Pamukkale University Journal of Engineering Sciences

132-142

Authors: Ömer Cihan KIVANÇ1 , Salih Barış ÖZTÜRK2*

Abstract: The main aim of this paper is to provide electric power generation using a renewable and portable method in rural and geographically problematic areas where energy transmission is not possible. Electric power generation from wind with low-cost, efficient and portable small-scale wind turbine during natural disasters (earthquake, fire, flood, etc.) leading to catastrophic consequences (long electrical black-outs) and for individual low power applications is targeted. The control of gearless Permanent Magnet Synchronous Generator (PMSG) along with load side inverter control in this project are performed using a full-rating, bi-directional, two-level, back-to-back voltage source rectifier/inverter with total of eight switches for the variable speed wind turbine. Additionally, one of the major advantages and novelty of using MRAS rotor flux linkage and stator resistance estimator in this system is to correct changes in the flux and stator resistance values in the control system. Due to its simplicity and effectiveness, the load side control is achieved by using four switch grid side inverter. To observe the total system performance, a three-phase passive load is used at the inverter output. The low-pass LCL filter is designed and used in the load side to reduce current and voltage harmonics and increase stability and efficiency of the power network. The results of the overall system are validated with the real-time DSP system. It is proved with this paper that the inclusion of a simple, effective and economical position sensorless control in the generator side show that renewable wind energy system can be a viable distributed green energy solution for rural areas. Öz: Bu makalenin temel amacı, enerji iletiminin mümkün olmadığı kırsal ve coğrafi açıdan problemli bölgelerde yenilenebilir ve taşınabilir bir şekilde elektrik enerjisi üretimini sağlamaktır. Önerilen sistem ile katastrofik sonuçları (uzun süreli ve yerel olmayan elektrik kesintisi) olan doğal felaketler (deprem, yangın, sel vb.) sırasında düşük fiyata, verimli ve taşınabilir küçük ölçekli rüzgar türbini ve tahrik sistemi ile rüzgardan bireysel düşük güçlü elektrik enerjisi üretimi hedeflenmektedir. Bu çalışmada, redüktörsüz sürekli mıknatıslı senkron generatörün (SMSG) yük tarafı evirici kontrollü değişken hızlı rüzgar türbini için toplam sekiz anahtarlama elemanlı, tam yükünde çalışabilen, iki yönlü, iki seviyeli, sırt sırta bağlı gerilim kaynaklı doğrultucu/evirici kullanılarak gerçekleştirilir. Ayrıca, bu sistemde model referans adaptif sistem (MRAS) ile rotor kaçak akısı ve stator direnci kestirimcisi kullanılmasının en önemli avantajlarından birisi ve yeniliği, kontrol sistemindeki akı ve stator direnç değerlerinde meydana gelen değişikliklerinden kaynaklı bozulmaları düzeltmektir. Basitliği ve etkin çalışma aralığı nedeniyle yük tarafının kontrolü dört anahtarlı şebeke tarafı eviricisi ile gerçekleştirilmiştir. Toplam sistem performansını gözlemlemek için evirici çıkışında üç fazlı pasif bir yük kullanılmaktadır. Akım ve gerilim harmoniklerini azaltmak, güç şebekesinin kararlılığını ve verimliliğini artırmak için yük tarafında alçak geçiren LCL filtre tasarlanmış ve gerçeklenmiştir. Bütün sistemin performansı gerçek zamanlı Sayısal İşaret İşleyici (Sİİ) sistemi ile doğrulanmıştır. Bu makalede, generatör kontrolü için geniş çalışma aralığı ve ekonomik pozisyon sensörsüz kontrolün dahil edilmesi ile yenilenebilir rüzgar enerjisi sisteminin kırsal alanlar için uygulanabilir bir dağıtık yeşil enerji çözümü olabileceği gösterilmektedir. Anahtar kelimeler: MRAS, İleri beslemeli gerilim tahmini, SMSG, Dört anahtarlı üç fazlı inverter

151-156

Authors: Serkan DİŞLİTAŞ1* , Hilmi YANMAZ2 , Günay ÖMER3 , Raşit AHISKA4

Öz: Bu çalışmada, termoelektrik (TE) yarıiletkenlerin P-N elektriksel iletkenlik tiplerinin belirlenmesi amacıyla, temelini Seebeck etkisine dayanan Hot-Probe metodunun oluşturduğu çok fonksiyonlu bir prob tasarlanmış ve gerçekleştirilmiştir. Tip belirleme işlemi, TE yarıiletkenin yüzeyleri arasında sıcaklık farkının (T) oluşturulmasıyla üretilen Seebeck geriliminin (termoemk) pozitif veya negatif genlikli olma durumuna göre yapılmaktadır. Geliştirilen prob sayesinde, hem sıcaklık farkının oluşturulmasına yönelik gerekli ısıtma hem de termoemk gerilimi ve sıcaklık ölçümü yapılabilmektedir. Deneysel çalışma sonuçlarına göre; geliştirilen prob ile termoemk ölçümlerinin 0-30 mV aralığında ± 0.1 mV doğrulukta, sıcaklık ölçümlerinin ise 0-75 C aralığında ± 1 C doğrulukta yapılabildiği anlaşılmıştır. Sonuç olarak, geliştirilen çok fonksiyonlu prob ile TE yarıiletkenlerin elektriksel iletkenlik tipleri P veya N olarak pratik, hızlı ve güvenilir bir şekilde belirlenebilmektedir. Anahtar kelimeler: Termoelektrik, Yarıiletken, Hot-Probe metodu, Seebeck, Elektriksel iletkenlik tipi Abstract: In this study, a multi-functional probe was designed and implemented to determine P-N electrical conductivity type of thermoelectric (TE) semiconductors according to Hot-Probe method based on the Seebeck effect. The type determination operation is performed according to the positive or negative amplitude of the Seebeck voltage (thermoemf) produced by forming the temperature difference (T) between the surfaces of the TE semiconductors. Using the developed probe it is possible to provide both necessary heating and measurement of the thermoemf voltage and temperature. As a result of experimental studies; it has been shown that the thermoemf measurements can be made in ± 0.1 mV accuracy in 0-30 mV range and the temperature measurements can be ± 1C in 0-75C range. In conclusion, with the developed multifunctional probe, electrical conductivity type of TE semiconductors can be determined as P or N practically, quickly and reliably.

165-173

Authors: Bircan KAMIŞLIOĞLU1* , Nurhan KARABOĞA2

Öz Son yıllarda hızlı sayısal süzgeçler ve süzgeç bankalarında önemli gelişmeler olmuştur. Çoklu hıza sahip süzgeç bankalarının bir uygulaması olarak bilinen QMF (Çeyrek Ayna Süzgeç-Quadrature Mirror Filter) bankası alt bant kodlama, görüntü sıkıştırma, kelime kodlama, biyomedikal sinyal işleme ve haberleşme sistemlerinde yaygın olarak kullanılmaktadır. Bu çalışmada; QMF bankası tasarımında istenilmeyen salınımları ortadan kaldırmak için Kaiser ve Hamming pencerelerinin kaskat bağlanması ile elde edilen pencere fonksiyonu kullanılarak tasarlanan prototip FIR (Finite Impulse Response-Sonlu dürtü tepkili) süzgeçle QMF bankası tasarımı gerçekleştirilmiştir. Farklı pencere fonksiyonları ile tasarlanan süzgeçlerde süzgecin derecesinin performansı nasıl değiştirdiği incelenmiş ve sonuçta daha yüksek durdurma bandı zayıflaması sergileyen Kaiser-Hamming penceresinin QMF bankası tasarımında kullanılabileceği sonucuna varılmıştır. Anahtar kelimeler: FIR, QMF bankası, Pencereleme, Kaiser penceresi, Hamming penceresi, Kaiser-Hamming penceresi Abstract In recent years, significant improvements have been in fast digital filters and filter banks. QMF (Quadrature Mirror Filter) bank, known as an application of multi-speed filter banks are widely used sub-band coding, image compression, word coding, biomedical signal processing and communication systems. In this study; QMF bank design is realized via a windowing method with prototype FIR (Finite Impulse Response) filter design and based on cascade bounded Kaiser and Hamming windows for eliminating undesired oscillations in QMF bank design. It has been investigated how the performance changed of the filter degree in designing filter with different window functions and at the result it is shown that Kaiser-Hamming window with lower stopband attenuation could be used in QMF bank design.

188-198

Authors: Gökhan GELEN1* , Sinan ÖZCAN2

Öz Bu çalışmada, insan kol ve el hareketlerinin taklit edilmesiyle insan-robot etkileşimini sağlayan biyomimetik bir yaklaşım sunulmuştur. İnsan kol hareketleriyle robotun aynı doğrultuda hareket etmesi sağlanmış ve el hareketleri ile de robot tutucusunun kontrolü sağlanmıştır. Robot hareketi için; ilk olarak insan elinin, bel hizasında orijin noktası olarak belirlenen noktaya olan konumunu verecek kinematik model oluşturulmuştur. Modellemede, insan kolu, ön kol, pazı ve omuz olmak üzere üç ayrı uzuv olarak incelenmiştir. Omuza, pazıya ve ön kola yerleştirilen algılayıcılar ile dönüş açısı bilgileri elde edilmiş ve uzuv uzunlukları ile birlikte matematiksel modelde kullanılmıştır. Bu hesaplamalarda rotasyon kinematiği ve hareket kinematiği matrisleri kullanılmıştır. Tutucu kontrolü için ise bünyesinde EMG sensörleri bulunduran MYO kol bandı kullanılmıştır. Bu kol bandı üzerindeki EMG sensörleri ile kol kaslarından parmak hareketleri algılatılmıştır ve bu hareketler doğrultusunda pnömatik tutucu kontrol edilmiştir. Uygulamalarda 6-eksen robot kolu kullanılmıştır. Hesaplanan konum verileri ve tutucu bilgisi ethernet üzerinden TCP/IP protokolü ile robot denetleyicisine aktarılmaktadır. Robotun hesaplanan konuma gitmesini ve tutucu kontrolünü sağlayan kod oluşturularak robota aktarılmıştır. Yapılan testlerde, endüstriyel robotun insan kol ve el hareketleri ile başarılı biçimde kontrol edildiği gözlemlenmiştir. Anahtar kelimeler: Endüstriyel robotlar, Biyomimetik kontrol, Rotasyon ve hareket kinematiği, Tutucu kontrolü, İnsan-robot etkileşimi Abstract In this work, a biomimetic approach to provide human-robot interaction by mimicking the motion of human arm and fingers is presented. The movement of an industrial robot is performed by human arm movement in same direction and the control of gripper is also performed by hand movements. For the movement of robot, as a first step, a kinematic model is obtained to give the position of the human hand to the point determined as the origin point in the waist line. In the modelling, the human arm is considered as three limp that are forearm, biceps and shoulder. The rotational angles are obtained from sensors placed in the shoulder, biceps, and forearm, are used in the mathematical model with limb lengths. Rotation kinematics and kinematics matrices are used in these calculations. For the gripper control, a MYO armband with EMG sensors is used. With this EMG sensor on the armband, finger movements are detected from the arm muscles and the pneumatic gripper was controlled in the direction of these movements. A 6-axis robot arm is used in the applications. The calculated position data and the gripper information are transferred to the robot controller via the TCP/IP protocol over Ethernet. A code that provides reaching of robot to calculated position and control the gripper is created and transferred to robot. In the tests, it has been observed that the industrial robot has been successfully controlled by human arm and hand movements

208-214

Authors: Engin MAŞAZADE1* , Volkan Talha DOĞUKAN2 , Veysel Yaman AKGÜN3

Öz Bir telsiz duyarga ağında (TDA) hedeflenen uygulamanın başarı ile gerçekleştirilmesinin yanı sıra, duyarga başına harcanan toplam enerji gibi sistem kaynaklarının etkili kullanılması gerekmektedir. İncelenen sahada farklı uygulamalar için çok sayıda duyargaya ihtiyaç duyulabileceğinden, tüm sistemin maliyet etkin olabilmesi için her bir duyarganın da düşük masrafla üretilmesi de önemlidir. Bu makalede, öncelikle özel yapılmış, az enerji tüketen ve maliyeti düşük olan, MSP430G2553 mikroişlemcisi ve nRf24l01+ haberleşme ünitesi tabanlı bir duyarganın geliştirilmesi amaçlanmıştır. Sonrasında geliştirilen bu duyargalar kullanılarak sade bir TDA sınama ortamı oluşturulmuş ve ışık kaynağının konum tespiti çalışması yapılmıştır. Anahtar kelimeler: Telsiz duyarga ağı, Duyarga tasarımı, Mikroişlemci, Konumlandırma Abstract In a Wireless Sensor Network (WSN), system resources, such as the total node energy, need to be utilized effectively while executing the task of interest. Since a number of sensor nodes may be needed in various type of applications, it is also important to develop each sensor node in a cost effective manner. The purpose of this paper is to develop a custom made, low power, cost-effective wireless sensor node based on a MSP430G2553 microprocessor and nRf24l01+ wireless transceiver module. Then, using these nodes, we form a simple WSN testbed, and locate the position of a light emitting source.

