steel were examined. The phase structure, phase thicknesses, surface hardness and roughness values of the galvanized coating were also examined. While the reduction in surface roughness of the part due to the high surface tension of the liquid zinc after galvanization has a positive effect, the decrease in the surface hardness due to the low hardness of the zinc and the decrease in the fatigue resistance are adversely affected. The surface hardness, surface roughness, coating thicknesses and the morphologies of constituent phases of coating obtained in both groups are similar, irrespective of the treatments seen before galvanizing the AISI 4340 steel. Although the decrease in fatigue strength after galvanization is higher in QT steel, the positive contribution to fatigue resistance of the quenched and tempered process still continues.

643-649

Authors: Yunus GÜNDÜZ1 , Mete Onur KAMAN2*

Öz: Bu çalışmada, bir yüzü kompozit yamalı ve pim delikli kompozit levhaların kırılma davranışı sayısal olarak araştırılmıştır. Levha ve yama malzemesi, pim çapı ve yapıştırıcı özellikleri gibi parametrelerin değişiminin çatlak ucu gerilme şiddet faktörü üzerindeki etkileri araştırılmıştır. Çözümde; yama ile tamir edilmiş levha üç boyutlu olarak modellenmiş ve pim deliği kenarındaki çatlak ucu yer değiştirmeleri sonlu elemanlar yöntemi ile bulunmuştur. Gerilme şiddet faktörü; homojen ortotropik malzemeler için üç boyutlu çatlak problemlerine uygulanabilen DCM (Displacement Correlation Method) ile elde edilmiştir ve sonuçlar grafikler halinde sunulmuştur. Pim deliği merkezinden aynı uzaklıktaki çatlak uçları için, büyük delik çaplarının, büyük çatlak uzunluğuna göre gerilme şiddet faktörü üzerinde daha etkili bir parametre olduğu görülmüştür. Yama malzemesi değişiminin şiddet faktörü üzerinde üzerindeki etkisi büyük pim çaplarında artmıştır. Anahtar kelimeler: Gerilme şiddet faktörü, Ortotropik, Tamir, Yama Abstract: In this study, fracture behavior of bolted joints in composite plates containing cracks repaired with single-sided composite patch was numerically investigated. The effects of variation of parameters such as plate and patch materials, pin diameter and adhesive properties on stress intensity factor ate crack tip were investigated. In the solution, the plate repaired with the patch was modeled as three-dimensional and the crack displacement at the edge of the pin hole was found by the finite element method. Stress intensity factor is obtained by DCM (Displacement Correlation Method) which can be applied to three dimensional crack problems for homogeneous orthotropic materials and the results are presented in graphical form. It has been found that for the crack tips at the same distance from the center of the pin hole, larger hole diameters are a more effective parameter on the stress intensity factor than the larger crack length. It has been found that the effect of the patch material variation on the stress intensity factor is increased at large pin diameters.

658-664

Authors: Aslan Deniz KARAOĞLAN1* , Mustafa Mert DEMİR2 , Mustafa Murat ÇARKACI3

Öz: Dünyada yonga levha üretiminde yaşanan yoğun rekabet, maliyetler üzerinde etkili önemli parametrelerden biri olan işlem sürelerinin enküçüklenmesini zorunlu kılmaktadır. Bu çalışmada, deney tasarımı tekniklerinden yaygın olarak kullanılan yanıt yüzey yöntemi (YYY)’nin matematiksel alt yapısı kullanılarak, üretim hızını arttırmak amacıyla pres süresinin enküçüklenmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla yonga levhanın pres süresi üzerinde etkili değişkenlerden; yonga levhanın rutubeti, banyo jeli süresi, yonga levhanın altı için gravür jeli süresi, yonga levhanın üstü için gravür jeli süresi, akış, final ağırlığı, kağıdın rutubeti, üreformaldehit (UF) miktarı, melamin formaldehit (MF) miktarı, pres yoğunluğu, pres basıncı ve pres sıcaklığı girdilerinin optimum değerleri araştırılmıştır. Bu sayede pres süresi azaltılırken, üretim miktarı ve hattın verimliliğinin arttırılması amaçlanmıştır. Modelleme amacıyla, her biri 5 tekrarlı 56 tane gözlem değeri kullanılarak girdilerle pres süresi arasındaki matematiksel ilişki belirlenmiş ve ardından eniyileme yapılmıştır. Çalışmanın sonunda, hali hazırda seçilen ürün tipi için gözlenen en düşük pres süresi olan 13.57 sn. 11 sn. kadar düşürülmüştür. Anahtar kelimeler: Yonga levha, Pres süresi, Eniyileme Abstract: The intense competition in the production of particleboard in the world requires minimization of process times which is one of the important parameters effective on costs. In this study, it is aimed to minimize the press time in order to increase the production speed by using the mathematical sub-structure of the response surface method (RSM) which is one of the well-known design of experiments techniques. For this purpose, optimum levels of the factors those have effect on press time namely humidity of the particleboard, bath gel time, gravure gel time for the bottom of the particleboard, gravure gel time for the top of the particleboard, flow, final weight, humidity of the paper, amount of urea-formaldehyde (UF), amount of melamine formaldehyde (MF), press density, press pressure and press temperature were investigated. In this case, It is aimed to increase the production amount and productivity of the line while decreasing the press time. For the purpose of modeling, the mathematical relationship between the factors and the press time was determined by using 56 observation values of 5 repetitions each and then optimization was performed. At the end of the study, the press time is reduced to 11 seconds from 13.57 seconds-which is the lowest press time observed for the currently selected item type.

675-681

Authors: Fehmi Burçin ÖZSOYDAN1

Öz: Parçacık Sürü Optimizasyonu (PSO), problem çözmede balık veya kuş sürülerinin hareketlerini taklit eden, oldukça bilinen sürü zekâsı tabanlı bir algoritmadır. İlk olarak kısıtsız global optimizasyon problemlerini çözmek için önerilse de, çeşitli problem tiplerini içeren çok sayıda PSO çalışması mevcuttur. Fakat bununla birlikte, ilgili bilimsel yazından görülebileceği gibi, diğer uygulama türleriyle karşılaştırıldığında, kesikli ve 0-1 yapıdaki PSO uygulamaları görece daha az sayıdadır. Bu bağlamda, mevcut araştırmada, kuantum tabanlı yerel arama yordamı ile güçlendirilmiş bir 0-1 PSO modifikasyonu getirilmiştir. Bahsedilen kuantum tabanlı prosedür, algoritma tarafından bulunan eniyi çözüm etrafında üretilen bir küre içinde konumlanan ve kuantum parçacıkları olarak adlandırılan rastgele dağıtılmış parçacıklar üretir. Ardından bu parçacıklar, bulunan eniyi çözüm üzerinde olası iyileştirmeler sağlayabilmek için yerel arama amacıyla kullanılır. Önerilen yaklaşımın performansı, bu alanda sıkça kullanılan Bir-Enb, Aldatıcı, Plato ve Kral Yolu fonksiyonlarından oluşan bir 0-1 problem seti kullanılarak test edilmiştir. Deneysel çalışma, önerilen yaklaşımın 0-1 problemlerdeki etkinliğini göstermektedir. Anahtar kelimeler: Metasezgiseller, Parçacık Sürüsü Optimizasyonu, 0-1 optimizasyon, Kuantum parçacıkları Abstract: Particle Swarm Optimization (PSO) is a well-known swarm intelligence-based algorithm that simulates the movements of school or bird flocks in problem solving. Although it is first introduced to solve unconstrained global optimization problems, there are numerous reported publications of PSO involving various types of problems. However, as one can see from the related literature, compared to other types of implementations, discrete and binary PSO applications are relatively fewer in number. In this context, in the present work, a 0-1 PSO modification enhanced with a quantum-based local search procedure is developed. The mentioned quantum-based procedure generates randomly scattered particles referred to as quantum particles located within a sphere that is generated around the best-found solution by the algorithm. Next, these particles are used for local search to achieve possible improvements on the best-found solution. The performance of the proposed approach is tested by using a 0-1 problem suite consisting of the commonly used One-Max, Deceptive, Plateau and Royal Road functions. Experimental study shows the effectiveness of the proposed approach in 0-1 problems.

692-704

Authors: Barış KEÇECİ1*, Orhan DENGİZ2, Berna DENGİZ3, Emre SÜMER4, Aybüke KILIÇ5, Ece ÇEKİ6, Bedia İNAN7, Selda ÇİÇEK8

Öz: Elektrikli ve elektronik cihazlar (e-eşya), kullanım ömürleri tamamlandığında elektrikli ve elektronik atığa (AEEE) dönüşmektedir. AEEE’ler atıldıklarında, yakıldıklarında veya geri dönüşüm için parçalandıklarında tehlikeli maddeler içeren ürünlere dönüşerek çevreye ve insan sağlığına zarar vermektedir. AEEE’lerin zararlarını en aza indirmek ve geri dönüşümlerinden ekonomik fayda sağlamak amacıyla belediyeler tarafından uygun şekilde toplanması, taşınması ve işlenmesi gerekmektedir. Bu çalışmada, Çankaya İlçesi Çevre Koruma ve Kontrol Müdürlüğü işbirliği ile Çankaya Belediyesi için AEEE yönetimine destek olacak bir çalışma gerçekleştirilmiştir. Çalışma kapsamında ilk olarak Çankaya ilçesi için AEEE miktarları televizyon, buzdolabı, çamaşır makinesi, fırın ve elektrikli süpürge için kullanıcı davranışları dikkate alınarak tahmin edilmiştir. Daha sonra AEEE toplama noktalarının belirlenmesi için yer seçimi problemi bir küme örtme problemi olarak ele alınmış ve çözülmüştür. Anahtar kelimeler: AEEE, AEEE tahmini, Pazar tedarik yöntemi, Yer seçimi problemi, Küme örtme problemi Abstract: Electrical-electronic waste (WEEE) is generated from electric and electronic devices at the end of their lifecycles. When WEEEs are disposed, burned or disassembled for recycling, they are transformed into products containing hazardous substances and harm the environment and human health. Therefore WEEEs should be collected, transported and processed properly during their recycling operations by municipality authority in order to minimize their damage and maximize their economic benefit. In this paper, a study is carried out for the WEEE management of Çankaya Municipality by the cooperation of Environmental Conservation and Control Department of Çankaya. For this purpose first WEEE with a focus on television, refrigerator, washing machine, oven and vacuum cleaner are estimated based on the electronic device usage behavior of residents in Çankaya. Secondly, the WEEE collection points’ location problem is solved considering set covering problem.

