Pamukkale University Journal of Engineering Sciences

337-342

Authors: M. Özgün KORUKÇU

Abstract: In this study, wind speed characteristics and wind energy potential were analyzed by using the wind speed data from the meteorological station of Bandırma, Turkey. The hourly time-series wind speed data and wind direction were collected for 30 years between 1975 and 2005. The measured wind speed data were processed for 30 years and seasonal. Weibull and Rayleigh probability density functions were obtained from the observed data and Weibull shape parameter c and the scale parameter k were found as 4.55 and 1.66 for 30 years. The wind energy potentials of 30 years were compared according to Weibull distribution and actual data. The most frequent wind direction was found from NNE direction with the highest mean wind speed value of 4.78 m/s. Seasonal wind speed characteristics were also calculated. The highest mean wind speed value was found for summer season with 4.40 m/s. Öz: Bu çalışmada, Bandırma meteoroloji istasyonundan alınan rüzgar hızı verileri kullanılarak Bandırma’nın rüzgar hızı karakteristikleri ve rüzgar enerjisi potansiyeli incelenmiştir. Bir saatlik zaman serileri biçiminde 1975-2005 seneleri arasında alınan rüzgar hızı ve yönü verileri 30 sene için senelik ve mevsimsel olarak işlenmiştir. Elde edilen veriler yardımıyla Weibull ve Rayleigh olasılık yoğunluğu fonksiyonları 30 sene için çıkartılmış, Weibull şekil parametresi c ve ölçek parametresi k sırasıyla 4.55 ve 1.66 olarak bulunmuştur. Rüzgar enerjisi potansiyeli gerçek veri ve Weibull dağılımı için karşılaştırılmıştır. En sık rüzgar yönü KKD ve en yüksek ortalama rüzgar hızı değeri 4.78 m/s olarak belirlenmiştir. Mevsimsel rüzgar karakteristikleride incelenmiş ve en yüksek ortalama rüzgar hızı yaz mevsimi için 4.40 m/s değeri olarak ölçülmüştür. Anahtar kelimeler: Weibull dağılımı, Rayleigh dağılımı, Rüzgar enerjisi

352-357

Authors: Şaban PUSAT

öz: Bu makalede, Sakarya Üniversitesi’nin rüzgâr enerjisi potansiyeli değerlendirilmiştir. Sakarya Üniversitesi için yapılan rüzgâr enerjisi potansiyel belirleme çalışmasında, Esentepe rüzgâr ölçüm istasyonundan alınan rüzgâr verileri ile bölgenin topoğrafya, engel ve pürüzlülük bilgileri kullanılmıştır. Hesaplamalar, WAsP (Rüzgâr Atlası Analiz ve Uygulama Programı) paket programı ve diğer rüzgâr enerjisi analiz programlarıyla yapılmıştır. Farklı yükseklikler için elde edilen sonuçlar değerlendirilerek rüzgâr enerjisi yatırımı yapmak isteyenlere tavsiyelerde bulunulmuştur. Anahtar kelimeler: Rüzgâr, Rüzgâr atlası, Rüzgâr enerjisi, Rüzgâr potansiyeli, WAsP Abstract: In this paper, wind energy potential of Sakarya University was evaluated. In the study of wind energy potential assessment for Sakarya University, topography, obstacles, roughness data of the region with wind data obtained from Esentepe wind measurement station were used. Calculations were made by using WAsP (Wind Atlas Analysis and Application Program) software and other wind energy analysis software. Some advices were given to possible wind energy investors by evaluating the results obtained for different heights.

364-371

Authors: Gamze YAKUT, Mustafa ACAR

Öz: Bu çalışmada, ejektörlü bir soğutma sisteminin tasarlanmasında optimizasyon koşulları teorik ve deneysel olarak araştırılmıştır. Çalışma akışkanı olarak su tercih edilen ejektörlü soğutma sisteminde, Termodinamiğin I. yasa analizi ejektör teorisine uygun şekilde yapılmıştır. Sistemin her bir noktasındaki entalpi, sıcaklık, kütlesel debi ve hız gibi termodinamik özellikleri hesaplanmıştır. Ejektörün boğaz bölgesinde gerçekleşen şok olayının teorik olarak elde edilmesini sağlayan Rayleigh ve Fanno eğrilerinin kesişimi, iterasyon yapılarak elde edilmiştir. Burada optimum değer elde edilerek ejektör boyutlandırılması gerçekleştirilmiştir. Farklı çalışma şartları altında, ejektörlü sistemin soğutma performans katsayısı (COP) ve akış sürüklenme oranı (G) hesaplanmıştır. Sistem parametrelerinin, sistemin performans katsayısı ve akış sürüklenme oranı üzerine olan etkileri incelenmiştir. Elde edilen sonuçlar, grafikler ve tablolar halinde verilmiştir. Generatör sıcaklığı üç farklı değer (80, 85 ve 90 °C) olarak belirlenerek analizler gerçekleştirilmiştir ve sonuçlar elde edilmiştir. Farklı sıcaklık ve basınçlarda soğutma performans katsayısının (COP) 0.15-0.42 ve akış sürüklenme oranının (G) 0.15-0.45 arasında olduğu belirlenmiştir. Sonuç olarak ejektörlü sistemin teorik ve deneysel analizlerinde, deneysel sonuçların teorik olarak hesaplanan sonuçlara benzer olduğu görülmüştür. Anahtar kelimeler: Ejektörlü soğutma sistemi, Ejektör, COP Abstract: In this study, the optimization conditions for the design of an ejector cooling system are investigated theoretically and experimentally. First law of thermodynamics analysis in accordance with the ejector theory is made with water which is the preferred working fluid in the ejector cooling system. Thermodynamic properties such as enthalpy, temperature, mass flow rate and velocity are calculated at each point of the system. The intersection of Rayleigh and Fanno curves, which enables the theoretical acquisition of the shock phenomenon in the throat region of the ejector, is obtained by iteration. In this section, the dimensioning of the ejector is carried out by obtaining optimum value. Cooling coefficient of performance (COP) and entrainment ratio (G) of the ejector cooling system is calculated at different operating conditions. The effect on the coefficient of performance and entrainment ratio of the system parameters are investigated. The obtained numerical results are presented in tables and graphics. The generator temperature is determined as three different values (80, 85 and 90 °C) and the results are obtained. It is determined that the cooling performance coefficient (COP) is 0.15-0.42 and the flow entrainment ratio (G) is 0.15-0.45 at different temperatures and pressures. In this study, all theoretical and experimental analyses of cooling systems are carried out. As a result, in the theoretical and experimental analyzes of the ejector system, experimental results are found to be similar to theoretically calculated results.

378-382

Authors: Gülay YAKAR

Öz: Bu çalışmada, konik saptırıcılı ısıtıcı borunun farklı eğim açıları için etkinlikleri deneysel olarak araştırılmıştır. Eğilmiş konik saptırıcılar vasıtasıyla daha büyük vorteks akışlar sağlanarak ısı transferi artışı sağlanmış ve etkinlik bakımından en iyi eğim açısı belirlenmiştir. Deneyler, üç farklı eğim açısı (45°, 60° ve 80°) için gerçekleştirilmiştir. Çalışmada, ısıtılan akışkan olarak hava, ısıtıcı akışkan olarak ise su kullanılmıştır. Isıtıcı su sıcaklığı, 65 °C’da sabit tutulmuştur. 2-20 m/s arasında sekiz farklı hava akış hızı için deneysel sonuçlar elde edilmiştir. NTU>1 için elde edilen sonuçlar, 45° ve 80°’nin etkinliğinin, 60°’ile karşılaştırıldığında daha büyük olduğu gösterilmiştir. Buna ek olarak, NTU1 için ise üç açının etkinlik değerlerinin birbirine yakın olduğu bulunmuştur. Anahtar kelimeler: Etkinlik, Konik saptırıcı, Eğim açısı Abstract: In this paper, effectiveness of heated tube with conical baffles was studied experimentally as a function of various inclination angles. By using inclined conical baffles vortex of the flow was increased thereby giving rise to heat transfer and the best inclination angle was determined. Experiments were performed for three different inclination angles (45°, 60° ve 80°). Water as hot fluid and air as cold fluid were used as working fluids in the experiments. Water temperature was fixed as 65 °C. Air flow velocities were taken at 8 distinct levels between 2-20 m/s. The results indicated that for NTU>1, 45° and 80° were more effective compared to 60°. In addition for NTU1, all three angles were found to be similarly effective.

390-394

Authors: Harun AKKUŞ, Harun YAKA, Levent UĞUR

Öz: Bu araştırmada, 46 HRc sertlikteki silindir şekle sahip AISI 1040 çeliği için dörder seviyeden oluşan kesme hızı, ilerleme ve talaş derinliği parametrelerine göre Taguchi L16 deney tasarımı oluşturulmuştur. Tornalama sonucu oluşan yüzey pürüzlülüğü (Rt) değerleri ölçülmüştür. Ölçülen Rt değerleri için MINITAB14 programından yararlanılarak çoklu regresyon modelleri oluşturulmuş ve Taguchi analizleri gerçekleştirilmiştir. Rt için oluşturulan regresyon modellerinde deney sonuçlarına en yakın sonuçlar %99.8 belirtme katsayısı ile ikinci dereceden çoklu regresyon modeliyle elde edilmiştir. Taguchi tasarımında sinyal/gürültü (S/N) oranları belirlendi. ANOVA analizinde sırası ile ilerleme, talaş derinliği ve kesme hızının Rt değerine %95 güven düzeyinde etki ettiği elde edilmiştir. Oluşturulan regresyon modelleri ve Taguchi analizi sonucu Rt üzerinde en etkin parametrenin ilerleme olduğu sonucuna varılmıştır. Anahtar kelimeler: AISI 1040, Tornalama, Yüzey pürüzlülüğü, Çoklu regresyon modeli, Taguchi Abstract: In this study, for the turning of AISI 1040 steel that has cylindrical shape and hardened up to 46 HRc, Taguchi L16 experimental design was created according to the parameters of cutting speed, feed rate and cutting depth which consist from four levels. Formed in result of turning, the total surface roughness (Rt) were measured. Regression models have been built. Taguchi analyzes were carried out utilizing by MINITAB 14 Program for measured values of Rt. The closest results of the test results, generated for the Rt regression model, were obtained with 99.8% specify coefficients in order second degrees regression model. Signal/Noise (S/N) ratios were determined in design of the Taguchi. In ANOVA analysis, it was obtained as an effect of the 95% confidence level on Rt values in order feed rate, cutting depth and cutting speed. The result of the regression model and Taguchi analysis was determined as feed rate to be the optimum parameter for Rt values.