223-239

Authors: Jemshit ISKANDEROV1 , Mehmet Amaç GÜVENSAN2*

Öz Son yıllarda özellikle akıllı telefonların ve giyilebilir cihazların gelişmesiyle birlikte aktivite tanıma alanındaki çalışmalar hız kazanmıştır. Aktiviteler temel olarak yürüme, koşma gibi basit aktiviteler ve yemek yeme, uyuma, diş fırçalama gibi karışık aktiviteler olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Bu derleme çalışmasında aktivite tanıma konusu ile ilgili makaleler değerlendirilmiş ve aktivite tanımada kullanılan sensörler, aktivite çeşitleri, uygulama alanları, aktivite tanıma için kullanılan cihazlar, veri toplama işlemi, eğitim yöntemleri, sınıflandırma algoritmaları ve kaynak tüketimi konuları detaylı olarak incelenmiştir. Yapılmış çalışmaların mevcut durumu ortaya konmuş ve kullanılan farklı yöntemler karşılaştırılmıştır. Daha sonra açık veri setleri paylaşılmış ve literatürdeki derin öğrenme yöntemleri kullanan yenilikçi çözümlerden bahsedilmiştir. Son olarak, bu alanda hala açık olan noktalardan bahsedilmiş ve ileride çalışma yapılabilecek konular önerilmiştir. Anahtar kelimeler: Aktivite tanıma, Akıllı telefon, Giyilebilir cihaz, Derin öğrenme, Veri seti, Derleme Abstract In recent years, the research on activity recognition has gained speed especially with the development of smart phones and wearable devices. Activities could be categorized into two main groups. simple activities such as walking, running and complex activities such as eating, sleeping, brushing teeth. In this survey paper, articles about activity recognition are examined thoroughly. Sensors and devices used in activity recognition, types of daily activities, application areas, data collection process, training methods, classification algorithms and resource consumption are mentioned in details. The state of the art is elaborated and the existing methods are compared to each other. Later, open data sets are mentioned and studies offering innovative solutions using latest approaches such as deep learning methods are introduced. Finally, still open issues on this area are presented and future work has been discussed.

1-6

Authors: Mustafa YILDIZ1 , Ferhat BİNGÖL2*

Öz Türkiye çatı üstü güneş ve küçük ölçekli rüzgâr türbinleri gibi farklı olasılıklarda yeni düzenlemelere 2017 yılında gitmiştir. Her iki teknoloji için de ayrı çalışmalar yapılmış olmasına rağmen henüz hibrit sistem değerlendirme metodolojisi ve sonuçları ülke çapında yaygın değildir. Bu çalışma, verilen tesis alanın mikro ölçekli rüzgâr ve güneş esaslı toplam enerji kapasitesine göre iki kaynaktan üretilen enerjiyi azami noktaya ulaştırmak için önerilmiş, Hibrit Optimizasyon Aracı (Hybrid Otpimization Tool)-HOT-olarak isimlendirilmiş bir model içerir. Son kullanıcının basit aylık bilgileri girerek yıllık üretim tahmini yapmasına olanak verir. Modelin karşılaştırılması yaygınca kullanılan ve ticari yazılım HOMER ile yapılmıştır. Sonuçta yapılan tahminlerin mikro sistemlerin ekonomik modelini tehlikeye atmayacak belirsizlikte çalışarak fizibilite çalışmalarında ön-analiz için kullanılabileceği sonucuna ulaşılmıştır. Anahtar kelimeler: Hibrit enerji, Rüzgâr, Güneş, Fizibilite Abstract: Turkey has announced the new regulations regarding roof-top solar and small-scale wind turbines in 2017. Although there are different studies conducted for both technologies, there is not a clear methodology to assess hybrid energy systems. This study includes a calculation model, named as Hybrid Optimization Tool abbreviated as HOT, proposed to get maximum amount of energy produced by micro scale wind-solar hybrid energy system, based on the total installed capacity of these two resources for the specified location. It provides the end user to estimate annual energy production via simple inputs. It has been compared with well-known commercial software; HOMER. As a result, it has been found that the model is able to predict results which can be used for the pre-analysis stage on the feasibility studies of micro scale hybrid systems, working with acceptable uncertainties which do not endanger the economic model.

13-19

Authors: Bülent ÖZDALYAN1 , Cüneyt UYSAL2* , Hüseyin KURT3

Abstract In this study, a spark ignition (SI) engine performance is exergetically investigated for different crankshaft speeds. The test engine is VSG413 SI type engine fueled with 95 octane gasoline. The test engine has 1.3 l volume, four stroke, four cylinder, 45 kW maximum power capacity and 98 Nm maximum torque capacity. The experiments are realized under fully loaded test conditions. The crankshaft speed is changed between 1200 rpm and 5000 rpm. In the calculations, actual operating data obtained by experiments are used. It is found that maximum energy and exergy efficiencies are obtained at crankshaft speed of 2500 rpm, which are 29.78% and 27.77%, respectively. Entropy generation rate increases with increase in crankshaft speed and ranged from 0.059 kW/K to 0.253 kW/K for all study. Öz: Bu çalışmada, buji ateşlemeli bir motorun performansı farklı krank mili hızları için ekserjetik olarak incelenmektedir. Test motoru 95 oktan benzin yakıtlı VSG413 SI türü motordur. Test motoru 1.3 l hacim, dört strok, dört silindir, 45 kW’lık maksimum güç kapasitesi ve 98 Nm’lik maksimum tork kapasitesine sahiptir. Deneyler tam yük test koşulları altında gerçekleştirilmiştir. Krank mili hızı 1200 d/d ve 5000 d/d aralığında değiştirilmiştir. Hesaplamalarda, deneylerden elde edilen gerçek çalışma verileri kullanılmıştır. %29.78’lik maksimum enerji verimi ve %27.77’lik maksimum ekserji veriminin 2500 rpm’lik krank mili hızında elde edildiği tespit edilmiştir. Entropi üretimi krank mili hızının artmasıyla artmaktadır ve bütün çalışma boyunca 0.059 kW/K ile 0.253 kW/K aralığında değişmektedir.Öz Bu çalışmada, buji ateşlemeli bir motorun performansı farklı krank mili hızları için ekserjetik olarak incelenmektedir. Test motoru 95 oktan benzin yakıtlı VSG413 SI türü motordur. Test motoru 1.3 l hacim, dört strok, dört silindir, 45 kW’lık maksimum güç kapasitesi ve 98 Nm’lik maksimum tork kapasitesine sahiptir. Deneyler tam yük test koşulları altında gerçekleştirilmiştir. Krank mili hızı 1200 d/d ve 5000 d/d aralığında değiştirilmiştir. Hesaplamalarda, deneylerden elde edilen gerçek çalışma verileri kullanılmıştır. %29.78’lik maksimum enerji verimi ve %27.77’lik maksimum ekserji veriminin 2500 rpm’lik krank mili hızında elde edildiği tespit edilmiştir. Entropi üretimi krank mili hızının artmasıyla artmaktadır ve bütün çalışma boyunca 0.059 kW/K ile 0.253 kW/K aralığında değişmektedir. Anahtar Kelimeler: Buji ateşlemeli motor, Ekserji analizi, Ekserji verimi, Ekserji yıkımı

27-33

Authors: Levent KIRKAYAK1*

Öz Yapıştırma bağlantılı kompozit yapılarda, bağlantı bölgelerinde oluşan soyulma ve kayma gerilmelerinin azaltılması ve gerilme yığılmasının önlenmesi, tasarımın toplam mukavemeti açısından önemlidir. Bu amaçla gerçekleştirilen çalışmada, tek tesirli bindirme bağıntılarda, farklı geometrik desenlerde ve iki farklı rijitliğe sahip yapıştırıcıların hibrit olarak bir arada kullanılmasının gerilme dağılımına etkisi, sonlu elemanlar yöntemi kullanarak incelenmiştir. Sonuç olarak, iki farklı yapıştırıcının bir arada kullanıldığı ve farklı yapıştırma geometrilerine sahip hibrit modellerde, tek tip ve sürekli yapıştırıcının kullanıldığı modele göre, soyulma ve kayma gerilmeleri açısından önemli azalma olduğu, ayrıca yapıştırma geometrisinin gerilme dağılımı etkilediği gösterilmiştir. Anahtar kelimeler: Yapıştırma bağlantılı kompozitler, Hibrit yapıştırma bağlantısı, Soyulma ve kayma gerilmeleri, Sonlu elemanlar analizi (SEA) Abstract Reducing shear and peel stress and stress concentrations is important in terms of increasing the total strength of adhesively bonded composite joints. In this regard, two types of adhesives with different rigidity and geometric pattern are used together by employing the hybrid bonding method and the effects of the geometric shape and rigidity on the stress distribution of the single lap joints are examined via the finite element method. As a result, the peel and shear stresses are reduced significantly by using hybrid models in which two different adhesives with different adhesive pattern are used when compared to single adhesive bonding joints.

43-48

Authors: Ferda MİNDİVAN1*

Öz Grafen türevleri (grafen oksit-GO, indirgenmiş grafen oksit-RGO, çok tabakalı grafen-MLG vb.) polimer malzemelerin özelliklerini iyileştirmek için yüksek potansiyele sahip dolgu maddeleri olarak bilinmektedirler. Bu çalışmada kompozitlerin mekanik özelliklerinde ki değişim dolgu tipine ve dolgu miktarına göre incelenmiştir. Kompozitler, dolgu maddeleri olarak GO ve RGO, matriks olarak polivinil klorür (PVC) ile hazırlanmıştır. X-ışını kırınımı (XRD) sonuçları, GO ve RGO tabakalarının polimer matriksde homojen dağıldığını göstermiştir. Taramalı elektron mikroskobu (SEM) çalışmaları, RGO içeren kompozitin düz ve pürüzsüz, GO içeren kompozitin ise dolgu- matriks etkileşimi daha iyi olduğu için yüksek oranda gözenekli morfoloji sergilediklerini ortaya koymuştur. Yüksek GO (ağırlıkça %1) ve düşük RGO (ağırlıkça %0.1) içeren kompozitlerin mekanik özellikleri önemli bir iyileşme sergilemiştir. Dolgu maddesi içermeyen PVC’ye nazaran ağırlıkça %1 GO ve %0.1 RGO içeren kompozitlerin çekme mukavemetleri sırasıyla %84 ve %42 artmıştır. RGO ilavesi kompozit yapıyı rijitleştirdiğinden, RGO içeren kompozitler GO içeren kompozitlere kıyasla daha yüksek mikrosertlik ve daha düşük yüzde uzama değerleri sergilemişlerdir. Anahtar kelimeler: Grafen oksit (GO), İndirgenmiş grafen oksit (RGO), PVC kompozit, Mekanik özellikler Abstract Graphene derivatives (graphene oxide-GO, reduced graphene oxide-RGO, multi-layer grapheme-MLG, etc.) generally are considered to be extremely significant fillers to improve properties of polymer materials. In this work, the mechanical properties of the composites according to filler type and filler loading were investigated. The composites were prepared using GO, RGO as the fillers and polyvinyl chloride (PVC) as a matrix. The X-ray diffraction (XRD) studies on the composites showed that the GO and RGO layers well-dispersed in polymer matrix. The scanning electron microscopy (SEM) showed that the composite with RGO exhibited smooth and clean surfaces, but the surface images of the composite with GO showed highly porous morphology because of the good filler-matrix interaction. The composites at a high GO loading (1% wt.) and a low RGO loading (0.1% wt.) indicated a prominent improvement in the mechanical properties. When compared the unfilled PVC, the tensile strength of the composite with 1 wt.% loading of the GO and 0.1 wt.% loading of the RGO increased by 84% and 42%, respectively. The composite with RGO showed a higher microhardness value compared to that of the composite with GO, but the elongation at break of the composite with RGO decreased because RGO loading increased the brittleness of composite structure.

56-59

Authors: Muharrem KUNDURACI1*

Öz Fe3O4/FeO/CoNikompozit malzemesi iki aşamalı proses kullanılarak üretilmiştir. Birinci aşamada, oksit prekürsörü (öncül malzeme) ıslak sentez esaslı Pechini yöntemi kullanılarak düşük sıcaklıkta üretilmiştir. İkinci aşamada prekürsör malzemesi 500, 600, 700 veya 800 °C’ye hidrojen gazı altında ısıtılarak indirgenmiştir ve metal/oksit kompozit malzemesi elde edilmiştir. Farklı sıcaklıklarda üretilen malzemelerin yapısal, morfolojik ve manyetik özellikleri X-ışını kırınımı, tarama elektron mikroskobu ve titreşen örnek manyetometresi kullanılarak incelenmiştir. 600 °C’den 700 °C’ye geçişte manyetik özelliklerde ani değişiklikler gözlenmiştir. Doygunluk mıknatıslanması iki katına çıkarken, koersif kuvvet yarıya inmiştir. Bu değişiklikler manyetik CoNi fazın amorf bir yapıdan kristal bir yapıya geçişiyle ve Fe3O4 fazın parçacık boyutunun yaklaşık olarak iki katına artmasıyla açıklanmıştır. Anahtar kelimeler: Yumuşak manyetik kompozit, Hidrojen indirgeme, Pechini Abstract Fe3O4/FeO/CoNi composite materials were produced using a two-step process. In the first step, oxide precursor was produced at low temperature by wet-synthesis based Pechini method. In the second step, the precursor was heated to 500, 600, 700 or 800 °C under reducing hydrogen gas and metal/oxide composite material was obtained. The structural, morphological and magnetic properties of materials produced at different temperatures were investigated using X-ray diffraction, scanning electron microscope and vibrating sample magnetometer. Sudden changes in magnetic properties were observed during transition from 600 °C to 700 °C. The saturation magnetization doubled while coercive force was halved. These changes were explained with the crystallization of magnetic CoNi phase from an amorphous state and nearly doubling of particle size of Fe3O4 phase.