713-719

Authors: Pınar Zarif TAPKAN1* , Tayfun ÖZMEN2

Öz: Günümüzde bilgisayar teknolojisi hızla ilerlemekte, bilgisayar kapasiteleri artmakta, bu da bilgi kaydı yapılan alan sayısını artırarak veriye ulaşmayı kolaylaştırmaktadır. Ancak üretilen ve kaydedilen veriler tek başlarına bir anlam ifade etmemekte, belli bir amaç doğrultusunda işlendiği zaman anlamlı hale gelmektedir. Ham veriyi anlamlı bilgiye dönüştürme işlemleri ise veri madenciliği ile yapılabilmektedir. Bu çalışmada bir iplik üretim tesisinde veri madenciliği yöntemlerinden biri olan sınıflandırma ile kural çıkarımı gerçekleştirilmiştir. Sınıflandırma öncesinde iplik kalitesine etki eden nitelikler belirlenmiş, Taguchi deneysel tasarım yöntemi ile etkin nitelikler tespit edilerek nitelik seçimi yapılmıştır. Kural çıkarımı aşaması ise hem yanlış sınıflandırma hataları sayısını en küçüklemeyi amaçlayan maliyete-duyarsız, hem de beklenen yanlış sınıflandırma maliyetini en küçüklemeyi amaçlayan maliyete-duyarlı sınıflandırma şeklinde uygulanmıştır. Sınıflandırma ile kural çıkarımı için Weka 3.8.1 ve MT-VeMa 1.0 paket programları kullanılmıştır. Elde edilen kurallar, kaliteli iplik üretimi için işletmeye yol gösterici özellikte olmuştur. Bu çalışma ile veri madenciliği ve deneysel tasarım uygulamalarının, bir tekstil şirketinde gerçek verilerle nasıl sonuca ulaştığı gösterilmiş ve ilgili sürece katkıda bulunulmuştur. Anahtar kelimeler: Nitelik seçimi, Taguchi deneysel tasarım yöntemi, Veri madenciliği, Sınıflandırma Abstract: Nowadays, computer technology is rapidly advancing, computer capacities are increasing, which makes it easier to reach the database by increasing the number of information recording areas. However, when the produced and recorded data are meaningless on their own, they become meaningful when processed for a certain purpose. Converting raw data to meaningful information can be done by data mining. In this study, rule extraction is realized in a yarn production facility by classification which is one of the data mining methods. Prior to classification, the features that affect the yarn quality are determined, and feature selection is realized by choosing the effective features by Taguchi experimental design method. Rule extraction phase is applied for both cost-insensitive classification that aims to minimize the number of misclassification errors and cost-sensitive classification that aims to minimize the expected misclassification cost. For rule extraction Weka 3.8.1 and MT-VeMa 1.0 package programs are used. The resulting rules guide the firm for producing qualified yarns. This study presents how data mining and experimental design applications at a textile firm have been achieved with actual data and the contributions to the processes of the firm.

730-738

Authors: Bekir ŞAHİN1* , Yupo CHAN2

Abstract: Ports and Waterways Safety Assessment (PAWSA) is a comprehensive and sophisticated AHP-based Delphi method in which risk analysis and risk management are handled simultaneously. PAWSA has primarily developed for maritime domain, and there is a need to extend such risk analyses to the other fields. First aim of this study is to introduce PAWSA process and to add its methodology to existing academic literature. Significance of PAWSA is exhibited and innovative suggestions for further developments are given in this study. Secondly, PAWSA method is employed for Istanbul Strait to obtain the levels of navigational risks and to measure effectiveness of counter actions. It analyses risks of navigation situations, the conditions of vessels, traffic intensity and waterway characteristics. Ultimately, it is aimed to minimize the marine incidents and increase navigational safety by introducing new counter actions. The Istanbul Strait is one of the most difficult-to-navigate and the narrowest international waterway in the world. The Istanbul Strait has a dense traffic because of its geographical and strategic location. According to annual statistics, traffic density is two times more than the Suez Canal and three times more than the Panama Canal. Besides the heavy local traffic, the Strait is used by approximately 50.000 international vessels with a total gross tonnage of 600 million. 15 million people live in Istanbul and 300.000 people are transported daily from Asia to Europe using Istanbul Strait. A comprehensive risk analysis by a convenient method for the Istanbul Strait is therefore required for safe maritime transportation. Öz: Limanlar ve suyolları emniyet değerlendirmesi (LVSED), risk analizinin ve yönetiminin eş zamanlı olarak yapıldığı AHP tabanlı kapsamlı ve karmaşık bir Delfi yöntemdir. Öncelikle denizcilik alanı için geliştirilen LVSED’in, diğer alanlardaki risk analizi uygulamalarına da genişletilmesi gerekmektedir. Bu çalışmanın ilk amacı, LVSED sürecini tanıtmak ve metodolojisini akademik yazına kazandırmaktır. Bu çalışmada LVSED’in önemi gösterilmiş ve ileride geliştirilmesi için inovatif öneriler verilmiştir. İkinci olarak seyir risklerini elde etmek ve alınan tedbirlerin verimliliğini ölçmek için PAWSA metodu İstanbul Boğazı’na uygulanmıştır. Seyir durumları, gemi kondisyonları, trafik yoğunluğu ve suyolu karakteristiği risklerini analiz etmektedir. Son olarak, deniz kazalarını minimize etmek ve yeni karşı önlemler ortaya koyarak seyir emniyetini artırmak amaçlanmaktadır. İstanbul Boğazı, dünyada seyri en zorlarından biri ve dünyanın en dar kanalıdır. Stratejik ve coğrafik lokasyonundan dolayı İstanbul Boğazı yoğun bir trafiğe sahiptir. Yıllık istatistiklere göre, trafik yoğunluğu Süveyş Kanalı’ndan iki kat, Panama Kanalı’ndan üç kat daha fazladır. Yoğun yerel trafiğin yanında, Boğaz toplam tonajı 600 milyon olan yaklaşık olarak 50.000 uluslararası gemi tarafından kullanılmaktadır. Istanbul’da 15 milyon insan yaşamakta ve hergün 300.000 kişi İstanbul Boğazını kullanarak Asya’dan Avrupa’ya seyehat etmektedir. Dolayısıyla İstanbul Boğazı deniz taşımacılığı için güvenelir bir metot ile kapsamlı bir risk analizinin yapılması gerekmektedir. Anahtar kelimeler: Risk analizi, İstanbul boğazı, Risk yönetimi, Delfi yöntemi, LVSED

749-763

Authors: Çağrı KOÇ1 , Eren ÖZCEYLAN 2* , Saadettin Erhan KESEN3 , Zeynel Abidin ÇİL4 , Süleyman METE5

Abstract: Determining positions and counting of actors, amount of product flow between and decreasing transportation costs are handled as a network design problem in supply chain management. Supply chain network design (SCND) problem belongs to the class of NP-hard problems. It has therefore appealed to a number of researchers’ close attention. However, existing literature lacks of common benchmark instances for forward SCND problems so as to make a fair comparison between developed and applied heuristic approaches. To this end, 450 new benchmark instances ranging from small to large size for forward SCND problems with two, three and four-echelon are generated and a mathematical model for each of the problems is formulated. Due to the complexity issues, we develop two heuristic solution approaches, genetic algorithm (GA) and hybrid heuristic algorithm (HHA), and we apply them to the large pool of benchmark instances. Comparative experiments show that both the GA and HHA can yield feasible solutions in much less computational time and, in particular, outperforms CPLEX regarding the solution quality as the number of echelon grows. Öz: Tedarik zinciri içindeki tesislerin yerlerinin belirlenmesi, aralarındaki ürün akışlarının maliyeti minimize edecek şekilde optimize edilmesi tedarik zinciri ağ tasarımı (TZAT) problemi olarak karşımıza çıkmaktadır. TZAT problemleri NP-zor sınıfına girmektedir. Dolayısıyla çoğu araştırmacı tarafından üzerinde çalışılan bir konudur. Ancak literatürde araştırmacıların adil karşılaştırmalar yapabileceği test problemler mevcut değildir. Bu sebeple, küçük boyuttan büyük boyuta kadar iki, üç ve dört aşamalı olmak üzere 450 adet TZAT test problemi geliştirilmiş, matematiksel olarak da modellenmiştir. Problemin çözüm karmaşıklığından dolayı biri genetik algoritma diğeri de melez sezgisel bir yaklaşım olmak üzere iki farklı çözüm yöntemi önerilmiştir. Önerilen yaklaşımlar geliştirilen test problemlere uygulanmış ve karşılaştırmalar yapılmıştır. Elde edilen sonuçlara göre önerilen sezgisel yaklaşımlar küçük boyutlu problemler için CPLEX ile elde edilen optimal sonuçları yakalamış, büyük boyutlu problemler için ise çok daha kısa sürede kabul edilebilir sonuçlar elde etmiştir. Anahtar kelimeler: Tedarik zinciri ağ tasarımı, karma tamsayılı programlama, genetik algoritma, melez sezgisel algoritma.

350-361

Authors: Onur MERTER , Taner UÇAR

Öz: Yapı sistemlerinin doğrusal olmayan analizi ve tasarımında enerji kavramına dayalı hesaplamalar, yer değiştirme esaslı yöntemlere bir alternatif olarak gelişmektedir. Enerjiye dayalı yapı tasarımı aynı zamanda yer değiştirme kavramını da içermekte ve diğer analizlere kıyasla daha rasyonel bir yöntem olarak anılmaktadır. Çalışmada kullanılan yöntemde, deprem etkisi yapıya bir enerji girişi olarak ele alınmakta ve yapı sistemi için genel enerji denge denklemi yazılmaktadır. Plastik mafsalların kiriş uçlarında ve kolon alt uçlarında oluştuğu ideal göçme mekanizması esas alınmaktadır. Yapı için bir göreli kat ötelemesi oranının hedeflenmesi ile tasarım yatay kuvvetlerinin sistem üzerinde yaptığı dış işin genel enerji dengesinden elde edilen plastik enerji ile eşitlenmesi sonucunda taban kesme kuvveti ifadesi türetilmektedir. Enerji esaslı taban kesme kuvvetinin seçilen 3 ve 5 katlı çelik çerçeve yapıların kat seviyelerine eşdeğer statik yük olarak etkitilmesinin ardından, belirli bir yönetmeliğe göre önceden boyutlandırılmış yapı taşıyıcı sisteminin plastik tasarımı belirlenen yeni taban kesme kuvvetine göre tekrarlanmaktadır. İteratif bir yaklaşım sunan tasarım yönteminde, bir önceki iterasyonun kesit boyutları elde edilene dek tasarım devam etmektedir. Tasarım sonucunda belirlenen taşıyıcı sistemin, enerji esaslı taban kesme kuvveti ile doğrusal olmayan artımsal itme analizinden belirlenen göreli kat ötelemesi oranları ile tasarımda hedeflenen göreli kat ötelemesi oranı karşılaştırılmaktadır. Esas alınan ideal göçme mekanizması durumunun oluşup-oluşmadığı kontrol edilmektedir. Sonuçlar ölçekli gerçek deprem ivme kayıtları ile gerçekleştirilen zaman tanım alanında doğrusal olmayan dinamik analizlerin verdiği sonuçlarla karşılaştırılıp, yorumlanmaktadır. Anahtar kelimeler: Enerjiye dayalı tasarım, Enerji denge denklemi, Enerji esaslı taban kesme kuvveti, Plastik tasarım, Doğrusal olmayan statik ve dinamik analiz Abstract: Energy-based approaches are developed as an alternative to displacement-based methods in nonlinear analysis and design of structures. The structural design methodology based on energy concepts incorporates the displacement concept simultaneously and it may be mentioned more rational by comparison with the other existing methods. Earthquake is considered as an energy input to the structure within the study and then the general energy-balance equation is written for the structure system. Ideal collapse mechanism, where plastic hinges are assumed to be located on beam ends and column bases, is considered. An admissible interstory drift ratio is targeted for the design and base shear force expression is derived by equating the plastic energy from general energy-balance with the external work done by the design lateral forces. The new energy-based base shear force is distributed to story levels of 3- and 5-story steel structures as equivalent static lateral forces and then plastic design of structural system, which is predesigned that comply with a seismic code at the beginning of the methodology, is implemented. The structural design method involves an iterative technique and it is continued until the same sections of the former iteration are obtained. The interstory drift ratios obtained from pushover analysis using the inverted triangular distribution of energy-based base shear force are compared with the target drift of the design. The accepted ideal collapse mechanism is checked whether it occurs or not. The results are interpreted and compared to the results of nonlinear time history analyses performed by using the time histories of real earthquakes scaled in time domain.