399-404

Authors: Muhammet ÜNAL

Öz: Bu çalışmada, hasar tespiti ve yapısal durum izleme için Alüminyum 2024 T-3 plakası üzerinde oluşturulan 2 ile 5 cm arası kesikler Lamb dalgaları ile incelenmiş ve Lamb dalgalarının simetrik ve asimetrik modlarının karşılaştırılması yapılmıştır. Toplanan yüzey frekans cevaplarının zarfları Hilbert dönüşümü ile elde edilmiş ve her bir hasarın zayıflama miktarı yüzdelik olarak gösterilmiştir. Elde edilen sonuçlar, her iki Lamb dalga modunun Alüminyum 2024 T-3 plakada oluşturulan kesik boyutlarının araştırılmasında kullanılabileceğini göstermektedir. Anahtar kelimeler: Lamb dalgası, Hilbert dönüşümü, Yapısal durum izleme Abstract: In this study, cuts between 2 and 5 cm formed on Aluminum 2024 T-3 plate for damage detection and structural health monitoring were examined with Lamb waves and the symmetric and asymmetric modes of Lamb waves were compared. The envelopes of the acquired surface frequency responses are obtained by Hilbert transform and the amount of attenuation of each damage is shown as a percentage. The results show that both Lamb wave modes can be used to investigate the cut dimensions created in the Aluminum 2024 T-3 plate.

411-416

Authors: Ali GÜNEN, Erdoğan KANCA

Öz: Bu çalışmada, nikel bazlı süper alaşımlar içerisinde endüstride yaygın olarak kullanılan Inconel 625 alaşımı 3 farklı borlama tozu ile borlanmıştır. Kullanılan borlama tozları, %90 elementel nano bor tozu + %10 NaBF4 (NB), %90 nano hegzagonal bor nitrür tozu + %10 NaBF4 (h-NBN) ve mikron boyutundaki ticari EKabor 2 tozlarıdır. Borlama işlemi 1000° C’de 3 sa. süre ile gerçekleştirilmiştir. Borlama işleminin ardından numuneler optik mikroskop, mikrosertlik testi ve XRD analizlerine tabi tutulmuştur. Bu çalışmalarda, farklı kimyasal toz içeriklerinin kaplama tabakası özelikleri ve faz oluşumlarına etkisi incelenmiştir. Yapılan incelemeler neticesinde kimyasal toz bileşenlerine bağlı olarak borür, silisid ve nitrür tabakalar elde edildiği gözlenmiştir. Nano bor tozu ile daha yüksek bor içerikli borür fazlarının elde edilmiş olması borlama tozlarının saflık derecesinin oluşacak fazların türü üzerinde etkili olduğunu göstermiştir. Bu çalışmada, Ni esaslı süper alaşımlarda istenmeyen silisid tabakası oluşumu, borlama tozlarının kimyasal içeriği değiştirilerek engellenmiştir. Ayrıca, hem Ni-esaslı alaşımlarda kullanılan ticari EKabor-Ni borlama tozuna alternatif olarak nano bor ve nano hegzagonal bor nitrür tozları geliştirilmiş hem de geliştirilen bu tozlarla ticari bor tozlarına göre (Ekabor 2, Ekabor-Ni ve B4C) daha kalın kaplama tabakaları elde edilmiştir. Anahtar kelimeler: Bor kimyasalları, Inconel 625, Mikroyapı, XRD Abstract In this study, Inconel 625 Ni-based superalloy, widely used in industrial application, was borided with three different boriding powders. The boriding powders used were as follows: the first one consists of 90% elemental nanoboron and 10% NaBF4, (NB), the second one consisting of 90% nano hexagonal boron nitride and 10% NaBF4 (h-NBN), and the third one being commercial EKabor 2 powder. Boriding is conducted at 1000 °C for 180 minutes. Then the borided samples were investigated with optical microscopy, microhardness test and X-Ray Diffraction (XRD) analysis. In these investigations, the effect of boriding powders with different chemical content on the properties of the coating layer and the phase formation was examined. As a result of these examinations it was observed that boride, silicide and nitride coating layers were obtained depending on the chemical content of boriding powder. The fact that the boron phases with higher boron contents were obtained with nano boron powder indicate that the degree of purity of boron powder has an effect on the type of phases to be formed. In this study, undesirable silicide layer formation encountered in Ni-based super alloys was prevented by changing the chemical composition of boriding powders. Furthermore, nano boron and hexagonal boron nitride powders, have been developed as alternative boron powders to commercial EKabor-Ni boriding powder as well as thicker coating layers have been obtained by using these newly developed boriding powders than commercial boron powders (Ekabor 2, Ekabor-Ni and B4C).

422-426

Authors: Şerif ÇİTİL

Öz: İç basınca maruz borular sıcaklık ve basıncın değişmesi sonucunda hasara uğramaktadır. Hasara uğrayan bu boruların onarılması son yıllarda hemen hemen her türlü alanda yaygın bir şekilde kullanılmakta olan yapıştırma bağlantılarıyla yapılmaktadır. Yapıştırma bağlantılarında birleştirilecek olan malzemeler aynı türden ya da farklı türden olabilmektedir. Yapıştırıcılar farklı malzemelerde farklı mukavemet değerleri sergileyebileceğinden dolayı hasara uğramış borunun yapıştırıcı ile tamir edilmesinde malzeme seçimi büyük önem taşımaktadır. Bu çalışmada, hasara uğramış galvanizli çelik boruların tamirinde kompozit, alüminyum ve çelik olmak üzere üç farklı yama malzemesi seçilerek yapıştırıcı üzerinde nasıl bir mekanik davranış sergileyeceği araştırılmıştır. İç basınca maruz boru tesisatlarında meydana gelen hasarlar, farklı yama malzemeleri kullanılarak tek tip yapıştırıcı ile birleştirilmiş nümerik ve deneysel olarak incelenmiştir. Bunun için galvanizli borular üzerine çatlak oluşturulmuş 7 (2 mm), 9 (2.6 mm) ve 11 (3.2 mm) tabakadan oluşan düz örgülü karbon fiber kompozit yamalar, alüminyum yamalar ve çelik yamalar iki bileşenli akrilik yapıştırıcı (DP810) ile birleştirilmiştir. Tamir edilen borulara iç basınç uygulanmış, yama kalınlığı yama bindirme açıları ve bindirme uzunluklarına bağlı olarak yapıştırıcı üzerinde etkileri incelenmiştir. Anahtar kelimeler: Boru, Çatlak, İç basınç, Sonlu elemanlar, Yapıştırıcı Abstract: Pipes exposed to internal pressure are damaged due to the change in temperature and pressure. In the repair of these damaged pipes, adhesively bonded joints, which have been widely used in almost all kinds of fields in recent years, are used. Materials to be bonded in adhesively bonded joints may be of different types or the same type. Material choice has great importance in the repair of damaged pipe with adhesive because adhesives may exhibit different strength values in different materials. In this study, three different patching materials including composite, aluminum and steel were selected for the repair of damaged galvanized steel pipes, and how they would exhibit a mechanical behavior on the adhesive was investigated. Damages that had occurred in pipe installations exposed to internal pressure were bonded with a uniform adhesive and investigated numerically and experimentally. Therefore, cracks were formed in the galvanized pipes, and flat braided carbon fiber composite, aluminum and steel patches consisting of 7 (2 mm), 9 (2.6 mm) and 11 (3.2 mm) layers were bonded with two-component acrylic adhesives (DP810). Internal pressure was exerted to the repaired pipes, and the effects on the adhesive of patch material depending on the patch thickness, overlapping angles and overlapping length were investigated.

437-443

Authors: Şeyda GÜR, Mustafa HAMURCU, Tamer EREN

öz: Hızla artan nüfus, plansız kentleşme ve özel araç sayısındaki artış kentsel alanlarda trafik sorununu ortaya çıkarmıştır. Bu durum ulaşım planlarının yeniden şekillenmesine ve öneminin artmasına sebep olmuştur. Bu sebeple, toplu ulaşım sistemini daha verimli hale getirmek için yoğun çalışmalar yapılmaktadır. Bunun sonucunda alternatif ulaşım türlerine eğilim başlamıştır. Bu noktada hızlı, emniyetli ve konforlu ulaşım sistemi olarak monoray teknolojisi öne çıkmaktadır. Bu çalışmada çok ölçütlü karar verme yöntemlerinden Analitik Hiyerarşi Prosesi (AHP) ve 0-1 Hedef Programlama yöntemleri kullanılarak Ankara Büyükşehir Belediyesi’nde belirlenen güzergâhlara en uygun ulaştırma projelerinin seçimi yapılmıştır. Anahtar kelimeler: Analitik hiyerarşi proses, Hedef programlama, Proje seçimi, Kentsel ulaşım Abstract: Uncontrolled increasing population, unplanned urbanization and enhancement in private vehicles number have revealed the of congestion traffic problem in urban area. These conditions have led to increase the need to remodeling the transportation plans. For this reason, a huge number of intensive studies were carried out in order to insure more efficiency to the public transport system by their different modes. One of these studies concerns the monorail service in Ankara, one of the most safe, fast and comfortable transport modes. Indeed, we made selection from several transport projects in Ankara Metropolitan Municipality using Analytic Hierarchy Process (AHP) and 0-1 Goal Programming methods.

451-461

Authors: Mehmet Güray GÜLER, Mustafa AKAN, İsmail SEVİM

Abstract: This paper addresses the problem of a retailer who buys a certain amount of inventory at the start of a selling season. Holding inventory is costly and the demand is dependent on the current price and the reference price. The reference price is developed by customers and acts as a benchmark against the current price. The aim of the retailer is to maximize its discounted profit. The problem is modeled as an optimal control problem to determine the optimal pricing policy. For general demand models, the marginal cost due to an increase in the inventory and the marginal gain due to an increase in the reference price are provided analytically. For the linear demand models, the optimal pricing strategy is given explicitly and shown to be characterized by three stages: After a penetration or a skimming pricing strategy at the initial stage, the optimal price increases with time and the season ends with a discount. By introducing the reduced price which is the premium over the cost of the products, it is shown that the existence of procurement and holding cost is the driver for the increase in the price during the intermediary stage. The sensitivity of the optimal price to demand and cost parameters is also provided with a numerical study. Öz: Bu çalışmada sezon başlamadan belirli miktarda ürün alan bir satıcının problemi ele alınmaktadır. Elde stok tutmanın bir maliyeti bulunmakla beraber talep mevcut fiyata ve referans fiyata bağlıdır. Referans fiyat müşteriler tarafından oluşturulmakta ve mevcut fiyatın miktarının ölçülmesi için kullanılmaktadır. Satıcının amacı kendi iskonto edilmiş karını eniyilemektir. Problem, en iyi fiyatlandırma politikasını bulmak üzere optimal kontrol problemi olarak modellenmiştir. Genel talep modelleri için, stok miktarındaki artışın sebep olduğu marjinal maliyet ve referans fiyatın artışının neden olduğu marjinal gelir miktarları analitik olarak sunulmuştur. Doğrusal talep modelleri için ise optimal fiyatlandırma stratejisi analitik olarak bulunmuş ve üç aşamalı olarak bulunan yapı açık bir şekilde sunulmuştur: İlk aşamadaki kaymağını alma veya nüfuz (penetrasyon) stratejisinden sonra optimal fiyat zamanla artmakta, ve satış sezonu bir indirim ile bitmektedir. Ürünün maliyetleri üzerine eklenen bir prim olarak tanımlanan indirgenmiş fiyatın tanımlanmasıyla, ikinci evredeki fiyat artışının ürünlerin satın alım ve elde tutma maliyetlerinden kaynaklandığı gösterilmiştir. Optimal fiyatın talep ve maliyet parametrelerine olan duyarlılığı ise sayısal çalışmalar ile gösterilmiştir. Anahtar kelimeler: Fiyatlandırma, Stok, Referans fiyat etkisi, Optimal kontrol