71-81

Authors: Rahime SANCAR EDİS1 , Emrah Bünyamin EDİS2*

Öz Üniversitelerde, ilgili fakültelerde veya bölümlerde sınav çizelgelerinin hazırlanması oldukça uzun süreler alabilmekte, oluşturulan sınav çizelgeleri çoğu zaman ne öğrencileri, ne öğretim üyelerini ne de yöneticileri memnun etmektedir. Bu çalışmada bir üniversitenin bir bölümüne ait yılsonu sınavı çizelgesi oluşturma problemi ele alınmıştır. Tanımlanan problem için, ilk aşamada sınavlar bir tam sayılı programlama modeli ile zorluk derecelerine göre gruplandırılmıştır. İkinci aşamada ise öğrencilerin çalışma ve odaklanabilme verimlerini en üst düzeye çıkaracak sınav çizelgesini elde etmek üzere bir tam sayılı programlama modeli geliştirilmiştir. Modelin amacı, aynı günde birden fazla sınava girme durumu olan öğrenci sayısını, ilgili sınavların zorluk dereceleri toplamı ile ağırlıklandırarak en küçüklemektir. Gerçek verilerden yola çıkarak bir öğretim dönemi için veri kümesi oluşturulmuştur. Oluşturulan veri kümesi üzerinden önerilen çözüm yaklaşımı uygulanarak çözümler alınmış ve elle yapılan çizelgeyle karşılaştırılarak, önerilen yaklaşımla oluşturulan çizelgenin üstünlükleri tartışılmıştır. Anahtar kelimeler: Sınav çizelgeleme, Tam sayılı programlama, Öğrenci/Öğretim üyesi memnuniyeti, Zorluk derecesi Abstract: In the faculties or departments of universities, preparing the examination timetables takes quite a long time, and often could not satisfy neither the students nor the instructors or managers. In this study, the final exam timetabling problem of a department of a university is considered. For the problem, in the first stage, the exams are classified into the groups according to their difficulty levels by an integer programming model. In the second stage, an integer programming model is proposed in order to find an exam timetable which will increase the concentration and study efficiency of the students. In the model, the number of students taking more than one exam on the same day is minimized by weighting the difficulty levels of the relevant exams. The proposed solution approach is applied by using a real data set of a semester. By comparing the exam timetable obtained with the schedule prepared by hand, the advantages of the proposed solution approach are presented.

89-97

Authors: Sinem HAN1 , Begüm ÖZER2 , Barış ALİOĞLU3 , Özgür POLAT4 , Ayşe Tülin AKTİN5*

Abstract Öz Logistics sector aims to distribute merchandise to designated places on time, while focusing on the entire process that starts from storing the goods at warehouses. Transportation by land is the most common and preferred way in logistics in terms of cost and service. Studies have been going on for drone transportation with the purpose of reducing the service time and making the process automated. Advancement of this technology has led to an increase in transportation with drones. Traffic is a huge problem in land transportation causing delays in delivery time. Furthermore, nature and economy are affected because of the CO2 emission, which is a consequence of intense traffic. In this study, utilizing drones for delivery is proposed with the aim of increasing customer satisfaction and minimizing transportation cost per delivery in a green way. İstanbul’s Bakırköy district is selected as the implementation region, and daily drug delivery to pharmacies with drones is examined. In the first stage, a mathematical model that uses pharmacy coordinates as an input is developed for clustering analysis. In the second stage, one of these clusters is selected, and the location of the drone center that will serve pharmacies in the cluster is obtained by center of gravity method. Then, a vehicle routing model is proposed for finding the drone routes and calculating the total distance travelled within this cluster. Mathematical models are solved with GAMS/CPLEX solver. It is believed that this study will trigger new studies in “green delivery” literature in near future. Lojistik, bir ürünün nakliyesinin yanı sıra, depolanması, ambalajlanması ve dağıtımı gibi süreçleri de kapsamakta ve tüm sürecin, ilk üreticiden nihai tüketiciye kadar doğru bir biçimde çalışmasını hedeflemektedir. Maliyet ve hizmet bakımından uygun bulunan karayolu taşımacılığı, günümüzde tercih edilen ulaşım sistemlerinin başında gelmektedir. Ancak gelişen teknolojiyle birlikte, birçok ürünün dağıtımında drone’lardan da yararlanıldığı görülmektedir. Bekleme zamanlarını azaltmayı ve insangücü maliyetini ortadan kaldırmayı amaçlayan bu sistem, yeni bir teslimat aracı olarak lojistik sürecinde yerini almıştır. Karayolunda oluşan trafik yoğunluğu, ürünlerin müşteriye ulaşmasını geciktirmekte, bu sırada artan CO2 salımı da çevre ve ekonomi üzerinde olumsuz etkilere neden olmaktadır. Bu çalışmanın amacı, drone kullanımı ile hızlı ve doğa dostu bir teslimat gerçekleştirmek suretiyle müşteri memnuniyetinde artış ve taşıma maliyetlerinde azalma sağlamak ve yukarıda bahsedilen problemlere bir çözüm sunmaktır. Çalışmada, eczanelerin günlük ilaç gereksinimlerinin drone’lar yardımıyla karşılanması ele alınmış ve bu amaçla, İstanbul’un Bakırköy ilçesi pilot bölge olarak seçilmiştir. Önerilen iki aşamalı yöntemin ilk aşamasındaki matematiksel model, kümeleme analizi yapmaktadır. Bölgedeki eczanelerin koordinatları modele girdi olarak verilmiş ve eczane kümeleri oluşturulmuştur. İkinci aşamada ise, oluşturulan kümelerden birisi seçilerek, ağırlık merkezi yöntemiyle, burada bulunan eczanelere hizmet verecek olan drone merkezinin yeri bulunmuştur. Daha sonra, bu kümeye ait eczanelere ilaç dağıtımı yapılırken, aralarındaki toplam mesafeyi enküçükleyecek şekilde drone’ların teslimat rotalarını belirleyen bir araç rotalama modeli geliştirilmiştir. Modeller, GAMS/CPLEX çözücüsü ile çözülmüştür. Bu çalışmanın yakın gelecekte literatürdeki “yeşil teslimat” alanındaki yeni araştırmaları tetikleyeceğine inanılmaktadır. Öz Lojistik, bir ürünün nakliyesinin yanı sıra, depolanması, ambalajlanması ve dağıtımı gibi süreçleri de kapsamakta ve tüm sürecin, ilk üreticiden nihai tüketiciye kadar doğru bir biçimde çalışmasını hedeflemektedir. Maliyet ve hizmet bakımından uygun bulunan karayolu taşımacılığı, günümüzde tercih edilen ulaşım sistemlerinin başında gelmektedir. Ancak gelişen teknolojiyle birlikte, birçok ürünün dağıtımında drone’lardan da yararlanıldığı görülmektedir. Bekleme zamanlarını azaltmayı ve insangücü maliyetini ortadan kaldırmayı amaçlayan bu sistem, yeni bir teslimat aracı olarak lojistik sürecinde yerini almıştır. Karayolunda oluşan trafik yoğunluğu, ürünlerin müşteriye ulaşmasını geciktirmekte, bu sırada artan CO2 salımı da çevre ve ekonomi üzerinde olumsuz etkilere neden olmaktadır. Bu çalışmanın amacı, drone kullanımı ile hızlı ve doğa dostu bir teslimat gerçekleştirmek suretiyle müşteri memnuniyetinde artış ve taşıma maliyetlerinde azalma sağlamak ve yukarıda bahsedilen problemlere bir çözüm sunmaktır. Çalışmada, eczanelerin günlük ilaç gereksinimlerinin drone’lar yardımıyla karşılanması ele alınmış ve bu amaçla, İstanbul’un Bakırköy ilçesi pilot bölge olarak seçilmiştir. Önerilen iki aşamalı yöntemin ilk aşamasındaki matematiksel model, kümeleme analizi yapmaktadır. Bölgedeki eczanelerin koordinatları modele girdi olarak verilmiş ve eczane kümeleri oluşturulmuştur. İkinci aşamada ise, oluşturulan kümelerden birisi seçilerek, ağırlık merkezi yöntemiyle, burada bulunan eczanelere hizmet verecek olan drone merkezinin yeri bulunmuştur. Daha sonra, bu kümeye ait eczanelere ilaç dağıtımı yapılırken, aralarındaki toplam mesafeyi enküçükleyecek şekilde drone’ların teslimat rotalarını belirleyen bir araç rotalama modeli geliştirilmiştir. Modeller, GAMS/CPLEX çözücüsü ile çözülmüştür. Bu çalışmanın yakın gelecekte literatürdeki “yeşil teslimat” alanındaki yeni araştırmaları tetikleyeceğine inanılmaktadır. Anahtar kelimeler: Drone, Araç rotalama, Matematiksel modelleme

106-114

Authors: Yusuf ŞAHİN1* , Kenan KARAGÜL2

Öz Gezgin Satıcı Problemi (GSP), bir satıcının bütün şehirleri sadece bir defa ziyaret ederek başlangıç noktasına dönmesini sağlayan en kısa rotanın belirlendiği problemdir. GSP, araç rotalamadan baskılı devre kartı montajına kadar birçok problemin temelini oluşturur. Bu problem, optimizasyon alanında çalışan kişilerden büyük ilgi görmüştür, ancak özellikle büyük ölçekli veri kümeleri için çözülmesi zordur. Bu çalışmada, GSP’nin çözümü için Akışkan Genetik Algoritma, En Yakın Komşu ve 2-Opt sezgiselleri üzerine kurulu melez bir yöntem sunulmaktadır. Önerilen yöntemin performansı literatürde bulunan En Yakın Komşu, Genetik Algoritma, Tabu Arama, Karınca Kolonisi Optimizasyonu ve Ağaç Fizyolojisi Optimizasyon algoritmaları kullanılarak elde edilen çözüm değerleri ile kıyaslanmıştır. Önerilen yöntemin sonuçları çözüm süresi ve kalitesi bakımından üstünlük göstermektedir. Anahtar kelimeler: Gezgin satıcı, Meta-sezgiseller, Akışkan genetik algoritma Abstract Travelling Salesman Problem (TSP) is a problem in which the shortest possible route enabling a salesman to return to the starting point after visiting all the cities exactly once is determined. Travelling Salesman Problem is the basis for many problems ranging from vehicle routing to printed circuit boards assembly. This problem has been attracting great attention from researchers in the field of optimization; nevertheless it is difficult to solve TSP, especially for large-scale data sets. This paper presents a hybrid solution method based on Fluid Genetic Algorithm, Nearest Neighbor and 2-Opt methods for the solution of TSP. The performance of the proposed method is evaluated with the solution values of the Nearest Neighbor, Genetic Algorithm, Tabu Search, Ant Colony Optimization and the Tree Physiology Optimization algorithms in the literature. The solution results show the superiority of the proposed method in terms of solution time and quality.

121-131

Authors: Mert KARABIYIK1 , Barbaros YET2*

Öz Futbol maçları yüksek belirsizliğe sahiptir ve sonuçlarının tahmin edilmesi zordur. Sadece veriye dayalı tahmin ve yapay öğrenme yöntemleri futbol tahminlerinde kısıtlı performans elde edebilmektedir. Uzman bilgisine dayalı modeller başarıya sahip olmuştur, fakat bu modellerin başka yerlere uygulanması için yine uzman bilgisi ve analistler tarafından gözden geçirilmesi gerekmektedir. Bu çalışmada Türkiye futbol ligleri için geliştirilmiş özgün bir Bayes ağı modeli önerilmektedir. Önerilen model futbol müsabakası yapan takımların hücum ve savunma gücünü maça ilişkin birçok gözlem ile belirleyerek maç sonucunu tahmin etmeyi amaçlamaktadır. Modelin yapısı ve parametreleri uzman bilgisi ile geliştirilmiştir. Modelden tahmin üretirken geçmiş maç verisi ile maça ilişkin uzman bilgisi girdi olarak kullanılabilmektedir. Önerilen model Türkiye Süper Ligi’nden gerçek maç verisi ile değerlendirilmiştir. Anahtar kelimeler: Futbol analitiği, Bayes ağları, Tahmin modelleri Abstract The results of football matches are difficult to predict due to their high uncertainty. Previous applications of data-driven machine learning approaches had limited performance in this prediction problem. Models that use expert knowledge had relatively higher performance but it is difficult to adapt these models to different cases as they need to be reviewed by experts and analysts based on specific requirements of the new application. This paper proposes a novel Bayesian network model to predict the results of football matches in Turkish football leagues. The Bayesian network model predicts the match results by estimating the attack and defense capability of the teams based on multiple observations about the football match. The structure and parameters of the model is defined based on expert knowledge. The model is able to use statistical data from previous matches and expert knowledge about these factors to generate predictions. The proposed model is evaluated by using data from the Turkish Super League.