376-383

Authors: Ahmet Ozan ÇELİK , Volkan KİRİÇÇİ

Öz: Rüzgâr yükleri, çeşitli yapıların tasarımında önemli dinamik yüklerdir. Özellikle, ulaştırma, yapı ve akışkanlar mekaniği gibi farklı disiplinlerin bir arada değerlendirilmesini gerektirdiği için özel bir mühendislik problemi olarak gösterilebilir. Gelişen teknikler ile birlikte, artan ihtiyaçlara cevap vermek adına köprü ve köprüyol tasarımları daha geniş ve daha yüksek açıklıkları aşmak için sınırları zorlamaktadır. Bu özelliklerdeki yapıların aerodinamik açıdan değerlendirilebilmesi için hazırlanmış yönetmelikler ve rüzgâr tüneli testleri kullanılmaktadır. Ancak, söz konusu yöntemlerin içerdiği kısıtlamalar ve dezavantajlar, sayısal model çalışmalarını daha önemli bir hale getirmiştir. Geliştirilen sonlu elemanlar uygulamaları, başarılı sınır koşulu ve türbülans modelleri ile birlikte yüksek performanslı bilgisayarlar kullanılarak her türlü geometrik yapı için yüksek hassasiyette hesaplamalı akışkanlar dinamiği analizleri yapabilmek mümkün hale gelmiştir. Bu çalışmada, Osmangazi Köprüsü tabliyesinin, farklı rüzgar hızları ve farklı türbülans modelleri için aerodinamik analizi sayısal olarak gerçekleştirilmiştir. Köprüye etki eden rüzgâr yükleri, aerodinamik kuvvetler olarak değerlendirilmiştir. Sonuç olarak, köprü tabliyesinin geometrik olarak akıma uyumlu bir yapıda tasarlandığı ve bu nedenle oluşan rüzgâr direncinin oldukça düşük olduğu tespit edilmiştir. Anahtar kelimeler: HAD, Aerodinamik analiz, Köprü tasarımı Abstract: Wind loads are crucial dynamic load for various structures. It is a unique engineering problem particularly because it requires the combined expertise of transportation, structure and fluid mechanics engineers. With the advancing techniques and technologies, also to answer the increasing demand, the design of bridges and bridge-ways tends to move towards wider structures with longer spans. Typically, standards and widn tunnel tests are used to evaluate the design of structures with such characteristics aerodynamically. However, the limitations and disadvantages of these methods make numerical modeling efforts more important. The developed finite element methods, applications of successful boundary conditions and tubulence models together with high performance computing power makes is possible to analyze structures with various geometries with computational fluid dynamics method. In this study, anerodynamic analysis of The Osmangazi Bridge deck slab under a number of wind speeds and turbulence models were performed numerically. The wind loads acting on the bridge were evaluated as the aerodynamic loads. The results show that the deck slab cross section is well streamlined and the wind resistance of the structure is quite low.

390-396

Authors: Sami And KILIÇ

Öz: Betonarme bacaların duman gazı girişlerinin köşelerinde oluşabilecek çatlakları önlemek için, Amerikan ACI 307 tasarım yönetmeliği geleneksel çapraz donatı kullanımını şart koşmaktadır. Ülkemizde ulusal bir betonarme baca yönetmeliği henüz mevcut değildir ve baca inşaatında genellikle kayar kalıp sistemi kullanılmaktadır. Çapraz köşe donatıları yerleştirildiğinde, kayar kalıp sisteminin düşey destek elemanları ile kesişebilir ve bu sebeple baca inşaatında güçlükler meydana gelebilir. Bu çalışmada boşluk köşelerinde çapraz donatı kullanmak yerine, aynı uzunluk ve çapta düşey ve yatay köşe donatılarının kullanılması alternatifi irdelenmiştir. 115 m yüksekliğinde ve kesitinde 3.7 m genişliğinde, 5.2 m yüksekliğinde bir boşluğa sahip betonarme bir bacanın detaylı bir sonlu elemanlar modeli meydana getirilmiştir. Sayısal analizlerde beton ve donatı malzeme özellikleri doğrusal olmayan modeller kullanılarak temsil edilmiştir. Bacanın beton cidarı altı yüzlü hacimsel elemanlarla, donatılar ise iki düğüm noktalı çubuk elemanlar ile modellenmiştir. Bacanın tasarım rüzgâr yükleri yanal yük olarak kullanılarak, üç farklı yönde uygulanmıştır. Baca boşluğunun çekme, basınç ve kesme bölgelerinde yer alması durumları ayrı ayrı incelenmiştir. En yüksek çekme birim uzamaları ve çatlak oluşumları baca boşluğunun çekme bölgesinde yer aldığı durumda gözlemlenmiştir. Boşluğun çekme ve basınç bölgelerinde yer aldığı analizlerde köşe donatılarında akma sınırı aşılmıştır. Bütün analizlerde alternatif köşe donatı düzeneği, boşluk deformasyonları, çatlak oluşumları ve köşe donatı birim uzamaları açısından geleneksel çapraz donatı düzeneğine yakın sonuçlar vermiştir. Önerilen alternatif köşe donatı düzeneğinin kayar kalıp betonarme baca inşaatında kullanılabileceği sonucuna varılmıştır. Anahtar kelimeler: Betonarme baca, Boşluk köşe donatısı, Sonlu elemanlar metodu, Doğrusal olmayan analiz Abstract: The American ACI 307 design code imposes the use of diagonal rebars at the corners of flue gas inlet regions of reinforced concrete chimneys for mitigating cracks. There is currently no Turkish reinforced concrete design code in effect and the most commonly used chimney construction method is the slip form system. The diagonal rebars impose a difficulty in the construction of the slip form system due to the fact that they cross the line of action of the vertical support elements. In this study, the use of vertical and horizontal corner rebars with similar length and diameter was proposed as an alternative to using diagonal rebars. A detailed finite element model was constructed for a reinforced concrete chimney with a height of 115 m and an opening with a width of 3.7 m and a height of 5.2 m. Nonlinear material models were used for the concrete and rebars. The concrete shell was modeled with hexahedral elements and the rebars were modeled with 2-node bar elements. The design wind loads of the chimney were applied as lateral loads in three different directions. Separate analyses were conducted such that the opening region was located in the tension, compression, and shear zones. The highest tension strains and crack formations were obtained for the case of the opening region in the tension zone. Yield strain limits of the corner rebars were exceeded for the cases of the opening region in the tension and compression zones. The alternative corner reinforcement configuration led to similar results in terms of the opening deformations, crack formations, and corner rebar strains when compared with the original diagonal rebars in all the analyses. It was concluded that the proposed alternative corner rebar configuration can be used in the slip form construction of reinforced concrete chimneys.

403-412

Authors: Ali Haydar KAYHAN , Ahmet DEMİR

Öz: Bu çalışmada, betonarme konsol istinat duvarlarının minimum maliyetle tasarımında diferansiyel gelişim algoritması tekniğine dayalı bir yöntem kullanılmıştır. Düşey yüklerin yanı sıra hem statik hem de depremli durumdaki dinamik zemin itkileri gözönüne alınmıştır. TS-500’de tanımlanan betonarme tasarım kriterleri ve TS-7994’te tanımlanan devrilme, kayma ve zeminin taşıma gücü ile ilgili kriterler, optimum tasarım probleminin kısıtları olarak ele alınmıştır. Farklı zemin özellikleri için, istinat duvarının kesit ölçüleri ve betonarme donatı düzeni, dikkate alınan tüm kriterler sağlanacak biçimde elde edilmiştir. Duyarlılık analizi sonuçları, optimum tasarımın diferansiyel gelişim algoritması parametrelerinin seçiminden etkilenmediğini göstermiştir. Dolayısıyla, diferansiyel gelişim algoritmasının, betonarme konsol istinat duvarlarının tasarımının optimum şekilde yapılabilmesi için etkin şekilde kullanılabileceği söylenebilir. Anahtar kelimeler: Betonarme konsol istinat duvarı, Diferansiyel gelişim algoritması, Optimum tasarım Abstract: In this study, a solution algorithm based on the differential evolution algorithm is used to optimally design the reinforced concrete cantilever retaining walls. Beside vertical loads, static and earthquake induced dynamic lateral soil pressure are taken into account for designing of the retaining walls. Requirements for reinforced concrete design given in TS-500 and requirements for sliding, overturning and soil bearing capacity evaluation given in TS-7994 are considered as constraints of the optimum design problem. For different combinations of soil properties, section dimensions and reinforcement of the retaining walls are obtained cost of the wall to be minimum and all the considered constraints to be satisfied. Results of sensitivity analysis show that optimum design is insensitive to the selection of differential evolution algorithm parameters. Therefore, differential evolution algorithm can be used as an effective way for optimally designing the reinforced concrete cantilever walls.

419-425

Authors: İlker TEKİN , Duygu TEKİN

Öz: Bu çalışmada, puzolanik özelliğe sahip 45 µm ve 125 µm incelikte öğütülmüş Bayburt taşı PÇ 42.5R (CEM I) çimentoda sırasıyla ağırlıkça %0, 10, 20 ve %30 ikame edilmiştir. Çalışmanın amacı iki aşamada oluşturuldu: birincisi farklı inceliklere sahip zeolit içeren Bayburt taşı atıklarının CEM I tip çimentoya ikame edildikten sonra elde edilen çimentonun basınç dayanımı ve fiziksel özelliklerine etkilerini değerlendirmek, diğeri üretilen çimentoların farklı firmalara ait aynı tip süperakışkanlaştırıcılarla davranışını incelemektir. Hazırlanan hamur numuneler üzerinde standart kıvam, priz süreleri ve hacim sabitliği gibi standart çimento deneyleri, harç numuneler üzerinde yayılma ve basınç dayanımı deneyleri gerçekleştirilmiştir. Harç numuneler 28 gün standart küre bırakılmış ve ardından 2, 7 ve 28 gün yaşlarında basınç dayanımı deneyi yapılmıştır. Sonuç olarak özgül yüzeye bağlı olarak değişen incelik fiziksel, mekanik ve reolojik özellikleri önemli derecede etkilemiştir. Bu çalışmada farklı firmalara ait polinaftalin sülfonat tipi süperakışkanlaştırıcıların beyaz Bayburt taşı ikameli çimentolarda kullanılabileceği belirlenmiştir. Anahtar kelimeler: Bayburt taşı, Puzolan, Çimento, Süperakışkanlaştırıcı, İncelik Abstract: In this study, grinded Bayburt Stone has pozzolanic property with 45 µm and 125 µm fineness was replaced with PC 42.5R (CEM-I) type cement at ratio of 0%, 10%, 20%, and 30% by weight. The aim of this study was made up in two phase, one of them was to investigate the effects of Bayburt Stone waste contain zeolite with different fineness on physical and mechanical properties of composite cements and the other one was to investigate behavior of same superplasticizer belong to two different company. Standard consistency, setting time and volume expansion tests are performed on the cement pastes and compression strength and flow tests are performed on the cement mortars. Mortar specimens are kept in standard curing for 28 days, than compressive strength test are performed at the ages of 2, 7 and 28 days. As a result, changes in specific surface area depending on the particle size distribution of mineral additives makes significant different on the physical, mechanical and rheological properties of cement mortars. In this study, it was determined that same type of superplasticizers which had different companies could be used in blended cement replaced with Bayburt stone.