470-476

Authors: Can Berk KALAYCI, Okkes ERTENLICE, Hasan AKYER, Hakan AYGOREN

Abstract: Mean-variance portfolio optimization model, introduced by Markowitz, provides a fundamental answer to the problem of portfolio management. This model seeks an efficient frontier with the best trade-offs between two conflicting objectives of maximizing return and minimizing risk. The problem of determining an efficient frontier is known to be NP-hard. Due to the complexity of the problem, genetic algorithms have been widely employed by a growing number of researchers to solve this problem. In this study, a literature review of genetic algorithms implementations on mean-variance portfolio optimization is examined from the recent published literature. Main specifications of the problems studied and the specifications of suggested genetic algorithms have been summarized. Öz: Markowitz’in ortaya koymuş olduğu ortalama-varyans portföy optimizasyonu, portföy yönetimi problemine temel bir cevap vermiştir. Bu model, getirinin en büyüklenmesi ve riskin en küçüklenmesi gibi iki çakışan amaç arasındaki en iyi ödünleşimi ile bir etkin sınır aramaktadır. Bir etkin sınır belirleme probleminin NP-Zor olduğu bilinmektedir. Problemin karmaşıklığı nedeniyle, giderek artan sayıda araştırmacı bu problemi çözmek için genetik algoritmaları kullanmışlardır. Bu çalışmada, mevcut literatürdeki genetik algoritmaların ortalama-varyans portföy optimizasyonu uygulamaları incelenmiştir. Çalışılmış olan problemlerin ana özellikleri ve önerilen genetik algoritma karakteristikleri özetlenmiştir. Anahtar kelimeler: Portföy yönetimi ve optimizasyonu, Ortalama-varyans modeli, Evrimsel algoritmalar, Genetik algoritma

177-183

Authors: Hadi FAGHIHMALEKI

Abstract: Thanks to significant advances in materials science, researchers have managed to fabricate and develop different types of concrete proportional to application of new concrete technologies, such as high strength concrete (HSC) and foam concrete. The current paper presents the results of in experimental studies on foam concrete and its application. In addition, the effect of various parameters such as cement content, Water/Cement ratio as well as application of additives has been studied in mix design. In HSC, interaction between concrete constituent materials plays an important role in mechanical properties and compressive strength of concrete. Therefore, an appropriate understanding of these factors helps us select the suitable type and amount of materials in order to make a concrete with desirable behavior and strength. The methods and theoretical procedures used in the study is based on the ACI codes. This study aims to investigate the effect of using Micro Silica and plasticizer on strength of HSC. Based on the obtained results, the optimum percentage used for concrete mix design and positive effects of these materials on concrete property were confirmed. Öz: Malzeme bilimindeki önemli ilerlemeler sayesinde araştırmacılar, yüksek mukavemetli beton (HSC) ve köpük beton gibi yeni beton teknolojilerinin uygulanmasına orantılı olarak farklı beton tipleri üretip geliştirmeyi başardılar. Bu yazıda köpük beton ve uygulamaları üzerine deneysel çalışmaların sonuçları sunulmaktadır. Ayrıca çimento içeriği, su / çimento oranı ve katkı maddeleri gibi çeşitli parametrelerin etkisi karışım tasarımında incelenmiştir. HSC'de beton kurucu maddeler arasındaki etkileşim, betonun mekanik özelliklerinde ve basınç dayanımında önemli rol oynamaktadır. Bu nedenle, bu faktörlerin uygun bir şekilde anlaşılması, istenen davranış ve dayanıklılığı olan bir betonun yapılması için uygun tür ve miktarda malzemeyi seçmemize yardımcı olur. Çalışmada kullanılan yöntemler ve teorik prosedürler ACI kodlarına dayanmaktadır. Bu çalışma, HSC'nin mukavemetine Micro Silica ve plastikleştiricilerin kullanmasının etkisini araştırmayı amaçlamaktadır. Elde edilen sonuçlara göre, beton karışımı tasarımı için kullanılan optimum oran ve bu malzemelerin beton mülkiyet üzerindeki olumlu etkileri doğrulanmıştır. Anahtar kelimeler: Köpük beton, HSC, Mikro silika, Plastifiyan, Uçucu kül, Basınç mukavemeti

193-202

Authors: Rıza Secer Orkun KESKİN

Abstract: Design codes aim to prevent shear failure of reinforced concrete (RC) beams since it is a brittle failure. An accurate prediction of shear strength is important for a proper design of an RC beam. There exist various equations for predicting the shear strength of RC beams. With increasing computational power, it is possible to develop numerical models delivering more accurate predictions than those equations do. In this paper, an artificial neural network (ANN) model developed for predicting the shear strength of RC slender beams without shear reinforcement is presented. The comparisons of the model with five design code equations and fourteen equations proposed by various researchers are given. The model has a better performance than the considered equations do in predicting the shear strength of the beams considered in this study. A parametric study conducted for investigating the effects of various parameters on the shear strength of RC slender beams without shear reinforcement by using the ANN model is also presented. A significant size effect on the shear strength of RC slender beams without shear reinforcement is observed through the results of the parametric study. Yönetmelikler, betonarme kirişlerin kesmeden kırılmasını gevrek bir kırılma olduğu için önlemeyi amaçlar. Bir betonarme kirişin tasarımı için kesme dayanımının doğru tahmini önemlidir. Betonarme kirişlerin kesme dayanımını tahmin etmek için çeşitli denklemler mevcuttur. Artan hesaplama gücü sayesinde, bu denklemlerin yapabileceğinden daha doğru tahminler verecek nümerik modeller geliştirmek mümkündür. Bu makalede, kesme donatısız betonarme narin kirişlerin kesme dayanımını tahmin etmek için geliştirilmiş bir yapay sinir ağ modeli sunulmuştur. Modelin, beş tane yönetmelik denklemiyle ve farklı araştırmacılar tarafından önerilmiş 14 denklemle karşılaştırmaları verilmiştir. Model, bu çalışmada kullanılan kirişlerin kesme dayanımını tahmin etmekte ele alınan denklemlerden daha iyi performans sergilemiştir. Geliştirilen model kullanılarak çeşitli parametrelerin kesme donatısız betonarme narin kirişlerin kesme dayanımı üzerindeki etkilerini incelemek için yapılan bir parametrik çalışma da sunulmuştur. Bu parametrik çalışma sonucunda, kesme donatısız betonarme narin kirişlerin kesme dayanımı üzerinde önemli bir boyut etkisi gözlemlenmiştir. Öz: Yönetmelikler, betonarme kirişlerin kesmeden kırılmasını gevrek bir kırılma olduğu için önlemeyi amaçlar. Bir betonarme kirişin tasarımı için kesme dayanımının doğru tahmini önemlidir. Betonarme kirişlerin kesme dayanımını tahmin etmek için çeşitli denklemler mevcuttur. Artan hesaplama gücü sayesinde, bu denklemlerin yapabileceğinden daha doğru tahminler verecek nümerik modeller geliştirmek mümkündür. Bu makalede, kesme donatısız betonarme narin kirişlerin kesme dayanımını tahmin etmek için geliştirilmiş bir yapay sinir ağ modeli sunulmuştur. Modelin, beş tane yönetmelik denklemiyle ve farklı araştırmacılar tarafından önerilmiş 14 denklemle karşılaştırmaları verilmiştir. Model, bu çalışmada kullanılan kirişlerin kesme dayanımını tahmin etmekte ele alınan denklemlerden daha iyi performans sergilemiştir. Geliştirilen model kullanılarak çeşitli parametrelerin kesme donatısız betonarme narin kirişlerin kesme dayanımı üzerindeki etkilerini incelemek için yapılan bir parametrik çalışma da sunulmuştur. Bu parametrik çalışma sonucunda, kesme donatısız betonarme narin kirişlerin kesme dayanımı üzerinde önemli bir boyut etkisi gözlemlenmiştir. Anahtar kelimeler: Yapay sinir ağı, Betonarme, Kiriş, Kesme Dayanımı

209-220

Authors: Barış ERDİL

Öz: Betonarme perde duvarlar çok fazla sayıda donatı barındırmaları nedeniyle, taşıma gücü momentlerinin hesabı zor ve zahmetli olmaktadır. Bu amaçla yazılmış bilgisayar yazılımları bulunmasına rağmen bu yazılımları edinmek de ayrı bir külfet gerektirmektedir. Bu çalışmada 2007-Deprem Yönetmeliği’ne göre tasarlanan dikdörtgen kesitli betonarme perde duvarların taşıma gücü momentlerinin (M_r) hesabı için basit bir bağıntı önerilmektedir. Önerilen bağıntı perde duvar uzunluğu ve kalınlığı, çekme bölgesinde yer alan perde uç bölgesi donatıları, eksenel yük seviyesi gibi kolayca belirlenebilecek değişkenleri içerdiğinden pratik olmaktadır. Bu bağıntı ile bulunmuş momentlerin, detaylı hesap ile bulunmuş moment değerlerine çok yakın olduğu görülmüştür. Önerilen bağıntı kullanılarak çeşitli büyüklüklerde ve çeşitli donatı oranlarına sahip dikdörtgen kesitli betonarme perde duvarlar için M_r abakları oluşturulmuş ve makale ekinde sunulmuştur. Anahtar kelimeler: Betonarme perde duvar, Taşıma gücü momenti, Moment kapasitesi Absract: Calculation of the moment capacity of reinforced concrete (RC) shear walls is a hard and time consuming task since they have more reinforcement rows. Although there exist some software to overcome this difficulty, those software require some expense. In this study, a simple equation is proposed to calculate the moment capacity (M_r) of rectangular RC shear walls which are designed according to the 2007-Turkish Earthquake Code. The proposed equation is simple because it includes variables which are easy to determine such as length and thickness of the shear wall, reinforcements in the boundary member at the tension zone and the axial load level. Moment capacities from the proposed equation are found to be very close to the ones from the detailed analysis. Using the proposed equation, charts for the moment capacity (M_r) of rectangular RC shear walls having varying dimensions and varying reinforcement ratio were developed and given in the appendix.