1403-1408

Authors: Gökhan KARARSIZ1* , Halil İbrahim BAŞTÜRK2

Öz Bu çalışmada, aktif süspansiyon sistemleri için yoldan gelen bozucu etkinin bilinmediği kabulü yapılarak, uyarlamalı kontrolcü tasarlanmıştır. Yol düzgünsüzlüğünden kaynaklanan bozucu, frekans, genlik ve faz değerleri bilinmeyen farklı sinüzoidal dalgaların toplamı olarak modellenmiş ve gözlemci tasarımı yapılmıştır. Böylece bozucu parametrize edilmiş ve geri adımlama yöntemi kullanılarak uyarlamalı kontrolcü tasarımı yapılmıştır. Kapalı çevrim sistemin kararlılığı kanıtlanmış ve yol bozucusu etkisi altında taşıt gövde ivmesinin bastırıldığı gösterilmiştir. Kontrolcünün performansı benzetim ile test edilmiştir. Anahtar kelimeler: Aktif süspansiyon, Uyarlamalı kontrolör, Gözlemci tasarımı Abstract In this paper, an adaptive backstepping controller is designed where the road disturbance is assumed that it is not measured. Therefore, the disturbance is modelled as a sum of sinusoidals where amplitude, phase and frequency are considered as unknown. Then, the observer is parametrized. After the design of the observer, an adaptive controller is designed with using backstepping technique. It is proven that the closed loop system is stable and the acceleration of the body is attenuated under the effect of the road disturbance. To reveal the performance of the controller, a simulation is illustrated with road test.

1418-1424

Authors: İbrahim ALIŞKAN1*

Öz: Tek bir bloktan oluşan sistemlerde geribesleme ile kontrol ve giriş-çıkış ilişkisinin kurulması klasik kontrolde yaygın olarak görülmektedir. Fakat doğal sistemler göz önüne alındığında çok bloklu yapılar ve bu bloklar içerisinde de lineer olmayan fonksiyonlar görülür. Bu çalışmanın konusu, giriş işaretinin lineer bloka uygulandığı ve çıkışın lineer olmayan fonksiyondan alındığı sistem yapısı olan Wiener tipi sistemlerin tanımlamasıdır. Durum geribeslemenin mümkün olmadığı bu sistem tipinde tanımlama ile farklı kontrol algoritmalarının kullanımı mümkündür. Sistem tanımlamada harici girişli otoregresif ağ (ARX)-polinom kaskad bağlantısı tercihi ile en küçük kareler yöntemi ve eğim bilgileri sayesinde sistemin giriş-çıkışı arasındaki matematiksel ilişki elde edilmiştir. Üç farklı örnek sistem üzerinde çalışmalar yapılmış, MATLAB/Simulink ortamında veri kümeleri elde edilmiş ve yapılan sistem tanımlamalarının başarımı grafikler ile sunulmuştur. Anahtar kelimeler: Wiener sistemleri, Sistem tanımlama, Doğrusal olmayan sistemler Abstract In systems consisting of a single block, the establishment of feedback control and input-output relationship is common in classical control. However, considering natural systems, there are many block structures and non-linear functions within these blocks. The subject of this study is the identification of Wiener type systems, which is the system structure in which the input signal is applied to the linear block and its output is taken from the nonlinear function. It is possible to use different control algorithms with identification in this type of system where state feedback control is not possible. In system identification, the mathematical relationship between the input and output of the system has been obtained by the choice of auto regressive with exogenous inputs (ARX)-polynomial cascade connection with using the least squares method and gradient information. Three different benchmark systems have been studied in MATLAB/Simulink and the performances of the identifications made with the dataset are presented graphically.

1435-1442

Authors: Ersin ARMAĞAN1 , Tufan KUMBASAR2*

Öz: Bu çalışmada TORCS (The Open Racing Car Simulator) oyun ortamında bulanık mantık tabanlı otonom araç kontrol sistemi tasarımı yapılmıştır. Bu çalışmadaki amaç, aracın yol bariyerlerine çarpasını engelleyerek hiçbir zarar almadan ve yol sınırları içerisinde kalmasını sağlayarak pistin dışına çıkmadan yarışı tamamlamasıdır. Bu bağlamda, aracın otonom bir şekilde ilerleyebilmesi için bulanık mantık ve klasik kontrol yapılarından oluşan akıllı bir sistem geliştirilmiştir. Aracın vites geçişleri otomatik hale getirildikten sonra aracın gerçekçi bir şekilde hızlanması/yavaşlamasını sağlamak ve de aracın sabit bir hızda gitmesi için bulanık mantık tabanlı bir gaz/fren kontrol sistemi tasarlanmıştır. Ayrıca, aracın pistin dışına çıkmadan ilerleyebilmesi ve de virajlarda pist içinde kalabilmesi için bulanık mantık tabanlı bir direksiyon kontrol sistemi geliştirilmiştir. Geliştirilen bu uzman tabanlı sistem sayesinde, aracın önünde bulunan virajın yönüne ve keskinliğine göre de aracın bulunması gereken uygun pozisyon hesaplanmıştır. Geliştirilen akıllı kontrol sistemin oyun performansına https://youtu.be/qOvEz3-PzRo bağıntısından ulaşılabilir. Anahtar kelimeler: Akıllı kontrol sistemler, Bulanık mantık, Benzetim, TORCS. Abstract: In this study, a fuzzy logic based autonomous vehicle control system is designed and tested in The Open Racing Car Simulator (TORCS) environment. The purpose of this study is that vehicle complete the race without to get any damage with preventing to hit to the barriers and to go out of the way with staying in boundary of the road. In this context, an intelligent control system composed of fuzzy logic and conventional control structures has been developed such that the racing car is able to compete the race autonomously. Once the vehicle's gearshifts have been automated, a fuzzy logic based throttle/brake control system has been designed such that the racing car is capable to accelerate/decelerate in a realistic manner as well as to drive at desired velocity. The steering control problem is also handled to end up with a racing car that is capable to travel on the road even in the presence of sharp curves. In this context, we have designed a fuzzy logic based positioning system that uses the knowledge of the curvature ahead to determine an appropriate positon. The game performance of the developed intelligent control system can be observed from https://youtu.be/qOvEz3-PzRo

1450-1457

Authors: Mümin Tolga EMİRLER1* , Bilin AKSUN GÜVENÇ2 , Levent GÜVENÇ3

Öz Zaman gecikmesi kontrol sistemleri tasarımında dikkate alınması gereken sistemin performansını azaltan ve en kötü durumda da sistemi kararsız yapan etkenlerden birisidir. Zaman gecikmesi telafisi için literatürde pek çok yöntem önerilmiştir. Bunlardan en yaygın olarak kullanılanı Smith tahmincisidir. Smith tahmincisi kolaylıkla uygulanabilse de tahmincinin kullandığı zaman gecikmesi modeli ile sistemdeki gerçek zaman gecikmesi farklılaştıkça gecikme telafisi performansı düşmektedir. Bu metodun alternatifi olarak zaman gecikmesi gözleyicisi önerilmiş ve literatürde daha önce bilateral teleoperasyon sistemlerine, robotik manipülatörlere ve iletişim ağı tabanlı yürüyüş şekli rehabilitasyon cihazlarına uygulanmıştır. Bu çalışmada ise zaman gecikmesi gözleyicisinin taşıt savrulma dinamiği kontrolüne uygulanması ele alınmıştır. Zaman gecikmesi gözleyicisinin performansı zamanla değişen gecikmeler için çeşitli simülasyon çalışmalarıyla test edilmiş, ayrıca sonuçlar Smith tahmincisiyle karşılaştırılmıştır. Anahtar kelimeler: Zaman gecikmesi, Taşıt dinamiği kontrolü, Smith tahmincisi, Bozucu gözleyicisi, Parametre uzayı yaklaşımı Abstract Time delay is a control system design factor, which reduces the performance of the system and makes the system unstable in the worst case. Many methods have been proposed in the literature for time delay compensation and the Smith predictor is the most widely used. Although the Smith predictor is easy to implement, the delay compensation performance degrades as the time delay model used by the predictor differs from the actual time delay in the system. Communication disturbance observer has been proposed as an alternative method to the Smith predictor and it has been applied to the bilateral teleoperation systems, robotic manipulators and network-based gait rehabilitation systems. This paper deals with the application of communication disturbance observer to the vehicle yaw stability control. The performance of communication disturbance observer is tested for time varying delays by using several simulations and the results are compared with the Smith predictor results.

1464-1471

Authors: Rıdvan DEMİR1 , Murat BARUT2* ,Recep YILDIZ2

Öz Bu çalışmada, asenkron motorların alan zayıflama bölgesindeki yüksek başarımlı hız-algılayıcılı kontrolü için yeni bir indirgenmiş dereceli genişletilmiş Kalman filtresi tabanlı kestirici tasarlanarak benzetim ve gerçek-zamanlı deneylerle test edilmektedir. Önerilen indirgenmiş dereceli genişletilmiş Kalman filtresi ile vektör kontrol sistemi için gerekli olan rotor akısının stator duran eksen takımı bileşenleri kestirilmektedir. Ayrıca önerilen algoritma ile akı kestirimlerine ek olarak değeri çalışma koşulları ile değişen rotor direnci ve mıknatıslama endüktansı, sıfır hız ve alan zayıflama bölgesini de içeren geniş bir hız aralığında eş-zamanlı olarak kestirilmektedir. Önerilen kestirim algoritmasına ait benzetim sonuçları hız, yük momenti, rotor direnci ve mıknatıslama endüktansının zorlayıcı değişimleri altında oldukça tatmin edicidir. Bu nedenle önerilen kestirim algoritmasını kullanan doğrudan vektör kontrollü asenkron motor sürücüsünün başarımı da oldukça iyi olmaktadır. Ayrıca, elde edilen gerçek-zamanlı kestirim sonuçları da önerilen kestiricinin başarımını onaylamaktadır. Anahtar kelimeler: Asenkron motorlar, Parametre kestirimi, İDGKF Abstract In this study, for a high performance speed-sensored control in field weakening region of induction motors, a novel reduced order extended Kalman filter based estimator is designed and tested by experiments performed in simulation and real-time experiments. The proposed reduced order extended Kalman filter estimates the stator stationary axis components of rotor fluxes, which are required for vector control system. In addition to the flux estimations, rotor resistance and mutual inductance whose values vary according to operating conditions of induction motors are estimated simultaneously in a wide speed range including zero-speed and field-weakening. The simulation based estimation results associated with proposed estimation algorithm are quite satisfactory under challenging variations of rotor angular velocity, load torque, rotor resistance, and mutual inductance. Therefore, the performance of the direct vector controlled induction motor drive using the proposed estimation algorithm also becomes quite well. Moreover, the estimation results in real-time experiments also confirm the performances of the proposed estimator.

1245-1248

Authors: Semiha EREN1* , İdil YETİŞİR2

Abstract In this study, the effectiveness of ozone as an alternative bleaching agent to hydrogen peroxide was investigated for cotton bleaching. The conventional method for cotton bleaching uses hydrogen peroxide, therefore; hydrogen peroxide bleaching was applied for preparing control samples. Ozone treatment were applied on the fabric for 2 different temperatures (30 °C-80 °C) and one treatment time (30 minute). The whiteness/yellowness, desizing, tensile strength, weight loss (%), COD (Chemical Oxygen Demand) values were tested and reported. Considering the whiteness/yellowness and desizing values of 30 °C-30' and 80 °C-30', the 30 °C-30' values were better than 80°C-30' values. The reason is probably the less solubility of ozone gas at elevated temperatures. Conventional peroxide bleaching yielded higher whiteness values at the studied circumstances however the COD values were much less for ozone treatment. These values of the hydrogen peroxide were less suitable for the ecological approach compared to ozone treatment. Keywords: Finishing, Bleaching, Ozone, Hydrogen peroxide, Ecologic Öz Bu çalışmada; pamuklu kumaşların ağartılmasında hidrojen peroksit ile ağartmaya alternatif olarak ozon gazı ile ağartmanın etkinliği araştırılmıştır. Pamuk ağartmada geleneksel yöntem hidrojen peroksit ağartması olduğundan kontrol numunelerinin hazırlanmasında bu yöntem kullanılmıştır. Ozon denemeleri 2 farklı sıcaklıkta (30 °C-80 °C), tek süre (30 dk.) ile uygulanmıştır. Beyazlık/sarılık, haşıl sökme, kopma dayanımı, % ağırlık kaybı, KOİ (Kimyasal Oksijen İhtiyacı) değerleri test edilmiş ve raporlanmıştır. 30°-30'da işlem gören numunelerin beyazlık/sarılık, haşıl sökme değerlerinin 80 °C-30'da işlem gören numunelerden daha iyi olduğu görülmüştür. Bunun muhtemel sebebi ozon gazının yüksek sıcaklıklarda çözünürlüğünün düşmesi olarak yorumlanmıştır. Klasik hidrojen peroksit ağartması ile deneylerde çalışılan şartlarda daha yüksek beyazlıklara ulaşılmıştır ancak KOİ değerleri ozon işlemleri için çok daha düşük çıkmıştır. Hidrojen peroksit ağartmasındaki değerler ekolojik açıdan ozon muamelesine göre daha az uygun çıkmıştır.