433-438

Authors: İnci DEVELİOĞLU , Hasan Fırat PULAT

Öz: Bu çalışmada, yüksek fırın cürufunun (YFC) geoteknik özellikleri incelenmiş ve taşıma kapasitesi performansı analiz edilmiştir. Dane boyutunun taşıma kapasitesi üzerindeki etkisini araştırmak amacıyla YFC ince (Dmax = 4.75 mm) ve iri (Dmax = 9.50 mm) dane dağılımlı olarak iki bölüme ayrılmıştır. YFC’nin dane boyu dağılımı, özgül yoğunluk, pH, optimum su içeriği, maksimum kuru birim hacim ağırlık ve kıvam limitleri gibi temel mühendislik özellikleri ASTM standartlarına uygun olarak belirlenmiştir. Daha sonra, iri (D-9.50) ve ince (D-4.75) dane dağılımlı numuneler için Kaliforniya taşıma oranı (CBR) deneyleri yapılmıştır. Sıkıştırma enerjisinin CBR değeri üzerindeki etkisini incelemek amacıyla numuneler Standart Proctor (SP) ve Modifiye Proctor (MP) enerjisi ile hazırlanmıştır. Boşluk sıvısının taşıma performansı üzerindeki etkisini belirlemek için test numuneleri musluk ve deniz suyu ile hazırlanmış ve 96 saat süresince kür edildikten sonra yaş CBR deneyleri gerçekleştirilmiştir. Test sonuçları, sıkıştırma enerjisinin CBR performansı üzerinde çok önemli bir etkiye sahip olduğunu göstermiştir. Aynı şartlarda, MP enerjisi ile sıkıştırılan numunelerin SP enerjisi ile sıkıştırılan numunelerden en az 2.2 kat daha yüksek CBR değerlerine sahip olduğu belirlenmiştir. İnce dane dağılımlı numunelerin, iri dağılımlı numunelere kıyasla daha yüksek taşıma kapasitesi değerlerine sahip olduğu görülmüştür. Aynı koşullarda farklı boşluk sıvılarıyla test edilen numunelerin CBR değer ortalamaları hesaplandığında deniz suyu ile hazırlanan numunelerin %17 daha yüksek değere sahip olduğu belirlenmiştir. YFC’nin sahip olduğu geoteknik özellikler göz önünde bulundurulduğunda, çeşitli mühendislik uygulamalarında dolgu malzemesi olarak kullanılabileceği düşünülmektedir. Abstract: In this study, the geotechnical characterization of blast furnace slag (BFS) was investigated and the bearing capacity performance was analyzed. In order to investigate the particle size effect on bearing capacity, BFS was separated two parts called fine (Dmax=4.75 mm) and coarse (Dmax=9.50 mm) grain size distributions. Basic engineering properties of the BFS, such as particle size distribution, specific gravity, pH, optimum water content, maximum dry unit weight, and consistency limits were determined according to ASTM standards. Thereafter, California Bearing Ratio (CBR) tests were conducted for coarse (D-9.50) and fine (D-4.75) grained BFS samples. The samples were prepared with Standard Proctor (SP) and Modified Proctor (MP) energies to examine the compaction energy effect on CBR value. In order to determine the pore fluid effect on bearing performance, samples were prepared with tap and sea water, after 96 hours curing period wet CBR tests were conducted. Test results have shown that compaction energy affects the CBR performance significantly. It has been determined that samples compacted with MP energy has at least 2.2 times higher CBR value than samples compacted with SP energy. It has been seen that fine grained samples have higher bearing capacities than coarse grained samples. When the average CBR value of samples prepared with different pore fluids in same conditions were compared, it was seen that samples prepared with sea water have 17% higher CBR values than the others. While the geotechnical engineering properties of BFS are taken into account, it is considered that BFS can be used in various engineering applications as a fill material.

444-452

Authors: Mustafa Tamer AYVAZ , Zong Woo GEEM

Abstract: A hybrid simulation-optimization approach is developed in this study for optimally designing the booster chlorination systems in water distribution networks. In the developed approach, chlorine residuals in the demand locations are determined by using the response matrix (RM) approach. The generated RM is then integrated to an optimization model where a hybrid HS–Solver optimization approach is used. HS-Solver is a recently proposed hybrid approach which integrates the harmony search (HS) algorithm and a spreadsheet Solver as the global and local optimizers, respectively. The objective of the HS-Solver in the developed approach is for optimally designing the booster stations by maintaining the chlorine residuals within desired limits. The applicability of the developed approach is tested on a real water distribution network. Identified results indicate that the developed HS-Solver based solution approach determined similar or better results than those obtained by using the different solution approaches in literature. Öz: Bu çalışmada, su dağıtım şebekelerindeki ek klorlama istasyonlarının optimum tasarımı amacıyla bir hibrit simülasyon-optimizasyon yaklaşımı geliştirilmiştir. Geliştirilen yaklaşımda, talep noktalarındaki bakiye klor konsantrasyonları tepki matrisi yaklaşımı ile belirlenmiştir. Oluşturulan tepki matrisi ardından hibrit HS-Solver optimizasyon yaklaşımının kullanıldığı bir optimizasyon modeline entegre edilmiştir. HS-Solver, armoni araştırması ile elektronik tablolama programlarında kullanılan Solver eklentisinin sırasıyla global ve lokal optimizasyon aracı olarak kullanıldığı yeni önerilmiş bir optimizasyon yaklaşımıdır. Geliştirilen yaklaşımda HS-Solver’ın amacı bakiye klor konsantrasyonlarını arzu edilen limitlerde tutacak şekilde ek klorlama istasyon sisteminin optimum tasarımını yapmaktır. Geliştirilen yaklaşımın uygulanabilirliği gerçek bir su dağıtım şebekesi üzerinde test edilmiştir. Elde edilen sonuçlar, geliştirilen HS-Solver tabanlı çözüm yaklaşımı ile literatürde verilenlerle uyumlu veya daha iyi sonuçlar elde edilebildiğini göstermiştir. Anahtar Kelimeler: Ek klorlama istasyonlari, HS-Solver, Simülasyon-Optimization, Su dağitim şebekeleri

461-467

Authors: Savaş BAYRAM1* , Serkan AYDINLI2 , Abdülkadir BUDAK3 , Emel ORAL4

Öz: Türkiye’nin bir deprem ülkesi olması nedeniyle, gerçekleştirilen yapım işlerinin projelerine uygun yürütülmesi hayati önem arz etmektedir. Ülkemizde daha önce yaşanan depremlerde yıkılan yapılar incelendiğinde, yıkımların temel sebebinin deprem değil, yapıların uygunsuz üretimi olduğu belirlenmiştir. 4708 sayılı Yapı Denetimi Hakkında Kanun kapsamında “Yapı Denetim Kuruluşları” günümüzde Türkiye’nin bütün illerinde hizmet vermektedir. Ancak teorik olarak tatminkâr bir altyapıya sahip olan bu denetim sisteminin, uygulamada bir takım sorunları da beraberinde getirdiği ve suistimallere açık olduğu bilinmektedir. Bu çalışmanın temel amacı, ülkemizde yapı üretiminde ve denetiminde karşılaşılan etik sorunları belirlemek ve yapı sahibi ile denetim kuruluşu arasındaki ilişkilerinin daha sağlıklı yürütülebilmesi için çözüm önerileri geliştirmektir. Bu kapsamda, Türkiye’nin 28 ilinde faaliyet göstermekte olan yapı denetim firmalarında aktif olarak çalışan toplam 200 teknik personele iki ana bölümden oluşan bir anket çalışması uygulanmıştır. Elde edilen veriler istatistiksel olarak değerlendirilmiş ve yapı denetiminde yaşanan etik sorunlar tarafsız bir bakış açısı ile gün yüzüne çıkarılmıştır. Sonuç olarak; yapı denetim firmaları, yapının taşıyıcı sisteminin uygun üretimini sağlamakta fakat yapı mimarisinin projeye uygun üretimiyle ilgili birtakım problemler az da olsa halen devam etmektedir. Bunun yanı sıra, gerek kanuni prosedürlerle, gerekse yapının taşıyıcı sisteminin projeye uygunluğuyla alakalı problemler büyük ölçüde ortadan kalkmıştır. Türkiye, Yapım işleri, Yapı denetimi, Denetim sorunları, Etik Abstract: The investigation of the structures destroyed in previous earthquakes has demonstrated that the main cause of the destructions is not the earthquake but the inappropriate production of the structures. Within the scope of the Law, nr. 4708, "building inspection institutions" are presently serving in all of Turkey's provinces. However, it is a well-known fact that although the current inspection system has a satisfactory infrastructure theoretically, it has several problems in practice and is open to abuse. The main objective of this work is to identify the ethical problems of the construction production and inspection in Turkey and to develop solutions to improve the relations between the building owner and the inspection institution. In this context, a survey study consisting of two main sections has been implemented to actively working 200 technical professionals of building inspection institutions in 28 provinces of Turkey. The obtained data were evaluated statistically and the ethical problems experienced in the building inspection were exposed with an objective point of view. As a result; building inspection institutions provide the proper production of the building's structural system but some problems with the project-oriented production of the building architecture still have not solely been solved. Besides, the problems related to the compliance of the structural system with the project as well as the legal procedures, have largely ceased to exist.

476-480

Authors: Esra Deniz GÜNER1

Öz: Evsel ve endüstriyel atık suların arıtıldıktan sonra deşarj edilmesi veya tekrar kullanıma hazır hale getirilmesi atıksu arıtma tesisleri ile mümkün olmaktadır. Kentsel atık suların arıtımında en yaygın yöntem biyolojik arıtma (ikinci kademe arıtma) prosesidir. Biyolojik atıksu arıtma tesislerinin işletilmesi, bakımı ve onarımından kaynaklı olarak gerek iş sağlığı ve güvenliği gerekse çevresel açıdan birçok tehlikeyi barındırırlar. Atıksu arıtma tesislerinde meydana gelebilecek riskler belirlenirken iş ve işçi sağlığına etkilerine ek olarak çevreye etkilerinin kapsam ve boyutunu belirlenmesi gereklidir. Bu tesislerdeki tehlikelerin olumsuz çevresel etkileri göz önüne alınarak risklerin yeniden değerlendirilmesi ve önceliklendirilmesi, önem taşımaktadır. İş ve işçi güvenliğinde, yürütülen faaliyetin ve çalışanın güvenliğinin yanı sıra çevresel etkilerin de risk analizine dahil edilmesi hem karar vericilere hem de yöneticilere fayda sağlayacaktır. Bu çalışmada, biyolojik atıksu arıtma tesisinde risk analizinde 22 adet risk belirlenmiştir. Bu riskler 5x5 matris risk analiz yöntemi ile değerlendirilmiştir. Çevresel etkilerinde dikkate alınabilmesi için çevre boyutu parametresi tanımlanmış ve bu parametre için skala oluşturulmuştur. Bu skala dikkate alınarak belirlenen 22 risk için risk analizi tekrar yapılmıştır. Çevresel boyut eklendiğinde tespit edilen risklerin önem sıralamalarının değişmiştir. Bu yeni değerlendirmede 7 adet riskin öncelik sıralaması artarken, 13 adet riskin öncelik sıralaması azalmıştır. Geriye kalan 2 adet riskin ise öncelik sıralaması değişmemiştir. Bu değişimler çevresel boyutun atıksu arıtma tesislerinde belirlenen riskler üzerinde önemli olduğunu göstermiştir. Anahtar kelimeler: Atıksu arıtma tesisi, Çevre, Risk değerlendirme