232-237

Authors: Ülker Güner BACANLI, Türkan BARAN, Fatih DİKBAŞ

Öz: Kuraklık, en önemli doğal afetlerden biridir. Sunulan çalışmanın temel amacı, kuraklık ölçütü olarak Paylaştırılmış Entropinin (PE) kullanılabilirliğini araştırmaktır. Bu amaçla, Kuzey Ege bölgesindeki istasyonların yağış gözlem verilerinden hareketle, Standart Yağış İndeksi (SYİ), ve PE kuraklık indeksleri belirlenerek karşılaştırılmıştır. Sunulan çalışmada, Kuzey Ege Bölgesinde uzun süreli yağış verileri olan 29 istasyon ele alınmıştır. Çalışmanın sonuçları, bir yandan PE yönteminin kuraklık ölçütü olarak kullanılabileceğine ilişkin sonuçlar verirken; diğer yandan Kuzey Ege Bölgesi için kuraklık döngülerinin belirlenmesine katkıda bulunmuştur. Anahtar kelimeler: Kuraklık, Kuraklık parametreleri, Entropi, Kuzey Ege bölgesi Abstract: Drought is one of the most important natural disasters. The main aim of the present study is to investigate the applicability of the Apportionment Entropy (AE) as a drought index. For this purpose, the Standard Precipitation Index (SPI) and the AE method as a drought indices were investigated and compared for monthly precipitation data in Northern Aegean Region. In the presented study, 29 gauging stations with long term observations are evaluated in Northern Aegean Region. The results of the study showed that PE method can be used as a drought index and the analysis of drought results contributed to the identification of drought periods for the Northern Aegean Region.

245-249

Authors: Selçuk MEMİŞ, Sırrı ŞAHİN2, Ünal ŞİRİN

Öz: Bu çalışmada, prefabrike yapı elemanı üretiminde diatomit (D) ve su itici özelliğe sahip hidrofob kilin (HK) çimento ile farklı oranlardaki karışımlarının fiziksel ve mekanik özelliklerine etkileri araştırılmıştır. Bu amaçla diatomit tozu yerine diatomit ağırlığının %5, %10 ve %15’i oranında hidrofob kil ve %10, %20 ve %30’u oranlarında da çimento kullanılarak örnekler hazırlanmıştır. Pres ve buhar kürü uygulanmış örnekler üzerinde basınç dayanımı, birim hacim ağırlık ve su emme özellikleri incelenmiştir. Diatomitin düşük oranlı çimento ve hidrofob kil ile karıştırılmasıyla üretilen örneklerin 1000-1300 kg/m3 birim hacim ağırlık ve 4-18 MPa arasında değişen basınç dayanımlarına sahip olduğu görülmüştür. Geleneksel yapı malzemeleriyle karşılaştırıldıklarında ise, benzer fiziksel ve mekanik özelliklere sahip olduğu belirlenmiştir. Anahtar kelimeler: Çimento, Diatomit, Hidrofob kil, Buhar kürü Abstract: In this study, the effects of the mixture in different proportions on the physical and mechanical properties of hardened materials produced with diatomite (D) hydrophobic clay (HK) and cement (PC) were investigated at the prefabricated structural element production. For this purpose samples were prepared using cement rate of 10%, 20% and 30% and hydrophobic clay rate of 5%, 10% and 15% replacement of diatomite weight. The physical and mechanical properties of samples were tested after pressure is applied and 24 hours of steam curing. The combination of diatomite and hydrophobic clay produced samples with unit weight and compressive strength values of 1000-1300 kg/m3 and 4-18 MPa, respectively. Compared with conventional building materials of the products produced it was determined to have similar physical and mechanical properties.

254-266

Authors: Mehmet GÜNEŞ, Ali TOPAL

Öz: Modern bir karayolu, taşıtlara güvenli, konforlu ve ekonomik bir şekilde hareket imkanı sağlamalıdır. Son yıllarda otomotiv endüstrisindeki gelişmeler, taşıt hızlarının ve dolaylı olarak trafik kazalarının artışına neden olduğundan, güvenlik sorunu ön plana çıkmaktadır. Karayolunda güvenli sürüş koşullarının sağlanabilmesi için taşıt tekerlek bandajı ile kaplama yüzeyi arasında oluşan sürtünme direncinin belirli bir seviyede olması gerekmektedir. Karayolu kaplamaları farklı hava koşullarında, tekerlek bandajı ile yol yüzeyi arasında yeterli aderansı sağlamalı, sürücünün fren tedbirine başvurduğu zamanlarda güvenle durmasını mümkün kılmalıdır. Özellikle yağmurlu hava koşulları ve yüksek taşıt hızlarında, yol yüzeyi ile tekerlek bandajı arasında oluşan sürtünme direnci çok küçük değerler alabilmektedir. Bu konu ile ilgili bazı çalışmalarda araştırmacılar, kaplamanın sürtünme direnimindeki azalmanın trafik kazalarının artmasına neden olduğunu ortaya koymuştur. Bu bakımdan kaplama yüzey özellikleri ve sürtünme dirençlerinin belirli zaman aralıklarında ölçülerek değerlendirilmesi gerekmektedir. Üzerinde durulması gereken diğer önemli faktör, sürtünme direnci ile birlikte değerlendirilmesi gereken yol kaplamalarının yüzey doku derinliğidir. Bu çalışmada, İzmir ilinde harç tipi kaplama uygulanmış istasyon noktalarında üçer aylık zaman aralıklarında ortalama yüzey doku derinliği ve sürtünme direnci ölçümleri yapılmıştır. Elde edilen veriler İzmir İl Emniyet Müdürlüğü’nden temin edilen kaza istatistikleri ile birlikte aynı noktalardaki trafik özellikleri ile ilişkilendirilmiştir. Sonuç olarak, yol kaplamalarında yüzey dokusunun yol güvenliği açısından önemi irdelenmiştir. Anahtar kelimeler: Yüzey iyileştirme, Yüzey dokusu, Ortalama doku derinliği, Sürtünme direnci, Harç tipi kaplamalar, Yol güvenliği Abstract: A modern highway must be capable of proving traffic safety, comfort to passenger cars as well as efficient and economical transportation. In view of the increase in the number of traffic accidents due to the developments in automotive industry, the traffic safety has gathered too much consideration in recent years among the other factors. In order to provide safety traffic conditions, the friction resistance between the vehicle tire and pavement surface should be in certain level. The surface of a highway on the other hand must provide enough adherences between the thread of the tire and the road surface enabling the cars to stop in safety way in case of application of the brakes. Especially in rainy climate conditions, the friction resistance in question decreases to very small values. The researches in this field point out that the decrease in the value of friction increases the rate of traffic accidents. Therefore in order to determine the friction resistance, the surface properties of the road must be evaluated periodically. The mean surface texture depth of the road on the other hand must be evaluated with the frictional characteristics. In this work, the mean texture depth characteristics were determined with every three months period by the sand path test and also the dynamic friction test was also applied to evaluate the frictional characteristics of the slurry seal applied road sections in İzmir. The gathered data together with the traffic characteristics were linked with the traffic accident date obtained from Security General Directorate of Izmir in order to build various models. In conclusion, the importance of the road surface texture on traffic safety of was also discussed.

273-278

Authors: Murat TOPAL

Abstract: In this study, tetracycline and degradation products were determined in the basins of a trout farm and in the stream carrying the waters of trout farm. Tetracycline (TC), 4-epitetracycline (ETC), 4-epianhydrotetracycline (EATC) and anhydrotetracycline (ATC) concentrations were determined under the detection limit in upstream of trout farm. The highest and lowest tetracycline concentrations detected in trout farm are 7.64±0.38 ppb and under detection limit, respectively. The highest and lowest 4-epitetracycline concentrations were 16.2±0.8 and 1.85±0.09 ppb, respectively while the highest and lowest 4-epianhydrotetracycline concentrations detected in trout farm were 25.8±1.3 and 6.12±0.30 ppb, respectively. The highest and lowest anhydrotetracycline concentrations detected in trout farm were 18.5±0.9 and 6.24±0.31 ppb, respectively. Mean tetracycline, 4-epitetracycline, 4-epianhydrotetracycline and anhydrotetracycline concentrations were 3.52±0.17; 5.30±0.26; 14.4±0.7 and 9.64±0.48 ppb in downstream of trout farm. When upstream and downstream were compared in terms of tetracycline and degradation products it could be said that Keban stream was affected as a result of activity of trout farm. Öz: Bu çalışmada, tetrasiklin ve parçalanma ürünleri bir alabalık çiftliğinin havuzlarında ve alabalık çiftliğinin sularını taşıyan derede tespit edilmiştir. Tetrasiklin (TC), 4-epitetrasiklin (ETC), 4-epianhidrotetrasiklin (EATC) ve anhidrotetrasiklin (ATC) konsantrasyonları alabalık çiftliğinin yukarısındaki derede dedeksiyon limitinin altında tespit edilmiştir. Alabalık çiftliğinde tespit edilen en yüksek ve en düşük tetrasiklin konsantrasyonları sırasıyla, 7.64±0.38 ppb ve dedeksiyon limitinin altındadır. Alabalık çiftliğinde tespit edilen en yüksek ve en düşük 4-epitetrasiklin konsantrasyonları sırasıyla, 16.2±0.8 ve 1.85±0.09 ppb iken en yüksek ve en düşük 4-epianhidrotetrasiklin konsantrasyonları sırasıyla 25.8±1.3 ve 6.12±0.30 ppb olmuştur. Alabalık çiftliğinde tespit edilen en yüksek ve en düşük anhidrotetrasiklin konsantrasyonları sırasıyla, 18.5±0.9 and 6.24±0.31 ppb olmuştur. Alabalık çiftliğinin aşağısındaki derede ortalama tetrasiklin, 4-epitetrasiklin, 4-epianhidrotetrasiklin ve anhidrotetrasiklin konsantrasyonları 3.52±0.17; 5.30±0.26; 14.4±0.7 ve 9.64±0.48 ppb olmuştur. Alabalık çiftliğinin yukarısında ve aşağısında bulunan dere tetrasiklin ve parçalanma ürünleri bakımından mukayese edildiğinde Keban Deresinin alabalık çiftliğinin faaliyetinden etkilendiği söylenebilir. Anahtar kelimeler: Tetrasiklin, Parçalanma ürünleri, Alabalık çiftliği, Nehir, Türkiye