1257-1261

Authors: Yekta KARADUMAN1*

Öz Doğal lif takviyeli kompozit malzemeler çevre dostu, ucuz ve sürdürülebilir malzemeler olması bakımından endüstride pek çok kullanım alanı bulmaktadır. Bu çalışmada jüt lifi takviyeli ve mantar esaslı sandviç kompozitler üretilerek viskoelastik özellikleri incelenmiştir. Bu amaçla öncelikle jüt lifi/polipropilen (PP) karışımı dokusuz yüzey (nonwoven) kumaşlar ve PP granül kullanılarak ince jüt/PP kompozit plakalar üretilmiştir. Üretilen bu plakalar bir adet mantar levhanın alt ve üst yüzeyine konumlandırılarak basınç altında birleştirilmiş ve sandviç yapılar oluşturulmuştur. Üretilen sandviç yapıların viskoelastik özelliklerini belirlemek amacıyla dinamik mekanik analiz (DMA) testi gerçekleştirilmiştir. Kompozit üretiminden önce liflere uygulanan sodyum hidroksit (NaOH) işleminin kompozit mekanik özelliklerini geliştirdiği gözlemlenmiştir. Üretilen sandviç kompozitlerin inşaat sektöründe yalıtım malzemesi olarak ve ofis alan ayırma panellerinde, aynı zamanda otomotiv endüstrisinde kullanımı amaçlanmaktadır. Anahtar kelimeler: Jüt lifi, Mantar, Sandviç Kompozit, Dinamik mekanik analiz Abstract Natural fiber reinforced composite materials have found many applications in various industries due to the fact that they are nature-friendly, low-cost and sustainable materials. In this study, jute fiber reinforced and cork based sandwich composites were produced and their viscoelastic properties were investigated. First, thin jute/polypropylene (PP) composite plates were produced by using jute/PP nonwoven fabrics and PP granules. Then these plates were placed on top and bottom faces of a cork plate and consolidated under pressure to produce sandwich composites. Dynamic mechanical analysis (DMA) was performed to determine the viscoelastic properties of the produced samples. It was found that sodium hydroxide (NaOH) treatment of fibers before composite preparation lead to higher mechanical properties of the composites. The produced sandwich composites can be used in construction industry as insulation materials and office partition panels as well as in automotive industry.

1272-1277

Authors: Yusuf SERT1*

Abstract The theoretically calculated modes and optimized structure parameters of 3-amino-1,2,4-triazole have been computed with Density Functional Theory (for two important methods) by using 6-311++G(d,p) basis level. We have calculated all data by using Gaussian 09W. The theoretical structure values and vibrational frequencies of investigated compound have been found to be consistent with the experimental values. It was concluded that the optimized molecular geometric parameters (bond lengths and bond angles) and theoretical frequencies are slightly deviated from the experimental values. Because, in theoretical calculations we have assumed that isolated molecule is in gas phase. But in experiments in fact, molecule is solid phase. So, inter- and intra-molecular interactions have been isolated from real situation. In summary, this study will provide support in future spectroscopic and other related studies. Öz 3-amino-1,2,4-triazole molekülünün teorik olarak hesaplanmış modları ve optimize yapı parametreleri (bağ uzunlukları ve bağ açıları) DFT-Yoğunluk Fonksiyon Teorisi (2 önemli metot için) 6-311++G(d,p) baz setini kullanarak hesaplandı. Tüm verilerimizi Gaussian 09W programını kullanarak hesapladık. İncelenen bileşiğin titreşimsel frekans ve teorik yapı değerlerinin deneysel değerlerle tutarlı sonuçlar verdiği gözlendi. Optimize geometrik parametrelerin (bağ uzunlukları ve bağ açıları) ve hesaplanmış frenkansların deneysel değerlerden biraz saptığını sonucuna varabiliriz. Çünkü teorik hesaplamalarda, gaz fazında izole bir molekül olduğunu farz ederiz. Fakat deneylerde gerçekte molekül katı fazdadır. Bu nedenle iç ve moleküller arası etkileşmeler gerçek durumdan izoledir. Özet olarak, bu çalışma gelecekteki spektroskopi ve diğer ilgili çalışmalara destek sağlayacaktır. Anahtar kelimeler: Triazol, IR, Titreşim, DFT

1284-1286

Authors: Onur AKYILDIRIM1* , Haydar YÜKSEK2 , Özlem GÜRSOY KOL3 , Sevda MANAP4 , Murat BEYTUR5 , Mehmet Lütfi YOLA6

Abstract Copper (Cu(II)) is an essential and necessary micronutrient for many plants and animals at very low levels. However, it is toxic to aquatic plants at high levels due to its association with cell membranes. Glassy carbon electrode (GCE) was modified by the 3-phenyl-4-[2-(2-naphthylsulfonyloxy)-benzylidenamino]-4,5-dihydro-1H-1,2,4-triazol-5-one (3-PNO) in 0.1 M supporting electrolyte. The modified surface was confirmed by cyclic voltammetry (CV) and x-ray photoelectron spectroscopy (XPS). According to characterization data, the GCE with 3-PNO was successfully obtained. The GCE with 3-PNO was utilized for Cu(II) ions analysis in water samples. The concentration range and the limit of detection (LOD) were 1.0×10-10 - 2.0×10-8 M and 2.0×10-11 M (S/N = 3), respectively. Öz: Bakır (Cu (II)) çok düşük seviyelerde birçok bitki ve hayvan için gerekli ve gerekli bir mikro besleyicidir. Bununla birlikte, hücre zarları ile birleşmesi nedeniyle su bitkileri için yüksek seviyelerde toksiktir. Camsı karbon elektrot (GCE), 3-fenil-4-[2-(2-naftilsülfoniloksi)-benzilamino]-4,5-dihidro-1H-1,2,4-triazol-5-on (3-PNO) ile 0,1 M destek elektrot içinde modifiye edildi. Modifiye edilmiş yüzey dönüşümlü voltametri (CV) ve X-ışınları fotoelektron spektroskopisi ile karakterize edildi. Karakterizasyon sonuçlarına göre modifiye elektrot başarılı bir şekilde elde edildi. 3-PNO ile modifye edilmiş GCE, Cu(II) iyonunun su numunesinin içinde analizi için kullanıldı. Konsantrasyon aralığı ve deteksiyon limiti sırasıyla 1.0×10-10 - 2.0×10-8 M ve 2.0×10-11 M (S/N = 3), olarak bulundu. Anahtar kelimeler: 3-PNO, Modifikasyon, Cu(II) iyon analizi

1293-1297

Authors: Aykut DEMİRÇALI1*

Öz Bu çalışmada öncelikle anilin türevleri diazolanmış ve daha sonra diazolanan bu bileşikler, aril-azo-malononitril (1a-1m) bileşiklerini sentezlemek için malononitril ile reaksiyona sokulmuştur. İkinci olarak 4-arilazo-3,5-diamino-1H-pirazol (2a-2m) türevleri, aril-azo-malononitril (1a-1m) bileşikleri ile hidrazin monohidrat etkileştirilerek sentezlenmiştir. Son olarak bu bileşiklerin diazonyum tuzları barbitürik asit ile reaksiyona sokulmuş ve hedef bileşikler olan 5-(3'-amino-4'-arilazo-1H-pirazol-5'-il-azo) barbitürik asit (3a-3m) bileşikleri elde edilmiştir. 3a-3m bileşiklerinin yapıları AT-IR, 1H-NMR ve Ultraviyole–görünür bölge spektroskopisi gibi spektral yöntemlerle karakterize edilmiştir. Sonuç olarak azo boyarmadde ve tekstil literatürüne 13 adet yeni pirazol türevi dispers disazo boyarmaddeleri kazandırılmıştır. Anahtar kelimeler: Diazolama, Heterosiklik bileşik, Pirazol, Barbitürik asit Abstract In this study, firstly aniline derivatives were diazotized and then these diazotized compounds were reacted with malononitrile for synthesizing the aril-azo malononitrile compounds (1a-1m). Secondly, 4-arylazo-3,5-diamino-1H-pyrazole (2a-2m) derivatives were synthesized by effecting hydrazine monohydrate with aril-azo malononitrile compounds (1a-1m). Finally, the diazonium salts of these compounds were reacted with barbituric acid and 5-(3'-amino-4'-arylazo-1H-pyrazole-5'-yl-azo) barbituric acid compounds (3a-3m) which target compounds were obtained. The structures of (3a-3m) compounds were characterized with AT-IR, 1H-NMR and UV–visible spectroscopy. As a result, it was gained 13 novel disperse disazo dyes to azo dye and textile literature.

1304-1307

Authors: Serhan HANER1*

Öz Bu çalışmada, malzeme doluluk oranının kaolen örneğinin kinetik modele dayalı öğütme özellikleri ve model parametrelerine etkileri araştırılmıştır. Bu amaçla, 0.106-0.045 mm arası √2 elek serisine göre 4 dar tane boyutu fraksiyonu hazırlanmıştır. Laboratuvar ölçekli değirmen ünitesinde, sulu öğütme ortamında 10 mm alümina bilya ile fc=0.072, 0.096, 0.120 ve 0.144 malzeme yüklerinde ve %30 bilya yükünde farklı öğütme sürelerinde elde edilen tane boyutu dağılımlarından özgül kırılma hızı ve kümülatif kırılma dağılımı fonksiyonlarına ait model parametreleri (Si, aT, α, γ ve Φj) bulunmuştur. Testlerin sonucunda, azami kapasite açısından malzeme doluluk oranı (fc) için en ideal boşluk doldurma oranı 1.00 olarak tespit edilmiştir. Anahtar kelimeler: Öğütme, Kaolen, Kinetik model Abstract In this study, the effects on grinding conditions based on a kinetic model and model parameters of fractional powder filling were investigated on the kaolinite sample. For this purpose, firstly, four different mono-sized fractions were prepared between 0.106 and 0.045 mm formed by √2 sieve series. Si and Bi,j (breakage distribution function and related model parameter) equations were determined from the size distributions at different grinding period, and the model parameters (Si, aT, α,γ and ΦJ) 10 mm alumina ball and wet grinding medium, four different filling ratios (fc=0.072, 0.096, 0.120 and 0.144) and 30% ball filling loads. The results of tests, the optimum interstitial filling ratio for material filling rate (fc) in terms of maximum capacity is determined as 1.00.

1315-1324

Authors: Kübra ÇINAR DEMİR1*

Öz ITO altlık üzerine geçirgen NiO (nikel oksit) ince filmler farklı katodik akımlarda elektrokimyasal büyütme tekniği ile büyütülmüştür. Büyütme sonrası filmler 350 °C’de hava ortamında 2 sa. tavlanmıştır. X-ışını kırınım (XRD) örnekleri altlık üzerine büyütülen filmlerin (111), (200) ve (222) yönelimlere sahip tek fazlı kübik yapılı polikristal olduklarını göstermiştir. Soğurma ölçümleriyle büyütülen NiO filmlerin band aralığı 2.85 eV olarak hesaplanmıştır. 310-800 nm aralığında alınan Fotolüminesans (PL) ölçümlerinden NiO ince filmlerin üç emisyon pikine sahip olduğu görülmüştür. Taramalı elektron mikroskobu (SEM) ve atomik kuvvet mikroskobu (AFM) ile büyütülen filmlerin yüzey morfolojisi incelenmiştir. Fourier Dönüşümlü İnfrared Spektroskopi (FTIR) analizleriyle filmlerin oluşumunda Ni-O bağların titreşim modlarına sahip olduğu ortaya çıkarılmış ve filmlerin görünür bölgede %50 ile %80 arasında ortalama bir optik geçirgenliğe sahip olduğu görülmüştür. XPS ölçümleri Ni/O yönelimi ve farklı büyütme koşullarına bağlı olarak büyütülen NiO filmlerin kimyasal bağlanma durumları gibi kimyasal özelliklerini incelemek için gerçekleştirilmiştir. Raman ölçümleri elektrokimyasal olarak büyütülen NiO filmlerinin stokiyometrik olmadığını göstermiştir. Görüldüğü gibi, NiO nanoparçacıkların yoğunluğu ve morfolojisinin optoelektronik aygıtların oluşumunda oldukça önemli olduğu anlaşılmıştır. Anahtar kelimeler: NiO, XRD, Elektrokimyasal büyütme, SEM Abstract Transparent NiO thin films were growth in different cathodic currents by using electrochemical deposition technique on ITO substrates. After deposition, thin films were annealed at 350° for 2 hours in air environment. X-ray diffraction (XRD) patterns indicated that thin films growth on substrates have a single-phased cubic polycrystalline structure with orientations of (111), (200) and (222). Band gap of NiO films growth by using absorption measurements were calculated as 2.85 eV. The data obtained from the measurements of photoluminescence (PL) carried out between 310-800 nm, indicated that NiO thin films have three emission peaks. NiO thin films growth were investigated from the point of surface morphology by scanning electron microscopy (SEM) and atomic force microscopy (AFM). It has been revealed that there are the vibrational modes of Ni-O bonds in the formation of the films with Fourier transform infrared spectroscopy (FTIR) analysis and showed that the films have an average optical transmittance between 50% and 80% in the visible region. XPS measurements were studied to examine the chemical features as chemical bonding states of the NiO films deposited depending on Ni/O orientation and different conditions. Raman measurements displayed that the growth NiO films have not a stoichiometric nature. As seen, it has been understood that the density and morphology of NiO particles are very important in the formation optoelectronic devices.