494-499

Authors: Naim SEZGİN1

Öz: Termal kirlilik, okyanus, göl veya nehir gibi sucul alanlarda ortam sıcaklığının insan faaliyetleri sonucunda artması veya azalması olarak tanımlanır. Termal kirliliğe, enerji santralleri, sıvılaştırılmış doğalgaz terminalleri (LNG) ve endüstriyel tesislerin ısıtma veya soğutma amaçlı kullanılan daha sonra alıcı ortamlara deşarj edilen suları neden olur. Alıcı ortamlara deşarj edilen termal atıksuların en önemli kaynaklarından biri LNG gazlaştırma terminallerinden kaynaklanan soğuk sulardır. Soğuk sular genellikle kıyısal sulara deşarj edilirler. Bu sular deşarj edildikleri alıcı ortamlara göre yoğunluklarının yüksek olması nedeniyle bir çeşit negatif yüzen (batan) jetlerdir. Alıcı ortam canlı türlerine olumsuz etkilerinden dolayı soğuk sular, yüksek seviyede seyrelme sağlayacak şekilde deşarj edilmelidir. Bu çalışmada, yatay olarak deşarj edilen soğuk-yoğun suyun birinci seyrelme ve çarpma noktası gibi bazı deşarj parametreleri laboratuvar ortamında dairesel deşarj portu kullanılarak belirlenmiştir. Soğuk-yoğun atıksuyun alıcı ortam içerisindeki davranışını (jet geometrisini) belirlemek için renk maddesi olarak Rhodamin B ilavesi yapılmıştır. Renklendirilmiş soğuk-yoğun atıksuyun anlık fotoğraflarını çekmek için yüksek çözünürlüklü kamera ve atıksu jet merkezinde meydana gelen sıcaklık değişimlerini (seyrelmeler) ölçmek için de hassas termal problar kullanılmıştır. Farklı atıksu yoğunlukları elde etmek için -3 °C, -5 °C ve -7 °C gibi üç değişik sıcaklık fark değerleri uygulanmıştır. Bu çalışmada elde edilen sonuçlara göre soğuk su deşarjlarının tabana çökme eğilimde olan negatif yüzen (batan) jet gibi davrandığı belirlenmiştir. Ayrıca bu çalışmada, ortalama normalize edilmiş çarpma noktası mesafesi ve birinci seyrelmenin 2.333 ve 0.491 olduğu bulunmuştur. Anahtar kelimeler: Termal kirlilik, Yoğun jet, Soğuk su deşarjı, Birinci seyrelme, Negatif yüzen jet Abstract: Thermal pollution is defined as increase or decrease in temperature of an aquatic environment which may be ocean, lake or river by human influence. A common cause of thermal pollution is the use of water as a cooling and heating system by power plants, liquefied natural gas (LNG) re-gasification terminals and industrial manufacturers. One of the important sources of thermal effluents is cold water discharges, which are mainly originated from LNG re-gasification terminals from open cycle heating units. Cold water can be frequently discharged into coastal waters. Due to its high density, cold water discharge is a kind of negatively buoyant jet. Because of some undesired effects of cold water on receiving water species, should be discharged properly into the marine environment with a high level of initial dilution. Some discharge parameters of horizontally discharged cold-dense wastewater such as initial dilutions, impingement points were determined in a laboratory system using circular port in this study. To determine the behavior of the cold-dense wastewater (wastewater jet geometry) Rhodamine B as a colorant was added to the wastewater. A high-resolution camera was used to take snapshots of the colored cold-dense wastewater. Temperature changes (dilutions) in the cold-dense wastewater jet centerline were detected with sensitive thermal probes. To gain different densities, three discharge temperature differences were used as -3 °C, -5 °C and -7 °C. According to the results of this study, it was determined that the cold water discharges behaved like a negative buoyant jet. In addition, it was calculated that the averages of the normalized impingement point and initial dilution of the cold water were found 2.333 and 0.491, respectively.

506-511

Authors: Mahmut Kemal KORUCU1* , Rıdvan YAMANOĞLU2 , Erdem KARAKULAK2 , Taner YILMAZ3, Nevin Gamze KARSLI YILMAZ4

Öz: Atık nihai depolama alanları; tehlikeli atıklar için 1. sınıf depolama alanları, tehlikesiz atıklar için 2. sınıf depolama alanları ve inert atıklar için 3. sınıf depolama alanları olmak üzere 3 genel kategori altında toplanabilir. Bununla birlikte, tehlikeli atık yakma tesisi uçucu külleri (HWI-FA) 1. sınıf depolama alanlarına bile kabul edilmeyen bir tehlike düzeyine sahiptirler. Bu çalışmanın temel amacı; bu küllerin tehlike potansiyelini bir taşıyıcı malzeme kullanarak azaltmaktır. Bu amaçla seçilen taşıyıcı malzeme geri dönüştürülmüş polietilendir (r-PE). Bu seçimin temel gerekçesi r-PE'nin ucuz, inert, kolay bulunabilir ve işlenebilir bir malzeme oluşudur. Deneysel çalışmalarda 45 mikron altı ve 400 mikron altı olmak üzere iki farklı boyut dağılımında uçucu kül kullanılmıştır. Türkiye'nin ilk tehlikeli atık yakma tesisi olan İZAYDAŞ'dan elde edilen uçucu küllerin bu iki alt grubundan küller r-PE yapısına %15, 30 ve 45 gibi 3 farklı oranla ilave edilmiştir. Karışımların enjeksiyonu sonucu elde edilen kompozit örneklerinin (HWI-FA/r-PE) süzüntü, aşınma ve çekme dayanımı analizleri gerçekleştirilmiştir. Süzüntü analizlerinden elde edilen bulgulara göre, 45 mikron altındaki partiküller için tüm HWI-FA/r-PE kompozitleri 2. sınıf bir depolama alanı için uygun olarak tespit edilmiştir. Benzer biçimde, 400 mikron altındaki dağılım için %45 karışım oranı dışındaki kompozitler 1. sınıf bir depolama için uygun olarak tespit edilmiştir. 45 mikron altı için, külden %15 oranında içeren kompozitte aşınma dayanımı saf r-PE'ye göre artmış, öte yandan kül oranı arttıkça bu dayanım düşmüştür. 400 mikron altı için ise artan kül oranı, aşınma dayanımını düşürmüştür. Aşınma için elde edilen bu bulgular çekme dayanımları için de benzer sonuçlar vermiştir. Anahtar kelimeler: Aşınma, Çekme dayanımı, Geri dönüştürülmüş polietilen, Tehlikeli atık, Uçucu kül, Süzüntü testi Abstract: Landfills can be classified into three general categories: Class1-type landfills for hazardous wastes, Class2-type landfills for non-hazardous wastes, and Class3-type landfills for inert wastes. Besides, hazard potential of hazardous waste incinerator fly ashes (HWI-FA) is high to be accepted for Class1-type landfills. The main aim of this study is to lower the hazard potential of HWI-FAs with the help of a matrix material. For this purpose recycled polyethylene (r-PE) was chosen as matrix material. Being cheap, inert, easy to find and ease of processing are main reasons of choosing r-PE. Two different fly ash sizes were used in the experimental studies, first group was under 45 µm, second group was under 400 µm. Different amounts (15, 30 and 45 wt.-%) of HWI-FA obtained from the first hazardous waste incinerator of Turkey, IZAYDAS, were added to the matrix material. Composite specimens were produced in an injection molder. Standard leaching, wear and tensile tests were applied to the specimens. According to the findings, for particle size under 45 m all HWI-FA/r-PE mixtures found to be suitable for Class2-type landfills. Similarly HWI-FA with particle size under 400 m was suitable for Class1-type landfills except wt.-45% mixing ratio. Addition of HWI-FA (-45 µm) to r-PE first increases wear resistance of the material but increased ash content causes a decrease in the wear resistance of the PE. The increased size of ash particulates (-400 µm) effects wear resistance of the composite negatively. Similar results were also obtained for tensile tests.

522-526

Authors: Sibel ÇUKURLUOĞLU1*, Elif Gözde TEMÜR2

Öz: Atmosferik kükürt dioksit (SO2) konsantrasyonları West–Gaeke ve hidrojen peroksit (H2O2) yöntemleri ile Pamukkale Üniversitesi Kınıklı Yerleşkesi’nde eş zamanlı örnekleme ve analiz yapılarak belirlenmiştir. 2015 yılı bahar döneminde ortalama SO2 konsantrasyonları West-Gaeke ve H2O2 yöntemleri ile Denizli 1 hava kalitesi ölçüm istasyonu için sırasıyla 19.7±16.1, 62.8±22.0 ve 20.6±40.3 µg/metreküp olarak bulunmuştur. West-Gaeke yöntemi ile elde edilen SO2 konsantrasyonları H2O2 yöntemi ile belirlenen değerlerden daha düşüktür. Bu çalışma kapsamında iki farklı yöntemle elde edilen SO2 veri setinin istatistiksel ilişkisi incelendiğinde regresyon katsayılarının doğrusal eğilim için 0.21, polinom eğilim için 0.25 düzeyinde olduğu görülmektedir. H2O2 yöntemi ile elde edilen SO2 konsantrasyonlarının Denizli 1 hava kalitesi ölçüm istasyonu SO2 konsantrasyonlarından daha yüksek olduğu, West-Gaeke yöntemi ile belirlenen SO2 konsantrasyonlarının hava kalitesi ölçüm istasyonu SO2 konsantrasyonları ile belirgin bir değişim göstermediği görülmüştür. Belirlenen SO2 konsantrasyonları Türkiye için öngörülen sınır değerlerin altındadır. Anahtar kelimeler: Hava kirliliği, Hidrojen peroksit yöntemi, Kükürt dioksit, West–Gaeke yöntemi Abstract: The atmospheric sulfur dioxide (SO2) concentrations were determined by performing simultaneous sampling and analysis with West-Gaeke and hydrogen peroxide (H2O2) methods at Pamukkale University Kınıklı Campus. In the spring of 2015, average SO2 concentrations were found to be 19.7±16.1, 62.8±22.0 and 20.6±40.3 µg/cubic meter for the West-Gaeke and H2O2 methods and for the Denizli 1 air quality monitoring station, respectively. The SO2 concentrations obtained by the West-Gaeke method are lower than the values determined by the H2O2 method. When the statistical relation of the SO2 data set obtained by two different methods in this study is examined, it is seen that the regression coefficients are 0.21 for the linear trend and 0.25 for the polynomial trend. It has been found that the SO2 concentrations obtained by the H2O2 method are higher than the SO2 concentrations of the Denizli 1 air quality monitoring station and the SO2 concentrations determined by the West-Gaeke method do not show a distinct change with the SO2 concentrations of the air quality monitoring station. The determined SO2 concentrations are below the limit values for Turkey.

538-544

Authors: Güllü KIRAT1*

Öz: Çalışma alanı, Terzili köyü (Yerköy - Yozgat) Kırşehir İ32-b3 paftasında yer almaktadır. Bu bölgede yetişen Euphorbia cyparissias bitkisinden ve ilişkili toprak örneklerinden 10’ar adet toplanarak analizi yapılmıştır. İnceleme alanından toplanan bu bitkinin dalında As, Co, Fe, Ni, Ag ve V element değerleri, yapraklarında As, Cr, Co, Fe, Ni, Ag, Th ve V element değerleri ve bu bitkinin üzerinde yetiştiği toprak örneklerinde (Fe ve Th dışında) tüm element değerleri, bitki ve toprak için önerilen değerlerden yüksektir. İncelenen toprak örneklerindeki Pb ve Th değerleri ile pH değerleri arasında doğrusal bir ilişki saptanırken, Ag, Co, Cu, Ni, U, V ve Zn değerleri ile pH arasında doğrusal bir ilişki saptanamamıştır. Düşük pH şartlarında bu elementlerin çözünürlüğünün yüksek olduğu görülmüştür. Toprak örneklerinde element çiftleri arasında; Al-Cr, Co-Ni, Cu-Fe ve Al-Mn pozitif yüksek korelasyon görülmektedir (p<0.01, p<0.05). Toprak-dal (As için) ve toprak-yaprak (Cu, Mn ve Pb için) arasında %99 ve %95 güvenilirlikle pozitif korelasyon bulunduğundan, Cu ve Mn (yaprak) ve Pb (dal) için, E. cyparissias bitkisinin belirtgen bitki olabileceği saptanmıştır. Anahtar kelimeler: Belirtgen bitki, Dal, Yaprak, Toprak, Terzili Abstract: The study area is located in Kırşehir İ32-b3 section in Terzili village (Yerköy-Yozgat). 10 samples were analyzed after collected from Euphorbia cyparissias plant which grows in this region and from related soil. Since As, Co, Fe, Ni, Ag and V element values on the stems of this plant collected from the study area, As, Cr, Co, Fe, Ni, Ag, Th and V element values on the leaves of this plant, and all the element values (except for Fe and Th) in the soil where this plant grows are higher than the suggested values. There was no linear relationship between pH values and Ag, Co, Cu, Ni, U, V and Zn values, while Pb and Th values in soil samples were correlated with pH values. At low pH conditions, the solubility of these elements is high. At the soil samples, higher positive correlation is seen between pairs element Al-Cr, Co-Ni, Cu-Fe and Al-Mn (p<0.01, p<0.05). Because of positive correlation 99% and 95% reliability between soil-stem (for As) and soil-leaf (for Cu, Mn and Pb), it has been determined that E. cyparissias plant for Cu and Mn (leaf) and Pb (stem) may be indicator plant.