288-296

Authors: Mustafa ÖZTÜRK, Şükrü ASLAN, Ahmet DEMİRBAŞ

Öz: Arsenik yer yüzeyinde doğal olarak bulunmakta ve çevrede yaygın olarak görülmektedir. Doğal süreçler kadar insan faaliyetleri sonucu, dünyanın farklı bölgelerinde arsenik, yeraltı sularında bulunmaktadır. Çoğu ülkede olduğu gibi Türkiye’de de yeraltı suyunda ve yüzeysel sularda arsenik kirliliği belirlenmiştir. Arseniğin kronik sağlık etkileri, hiperpigmentasyon (koyu lekeler), hipopigmentasyon (beyaz lekeler), el ve ayaklarda keratoz gibi çeşitli cilt lezyonlarının gelişimini içerir. Arseniğe uzun süreli maruz kalındığında, mesane, akciğer, cilt, böbrek, karaciğer ve prostat kanserine neden olabilir. İnsan sağlığı üzerindeki yüksek toksik etkileri nedeniyle, Amerika Birleşik Devletleri Çevre Koruma Ajansı ve Dünya Sağlık Örgütü içme suyunda maksimum arsenik derişimini 10 µg/L ile sınırlamıştır. Türkiye’de ise bu değer 2008 yılından itibaren sınır değer 10 µg/L olarak belirlenmiştir. Arsenikle kirlenmiş yeraltı suları, içme suyu kaynağı olarak tüketilmesinin yanında sulama suyu olarak da ürün yetiştirmede ve hayvan sulamasında kullanılmaktadır. Kirlenmiş suların, sulamada kullanılması, toprak ve ürün kalitesinde tehlike oluşturabilir. Arsenik seviyesinin yüksek olmasının, tohum gelişimini ve ürün oluşumunu engellediği tespit edilmiştir. Bazı ülkelerde yapılan çalışmalarda, besin maddelerinde, sularda ve toprakta değişen oranda arsenik seviyeleri belirlenmiştir. Arsenikle kirlenmiş besin, su ve toprak aracılığıyla hayvanlar, vücutlarında arseniği biriktirebilir ve bu hayvan ürünleri olan et, süt ve iç organların, insanlar tarafından tüketilmesi ile kalıntı arsenik, insan sağlığına zarar verebilir. Bitkilerde arsenik birikimi türe ve ortama göre farklılık göstermektedir. Bitkilerde arsenik birikim sıralaması genellikle kök>gövde>yaprak/meyve olarak belirlenmiştir. Bitkilerdeki arsenik derişiminin toprak ve sudaki arsenik derişiminden çok daha yüksek olduğu ve diğer canlılara toksik etki yaptığı görülmüştür. Bu derleme çalışmasında bitkilerde arsenik birikimi ve insan sağlığına etkisi değerlendirilmiştir. Anahtar kelimeler: Arsenik, Birikim, Sulama suyu, Bitki Abstract: Arsenic occurs naturally in the earth’s surface and is widely distributed in the environment. Arsenic is commonly encountered in groundwater in different parts of the world due to natural processes as well as from anthropogenic activities. Groundwater and surface water contamination by arsenic has been reported from many countries including Turkey. Chronic health effects of arsenic are lesions (spotted keratosis, melanosis, dorsal keratosis, hyper pigmentation, hyper keratosis and gangrene). Long-term exposure to arsenic may cause bladder, lung, skin, kidney, liver and prostate cancer. Due to the high toxic effects on the human health, the maximum contaminant level of arsenic in drinking waters was limited to 10 µg/L by the United States Environmental Protection Agency and World Health Organization. Arsenic level in drinking water was established as 10 µg/L in 2008 in Turkey. Arsenic-contaminated groundwater is also used for irrigation for the growing plants and livestock watering as well as the use of drinking water sources. Contaminated water, used in irrigation, could cause dangerous conditions in soil and product quality. Elevated arsenic levels in irrigation water were found to inhibit seed germination and seedling establishment of crops. A number of studies have reported a large variability in arsenic levels in foods, waters, and soils from different countries. Animals can accumulate arsenic via intake of contaminated feed, soil, water and then these animal tissue containing residues of arsenic can be harmful to human health who consumes the meat, visceral organs, and milk. Arsenic accumulation differs between plant species and individuals. The results showed that the trend of arsenic concentration in the plant tissues are root>stem>leaf/fruit. Concentration of arsenic in plants is much higher than the soil and water and it has toxic effects to the other organisms. In this review article accumulation of arsenic in plants and harmful effects on the human health are evaluated.

303-311

Authors: Murat KAVURMACI

Öz: Son yüzyılda, hızla artan nüfus ve göç nedeniyle yeni yerleşim alanlarına olan talep ihtiyacı sürekli artmaktadır. Tarih boyunca hatalı yer seçimi büyük ölçekli felaketlere neden olmuştur. Özellikle 1999 Marmara ve 2011 Van depremleri sayısız insan ve milyonlarca dolar ekonomik kayba neden olmuştur. Depremlerin neden olduğu zararlar, mevcut yerleşim yeri planlarında zemin özelliklerinin yeterince göz önünde bulundurulmadığını göstermiştir. Bu çalışmada Aksaray ilinin sıvılaşma potansiyeli jeoteknik ve hidrojeolojik veriler yardımıyla Coğrafi Bilgi Sistemi teknikleri kullanılarak değerlendirilmiştir. Çalışma alanındaki zeminlerin özelliklerini tespit edebilmek için jeoteknik sondajlardan 58 adet zemin örneği toplanmıştır. İnceleme alanının sıvılaşma potansiyelinin belirlenmesinde Tokimatsu-Yoshimi yöntemi kullanılmıştır. Sıvılaşma riskinin belirlenebilmesi için farklı büyüklükte deprem senaryoları oluşturulmuş ve maksimum yatay yer ivmeleri hesaplanmıştır. Sıvılaşma risk haritalarının oluşturulmasında exponential (üssel) variogram modeli ve kriging interpolasyon yöntemi kullanılmıştır. Yüksek sıvılaşma riski içeren alanlar şehrin kuzeybatı, batı ve güney bölgelerinde yoğunlaşmıştır. Bu çalışmanın sonuçları şehir ve bölge plancıları tarafından güvenli yerleşim alanlarının tespit edilmesinde kullanılabilir. Ayrıca sıvılaşma haritalarının kullanılması doğal afetlerin neden olduğu can ve mal kayıplarını azaltacaktır. Anahtar kelimeler: Sıvılaşma, Coğrafi bilgi sistemi (CBS), Kriging yöntemi, Aksaray Abstract: In the last century, the demand for new settlement areas increases continuously due to highly population and migration. Throughout history, the erroneous selection of a settlement location has led to large-scale disasters. In particular, earthquakes such as 1999 Marmara and 2011 Van have caused the loss of many lives and damage that cost millions of dollars. The destruction caused by earthquakes shows that the existing settlement plans do not attach sufficient importance to soil properties. In this study, liquefaction potential of the Aksaray city was evaluated using Geographical Information Systems (GIS) techniques depend on geotechnical and hydrogeological data. The 58 soil samples were collected from geotechnical drilling to investigate the soil characteristics of study area. The Tokimatsu-Yoshimi method was used to determine the liquefaction potential. To determine the liquefaction risk, earthquake scenarios with different magnitudes were simulated and maximum horizontal ground accelerations were calculated. The spatial distribution maps of liquefaction risk were created using the kriging interpolation method and exponential variogram model. It was seen that areas with high liquefaction risk were concentrated on the northwestern and southeastern regions of the city. The results of this study can be used by urban and regional planners as a guide in the selection of safe settlement areas. Furthermore, the use of the liquefaction maps will reduce human and economic losses due to natural disasters.

322-329

Authors: Hüseyin KARAKUŞ, Cafer ÖZKUL, Zeynal Abiddin ERGÜLER, Yaşar KİBİCİ, Gürsel YANIK

Öz: Batı Anadolu’daki yüksek sıcaklıklı jeotermal sahalardan biri olan Simav sahasının ısıl kaynak potansiyeli Monte Carlo benzetimi yardımı ile hacimsel yöntem kullanılarak tahmin edilmiştir. Sahada, ana jeotermal rezervuarı, etkin tektonizma nedeniyle ikincil geçirimlilik özelliği kazanan metamorfik kayaçlar oluşturmaktadır. İnceleme alanında en yüksek kuyu dibi sıcaklığı ise 162.4 °C ile Menderes Masifine ait bu metamorfik kayaçları kesen 725 m derinlikteki EJ-1 kuyusunda ölçülmüştür. Hacimsel yöntemin uygulanması aşamasında jeotermal rezervuara ilişkin alan, kalınlık, sıcaklık vb. fiziksel parametrelerin değerleri olasılık yoğunluk dağılımları çerçevesinde Monte Carlo benzetimi ile belirlenmiştir. Bu amaç için her bir fiziksel parametre için belirlenen olasılık dağılımına uyacak şekilde rastgele değerler türeten bir Excel VB uygulaması oluşturulmuştur. Gözeneklilik için lognormal dağılım, rezervuar kalınlığı, alanı ve sıcaklığı için üçgensel dağılım kullanılarak Simav jeotermal sahasının en olası ısı rezervi 1.3x1015 kJ olarak belirlenmiş olup, bu değere ulaşılabilme olasılığı %67 olarak hesaplanmıştır. Yine aynı benzetim sonucunda Simav jeotermal sahasının elektrik üretim potansiyeli %50 olasılık ile (ortalama) 26 MW iken en olası değer ise 19 MW olarak hesaplanmıştır. 19 MW'lik değerin üretilebilme olasılığı ise %71 olarak belirlenmiştir. Kurulu gücü 19 MW olacak bir santrali besleyecek akışkan debisi ise 1204 ton/saat(334 L/s) olarak hesaplanmıştır. Anahtar kelimeler: Simav, Jeotermal, Monte Carlo benzetimi Abstract: Accessible resource base of the Simav Geothermal field, one of the high temperature field in western Anatolia, was estimated using the volumetric method together with Monte Carlo simulation. The main geothermal reservoir in the field hosted in metamorphic rocks having secondary permeability enhanced due to intense tectonic activity. The highest bottom-hole temperature at the field was recorded as 162.4 °C in the EJ-1 having depth of 725 m penetrating metamorphic rocks of Menderes Massif. At the application stage of the volumetric method physical parameters, such as area thickness, temperature, etc., related to geothermal reservoir were determined by Monte Carlo simulation in the context of probability density distributions. For this purpose, an Excel VB application that generates random values corresponding to the probability distribution for each parameter was created. Using a lognormal distribution for porosity and triangular distributions for reservoir thickness, area and temperature, the most likely accessible resource base of the Simav Geothermal Field was calculated as 1.3x1015 kJ. The probability to achieve this value was calculated as 67%. The same simulation results the mean and the most likely electricity generation potential of Simav geothermal field as 26 MW and 19 MW, respectively. The probability of electrical generation capacity of 19 WM was calculated as 71%. Mass flow rate that should be supplied to the power plant of 19 MW was calculated as 1204 tones/hour (334 L/s).