1332-1337

Authors: Sibel YİĞİTARSLAN1*

Öz Bu çalışmada, Zingiber officinale’den toplam polifenollerin ekstraksiyonun kinetiği incelenmiştir. Numuneler farklı sıcaklıktaki suyla ekstrakte edilmiş ve kinetik değişimleri gözlemlemek için ekstraksiyon karıştırılmış ve karıştırılmamış ortamlarda gerçekleştirilmiştir. Ekstraksiyonun fiziksel davranışını matematiksel ifadelerle tanımlamak için Peleg, Kütle Aktarımı, Logaritmik ve Page Modelleri olmak üzere dört farklı model kullanılmıştır. Gallik asit eşdeğeri olarak belirlenen polifenol verimlerinin sıcaklık ve karıştırma koşullarına bağlı olarak 2.29-5.23 mg/g arasında değiştiği bulunmuştur. Araştırılan tüm koşullarda en yüksek regresyon katsayısına sahip olan Peleg Modeli’nin yatışkın durumda, Kütle transfer modelinin ise yatışkın olmayan koşulların ifadesinde deneysel verilere en uygun model olduğu belirlenmiştir. Ayrıca, bu çalışmada ekstraksiyonun moleküler ve konvektif difüzivitesi ve aktivasyon enerjisi de hesaplanmıştır. Ekstraksiyonun aktivasyon enerjisini azalttığı için sıcaklık ve karıştırma hızındaki artışın difüzyon katsayılarını arttırdığı belirlenmiştir. Proseste, sıcaklığın karıştırma hızına oranla çok daha etkili olduğu tespit edilmiştir. Anahtar kelimeler: Ekstraksiyon, Modelleme, Polifenol, Zingiber officinale Abstract In this paper, kinetics of extraction of total polyphenols from Zingiber officinale was investigated. Samples were extracted using water at different temperatures and the extraction was realized under mixed and unmixed medium to observe the changes in the kinetics. Four different models, namely Peleg, Mass Transfer, Logarithmic and Page’s Models, were used for mathematically describing the physical behavior of the extraction. The yields of polyphenols determined as gallic acid equivalents ranged between 2.29-5.23 mg/g depending on the temperature and mixing conditions. Peleg’s model, having the highest regression coefficients at all conditions investigated for steady-state conditions, and Mass transfer model for unsteady-state conditions were found as the best fit to the experimental data. Also, molecular and convective diffusivities and activation energy of extraction were evaluated in this study. It was found that increase in temperature and mixing rate increased the diffusion coefficients because they decreased the activation energy of extraction. It has been found that temperature was much more effective than mixing rate, on the process.

1343-1347

Authors: Canan ONAÇ1* , Ahmet KAYA2

Öz Gerçekleştirilen çalışmada yeni nesil karbon bazlı nanomalzemelerden olan grafen oksit polimer içerikli membranın (GO/PIM)yapısına ilave edilmiş ve sentezlenen bu yeni nesil membran ile çevre için oldukça toksik bir özelliğe sahip olan Cr(VI) metali donör fazdan akseptör faza taşınarak uzaklaştırılması sağlanmıştır. Cr(VI)'nın yüksek toksisitesi ve kanserojenitesi bu bileşiği acilen kontrol edilmesi gereken en tehlikeli metallerden biri yapmaktadır. Membran yapısına ilave edilen grafen oksit, mevcut reaksiyon hız sabiti, geçirgenlik, akı ve geri dönüşüm faktörü değerlerine etki ederek verilerde gözle görülür bir artışa neden olmuştur. Modifiye edilen membran yapısındaki plastikleştirici etkisi incelenmiş ve %99.044 gibi oldukça yüksek bir geri kazanım faktörü ile Cr(VI)’nın transportu gerçekleştirilmiştir. İncelenen parametreler doğrultusunda, GO/PIM bizlere daha geniş bir pH aralığında çalışma fırsatı sunmaktadır. Modifiye membranın yüksek sıcaklıklarda kullanım kolaylılığı, uygulanabilirliği, yüksek geçirgenlik ve akı değerleri önemli bir avantaj sağlamaktadır. Oda sıcaklığının üzerindeki sıcaklıklarda GO/PIM membranının yüksek transport verimi sağlaması modifiye edilen membanın termal karalılığının ne derecede iyileştirildiğine dair bir kanıttır. Gerçekleştirilen çalışma GO’in yeni nesil su arıtım teknolojileri için oldukça cazip, uygun ve yenilikçi bir yaklaşım sunmaktadır. Anahtar Kelimer: Nanomalzeme, Polimer içerikli membran, Toksisite Abstract In this study, graphane oxide which is the new generation carbon-based nanomaterials were added to the structure of polymer inclusion membrane (GO/PIM) and Cr(VI) metal, which is highly toxic to the environment, was removed,with this new generation synthesized membrane from the donor phase to the acceptor phase. The high toxicity and carcinogenicity of Cr(VI) make this compound one of the most alarming and urgent metals that must be controlled. Graphane oxide which was added to the membrane structure caused a visible increase in the kinetic results by affecting the rate constant, permeability, flux and recovery factor. The effect of plasticizer was investigated in the modified membrane and the removal of Cr(VI) ions was obtained with highly selective and a high recovery value of 99.044%. In the direction of the parameters were examined, GO/PIM offers us the opportunity to work in a wider range of pHs. The ease of use, applicability and high permeability and flux values of the modified membrane at high temperatures provide a significant advantage. The high transport efficiency of the GO/PIM membrane at temperatures above room temperature is an evidence of how far the thermal stability of the modified membrane has improved.The present study presents a very attractive, appropriate and innovative approach to GO's new generation of water treatment technologies.

1355-1359

Authors: Derya BAL ALTUNTAŞ1* , Özlem TAVUKÇUOĞLU 2

Abstract Today's scientific and technical advances have led to significant advances in biosensor technology, leading to widespread use of biosensors in areas such as food technology, the environment, pharmaceuticals and clinical diagnostics, biochemistry, and analytical chemistry. Improvements in the ion-selective sensor technology used in the preparation of potentiometric biosensors and the increase in the number of sensor materials have also accelerated the development of new types of potentiometric biosensors. Thus, in this study, information is given on the development of a new micro sized potentiometric glucose biosensor based on composite pH sensor. Glucose oxidase was immobilized on the composite layer as the biorecognition element. The surface of glucose biosensor based composite pH sensing matrices was first examined for electrochemical elucidation by using cyclic voltammetry and electrochemical impedance spectroscopy. The rate of electron transfer resulted in a stable response behavior of the biosensor and made it a suitable potentiometric sensor for detection of glucose. A linear response in concentration range from 5x10-5 to 1x10-1 mol/L was obtained with a detection limit of 2x10-5 mol/L for the potentiometric detection of glucose. The biosensor exhibited a fast response time (10 s), had good stability, and an extended lifetime. Öz Günümüzdeki bilimsel ve teknik ilerlemeler, biyosensör teknolojisinde önemli gelişmelere yol açarak biyosensörlerin gıda teknolojileri, çevre, farmasi ve klinik teşhis, biyokimya, analitik kimya gibi alanlarda yaygın olarak kullanılmasına neden olmuştur. Potansiyometrik biyosensörlerin hazırlanmasında kullanılan iyon-seçici sensör teknolojisindeki gelişmeler ve sensör materyallerin sayılarının artması, yeni tip potansiyometrik biyosensörlerin geliştirilmesini de hızlandırmıştır. Nitekim, bu çalışmada, kompozit pH sensörüne dayalı yeni bir mikro boyutlu potansiyometrik glikoz biyosensörünün geliştirilmesi ele alınmıştır. Glikoz oksidaz, biyotanıma elemanı olarak kompozit tabaka üzerinde immobilize edildi. Kompozit pH algılama esaslı glikoz biyosensör matriksinin yüzeyi ilk olarak elektrokimyasal tanımlama için dönüşümlü voltametri ve elektrokimyasal impedans spektroskopisi kullanılarak incelendi. Yüksek elektron transfer hızı, biyosensörün kararlı bir tepki davranışına sahip olduğunu ve glikozun saptanması için uygun bir potansiyometrik sensör olduğunu göstermektedir. Glikozun potansiyometrik tespiti için 2x10-5 mol/L saptama sınırı ile 5x10-5 ila 1x10-1 mol/ L konsantrasyon aralığında lineer bir cevap elde edildi. Biyosensör hızlı bir tepki süresi (10 s) gösterdi, iyi bir kararlılığa ve uzun bir ömre sahipti. Anahtar kelimeler: Katı-hal kompozit pH sensör, Minyatürizasyon, Diyabet takibi, Glikoz biyosensör

1370-1375

Authors: Çetin KADAKAL1* , Tolga DUMAN2

Abstract In this research it is attempted to determine the loss of rutin and total phenolic compounds in rosehip nectar with the heating periods (0, 5, 10, 15, 20 and 30 min) at temperatures ranging from 70 to 95 °C. Spectrophotometric and liquid chromatographic (HPLC) methods were used to determine the concentrations of total phenolic compounds and rutin, respectively. Thermal degradations of TPC and rutin in rosehip nectar were fitted to a first-order reaction kinetic model. Arrhenius relationship was used in order to describe the temperature dependence of reaction. Activation energies for rutin and TPC between 70 to 95 °C were found to be 46.90 and 35.72 J/mol, respectively. Öz Bu çalışmanın amacı, kuşburnu nektarının 70 ile 95 °C sıcaklık aralığında periyodik olarak farklı süreyle (0, 5, 10, 15, 20 ve 30 dk.) ısıl işleme tabi tutulmasına bağlı olarak rutin ve toplam fenolik bileşik içeriğinde meydana gelen değişimin belirlenmesidir. Kuşburnu nektarının rutin içeriği sıvı kromatografisi (HPLC) ve toplam fenolik madde miktarı spektrofotometrik yöntemle analiz edilmiştir. Isıl işlem sırasında, kuşburnu nektarında ısıl işlem uygulamasına bağlı olarak rutin ve TFB içeriğinin bozunması birinci dereceden kinetik modele uymuştur. Reaksiyonun sıcaklık bağımlılığı Arrhenius ilişkisi ile tanımlanmıştır. Rutin ve TFB içeriğinin 70 ile 95 °C sıcaklık aralığındaki aktivasyon enerjileri sırasıyla 46.90 ve 35.72 J/mol olarak bulunmuştur. Anahtar kelimeler: Parçalanma kinetiği, HPLC, Fenolik, Kuşburnu nektarı, Rutin, Suda çözünen vitamin

1382-1387

Authors: Tuba CANDAN1 , Aytunga BAĞDATLI2*

Öz Nitrit ve nitratın et ürünlerindeki en temel görevi; gıda zehirlenmesine neden olan Clostridium botulinum’un çoğalmasını ve toksin oluşturmasını engellemesidir. Salam ve sosis gibi kürlenmiş, ısıl işlem uygulanmış ürünlerin arzu edilen parlak, pembemsi-kırmızı rengini nitrit ve nitrat kullanımıyla oluşan nitrosohemokrom sağlamaktadır. Et ürünlerinde fazla miktarda kullanılan nitrit veya nitratların bakteriyel indirgenmesi veya gıdada bulunan sekonder ve tersiyer aminlerin nitrit ile reaksiyonu sonucu kanserojenik etkili nitrosaminler oluşmaktadır. Nitrit/nitratların kansorejen risk taşıması sebebiyle tüketiciler doğal gıdalar talep etmektedir. Son zamanlarda bilim insanları et ürünlerinin üretiminde nitrit veya nitrat kullanımına alternatif doğal maddeler üzerine çalışmaktadırlar. Bu çalışmada et endüstrisinde kullanım potansiyeli olan nitrit/nitrata alternatif maddeler konusunda yapılmış çalışmaların derlenmesi amaçlanmıştır. Anahtar kelimeler: Kürlenmiş et ürünü, Nitrit, Nitrat, Antimikrobiyal bileşik, Bitki özütleri Abstract The main function of nitrite and nitrate in meat products is to prevent Clostridium botulinum growth which causes food poisoning and toxic information. The desired bright, pinkish-red color of the cured, heat treated products such as salami and sausage provides nitrosohemochromium formed by the use of nitrite and nitrate. Bacterial reduction of excess nitrite or nitrates in meat products or reaction with nitrite in secondary and tertiary amines present in food form carcinogenic nitrosamines. Due to the risk of carcinogenicity of nitrite/nitrates, consumers are demanding natural foods. Scientists have recently been working on alternative natural ingredients for the use of nitrite or nitrate in the production of meat products. In this study, it is aimed to compile the studies about nitrite/nitrate alternative substances which have potential use in meat industry.

1393-1402

Authors: Hilal İŞLEROĞLU1* , İzzet TÜRKER2 , Banu KOÇ 3, Mehmet TOKATLI4

Öz Üretildiklerinde genellikle sıvı formda olan biyoteknolojik materyallerin kurutularak toz haline getirilmesi, hem stabilitelerini uzun süre korumaları hem de depolama ve nakliye masraflarını düşürmesi açısından oldukça avantajlıdır. Ancak bu ürünlerin kurutulması sırasında hücre canlılığının, biyolojik aktivitenin veya besleyici değerin kaybolması gibi arzu edilmeyen bir takım değişiklikler meydana gelebilmektedir. Kendine has avantaj ve dezavantajları olan püskürtmeli kurutma ve dondurarak kurutma işlemleri biyoteknolojik materyallerin kurutulması için en sık kullanılan yöntemlerdir. Püskürtmeli kurutma işleminde yüksek giriş sıcaklıkları nedeniyle ısıya duyarlı olan materyaller parçalanabilir. Dondurarak kurutma işlemi ise düşük sıcaklık ve basınçta uzun sürede gerçekleşmesi sebebiyle oldukça yüksek işletme maliyetine sahiptir. Püskürtmeli-dondurarak kurutma işlemi (PDK), konvansiyonel dondurarak kurutma ve püskürtmeli kurutma işlemlerinin dezavantajlarını ortadan kaldırarak her iki yöntemi kombine eden oldukça yeni bir kurutma yöntemidir. PDK işleminde sıvı besleme ilk aşamada püskürtülerek küçük damlacıklar haline getirilir. Bu damlacıklar kriyojenik bir ortam ile temas ettirilerek dondurulur ve düşük sıcaklık ve basınç altında süblimasyon ile kurutulur. Püskürtme işlemi ile materyalin boyutunun küçültülmesi donma ve kurutma süresini kısaltarak işletme maliyetini düşürür. Ayrıca, PDK işlemi konvansiyonel dondurarak ve püskürtmeli kurutma işlemlerine göre daha küçük partikül boyutlu, yüksek spesifik yüzey alanına sahip, poroz yapıda partiküller ile sonuçlanır. Bu çalışmada yeni bir kurutma metodu olan PDK işleminin prensibi, avantajları, uygulama alanları üzerinde durulacak, literatürde yapılmış çalışmalar derlenecektir. Anahtar kelimeler: Püskürtmeli-dondurarak kurutma, Biyoteknolojik materyal, Partikül boyutu, Spesifik yüzey alanı, Ultrasonik nozul Abstract Production of dried powder forms of biotechnological materials which are generally in liquid form when they are produced is advantageous in terms of both protecting their stability for a long time and reducing storage and transportation costs. However, during drying of these materials, some undesired changes might occur such as loss of cell viability, biological activity and nutritional value. Spray drying and freeze drying with their unique advantages and disadvantages are the most commonly used methods for drying of biotechnological materials. In spray drying, degradation of heat-labile materials can take place because of the high inlet temperatures. Freeze drying has high operation costs because of being carried out at low temperature and low pressure for a long time. Spray-freeze drying (SFD) is a novel drying method which combines conventional freeze and spray drying by eliminating the disadvantages of both methods. In SFD process, the liquid feed solution is first sprayed into small droplets. These droplets are frozen by contacting with a cryogenic medium and dried by sublimation at low temperature and pressure. Reduction of the particle size by spraying process reduces the operation costs by shortening the freezing and drying time. Moreover, the SFD process results in smaller particle size, higher specific surface area and porous structured particles than conventional freeze drying and spray drying. In this study, principles, advantages and application areas of SFD process, which is a novel drying method, will be emphasized and the studies in the literature will be reviewed.