554-560

Authors: Mehmet Oruç BAYKARA1*

Öz: Çözünme yoluyla oluşan mağaralar yerbilimcilere arazide karşılaştıkları problemlerin çözümünde önemli katkılar sağlar. Manaloğlu ve Karaçal Dağları arasında kalan Ümitli Yaylası’nda yüzey ve yeraltı karst süreçleri yoğun olarak gözlenmektedir. Orta Toroslarda yer alan Ümitli Yaylası, Antalya ilinin Gündoğmuş ilçesine bağlıdır. Yaylada, 2011 yılında yapılan araştırmalar sonucunda yaklaşık 2 km2’lik alan içerisinde 18 adet yeni mağara keşfedilmiştir. Bu çalışmada inceleme alanının sayısal yükseklik modeli oluşturularak, mağaraların konumları bu haritaya işlenmiştir. Havza kenarlarındaki normal faylar boyunca gelişen çalışma alanındaki mağaraların oluşum ve gelişim süreçlerinde çatlak ve kırık sistemlerinin etkili olduğu gözlenmiştir. Ayrıca, kesit profilleri çıkarılan mağaralar oluşum modellerine göre incelenerek, Ümitli Yaylası’nın karst taban seviye değişimleri ve çalışma alanının lito-stratigrafik özellikleri hakkında bilgiler edinilmeye çalışılmıştır. Anahtar kelimeler: Gündoğmuş, Ümitli yaylası, Mağara morfolojisi, Jeomorfoloji Abstract: Solution caves provide important contributions to geologists in solving the problem in the field. In the Umitli Plateau, between Manaloglu and Karaçal Mountains, intensive terrain and underground karst processes are observed. The Ümitli Plateau is situated in the Central Taurus which is located at the Gündoğmuş district, province of Antalya. 18 caves were discovered in a 2 km2 area with the research performed in 2011. In this study, digital elevation model of the study area was plotted and the locations of the caves were processed in the digital elevation model. It has been observed that cracks and fractures are effective in the formation and development of caves that are along the faults on the side of the basin. In addition to that, the cross-section profiles of the caves have been plotted and they were examined according to the cave formation models to obtain information about the karst base level changes of the Ümitli Plateau and the litho-stratigraphic characteristics of the study area.

566-575

Authors: Nazan YALÇIN ERİK1 , Yasemin ASLAN2 , Aydın BÜYÜKSARAÇ3*

Öz: Bu çalışma Çankırı-Çorum Havzası’nda yer alan Erken-Orta Miyosen yaşlı Alt Bitümlü kömürlerin organik jeokimyasal özelliklerinin belirlenmesi ve hidrokarbon türüm potansiyelleri yanısıra paleo-ortam özelliklerinin de değerlendirilmesi amacıyla yapılmıştır. Bu kapsamda Çorum kuzeyinde yer alan üç kömür sahasından (İncesu, Evlik ve Alpagut-Dodurga) derlenen kömür örneklerinde detay organik jeokimyasal ve organik petrografik analizler gerçekleştirilmiştir. Organik jeokimyasal değerlendirmeler; TOC-Rock-Eval piroliz analizi, gaz kromatografi, gaz kromatografi- kütle spektrometre analizlerinden yararlanılarak yapılmış, kömürleri oluşturan organik maddenin miktarı, tipi ve kömür oluşum sürecinde etkin olan unsurlar belirlenmeye çalışılmıştır. Rock-Eval analiz sonuçları, kömür ve organik maddece zengin örneklerde tip II/III karışımı ve tip III kerojenin egemen olduğuna işaret etmektedir. Kömürlerin organik bileşimleri daha çok hüminit grubu maserallerden, daha az oranlarda ise inertinit ve liptinit gruplarından oluşmaktadır. Kömürler yüksek kül ve kükürt bileşimine sahiptir ve incelenen sahalarda bazı farklılıklar bulunmaktadır. Petrografik ve biyomarker verilerine göre bu kömürlerin çökelim ortamının sazlık/orman bataklığı, ya da bir göl bataklığı olduğu söylenebilir. Ayrıca, kömürlerin organik madde miktarı ve tipi açısından petrolden ziyade gaz türetim potansiyeli olmakla birlikte olgunluklarının düşük olması nedeniyle bu tip bir oluşum ihtimali de çok düşüktür. Anahtar kelimeler: Tersiyer kömürleri, Çankırı-Çorum havzası, Organik jeokimya, Biyomarker, Organik petrografi Abstract: This study have been conducted to evaluate the hydrocarbon potential and plus paleodepositional environmental characteristics of Lower-Middle Miocene aged Sub Bituminous coal located in Çankırı-Çorum Basin . In this context, compiled representation of the coal samples from the three coal fields from Northern Çorum (İncesu, Evlik and Alpagut-Dodurga) were performed as detailed organic geochemical and organic petrographic analysis. Organic geochemical evaluations utilizing TOC-Rock-Eval pyrolysis analysis, GC, GC-MS analysis are performed and determined the amount of organic matter that formed the coals, type and effective agents in the coal formation process. Results of the Rock-Eval analysis of coal samples indicate that the dominant kerogen type III and type II/III. Organic compounds of coals consist of mainly huminite group macerals, and lesser liptinite and inertinite groups. According to petrographic and biomarker data of these coals, depositional environment was the reeds/forest swamp or a lake swamp. Although the probability of such an occurrence, rather than gas derived from petroleum potential for organic matter content and type of coal is very low due to the low maturity.

167-172

Authors: Yiğit Çağatay KUYU1 , Nergis ERDEM , Fahri VATANSEVER3* , Güneş YILMAZ4

Abstract: Power flow in energy systems is one of the major problems. Several classical analysis methods are utilized for solving this problem. However, power generation limits, valve loading effects of units also makes the power flow problem become much harder to solve in the system. In this case, it is possible to achieve the most appropriate solutions with evolutionary algorithms. In this study, optimal power flow problems are solved under same beginning conditions, comprehensively performed with evolutionary algorithms which are recently used and associated algorithm performance is analyzed in IEEE 30-bus test system for two cases. Energy gains of algorithms are obtained; the best, worst and mean values found from optimization are evaluated; convergence analyses are performed comparatively. Thus the effectiveness and efficiency of evolutionary algorithms are clearly demonstrated on solution of optimal power flow problems. Öz: Enerji sistemlerinde güç akışı, önemli problemlerden biridir. Bu problemin çözümü için farklı klasik çözümleme yöntemlerinden faydalanılmaktadır. Ancak sistemdeki jeneratörlerin güç üretme limitleri, valf yükleme etkileri gibi parametreler güç akışı probleminin ilgili yollarla çözümünü zorlaştırmaktadır. Bu durumda evrimsel algoritmalarla en uygun çözümleri gerçekleştirmek mümkün olabilmektedir. Gerçekleştirilen çalışmada optimal güç akışı problemlerinin çözümü, iki farklı durumda 30 baralı IEEE test sisteminde güncel evrimsel algoritmalar ile eşit başlangıç şartlarıyla karşılaştırmalı olarak gerçekleştirilmiş ve ilgili algoritmaların performans değerlendirmeleri yapılmıştır. Algoritmaların enerji kazanımları elde edilmiş; optimizasyon sonucunda elde edilen en iyi, en kötü ve ortalama değerleri hesaplanmış; yakınsama analizleri karşılaştırmalı olarak gerçekleştirilmiştir. Böylece optimal güç akışı probleminin çözümünde evrimsel algoritmaların etkinlik ve verimlilikleri açıkça ortaya konulmuştur. Anahtar kelimeler: Optimum güç akışı problemi, Optimizasyon, Valf yükleme etkisi, Yakıt maliyeti

180-184

Authors: Osman BÜYÜK

Öz: Konuşma tanıma teknolojisi konuşmanın otomatik olarak metne dönüştürülmesini sağlamaktadır. Bu konuda yapılmış önceki çalışmalar, teknolojinin belli bir olgunluğa ulaşmasını ve pek çok farklı alanda kullanılmasını sağlamıştır. Son zamanlarda akıllı telefon, tablet gibi mobil uygulamaların kullanımında görülen hızlı artış konuşma tanıma teknolojisinin mobil platformlara uyarlanmasını önemli hale getirmiştir. Bu çalışmada mobil platformlar için yüksek başarım ile çalışan Türkçe bir konuşma tanıma sisteminin gerçekleştirilmesi hedeflenmiştir. Bu amaçla farklı akıllı telefonlardan alınmış kayıtlardan oluşan yeni bir ses veri tabanı oluşturulmuştur. Sistemin performansı üç farklı konuşma tanıma uygulaması kullanılarak ölçülmüştür. i) Televizyon kumanda uygulaması, ii) Sesli mesaj uygulaması, iii) Genel metin yazdırma uygulaması. Yaptığımız testlerde tanıma performansının televizyon kumanda uygulaması için %95’in üzerinde olduğu görülmüştür. Sesli mesaj ve genel metin yazdırma uygulamalarında yaklaşık %40 ve %60 başarım oranları elde edilmiştir. Anahtar kelimeler: Ses işleme, Konuşma tanıma, Mobil araçlar Abstract: The aim of speech recognition is to recognize human speech and convert it to written text. Past works in speech recognition technology leaded to significant improvements and this ensured the use of the technology in various practical applications. Recently, the demand for mobile applications has significantly increased when the smart phones and tablets have been introduced to the market. As a result, the adaptation of speech recognition to mobile devices has been an important issue since the technology has many applications in these devices. In this study, we aim to develop a Turkish speech recognition system for mobile devices. For this purpose, we collected a new database that includes recordings from various different speakers and smart phones. The performance of this system is tested using three speech recognition applications; i) Television control ii) Short message iii) General text dictation. In the experiments, we achieved 95% recognition performance in the grammar based television control application. The performance in short message and general text dictation applications are approximately %40 and %60, respectively.