103-111

Authors: Sevilay ÇETİN

Abstract: In this study, an optimal design procedure of inductor-inductor-capacitor (LLC) resonant converter for on-board electrical vehicle (EV) battery charge applications based on high efficiency is proposed. In the design procedure, lithium-ion battery cells are used due to their high power density, higher voltage and current rates compared to a lead-acid battery cells. Thus, LLC resonant converter should be regulated the output voltage in a wide voltage range with different load conditions according to typical charging profile of lithium-ion battery. For the design procedure, basic operation characteristics of LLC resonant converter is defined and operation regions are discussed in terms of high efficiency. The operation regions of LLC resonant converter are discussed to regulate wide output voltage range. In order to reach high efficiency optimal design, efficiency calculations based on Saber simulation are extracted for discussed operation regions. The best efficiency values are obtained for the operation of above-below resonance. Finally, soft switching operation of the LLC resonant converter is validated by Saber simulation for wide output voltage range and with changing load current. Öz: Bu çalışmada, elektrikli araç (EV) yerleşik batarya şarj uygulamaları için indüktör-indüktör-kapasitor (LLC) rezonanslı bir dönüştürücünün yüksek verime dayalı optimum tasarım metodu sunulmuştur. Tasarım metodunda, lead-acid batarya hücreleri ile kıyaslandığında, yüksek güç yoğunluğu, yüksek akım ve gerilim değerlerine sahip olmaları gibi avantajları doğrultusunda lithium-ion batarya hücreleri kullanılmıştır. Böylece, LLC rezonanslı dönüştürücü, lithium-ion batarya şarj karakteristiğine göre geniş bir çıkış gerilimi aralığını farklı yük değerleri için regüle edebilmelidir. Tasarım yönteminde, LLC rezonanslı dönüştürücünün temel çalışma prensibi tanımlanmıştır ve çalışma bölgeleri yüksek verim açısından tartışılmıştır. LLC rezonanslı dönüştürücü, geniş bir aralıkta çıkış geriliminin regülasyonunu sağlayabilmesi için çalışma bölgeleri incelenmiştir. Yüksek verimli optimum tasarım yaklaşımına ulaşmak için çalışma durumlarına ait verim hesaplamaları Saber simülasyonu yardımı ile çıkarılmıştır. En iyi verim değerleri, rezonans frekansının hem altı hem üstü çalışma durumu için belirlenmiştir. Son olarak tasarlanan LLC rezonanslı dönüştürücünün yumuşak anahtarlamalı çalışması geniş bir gerilim ve yük aralığı için Saber simülasyonu ile doğrulanmıştır. Anahtar kelimeler: Elektrikli araç batarya şarjı, LLC rezonanslı dönüştürücü, Yüksek verim, Optimum tasarım

119-125

Authors: Bahadır AKBAL

Öz: Kılıf akımı yüksek gerilim yeraltı kablolu hatlarda arızalara ve elektrik çarpılmalarına neden olmaktadır. Ayrıca kabloda ek ısı meydana getirerek kablonun akım taşıma kapasitesini düşürür. Kılıf akımını düşürmek için farklı önlemler alınabilir. Fakat en uygun önlemin alınabilmesi için öncelikle hatta oluşacak kılıf akımının, hat daha kurulmadan proje aşamasında belirlenmesi gerekir. Bu çalışmada yeni kurulacak olan bir yüksek gerilim yeraltı kablolu hattın kılıf akımı, yapay sinir ağı ile parçacık sürü optimizasyonu, inertia ağırlıklı parçacık sürü optimizasyonu ve genetik algoritma kullanılarak oluşturulan melez yöntemler ile tahmin edilmiştir. Yapay sinir ağı tabanlı melez yöntemlerin eğitimi için PSCAD/EMTDC programında modeli oluşturulan yüksek gerilim yeraltı kablolu hattın benzetimlerinden elde edilen veriler kullanılmıştır. Çalışmalar sonunda melez yöntemlerin yapay sinir ağına göre doğruluk bakımından üstünlük sağladığı görülmüştür. Melez yöntemlerin sonuçları kendi içlerinde karşılaştırıldığında ise inertia ağırlıklı parçacık sürü optimizasyonu ile yapay sinir ağının kullanımı sonucu elde edilen melez yöntem sonuçlarının diğer yöntemlere göre üstün olduğu görülmüştür. Böylece önerilen yöntem ile yüksek gerilim yeraltı kablolu hattın kılıf akımı proje aşamasında tespit edilecek ve kılıf akımının düşürülmesi için en uygun önlemler uygulanarak arızaların ve elektrik çarpmaların önüne geçildiği gibi kablo performansı da artırılacaktır. Anahtar kelimeler: Yüksek gerilim yeraltı kablosu, Yapay sinir ağı, Optimizasyon yöntemleri, Kılıf akımı, Melez yöntemler Abstract: The sheath current causes cable faults and electroshock risk in high voltage underground cable lines. Also the sheath current increases cable temperature and it reduces cable ampacity. Hence, cable performance decreases due to the sheath current. Different precautions can be taken to reduce the sheath current effects in high voltage underground cable line. However, primarily the sheath current must be detected at the project phase of high voltage underground cable line. In literature, artificial neural networks are used for forecasting studies. In this study, artificial neural network (ANN) is used with particle swarm optimization, particle swarm optimization with inertia weight and genetic algorithm to generate hybrid ANN methods for forecasting of the sheath current. High voltage underground cable line is modeled in PSCAD/EMTDC to measure the sheath current of different high voltage underground lines, and the obtained data from PSCAD/EMTDC are used to train artificial neural network based hybrid methods to forecast the sheath current of any high voltage underground cable line. When particle swarm optimization with inertia weight is used with artificial neural network, hybrid ANN-iPSO method is developed. The results of ANN-iPSO are better than the results of ANN-GA and ANN-PSO. If ANN-iPSO is used to determine the sheath current, the sheath current of high voltage underground cable line can be determined at the project phase of high voltage underground cable line. Hence, the most suitable precautions can be implemented, and cable faults and electroshock risk can be prevented, also cable performance is increased in high voltage underground cable line.

133-143

Authors: Tolga YÜKSEL

Öz: Görsel kılavuzlanan bir mobil robotun baş etmesi gereken sorunlarından biri gece görüştür. Mobil robotların diğer bir uygulama alanı ise lider takibidir. Bu çalışmada bu amaçlara yönelik tasarlanmış Bilecik Mobil Robot (BLMρ) tanıtılmaktadır. Çalışmada gece görüş IR-LED kamera ile sağlanırken şekil taşıyan lideri bulma ve takip etme bölgesel tanımlayıcılar, 2B çapraz korelasyon ve şekil betimleyici ile başarılmıştır. Kalman filtresi ile hesapsal yük azaltılarak daha etkin bir takip algoritması oluşturulmuştur. BLMρ lider üzerindeki şeklin görsel geribesleme ile elde edilen merkezinin görüntüdeki konumunu ve BLMρ’ya uzaklığını belirten görüntüdeki alanını giriş olarak almaktadır. Bu girişleri kullanan bulanık mantık birimi sağ ve sol tekerler için kontrol işaretleri üretmektedir. Çalışmada belirtilen aşamalar ayrıntılarıyla verilmiş, lider takibi için kullanılan yöntemler karşılaştırılmış ve deneysel sonuçlar sunulmuştur. Anahtar kelimeler: Lider takibi, Mobil robot, Şekil eşleme, IR-LED kamera Abstract: One of the problems that a visually guided mobile robot has to deal with is night vision. Another application field of mobile robots is leader tracking. In this study, Bilecik Mobile Robot (BLMρ) which is designed for these purposes is introduced. While night vision is provided by an IR-LED camera, shape carrying leader detection and following is achieved with regional descriptors, 2D cross-correlation and shape context. A more efficient following algorithm is obtained by decreasing computational cost with Kalman filtering. BLMρ takes the position of the center of the shape on the leader obtained from visual feedback and the shape area defining the distance between BLMρ and the leader as inputs. A fuzzy logic unit uses these inputs to generate control signals for left and right wheels. In the study, these stages are given in details, the methods used for leader tracking are compared and experimental results are presented.

149-164

Authors: Muhammed Enes BAYRAKDAR, Ali ÇALHAN1

Öz: Kablosuz bilişsel radyo ağ çalışmaları yeni uygulamalar için gün geçtikçe önem kazanmaktadır. Kablosuz ağlarda, düğümler arası haberleşmeyi MAC (Ortam Erişim Kontrol) protokolleri sağlamaktadır. MAC protokolleri kablosuz haberleşme kanallarında oluşan gizli terminal ve sinyal kaybolma etkileri gibi hata ve problemlerden dolayı daha da önemli bir hale gelmektedir. MAC protokolleri ile ilgili birçok çalışma yapılmasına rağmen, yapılan çalışmaların büyük çoğunluğu izole şekilde kullanılmıştır. Bu çalışmada, birbirinden habersiz yapılan literatürdeki bütün çalışmaların derlemesi yapılmıştır. Ayrıca, MAC protokollerinin tanımı ve kısa açıklamaları da bu çalışmada yer almaktadır. Sonuç kısmında, gelecek çalışmalar için önerilerde bulunulmuş ve MAC alanı ile ilgili genel ifadeler vurgulanmıştır. Anahtar kelimeler: Bilişsel radyo, Kablosuz ağlar, Ortam erişim kontrol Abstract: Wireless cognitive radio network studies are gaining importance day by day for new applications. In wireless networks, communication between nodes is provided by MAC (Medium Access Control) protocols. MAC protocols are becoming more important due to hidden wireless communication terminal problem, signal errors and problems that occur in channels such as loss effects. Although there are many studies on the MAC protocols, majority of these studies are isolated from each other. In this study, the compilation of all work that is unaware of each other in the literature has been made. In addition, the definition of MAC protocols and brief descriptions are also included in this study. In the concluding part, some suggestions for future work are presented and general terms about MAC are emphasized.