942-951

Authors: Masoumeh GHASEMIAN1 , Rouzbeh DABIRI2* , Rahim MAHARI3

Abstract: of soil layers damage to structures located on the ground or the underground. In the last two decades, different experimental methods were used to determine the rate of volumetric strain (settlement) and maximum shear strain based on field and laboratory test data. The main purpose of the present study is the evaluation of the rate of settlement after the occurrence of liquefaction in soils and study relationship between liquefaction potential index (LPI) and settlement. The results of the standard resistance penetration test along Tabriz Metro Line 2 used to estimate the liquefaction potential of soil layers in 54 boreholes. Then, the value of settlement in soil layers due to liquefaction in both dry and saturated soil layers were evaluated. In continue, LPI was calculated. The results of this study showed that the rate of settlement in saturated soil layers was remarkably higher than the layers above the underground water level and with an increase in the density of the soil layers, the rate of settlement and soil volumetric strain decreased. Also, there is a good adoption between LPI and settlement values in soil layers. Öz: Deprem nedeniyle sıvılaşma meydana geldignde, zemin katmanlarının çozulmesi içinde bulunan veya yeraltı yapılarına hasar verebilir. Son yirmi yılda, farklı deneysel yöntemler alan ve laboratuar test verilerine dayandirilarak hacimsel gerilme (zemin oturmasi) ve maksimum kayma gerginliğini belirlemek için kullanıldı. Bu çalışmanın temel amacı, zemin sıvılaşmasından sonra zemin oturma oranı oranının değerlendirilmesi ve sıvılaşma potansiyel endeksi (LPI) ile oturma arasındaki çalışma ilişkisinin değerlendirilmesidir. Tabriz Metro 2 Hattı boyunca Standard Penetrasyon testi (SPT) 54 sondaj deliğindeki sonuçlarindan zemin katmanlarının sıvılaşma potansiyelini tahmin etmek için kullanıldı. Daha sonra hem kuru hem de doymuş zemin katmanlarında sıvılaştırmaya bağlı olarak zemin katmanlarında oturma oranı hesaplanmıştır. Devamında LPI hesaplanmıştır. Çalışmadan elde edilen sonuçlar gösteriyor ki, doymuş zemin katmanlarindaki oturma oranının, yeraltı su seviyesinin üzerindeki zemin katmanlardan belirgin derecede yüksek olduğunu ve zemin katmanlrinin yoğunluğunun arttığında oturma oranının ve zemin hacimsel gerilimin azaldığını gösterdi. Ayrıca, zemin katmanlarında LPI ve zemin oturma değerleri arasında iyi bir uyum var. Anahtar kelimeler: Sıvılaşma, Standard penetrasyon testi (SPT), Zemin oturmasi (hacimsel gerilme), Sıvılaşma potansiyel indeksi (LPI), Tabriz Metro 2 hatti

960-966

Authors: Ali DOĞAN1*

Abstract: This study presents the effect of curvature ratio on transient vibration analysis of simply supported antisymmetric thick cross-ply laminated composite shells (LCS) on elastic foundation. In the analysis, the foundation is modeled with two parameters. These models are Pasternak and Winkler models. The equation of motion for laminated rectangular shells resting on elastic foundation is obtained through Hamilton’s principle. The analysis is achieved in Laplace domain. By using modified Durbin’s algorithm, calculations are transformed from Laplace domain to the time domain. The numerical results are presented in the form of graphics. Öz: Bu çalışmada, elastik zemin üzerine oturan basit mesnetli antisimetrik çapraz-katlı dizilimli tabakalı kompozit silindirik kalın kabukların (LCS), zorlanmış titreşim analizi üzerine eğrilik oranının etkisi sunulmaktadır. Bu analizlerde, zemin iki parametre ile modellendi. Bu modeller Pasternak ve Winkler modelleridir. Hamilton prensipleri ile elastik zemin üzerindeki tabakalı kompozit dikdörtgen kabukların hareket denklemleri elde edilmiştir. Analizler, Laplace alanında elde edilmiştir. Modifiye Durbin yöntemi ile çözümler Laplace alanından zaman alanına dönüştürülmüştür. Sayısal sonuçlar grafikler şeklinde sunulmuştur. Anahtar kelimeler: Tabakalı kompozit, Zorlanmış titreşim, Eğrilik etkisi, Elastik zemin, Kayma deformasyon kabuk teorisi

974-1004

Authors: Utku ZEYBEKOĞLU1 , Halil KARAHAN2*

Öz Dünya ekosistemindeki olumsuzluklar ve küresel ısınma günümüzde insanlığın en önemli sorunlarından birini oluşturmaktadır. Küresel ısınma, buzulların erimesi, deniz suyu seviyesinde yükselme ve yağışlardaki düzensizlikler bu problemlerin varlığını gözler önüne sermektedir. Yağışlardaki düzensizlikler mevcut ve planlanan su yapıları açısından büyük önem arz etmektedir. Ülkemizde son zamanlarda; uzun yıllarda ölçülen yağış ortalaması verilerindeki düzensizlikler, azalmalar ve yağış şiddetlerindeki düzensizlikler sık sık görülmektedir. Bu bulgular Türkiye’nin de ekosistemden ve küresel ısınmadan farklı boyutlarda etkilendiğini göstermektedir. Çalışmada, Meteoroloji Genel Müdürlüğü’nden temin edilen gözlem süresi 20 yıldan fazla olan Türkiye’deki 207 gözlem istasyonuna ait Standart Sürelerde Gözlenen Maksimum Yağış Verilerinden elde edilen Standart Süreli Yağış Şiddeti Verileri kullanılarak istasyonlardaki yağış şiddetlerinin eğilimleri tespit edilmiştir. Eğilim tespit edilirken Mann Kendall ve Spearman’ın Rho, baskınlık belirlemede ise Yenilikçi Eğilim Çözümlemesi yöntemleri kullanılmıştır. İstasyonlara ait verilerdeki her bir standart süre için Mann-Kendall ve Spearman’ın Rho eğilim belirleme yöntemleri ile eğilimler, yenilikçi eğilim çözümlemesi kullanılarak veri setlerindeki baskınlık belirlenmiştir. Belirlenen sonuçlar eşliğinde her bir standart süre için kullanılan istasyonların eğilim ve baskınlık haritaları hazırlanmıştır. Anahtar kelimeler: Yağış şiddeti, Eğilim analizi, Mann-Kendall testi, Spearman’ın Rho testi, Yenilikçi eğilim çözümlemesi, Türkiye Abstract Emerging changes in the ecosystem and global warming are among the humanity’s most important issues in today’s world. Global warming, melting of glaciers, rising sea water levels and irregularities in rainfall show the existence of these problems. The irregularities in rainfall are of great importance in terms of existing and planned water structures. Recently in our country; irregularities in averaged rainfall data measured over many years, declines and irregularities in the intensity of precipitation are frequently observed. These findings show that Turkey is also affected by ecosystem and global warming in different dimensions. Trends in rainfall intensity at stations were determined by using the standard duration rainfall intensity data obtained from the Maximum Rainfall Data observed in standard durations by 207 observation stations in Turkey, the observation period being over 20 years. The data was obtained from the General Directorate of Meteorology. Mann Kendall and Spearman's Rho were used to identify trends, while Innovative Trend Analysis methods were used to determine dominance. Trends were determined by using Mann-Kendall and Spearman's Rho trend testing methods for each standard time of station data, and the dominance of data sets were determined by using innovative trend analysis. Trend and dominance maps of the stations used for each standard duration are prepared in the context of the determined results.

1014-1023

Authors: Mutlu YAŞAR1*

Abstract This study investigates the possible hydropower potential of Turkey, using literature and the General Directorate of State Hydraulic Works plans. Based on the obtained hydraulic potential, two scenarios are proposed. The first scenario is an electricity investment and share of electricity production continuing as a historical trend, while the second scenario is the increase in the share of hydropower plants in total electricity production as 35%, including a newly calculated potential of 156 TWh. The results show that the hydropower potential of Turkey increased from 140 to 156 TWh with a level of 12%. Scenario I shows that the total share of electricity production from hydropower changed from 25% to 26% but natural gas did not change. Scenario II shows that natural gas power production will decrease from 42% to 30% and hydropower production increase from 26% to 35% in 2023. The results also show that if Scenario II is applied, the cumulative present value of gain will be approximately 32% in 2043 with a savings of about $25 billion. Öz Bu çalışmada Türkiye'nin hidroelektrik potansiyeli literatür ve Devlet Su İşleri planları çerçevesinde araştırılmıştır. Elde edilen hidrolik potansiyele dayanarak iki senaryo oluşturulmuştur. İlk senaryoda, mevcut eğilimin sürdürülmesi durumunda elektrik üretimi için gerekli yatırımlar değerlendirilirken, ikinci senaryoda yeni hesaplanan 156 TWh'lik potansiyele sahip olan hidroelektrik santrallerin elektrik üretimindeki payının %35 olması durumu incelenmiştir. Türkiye'nin hidroelektrik potansiyelinin literatürde belirtilen 140 TWh değerinden %12 fazla yani 156 TWh olduğu ortaya konulmuştur. Senaryo 1'e göre elektrik üretiminde hidrolik kaynakların payı %25'ten %26'ya çıkarken doğal gazın payı değişmemiştir. Senaryo 2'ye göre doğal gazdan üretilen elektriğin payı %42'den %30'a düşerken, hidroelektriğin payı %26'dan %35'e yükselmiştir. Sonuçlar, Senaryo 2'nin Senaryo 1'e göre 2043 yılı için %32 daha karlı olacağını ve kazancın bugünkü değerinin yaklaşık 25 milyar dolar mertebesinde olacağını göstermiştir. Anahtar kelimeler: Enerji politikası, Yenilenebilir enerji kaynakları, Hidroelektrik

1030-1036

Authors: Hasan Tahsin ÖZTÜRK1*

Öz Bu çalışmada betonarme tekil temellerin minimum maliyetle optimum tasarımları Yapay Arı Koloni, Guguk Kuşu Arama, Öğretme-Öğrenme Tabanlı Optimizasyon Algoritması adlarıyla bilinen çeşitli sezgisel algoritmalarla gerçekleştirilmiştir. Söz konusu algoritmalarla gerçekleştirilen optimum tasarımlardan elde edilen bulgular çeşitli başarım (performans) ölçütlerine göre değerlendirilmiştir. Algoritmalardan en yüksek başarımı ve en yüksek yakınsama hızını öğretme ve öğrenme tabanlı optimizasyon algoritması göstermiştir. Diğer taraftan temelin eğilme momenti ve normal kuvvet düzeyi ile temel zeminin taşıma gücünün optimum tasarıma etkisi birtakım parametrik çalışmalarla incelenmiştir. Gerçekleştirilen parametrik çalışmalardan normal kuvvetin artmasıyla tekil temelin minimum maliyetinin arttığı, ayrıca dış merkezlik düzeyinin artmasıyla bu artış düzeyinin de yükseldiği anlaşılmıştır. Zemin emniyet gerilmesinin artmasıyla temelin minimum maliyetinin azaldığı görülmüştür. Abstract In this study, optimum designs of reinforced concrete spread footings bases with minimum cost were realized with various metaheuristic algorithms known as Artificial Bee Colony, Cuckoo Search, Teaching-Learning-Based Optimization Algorithm. The findings obtained from the optimum designs performed by the algorithms are evaluated according to various performance criteria. Teaching-Learning-Based optimization algorithm showed the highest performance and convergence speed. On the other hand, the effect of bending moment-axial force level, bearing capacity of soil on the optimum design of the spread footing are investigated by some parametric studies. It is understood that the increase in axial force increases the minimum cost of the spread footing and the increase in the eccentricity level rises the degree of increase. It has been observed that the minimum cost of spread footing has decreased with the increase of the bearing capacity of soil.