192-197

Authors: Yasin KABALCI

Öz: Yer ve zamandan bağımsız iletişim kurma talebi günümüzün vazgeçilmez ihtiyaçlardan birisi haline gelmiştir. Kullanılan mevcut iletişim sistemleri değerlendirildiğinde, sağladığı avantajlar nedeniyle çok büyük ölçüde kablosuz sistemlerin tercih edildiği görülmektedir. Doğrudan dizili kod bölmeli çoklu erişim (DD-KBÇE) iletişim sistemlerinin Weibull sönümlü kanallar üzerinden resim iletim başarımları literatürde ilk kez bu çalışmada araştırılmıştır. Weibull sönümlü kanal modeli bina içi ve bina dışı ortamlarda çok yollu yayılıma sahip sönümlemeli kanalların tanımlanabilmesi için önerilmiş uygun bir kanal modelidir. İletişim sisteminin analizinin sağlanabilmesi için Walsh-Hadamard yayma kodlarını kullanan bir DD-KBÇE sistemi tasarımı gerçekleştirilmiştir. Başarım analizleri hem farklı kullanıcı sayıları için hem de farklı kanal parametreleri için gerçekleştirilerek kapsamlı analizler sunulmuştur. Anahtar kelimeler: Doğrudan dizili kod bölmeli çoklu erişim, Weibull sönümlü kanal, Resim iletimi, Walsh-Hadamard kodları Abstract: Requirement of place and time independent communication has become one of the indispensable necessities of today. When the utilized communication systems are considered, it is shown that wireless communication systems are greatly preferred owing to presented advantages. Image transmission performances of the direct-sequence code division multiple access (DS-CDMA) systems over Weibull fading channels are examined for the first time in this study. The Weibull fading channel model is an appropriate channel model to characterize multipath fading channels for both indoor and outdoor environments. In order to analyze the communication system, design of a DS-CDMA communication system that utilizes the Walsh-Hadamard spreading codes are conducted. Detailed performance analyses are presented for both different user numbers and various channel parameters.

205-213

Authors: Murat TAŞKIRAN1* , Nihan KAHRAMAN2 , Halime USTA YOĞUN3

Öz: Bilgisayarların gündelik hayatın bir parçası olmasıyla birlikte insan-bilgisayar etkileşimi önem kazanmaya başlamıştır. Geleneksel insan bilgisayar arayüzleri olan klavye, fare gibi aygıtlar yaygın olarak kullanılmasına rağmen kullanıcı ile bilgisayar arasındaki bilgi ve komut akışını sınırlamaktadır. Son dönemlerde jestler sadece çevre ve insanlar arası iletişimde değil, insan-makina iletişimde de önemli bir role sahip olmaya başlamıştır. Jestlerin ne anlama geldiği ve nasıl bir bilgi taşıdığı alanındaki çalışmalar gün geçtikçe insan-makina arayüzü (iletişimi) çalışmalarında daha fazla yer almaya başlamıştır. Bu çalışmada amaç elektronik cihazlardan biri olan inverter klimaların kontrolünü kullanıcı ile makina arasında direkt bir etkileşim sağlayarak, kullanıcının daha kolay ve aracıdan bağımsız olarak inverter klima ile haberleşmesini sağlamaktır. Önerilen sistemde el jestinin tanınması amacı ile öncelikle kameradan görüntüler alınmış ve bu görüntülere literatürde bulunan görüntü ön-işleme teknikleri ve filtreleri kullanılarak, görüntünün netleştirilmesi ve gürültülerin temizlenmesi sağlanmıştır. Ön-işleme işlemi sonucunda elde edilen görüntülerde ten rengi tespiti ve Yönlü Gradyanlar Histogramı (YGH) algoritmaları kullanılarak el jestinin konumu belirlenmiştir. Daha sonra görüntü işleme algoritmalarından elde edilen konum bilgileri yapay sinir ağına giriş olarak verilerek el jestinin hareketi anlamlı hale getirilmiş ve inverter klimada %92 başarı ile sıcaklık ve fan ayarları kontrolü sağlayan bir algoritma geliştirilmiştir. Anahtar kelimeler: İnverter klima, Akıllı sistem tasarımı, Morfolojik işlemler, Yönlü gradyanlar histogramı, Çok katmanlı algılayıcılar, k–en yakın komşuluk Abstract: As the computers are becoming a part of people’s daily lives, human-computer interaction has started to gain more importance. Even though the traditional human computer interfaces like the keyboards and mouses are used frequently, they are making the information and command flow limited. Recently, gestures are not only gaining a more important role in the environment-human relations but also in human-machine interactions as well. The studies on the meaning of the gestures and what kind of information they carry are increasing their places in researches on human-machine interface communication. The aim in this study is to provide an easy and user independent human -machine interface system in air conditioners. In the proposed system, in order to recognize hand gestures, first image preprocessing techniques and noise filters have been applied to images taken from camera. These processes provide clarification of image. After preprocessing, Histogram of Oriented Gradients (HOG) algorithm is used along with the skin color detection made via image processing techniques applied in order to the recognition of hand gestures. After then, the hand gestures have made meaningful as the obtained images are given as inputs to artificial neuron network and an algorithm, which ensures fan and temperature settings with 92% success level in inverter air conditioners, is developed

219-225

Authors: Tolgay KARA1* , Hazhar RASUL2

Abstract: In this paper, mathematical modeling and dynamic decoupler design of a temperature and flow rate process with a continuously stirred tank (CST) is presented. A dynamic mathematical model of the process that consists of two nonlinear differential equations is developed. The multivariable (MV) system model is linearized to make the elimination of loop interaction easier through dynamic decoupling and expressed in terms of system transfer functions. Dynamic decoupling is designed using obtained linearized model and it is shown that loop interactions are eliminated making the process suitable for decomposed single loop feedback controllers. Öz: Bu makalede, bir sürekli karıştırılan tank (SKT) içeren sıcaklık ve debi sürecinin matematiksel modeli ve dinamik etkileşim giderici tasarımı sunulmuştur. İki doğrusal olmayan diferansiyel denklemden oluşan dinamik matematiksel model geliştirilmiştir. Çok değişkenli (ÇD) sistem modeli, döngü etkileşimlerini dinamik yöntemle gidermeyi kolaylaştırmak için doğrusallaştırılarak transfer fonksiyonlarıyla ifade edilmiştir. Dinamik etkileşim giderme tasarımı elde edilen doğrusallaştırılmış model yardımıyla gerçekleştirilmiş ve döngülerin etkileşimlerinin ortadan kaldırılarak sürecin ayrıştırılmış tek döngülü geri beslemeli denetim için uygun hale getirildiği gösterilmiştir. Anahtar kelimeler: Matematiksel modelleme, SKT, Dinamik Etkileşim giderme

238-245

Authors: Oğuzhan KAYIŞ1 , Yusuf ÇAKMAK2 , Semih UTKU3*

Öz: Gündelik hayatta, açık veya kapalı alanlarda belirli bir yer bulmaya olan ihtiyaç için, farklı çözümler üretilmektedir ve farklı teknolojiler kullanılmaktadır. GPS teknolojisi açık alanlarda birçok farklı amaç için kullanılırken, kapalı alanlardaki yer bulma problemi için henüz genel bir çözüm/teknoloji bulunmamaktadır. Kapalı alanlar için geliştirilen yaklaşımların en temel problemleri, kapalı alanların modellenmesi ve kullanıcının konumunun belirlenmesi sürecidir. Bu çalışmamızda kapalı alan navigasyon sistemine genel bir çözüm modeli önerilmektedir. Çalışma kapsamında, binaların modellenebileceği bir web uygulaması ve modellenen binaların 2B düzlemde gözlemlenebileceği bir mobil uygulama geliştirilmiştir. Kapalı alanlarda yol bulma problemini A* algoritmasını kullanarak çözmeyi amaçlayan bu çalışmamızda ayrıca bina modelleme işlemi için de bir araç sunulmaktadır. Anahtar kelimeler: Web tabanlı modelleme, Kapalı alan navigasyon, A* algoritması Abstract: In our daily lives, different solutions are produced and technologies are used for the need to find a specific place in indoor or outdoor areas. While GPS technology is used for many different purposes in outdoor areas, here is not yet a general solution/technology for locating the problem in indoor areas. The most basic problems of approaches developed for in indoor areas are the modeling of indoor areas and the determination of the user's location. In this study, we propose a general solution model for indoor area navigation system. A web application was developed for modeling buildings in 2D plane. Besides, a mobile navigation application was implemented for indoor areas. Mobile application are intended to minimize the loss of time during finding places in indoor areas for users. For this purpose, the shortest path algorithm (A* algorithm) for mobile application has been added to the study.

255-259

Authors: Kazım YILDIZ1* , Zehra YILDIZ2

Öz: Bu çalışmada gri seviye eş oluşum matrisi ile fraktal boyut kullanılarak pamuk kumaş üzerine uygulanan polimerik kaplama içerisindeki taneciklerin dağılımı incelenmiştir. Kumaş yüzeyine farklı miktarlarda nano boyutta tanecik içeren kaplama formülasyonları uygulanmış daha sonra kumaşın termal gravimetrik yöntem (thermo gravimetric analysis-TGA) ile yanmazlık özellikleri incelenmiştir. Kaplanan kumaş yüzeyleri üzerinden optik mikroskop ile görüntüler elde edilmiş ve bu görüntüler gri seviye ve fraktal boyut özellik çıkarımında kullanılmıştır. Farklı miktarlarda nano tanecik içeren kaplı kumaşların mikroskop görüntüleri, görüntü işleme tekniği ile analiz edilerek nicelendirme ve sınıflandırma işlemleri yapılmıştır. Görüntü işleme ile elde edilen sonuçlar TGA ile bulunan deneysel bulgularla mukayese edilmiştir. Görüntü işleme tekniği ile özellik çıkarılarak en iyi kaplama kalitesine sahip numunenin, %5 montmorillonit (MMT) içeren örnek olduğu tespit edilmiştir. Numuneler arasındaki ortalama sınıflandırma başarısı %92,5 olarak elde edilmiştir. Anahtar kelimeler: Görüntü işleme, Fraktal analiz, Pamuk kumaş, Polimerik kaplama, Nano tanecik Abstaract: In this study, the dispersion quality of particles on polymeric coating formulations from cotton fabric surfaces was investigated by using gray level co-occurrence matrix and fractal dimension. Coating formulations with various nano particle inclusions were applied on cotton fabrics. The flame retardant property of coated fabrics were examined by thermal gravimetric analysis (TGA). Images from the coated fabric surfaces were obtained by using optical microscopy and then these images were used in gray level and fractal dimension feature extraction processes. The microscopic images of the coated fabrics in various particle amounts were analyzed by using the image processing technique, and then classification and quantization processes were performed. The results of the image processing were compared to the results of TGA. The sample containing 5% montmorillonite (MMT) was found as having the best coating quality level by using feature extraction method in image processing. The average classification performance among all the samples was found as 92.5%.

266-275

Authors: Cevher ÖZDEN1 , Çiğdem ACI2*

Öz: Bu çalışmada, Adana ilinde 2005 ile 2014 yılları arasında meydana gelen yaralanmalı trafik kazalarına ait aylık bazdaki sayısal veriler ile aynı yıllara ait aylık bazdaki meteorolojik verilerden oluşturulan bir veri kümesi kullanılarak yaralanmalı kaza sayısı ve yaralı sayısı tahmini yapacak modeller geliştirilmiştir. Tahmin modellerinde, İleri Beslemeli Çok Katmanlı Yapay Sinir Ağı (İBÇK-YSA), Fonksiyon Uydurma Yapay Sinir Ağı (FU-YSA), Genelleştirilmiş Regresyon Yapay Sinir Ağı (GR-YSA), Regresyon Ağacı (RA), Destek Vektör Makinesi (DVM) ve Çoklu Doğrusal Regresyon (ÇDR) Analizi yöntemleri kullanılmıştır. Çalışma sonucunda, DVM yönteminin her iki tahmin senaryosunda da en başarılı sonuçları verdiği görülmüştür. Yaralanmalı Kaza Sayısı tahminlerinin RA yöntemi dışında Yaralı Sayısı tahminlerinden daha başarılı olduğu saptanmıştır. Ayrıca, önceki yıllarda gerçekleşen kazalara ait yol ve hava verilerini kullanarak gelecek yıllar için uygun önlemler almanın mümkün olduğu sonucuna varılmıştır. Anahtar kelimeler: Trafik kazası, Tahmin modeli, Makine öğrenmesi Abstract: In this study, a dataset is created using numeric data of injury traffic accidents in monthly base between 2005 and 2014 years in Adana province and meteorological data of the same years in order to develop prediction models which estimate number of traffic accidents involving injury and number of injured people. Feedforward Multilayer Artificial Neural Network, Function Fitting Artificial Neural Network, Generalized Regression Artificial Neural Network, Regression Tree, Support Vector Machine and Multiple Linear Regression Analysis methods were used in the prediction models. As a result of the study, SVM gives the most successful results for both prediction scenarios. Prediction of the number of traffic accidents involving injury is more successful than prediction of number of injured people except Regression Tree method. In addition, it has concluded that it is possible to take precautions using road and weather data of the accidents which occurred in previous years.