6-11

Authors: Süleyman Murat BAĞDATLI, Necla TOĞUN

Öz: Bu çalışmada, basit-basit ve ankastre-ankastre sınır şartları altında akışkan taşıyan nanokirişin doğrusal titreşimleri incelenmiştir. Eringen’in yerel olmayan elastisite teorisi Euler-Bernoulli kiriş modeline uygulanmıştır. Yerel olmayan elastisite teorisi MEMS ve NEMS yapıların mekaniksel analizinde gelişen popüler bir tekniktir. Hareket denklemlerini ve sınır şartlarını elde etmek için Hamilton prensibi kullanılmıştır. Denklemler boyutsuz formda elde edilmiştir. Elde edilen hareket denklemi ve sınır şartları malzeme ve geometrik yapıdan bağımsız hale getirilmiştir. Akışkan hızının, ortalama sabit bir hız etrafında harmonik olarak değiştiği kabul edilmiştir. Perturbasyon metotlarından biri olan çok zaman ölçekli metot kullanılarak yaklaşık çözümler elde edilmiştir. Perturbasyon serisindeki ilk terim doğrusal problemi oluşturmaktadır. Doğrusal problemin çözümü ile tabii frekanslar ve mod yapıları farklı sınır şartları için hesaplanmıştır. Her iki mesnet durumu için yerel olmayan parametre (γ) ve akışkan hızı (v_0) artığında tabii frekanslar azalmaktadır. Sonuçlar grafiklerle sunulmuş ve yorumlanmıştır. Anahtar kelimeler: Titreşim, Akışkan taşıyan nano ölçekli kiriş, Perturbasyon metodu, Yerel olmayan elastisite teorisi Abstract: In this study, linear vibration analysis of a nanobeam conveying fluid is investigated under simple-simple and clamped-clamped boundary conditions. Eringen’s nonlocal elasticity theory is applied to Euler-Bernoulli beam model. Nonlocal elasticity theory is a popular growing technique for the mechanical analyses of MEMS and NEMS structures. The Hamilton’s principle is employed to derive the governing equations and boundary conditions. Non-dimensional form of equations is obtained. The obtained equations of motion and boundary conditions are independent from material and geometric structure. It is assumed that fluid velocity is harmonically changed about a constant average speed. Approximate solutions were obtained using the Method of Multiple Scales, a perturbation method. The first term in perturbation series composes linear problem. Natural frequencies and mode shapes are calculated by solving the linear problem for different boundary conditions. For both boundary conditions, the natural frequencies are decreased by increasing the nonlocal parameter (γ) and the fluid velocity (v_0). The results are presented and interpreted by graphics.

15-23

Authors: Ensar YILDIRIM, Halit CEBİ, Murat ŞEN, Erkan Serdar YILMAZ

Öz: Otomotiv sektörü için üretilen sac şekillendirme kalıplarında kullanılan ve %0.35 oranına kadar varan düşüklükte karbon bulunan çeliklerin yüzeyleri indüksiyon yüzey sertleştirme yöntemi ile manuel olarak ta sertleştirilebilir. Bu çalışmada, sac büküm kalıplarının imalatında sık kullanılan 1.2333 (G59CrMoV18-5) ve EN-JS 2070 küresel grafitli dökme demir iş parçalarının yüzeylerinin geliştirilen bir robot kontrollü indüksiyon sistemi ile sertleştirilmesinde ısıl işlem parametrelerinin yüzey sertliği üzerindeki etkileri araştırılmıştır. İş parçası malzemesi, ısıl işlem uygulama/sertleştirme sıcaklığı ve ilerleme miktarı kontrol faktörleri olarak seçilmiş ve L18 Taguchi ortogonal dizisine göre deneyler gerçekleştirilmiştir. Deneysel çalışma sonucunda; yüzey sertliği üzerinde en etkili parametreler sırasıyla; iş parçası malzemesi*uygulama sıcaklığı etkileşimi (%36.193), ilerleme miktarı (%33.92) ve uygulama sıcaklığı (%12.655) olmuştur. Tüm ısıl işlem şartlarında 1.2333 (G59CrMoV18-5) malzemenin yüzey sertliği daha yüksek elde edilmiştir. İlerleme miktarının azaltılmasıyla her iki malzeme içinde yüzey sertlik değerlerinin arttığı sonucuna ulaşılmıştır. Uygulama sıcaklığının artmasına bağlı olarak yüzey sertlik değerlerinin EN-JS 2070 malzemesi için azalırken, 1.2333 malzemesi için arttığı görülmüştür. Ayrıca, seçilen şartlarda yüzey sertlik değerlerinin tahmini için ikinci dereceden tahminsel denklem geliştirilmiş ve bu denklemin korelasyon katsayısı R2=0.81 hesaplanmıştır. Anahtar kelimeler: Yüzey sertleştirme, Sac metal şekillendirme kalıpları, İndüksiyonla sertleştirme, Taguchi metodu Abstract: The surfaces of the steels which are used in the sheet metal forming moulds produced for the automotive industry and which include carbon in a low amount up to 0.35% by ratio can be hardened manually through induction surface hardening method. The effects of heat treatment parameters on surface hardness in the hardening of the surfaces of workpieces made of 1.2333 cast tool steel often used in the production of sheet metal bending moulds and EN-JS 2070 spheroidal graphite cast iron using a robot-controlled induction system developed were investigated in this study. Workpiece material, heat treatment/hardening temperature, and feed rate were selected as the control factors and experiments were conducted according to L18 Taguchi orthogonal array. As a result of the experimental study, the most effective parameters on surface hardness were the interaction between workpiece material and treatment heat (36.193%), feed rate (33.92%) and treatment heat (12.655%) respectively. Under all heat treatment conditions, the surface hardness of the 1.2333 (G59CrMoV18-5) material was obtained higher. By reducing the feed rate it has been concluded that surface hardness of both materials are increased. Depending on increasing application temperature while surface hardness value decreased for EN-JS 2070 material, increased for 1.2333 material. Moreover, a predictive quadratic equation was developed to predict the surface hardness values under the selected conditions and the correlation coefficient of this equation was calculated as R2=0.81.

36-39

Authors: Hilal CAN

Öz: Atmosfer koşullarında dökülebilme kabiliyetine sahip poliamid türü kestamid (döküm poliamid) olarak adlandırılmaktadır. Kestamidlerin ergime sıcaklıklarının poliamidlerin ergime sıcaklıklarına göre daha düşük olması nedeniyle kestamidler daha iyi dayanım ve tokluk değerlerine sahiptir. Gün geçtikçe artan kullanım alanına sahip olan kestamidlerin sodyum, magnezyum, katı ve ya sıvı yağ katkılı türleri mevcuttur. Bu çalışmada, yarı mamul kestamidden atölye koşullarında yeniden üretilen numunelerin mekanik özellikleri belirlenmiştir. Yarı mamul ve geri dönüştürülmüş numunelerin mekanik özellikleri ve nem emme kabiliyetleri karşılaştırılmıştır. Geri dönüştürülmüş kestamidde ortalama üniform uzama yarı mamule göre 30 kat azalırken, ortalama çekme dayanımı yarı mamulün ortalama çekme dayanımının %17.3’ü kadar olarak saptanmıştır. Anahtar kelimeler: Kestamid, Döküm poliamid, Mekanik özellikler, Nem özellikleri Abstract: A kind of polyamide which can be obtained by casting in atmospheric conditions is called as cestamide (cast polyamide). Due to cestamides have a lower melting temperature compared to polyamides, cestamides have the values of better strength and toughness. Cestamides, which their usage areas are growing over time, have also other types including additives of sodium, magnesium, solid or liquid oil. In this study, the mechanical properties of samples reproduced from scrap cestamide at workshop conditions have been determined. The values of recycled samples have been compared with the results of experiments done for semi-finished. Recycled samples have lower mechanical properties to semi-finished samples. Average uniform stretching of recycled samples 30 times lower than cestamide semi-finished samples. Recycled samples have 17.3% tensile strength to semi-finished samples.

45-54

Authors: Yunus EROĞLU, Serap Ulusam SEÇKİNER

Öz: Son yıllarda hızla yaygınlaşan rüzgâr enerji santralleri, enerji talepleri sürekli artan ülkeler için kaçınılmaz bir yerel kaynak olarak değerlendirilmektedir. Ekonomik ömürleri ortalama yirmi yıl olarak tasarlanan bu santrallerden en iyi şekilde faydalanabilmek için işletme maliyetlerinin düşürülmesi veya üretilen enerjinin maksimize edilmesi gerekmektedir. Performans analizleri yardımıyla, bir rüzgâr santralinde türbinlerin performansları gözlemlenebilir ve böylece hali hazırda kaynakların etkin bir biçimde kullanılıp kullanılmadığı konusunda işletme yöneticisine fikir sunulabilir. Bu çalışmada rüzgâr santrallerinde mevcut veri toplama sistemlerinden elde edilen verilerin kullanımıyla türbinlerin performans kıyaslamaları yapılmıştır. Veri Zarflama Analizi, bir rüzgâr santrali içerisinde bulunan türbinlerin iki yıllık işletme performanslarını kıyaslayabilmek için kullanılmış ve performans değişimlerinin detaylı incelenebilmesi için Malmquist Endeks ile toplam faktör verimliliği hesaplanmıştır. Çalışmada, Türkiye’de faaliyette olan bir rüzgâr santralinin 2013 ve 2014 yıllarına ait işletme verileri kullanılmıştır. Sonuç olarak, düşük performanslı türbinler belirlenmiş, performans kayıplarının sebepleri anlaşılmaya çalışılmış ve performans arttırıcı stratejilerin geliştirilmesi planlanmıştır. Anahtar kelimeler: Rüzgâr çiftliği, Performans analizi, Veri zarflama analizi, Malmquist endeksi Abstract: Recently, rapidly spreading wind power plants are considered as inevitable local sources by countries having ever-increasing energy demand. The best way to get more benefits from these energy plants, which have averagely 20 years of economic life, is to reduce operating costs or to maximize the produced energy. Performance of the turbine in a wind farm can be observed by performance analysis tools, so that, it could provide information to the plant manager about whether the current sources were used efficiently or not. In this study, performance comparisons of turbines were analyzed by using data taken from current data gathering systems in the wind farms. Data Envelopment Analysis is used to compare wind turbines’ two-year production performance in a wind farm and evaluated total factor productivities by Malmquist Index to examine changes in performance detailed. In the study, operation data for the years 2013 and 2014 of a current wind farm in Turkey were used. Consequently, low-performance turbines were identified, it has tried to understand the reasons for the performance losses, and development of performance-enhancing strategies were planned.