283-291

Authors: Önder ÇOBAN1* , Gülşah TÜMÜKLÜ-ÖZYER2

Öz: Terim ağırlıklandırma, metin sınıflandırmada sonuçlar üzerinde doğrudan etkili olan önemli bir adımdır. Ancak, bir metin sınıflandırma problemi olarak ele alınan duygu analizinde farklı önişleme tekniklerine bağlı olarak ağırlıklandırma yönteminin davranışı değişebilmektedir. Bu çalışmada bilgi getirimi, metin sınıflandırma, doküman filtreleme gibi farklı çalışma alanları için yakın zamanda önerilen yöntemler Twitter duygu analizinde uygulanmış ve sonuçlar üzerindeki etkisi incelenmiştir. Öznitelikler çıkarılırken kelime torbası (BoW) ve karakter seviye N-gram olmak üzere iki farklı model kullanılmıştır. Deneyler Türkçe ve İngilizce Twitter mesajlarından oluşan veri kümeleri üzerinde uygulanmıştır. Twitter mesajlarının duygu sınıflandırması, Gizli Dirichlet Ataması (LDA) tabanlı konu modeli ile gerçekleştirilmiştir. Sınıflandırma aşamasında ise Destek Vektör Makinesi (SVM) algoritması kullanılmıştır. Deneysel sonuçlara göre, Twitter duygu analizi çalışmalarında kullanılabilecek en etkili terim ağırlıklandırma yöntemi önerilmiştir. Anahtar kelimeler: Twitter, Duygu analizi, Terim ağırlıklandırma Abstract: Term weighting is an important step which has direct impact on the result in classical text classification. However, the behavior of the term weighting method may vary depending on different preprocessing techniques in sentiment analysis which considered as a text classification task. In this study, term weighted methods which are newly proposed for various research areas such as information retrieval, text classification and document filtering, performed to investigate effect on results for Twitter sentiment analysis. In feature extraction phase, two different models are used including Bag of Words (BoW) and character level N-gram. The experiments conducted on data sets consist of Turkish and English Twitter feeds. Sentiment classification of Twitter feeds performed using topic model generated with Latent Dirichlet Allocation (LDA) method. The Support Vector Machine (SVM) algorithm is employed in the classification stage. According to the experimental results, the most effective term weighting method that can be used in Twitter sentiment analysis studies is suggested.

302-310

Authors: Sercan VANÇİN1* , Ebubekir ERDEM2

Öz: Kablosuz sensör ağları kullanarak akıllı ulaşım sistemleri (Intelligent Transportation Systems, ITS) tasarlamak, hem maliyet hem de enerji verimliliği açısından avantajlı olup herhangi bir yolun trafiğini gözlemlemek, o yol hakkında trafik bilgisi edinmek veya sadece araçları tespit edip tipleri ve hızlarını saptamak son zamanlarda araştırmacıların ilgi odağı haline gelmiştir. Bu çalışmada sensör düğümü, manyetometre, güç kartı ve pilden oluşan ve diğer çalışmalarda kullanılan düğümlerden daha doğru ve anlaşılır veriler sunabilen bir sensör devresi kullanılmıştır. Bu sensör devreleri ile aracın tipini belirlemek için iki farklı yöntem sunulmuştur. İlk yöntemde, yoldan geçen araçlar, önerilen algoritma ve MİU (Manyetik İmza Uzunluğu) paremetresine göre otomobil, minibus, otobüs ve kamyon olarak sınıflandırılmıştır. Bu yöntemle elde edilen doğruluk payı %89 olmuştur. Diğer yöntemde ise araç sınıflandırması, makine öğrenmesi algoritması olan J48 kullanılarak yapılmış ve önerilen yöntem esas alınarak elde edilen sonuçların eniyilemesi yapılmıştır. Bir makine öğrenmesi yazılım paketi olan Weka'da uygulanan J48 sınıflandırma algoritmasını kullanır. Karar ağacı modeli, 3 eksenli HMC5983L manyetik sensöründen geçen araçlardan çıkarılan manyetik ham veri, ölçüm süresi gibi bir dizi özellikten oluşturulmuştur. Özellikler, çapraz geçerlilik temelinde değişen sınıflandırma oranları derecelerine sahip bir karar ağacı modeli üretmek için J48 eğitim algoritmasına doğru sınıflandırmalarla sağlanan niteliklerdir. Makine öğrenmesi algoritması olan J48 kullanımı araç sınıflandırmasında daha verimli ve doğru sonuçlar verdiği görülmüştür. İlk yöntemle elde edilen MİU değerleri hesaplama aşamasında zorluklar doğurmuştur. Ancak J48 algoritması kullanılarak daha belirgin ve hassas sınır ve eşik değerleri elde edilmiştir. Çalışmanın sonucu, araç sınıflandırma sisteminde önerilen algoritmanın eniyilemesiyle yaklaşık % 100 doğruluk payı ile etkili ve verimli olduğunu göstermektedir. Anahtar kelimeler: Kablosuz sensör ağları, Manyetik sensör, Araç sınıflandırması, Makine öğrenmesi algoritması, Manyetik imza uzunluğu Abstract: The design of Intelligent Transportation Systems (ITS) using wireless sensor networks to observe any road traffic, get road information, or just identify road vehicles has recently become an interesting and popular research topic because of its advantages in cost and energy efficiency. To perform this study, sensor circuit consisting of sensor node, magnetometer, power board and battery, is used. This sensor structure presents more accurate and intelligible results than sensor nodes used in other studies. Two different methods have been proposed to determine the type of vehicle with these sensor circuits. In the first method, vehicles passing by the road are classified as cars, minibuses, buses and trucks according to the proposed algorithm and MSL (Magnetic Signature Length) parameters. The accuracy achieved with this method was 89%. In the other method, vehicle classification was performed using machine learning algorithm J48 which is a machine learning decision tree extension and the obtained results were optimized based on the proposed method. It uses the J48 classification algorithm implemented in Weka, a machine learning software package. The Decision Tree model was built from a series of features like magnetic raw data, measurement time derived from vehicles passing through the 3-axis HMC5983L magnetic sensor. The properties are those provided by the correct classification into the J48 training algorithm to produce a decision tree model with grading ratios that vary on the basis of cross validity. The use of J48, a machine learning algorithm, has been shown to yield more efficient and accurate results in vehicle classification. The MSL values obtained by the first method have caused difficulties in the calculation process. However, by using the J48 algorithm, more specific and sensitive boundary and threshold values were obtained. The result of the study illustrates that the vehicle classification system is so effective and efficient with an accuracy rate of about 100% with optimization of the proposed system.

327-335

Authors: Muhammed Zekeriya GÜNDÜZ1 , Resul DAŞ2*

Öz: Bu çalışma IoT konusunda gerçekleştirilmiştir. Umut vaat eden bu paradigmanın gelişimine olanak sağlayan temel ilke farklı teknolojilerin ve iletişim çözümlerinin entegrasyonu ile olmaktadır. Tanımlama ve izleme/takip teknolojileri, kablolu ve kablosuz sensör ve aktivatör ağları, geliştirilmiş iletişim protokolleri ve akıllı nesneler için dağıtık bilgi sistemleri en bilinen IoT uygulamalarıdır. IoT’nin ilerlemesine ciddi katkılar sosyal bilimler, elektronik, enformatik, telekomünikasyon gibi farklı bilgi alanlarında yürütülen sinerjik aktivitelerin sonucunda gerçekleşmektedir. Bu bağlamda çalışmada IoT’nin temel kavram ve bileşenleri ile IoT’nin gelişimine olanak sağlayan sistemler ve IoT’de alınabilecek temel güvenlik önlemleri incelenmiştir. Anahtar kelimeler: Nesnelerin interneti (IoT), IoT uygulamaları, Herşeyin interneti (IoE), Büyük veri, IoT güvenliği Abstract: This study addresses the Internet of Things. Main enabling factor of this promising paradigm is the integration of several technologies and communication solutions. Identification and tracking technologies, wired and wireless sensors and actuator networks, enhanced communication protocols, and distributed intelligence for smart objects are just the most relevant. As one can easily imagine, any serious contribution to the advance of the Internet of Things must necessarily be the result of synergetic activities conducted in different fields of knowledge, such as telecommunications, informatics, electronics and social science. In this context, in the study IoT’s basic concepts, components, basic security rules and the systems which enabling IoT’s evolution were examined.

344-349

Authors: Şenol Zafer ERDOĞAN1* , Mustafa Önder GEREN2

Abstract: Due to the latest developments in mobile and ubiquitous computing, it is feasible to deploy environment monitoring sensors using a large number of mobile devices. In this paper, we propose a system to continuously monitor a particular region's temperature and humidity. The “server” is a center point (base station) that collects the data. The sensor nodes deliver the data to the server at a given schedule or on demand. The server is equipped with the data visualization tools for conducting visual analytics on the collected sensor data. The proposed system consists of three modules. The first module consists of the mobile sensor devices to monitor the region's temperature and humidity. General Packet Radio Services (GPRS) and GPS module are integrated in the nodes. Further, for continuous and responsive monitoring, there is a real-time communication with these mobile sensor nodes. The second module consists of the components to collect data from the sensor nodes and record the data in the server database. Finally, the third module provides the data mining and data visualization on the recorded data in server database. The proposed system is implemented and tested on several bus routes in Istanbul, Turkey. The results show that the proposed system could be beneficial in developing precise models for the environment monitoring. Öz: Mobil ve yaygın hesaplama alanlarındaki en son gelişmeler nedeniyle çevreyi izleyen algılayıcılara sahip çok sayıda mobil algılayıcı cihazların yerleştirilmesi uygun olmaktadır. Bu çalışmada, belirli bir bölgenin ısı ve nemini sürekli takip eden bir sistem önerilmektedir. Sunucu, veriyi toplayan merkez noktasıdır. Algılayıcı düğüm, verilen bir takvim veya istek üzerine sunucuya veriyi göndermektedir. Sunucu, toplanan algılayıcı verileri için veri görselleştirme araçlarıyla donatılmıştır. Önerilen sistem üç modülden oluşmaktadır. Ilk modül bölgenin ısı ve nemini takip eden mobil algılayıcı cihazdan oluşmaktadır. GPRS ve GPS modülleri bu düğümlere bütünleştirilmiştir. Ayrıca, sürekli ve duyarlı izlemek için bu mobil algılayıcı düğümlerle gerçek zamanlı bir iletişim vardır. İkinci modül algılayıcı düğümlerden veri toplama ve sunucu veritabanında veriyi kaydeden bileşenleri içerir. Son olarak üçüncü modül, sunucu veritabanında kayıtlı veriler üzerinde veri madenciliği ve veri görselleştirmeyi sağlar. Önerilen sistemin kodu geliştirildi ve İstanbul’daki çeşitli otobüs güzergâhlarında test edildi. Sonuçlar, önerilen sistemin çevreyi izleme için kesin modeller geliştirmede yararlı olabileceğini göstermektedir. Anahtar kelimeler: Algılayıcı, Veri madenciliği, Takip