71-80

Authors: Berk AYVAZ, Ali Osman KUŞAKCI

Abstract: Supplier evaluation and selection includes both qualitative and quantitative criteria and it is considered as a complex Multi Criteria Decision Making (MCDM) problem. Uncertainty and impreciseness of data is an integral part of decision making process for a real life application. The fuzzy set theory allows making decisions under uncertain environment. In this paper, a trapezoidal type 2 fuzzy multi-criteria decision making methods based on TOPSIS is proposed to select convenient supplier under vague information. The proposed method is applied to the supplier selection process of a textile firm in Turkey. In addition, the same problem is solved with type 1 fuzzy TOPSIS to confirm the findings of type 2 fuzzy TOPSIS. A sensitivity analysis is conducted to observe how the decision changes under different scenarios. Results show that the presented type 2 fuzzy TOPSIS method is more appropriate and effective to handle the supplier selection in uncertain environment. Öz: Tedarikçi değerlendirme ve seçimi, nitel ve nicel çok sayıda faktörün değerlendirilmesini gerektiren karmaşık birçok kriterli karar verme problemi olarak görülmektedir. Gerçek hayatta, belirsizlikler ve muğlaklık bir karar verme sürecinin ayrılmaz bir parçası olarak karşımıza çıkmaktadır. Bulanık küme teorisi, belirsizlik durumunda karar vermemize imkân sağlayan metotlardan bir tanesidir. Bu çalışmada, ikizkenar yamuk tip 2 bulanık TOPSIS yöntemi kısaca tanıtılmıştır. Tanıtılan yöntem, Türkiye’de bir tekstil firmasının tedarikçi seçimi problemine uygulanmıştır. Ayrıca, tip 2 bulanık TOPSIS yönteminin sonuçlarını desteklemek için aynı problem tip 1 bulanık TOPSIS ile de çözülmüştür. Duyarlılık analizi yapılarak önerilen çözümler farklı senaryolar altında incelenmiştir. Duyarlılık analizi sonuçlarına göre tip 2 bulanık TOPSIS daha efektif ve uygun çözümler üretmektedir. Anahtar kelimeler: Tip 2 bulanık TOPSIS, Çok kriterli karar verme, Tedarikçi seçimi

88-94

Authors: Yunus BİÇEN

Abstract: Adaptive smoothing methods were suggested to improve forecast results on the characteristic changes of time series. The existing adaptive smoothing methods have been diversified over the years. Many of them are comprised of complicated logical or mathematical propositions for improving forecast accuracy, which are very different from the original simple method called Trigg and Leach method. A new method named Fuzzy Tuning Exponential Smoothing is introduced in this paper introduces. This method is successful in improving the forecast accuracy, especially for the time series including level shift or level shift with outlier deflection. The empirical application carried out on ‘The M2-Competition Time Series’. The statistical analysis results demonstrate that the method outperforms classical adaptive smoothing method in terms of forecasting accuracy. In addition, the proposed method is relatively simple compared to other advanced adaptive methods. Öz: Uyarlamalı düzleştirme metotları zaman serilerinin karakteristik değişimleri üzerindeki tahmin sonuçlarını iyileştirmek için önerilmişlerdir. Zaman içerisinde var olan uyarlamalı düzleştirme metotları çeşitlenmiştir. Birçoğu Trigg & Leach olarak isimlendirilen orijinal basit metottan çok farklı olup, doğruluğu artırmak için karmaşık mantıksal veya matematiksel önermeler içermektedir. Bu makalede Bulanık Ayarlamalı Üstel Düzleştirme olarak isimlendirilen yeni bir metot sunulmaktadır. Bu metot özellikle seviye kayması veya seviye kaymasıyla beraber aykırı sapmaların bulunduğu zaman serileri için tahmin doğruluğunun iyileştirilmesinde başarılıdır. Ampirik uygulama ‘The M2-Competition Time Series’ üzerinde gerçekleştirilmiştir. İstatistiksel analiz sonuçları tahmin doğruluğu açısından bu metodun klasik uyarlamalı üstel düzleştirme metodunu geride bıraktığını göstermektedir. Buna ek olarak önerilen metot diğer gelişmiş uyarlanabilir metotlarla karşılaştırıldığında oldukça basittir. Anahtar kelimeler: Uyarlamalı üstel düzleştirme, Sapma, Tahmin, Bulanık mantık; Seviye kayması; Zaman serileri

636-642

Authors: Hilal BİNGÖL, Erkam ÇANKAYA, Klaus Werner SCHMIDT

Öz: Kooperatif otomatik seyir kontrolü (CACC), araçtan araca haberleşme yöntemiyle veri iletilmesini ve uzaklık ölçümlerine göre yoğun trafikte güvenilir araç takibinin yapılmasını sağlar. Kullanılan CACC dizaynları dizi kararlılığının temel özelliklerini sorunsuz bir şekilde yerine getirirken doğrusal araç modelleri için sınırlıdır. Bu makalede ise, doğrusal olmayan araç modeli kullanıldığında ve lider araca uygulanan giriş sinyali doyuma uğramadığında dizi kararlılığının korunabildiği gösterilmiştir. Anahtar kelimeler: Akıllı ulaşım sistemleri, Kooperatif otomatik seyir kontrolü, Dizi kararlılığı Abstract: Cooperative adaptive cruise control (CACC) enables safe vehicle following in dense traffic based on distance measurements and communicated data via vehicle-to-vehicle communication. Existing CACC designs achieve the essential property of string stability but are limited to linear vehicle models. In this paper, we show that string stability is preserved when using a nonlinear vehicle model if the input signal of the leader vehicle does not saturate.

650-658

Authors: Meriç ÇETİN, Selami BEYHAN, Bedri BAHTİYAR

Öz: Gerçek zamanlı sistemlerin modellenemeyen dinamikleri ve bozucu etkileri sistemin doğru çalışmasını engellemektedir. Sistemin kontrolü için tasarlanan denetleyiciler, istenmeyen etkileri dikkate alacak şekilde olmalıdır. Bu çalışmada, doğrusal sistemler için uyarlamalı belirsizlik modelleyici temelli model-öngörülü denetleyici (UMPC) önerilmiştir. Modelleyicide yapay sinir ağı (YSA) yapısı kullanılarak belirsizlik fonksiyonunun uyarlamalı öğrenme adımı ile hızlı şekilde yaklaşıklanması sağlanmıştır. Uyarlamalı belirsizlik modelleyici temelli model-öngörülü denetleyicinin kararlılığı Lyapunov aday fonksiyonu ile gösterilmiştir. Standart MPC ve önerilen UMPC gerçek-zamanlı DC/DC güç dönüştürücü kontrolüne uygulanmıştır. Standart MPC kullanıldığında bilinmeyen parametreler ve ortam gürültüsünden kaynaklı DC/DC dönüştürücü iyi izleme sağlayamamıştır. Fakat önerilen yapının uygulanması ile belirsizlikler tahmin edilerek ve etkisi sistem dinamiklerinde kullanılarak hassas ve başarılı izleme sonuçları elde edilmiştir. Önerilen yapının sonraki çalışmalarda kullanılması öngörülmektedir. Anahtar kelimeler: Model-öngörülü denetleyici, Uyarlamalı doğrusal model-öngörülü denetleyici, Uyarlamalı YSA, Kararlılık, Gerçek zamanlı DC/DC güç dönüştürücü. Abstract: The effect of the unmodeled dynamics and unknown disturbances prevent the accurate control of the real-time systems. The designed controllers must undertake the effect of these undesired uncertainties. In this paper, adaptive uncertainty modeling based model predictive controller is proposed for the control of uncertain linear systems. The uncertainty modeling structure uses an artificial neural network with adaptive learning rate for fast approximation. The stability of the proposed adaptive uncertainty modeling based model predictive control (UMPC) is shown using Lyapunov candidate function. Conventional MPC and proposed UMPC are applied to the control of a real-time DC/DC buck power converter. The conventional MPC cannot accurately control the DC/DC converter due to the unknown parameters and unmodeled dynamics. However, the proposed UMPC controller can accurately control the system with modeling the uncertainties in controller dynamics. The proposed controller is promising to control uncertain systems in future applications.

666-670

Authors: Özlem Feyza ERKAN, Mehmet AKAR

Öz: Bu makalede, n etmenden oluşan ve etmenler arası iletişimi sabit/değişken olan ağlar için çoklu denge noktaları içeren dağıtık onaylaşım problemi incelenmiştir. Literatürde bulunan klasik onaylaşım problemi genişletilerek, çoklu denge noktaları içeren sürekli zaman onaylaşım algoritması için kuramsal sonuçlar elde edilmiştir. Yönsüz çizgelerle modellenmiş ağlarda algoritmanın çoklu denge noktalı onaylaşımı sağlaması için gerek ve yeter koşullar belirlenmiştir. Algoritmanın yakınsama analizi yapılırken spektral çizge kuramı ve anahtarlamalı sistem kuramı kullanılmıştır. Kuramsal sonuçlar benzetim çalışmaları ile doğrulanmıştır. Anahtar kelimeler: Dağıtık onaylaşım, Değişken ilingeli ağlar, Çizge kuramı, Sürekli zaman Abstract: In this paper, we examine the multi-equilibrium consensus problem for a network of n agents having fixed or time-varying communication links. We introduce necessary and sufficient conditions on networks modeled with undirected graphs such that multi-equilibrium consensus states are achieved, thus extending the classical convergence results in the literature. Spectral graph theory and switched systems theory are used to analyze the continuous-time algorithm. Theoretical results are verified by simulation studies.

677-684

Authors: Tolga YÜKSEL

Öz: Görsel servolama (GS) yaklaşımları içinde görüntü-tabanlı görsel servolama (GTGS) duruş kestirimi gerektirmediğinden robot manipülatörler için popüler GS yaklaşımlarından biridir. Bu popülerliğin yanında GTGS, uygulanması sırasında ise iki temel sorun ile uğraşır: Etkileşim matrisinin tersinin eldesi ve kontrolör için uygun bir sabit kazanç değeri bulunması. GTGS için etkileşim matrisi her ne kadar yalancı tersi ile beraber kullanılsa da tekilliklerin oluşması durumunda kontrol yasası işleyememektedir. Diğer bir taraftan sabit kazanç değeri yakınsama hızı ile sonlandırıcı hızları arasında bir ödünleşmeye sebep olmaktadır. Bu çalışmada bu sorunları çözmek için akıllı bir GTGS sistemi önerilmiştir. Sistemin ilk aşaması olarak eğitilmiş bir yapay sinir ağı (YSA) etkileşim matrisinin tersinin yerini almakta ve tekillik sorunu çözülmektedir. Ayrıca klasik hız kontrolcüsünün sebep olduğu başlangıç hız süreksizliği yararlanılan sürekli hız kontrolcü ile giderilmiştir. İkinci aşama olarak sabit kazanç yerine bulanık kayan kipten esinlenen ve her çevrimde hata ve hata türevinin değerine göre kazanç hesabı yapan bir bulanık mantık birimi kullanılmıştır. Bu uyarlanabilir kazanç yaklaşımıyla yüksek hız ihtiyacı olmadan hızlı yakınsama sağlanmıştır. Anahtar kelimeler: Görüntü-tabanlı görsel servolama, Robot manipülatör, Sinir ağı, Bulanık mantık Abstract: Image-Based Visual Servoing (IBVS) is one of the popular approaches in visual servoing (VS) for robot manipulators by not requiring pose estimation. Besides this popularity, IBVS has to deal with two common problems in realization: obtaining the inverse of the interaction matrix and finding an appropriate fixed gain value for the controller. Although the interaction matrix for IBVS is used with pseudoinverse, the control law is not applicable in the case of singularities. On the other hand, fixed gain value causes a trade-off between convergence speed and end-effector velocities. In this study, an intelligent IBVS scheme is proposed to solve these problems. As the first stage of the system, the interaction matrix is replaced with a trained neural network and the singularity problem has been solved. Furthermore, the discontinuity of the initial velocities caused by the classical velocity controller are resolved by the used continuous velocity controller. As the second stage, instead of a fixed gain, a fuzzy logic unit inspired by fuzzy sliding mode and computing a gain value according to error and error derivative values in each loop is considered. Fast convergence without high velocity demand is provided by this adaptive gain approach.