1043-1050

Authors: Rasim TEMÜR1* , Gebrail BEKDAŞ2

Öz Mühendislik tasarımlarında, güvenlik koşullarını sağlayacak en düşük maliyete sahip sonuçların elde edilmesi amaçlanmaktadır. Ancak güvenlik koşullarını sağlayan seçenekler içerisinde en düşük maliyetli çözüm, tasarımcının tecrübeli olması durumunda dahi bulunamayabilir. Özellikle mekanik özellikleri ve birim fiyatları birbirinden oldukça farklı iki malzemenin kullanıldığı betonarme yapıların tasarımında bu amacın gerçekleşmesi daha zor olabilir. Bu çalışma kapsamında statik ve dinamik yükler etkisindeki konsol tipi betonarme istinat duvarlarının en uygun (optimum) tasarımın elde edilmesi amacıyla metasezgisel algoritmalardan “Öğretme-öğrenme tabanlı optimizasyon” (ÖÖTO) algoritmasını temel alan bir yöntem önerilmiştir. Optimizasyon sürecinde istinat duvarı stabilitesi (devrilme, kayma ve zemin gerilmesi), kesit kapasiteleri (eğilme momenti, kesme kuvveti) ve betonarme tasarım kurallarını içeren 29 kontrol yapılmıştır. Optimizasyon işleminde 5’i duvar kesiti 12’si betonarme tasarımı ile ilgili olmak üzere toplam 17 değişken kullanılmıştır. İstinat duvarlarının boyutlandırmasında, TS 7994 (Zemin Dayanma Yapıları; Sınıflandırma, Özellikleri ve Projelendirme Esasları) kuralları göz önünde bulundurulmuştur. Betonarme tasarımında ise yürürlükteki ilgili yönetmelikler olan TS 500 (Betonarme Yapıların Tasarım ve Yapım Kuralları) ve DBYBHY (Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik) kuralları uygulanmıştır. Çalışmada önerilen yöntem ile elde edilen sonuçlar mevcut yöntemler ile karşılaştırılmış ve yöntemin konsol tipi betonarme istinat duvarlarının optimum tasarımının bulunmasında uygun olduğu görülmüştür. Anahtar kelimeler: Optimizasyon, Metasezgisel algoritmalar, Öğretme-öğrenme tabanlı optimizasyon, Konsol istinat duvarı Abstract Mühendislik tasarımlarında, güvenlik koşullarını sağlayacak en düşük maliyete sahip sonuçların elde edilmesi amaçlanmaktadır. Ancak güvenlik koşullarını sağlayan seçenekler içerisinde en düşük maliyetli çözüm, tasarımcının tecrübeli olması durumunda dahi bulunamayabilir. Özellikle mekanik özellikleri ve birim fiyatları birbirinden oldukça farklı iki malzemenin kullanıldığı betonarme yapıların tasarımında bu amacın gerçekleşmesi daha zor olabilir. Bu çalışma kapsamında statik ve dinamik yükler etkisindeki konsol tipi betonarme istinat duvarlarının en uygun (optimum) tasarımın elde edilmesi amacıyla metasezgisel algoritmalardan “Öğretme-öğrenme tabanlı optimizasyon” (ÖÖTO) algoritmasını temel alan bir yöntem önerilmiştir. Optimizasyon sürecinde istinat duvarı stabilitesi (devrilme, kayma ve zemin gerilmesi), kesit kapasiteleri (eğilme momenti, kesme kuvveti) ve betonarme tasarım kurallarını içeren 29 kontrol yapılmıştır. Optimizasyon işleminde 5’i duvar kesiti 12’si betonarme tasarımı ile ilgili olmak üzere toplam 17 değişken kullanılmıştır. İstinat duvarlarının boyutlandırmasında, TS 7994 (Zemin Dayanma Yapıları; Sınıflandırma, Özellikleri ve Projelendirme Esasları) kuralları göz önünde bulundurulmuştur. Betonarme tasarımında ise yürürlükteki ilgili yönetmelikler olan TS 500 (Betonarme Yapıların Tasarım ve Yapım Kuralları) ve DBYBHY (Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik) kuralları uygulanmıştır. Çalışmada önerilen yöntem ile elde edilen sonuçlar mevcut yöntemler ile karşılaştırılmış ve yöntemin konsol tipi betonarme istinat duvarlarının optimum tasarımının bulunmasında uygun olduğu görülmüştür. The aim of engineering designs is to obtain results with minimum cost that will provide safety conditions. But the most economical design ensuring security conditions may not be found within the options, even the designer is experienced. Especially in the design of reinforced concrete (RC) structures that consist from two materials with very different mechanical properties and unit costs, it may be more difficult to achieve this purpose. In this study, a methodology based on teaching learning based optimization (TLBO) was proposed for optimum design of RC cantilever retaining wall under the static and dynamic loads. During the optimization process, 29 design constraints including retaining wall stabilities (overturning, sliding and soil stress), section capacities (flexure and shear) and RC design rules are checked. In the optimization problem, totally 17 design variables (5 of them related to cross-section dimension and 12 of them related to RC design) are used. In the sizing of retaining wall, the rules of the TS 7994 (Soil Retaining Structures; Properties and Guidelines for Design) are considered. In the RC design, the requirements of the relevant regulations; TS 500 (Requirements for Design and Construction of Reinforced Concrete Structures) and DBYBHY (Specification for Buildings to be Built in Seismic Zones) are considered. The results obtained by the proposed method were compared with the existing methods and the method seems as suitable for the optimum design of the cantilever type RC retaining walls.

1062-1068

Authors: Mustafa ASLAN1* , Onur GÜLER2 , Ümit ALVER3

Öz Abstract Bu çalışmada, otomotiv sektöründe taşıyıcı elemanlardan olan şasi malzemesinin mukavemet değerlerini yükseltirken ağırlığını düşürmek amacıyla şasi malzemesi olarak sandviç panel teknolojisinin kullanılabilirliği araştırmak amaçlanmıştır. Yüzey malzemeleri olarak; karbon elyaf ve cam elyaf takviyeli polyester kompozit ile alüminyum plaka kullanılırken, çekirdek malzemeleri olarak; alüminyum bal peteği, polipropilen (PP) bal peteği ve polietilen terafitalat (PET) sert köpük kullanılmıştır. Yüzey kompozit malzemeleri, cam ve karbon elyaf kumaşlarının katmanlı olarak polyester reçinesi ile ıslatılarak el yatırma ve basınçlı kalıplama metoduyla üretilmiştir. Sandviç plakaların soğuk preste 50 bar basınç altında 720 dk. boyunca kürünü tamamlaması sağlanmıştır. Sandviç kompozitler, yüzey ve çekirdek malzemelerinin epoksi bant ile birleştirilerek ve sıcak preste 90 °C’de 30 dk. ve 120 °C’de 60 dk. 3 bar basınç altında bekletilerek üretilmiştir. Üretilen sandviç panel kompozitlerden standartlara uygun olarak; eğilme, yüzey ve kenar doğrultusunda basma numuneleri alınıp eğilme ve basma deneylerine tabi tutulmuştur. Deney sonuçlarına göre, sandviç panellerde çekirdek malzemelerinin yüzey malzemelerine kıyasla panel mekanik özelliklerinde daha belirgin değişimler oluşturduğu belirlenmiştir. Çekirdek malzeme olarak eğilme dayanımı ve kenara basma dayanımı açısından PET çekirdek malzemesi, eğilmede elastikiyet ve yüzeye basma mukavemeti açısından alüminyum bal peteği en iyi sonuçları göstermiştir. Bununla birlikte, PP köpük malzemeleri ile üretilen sandviç paneller ise diğer çekirdek malzemelerden üretilenlere göre önemli oranda yüksek uzama oranı göstermiştir. In this study, it was aimed to investigate the usability of sandwich panel technology as a frame material in order to decrease the weight of the frame material in the automotive sector while increasing the strength values of the chassis material. Carbon fiber, glass fiber polyester composites and aluminum plate were used as surface materials while aluminum honeycomb, polypropylene (PP) honeycomb and polyethylene terephthalate (PET) rigid foam were used as core materials. Surface composite materials are produced by wetting the glass and carbon fibre fabrics using polyester resins in layers by hand lay-up and compression method. It was provided that the plates completed their curation with a cold pressure at 50 bar for 720 minutes. The sandwich composites were produced by combining the surface and core materials with epoxy adhesive tape and holding under the hot pressure at 90 °C for 30 minutes and 120 °C for 60 minutes at 3 bar pressure. According to the standards of produced sandwich panel composites; bending, flatwise and edgewise in the direction of the compression samples were taken and subjected to bending and compression experiments. According to obtained experiment results; it was determined that core material is the more significant changes on the mechanical properties compared to surface materials. As a core material it was proven that Aluminum honeycomb core materials show the highest results in terms of bending and edgewise compression strength while PET core materials show highest results in terms of flexural stiffness and flatwise compression strength. However, it was seen that the panels with PP honeycomb core demonstrated considerably more elongation values than those of the other panels. Anahtar kelimeler: Sandviç paneller, Kompozit malzemeler, Bal peteği, Çekirdek malzemeler, Mekanik özellikler Abstract In this study, it was aimed to investigate the usability of sandwich panel technology as a frame material in order to decrease the weight of the frame material in the automotive sector while increasing the strength values of the chassis material. Carbon fiber, glass fiber polyester composites and aluminum plate were used as surface materials while aluminum honeycomb, polypropylene (PP) honeycomb and polyethylene terephthalate (PET) rigid foam were used as core materials. Surface composite materials are produced by wetting the glass and carbon fibre fabrics using polyester resins in layers by hand lay-up and compression method. It was provided that the plates completed their curation with a cold pressure at 50 bar for 720 minutes. The sandwich composites were produced by combining the surface and core materials with epoxy adhesive tape and holding under the hot pressure at 90 °C for 30 minutes and 120 °C for 60 minutes at 3 bar pressure. According to the standards of produced sandwich panel composites; bending, flatwise and edgewise in the direction of the compression samples were taken and subjected to bending and compression experiments. According to obtained experiment results; it was determined that core material is the more significant changes on the mechanical properties compared to surface materials. As a core material it was proven that Aluminum honeycomb core materials show the highest results in terms of bending and edgewise compression strength while PET core materials show highest results in terms of flexural stiffness and flatwise compression strength. However, it was seen that the panels with PP honeycomb core demonstrated considerably more elongation values than those of the other panels.

1079-1086

Authors: Ilgın GÖKAŞAR1 , Büşra BURAN2 , Selim DÜNDAR3*

Öz Abstract Hizmet kalitesi, 1980’lerden bu yana, önemli bir konu olarak değerlendirilmektedir. Kişiden kişiye farklılık gösterebildiği ve somut bir çıktı üretmediği için, hizmet kalitesinin ölçümü, ürün kalitesine kıyasla daha zordur. Hizmet kalitesinin değerlendirilmesi için, literatürde çok sayıda model geliştirilmiştir. Ulaştırma iş kolu, hizmet iş kolunun önde gelen bileşenlerinden birisidir. Toplu taşımanın kalitesinin arttırılması, kentlerin gelişiminde ve özel araç kullanımının toplu ulaşıma yönlendirilmesinde kuvvetli bir etkendir. Otobüs hizmetlerinin kalitesi, toplu ulaşımın kalitesinin ölçülmesine olanak sağlayan TS-EN 13816 Standardına göre tanımlanmıştır. İstanbul’da otobüsler için hizmet kalite ölçütleri belirlenmiş olup performansları sistematik bir şekilde ölçülmektedir. Bu çalışma kapsamında, otobüs hizmetlerinin kalitesinin değerlendirmek için, İETT tarafından internet üzerinden kullanıcılara uygulanan memnuniyet anketlerinin 2177 tanesinin sonuçları kullanılarak faktör analizi uygulanmış ve çoklu doğrusal regresyon modeli oluşturulmuştur. Ortaya çıkan 2 faktör incelendiğinde, kullanıcıların hizmete erişime, konfordan daha fazla önem verdikleri ortaya çıkmıştır. Ayrıca, kullanıcı anketlerinin sonuçları, hizmet sağlayıcıların görüşleri ile karşılaştırılmış, iki kesimin görüşü arasında yalnızca %1.733’lik fark gözlemlenmiştir. Service quality has been regarded as an important issue since the 1980s. The measurement of service quality is harder than the quality of the product, since it varies from person to person and produces no concrete output. A number of models have been developed in the literature to assess service quality. The transportation sector is one of the leading components of the service sector. Increasing the quality of public transport has a strong influence in the development of cities and decreasing the usage of private cars. The quality of bus services is defined in accordance with TS-EN 13816 Standard, which allows measurement of the quality of public transport. In Istanbul, service quality criteria for buses are determined and their performance is measured systematically. In this study, factor analysis was applied to evaluate the quality of the bus services using the results of the Satisfaction Surveys applied by IETT to 2177 users on the internet and a multiple linear regression model was developed. When the two emerging factors are examined, it is seen that users pay more importance to access to the service than the comfort. In addition, the results of user surveys were compared with the views of service providers, and a difference of only 1.733% was observed between the two groups’ views. Anahtar kelimeler: Otobüs hizmetleri, Kalite değerlendirilmesi, Hizmet kalitesi, Faktör analizi, Çoklu doğrusal regresyon Keywords: Bus services, Quality evaluation, Service quality, Factor analysis, Multiple linear regression Abstract Service quality has been regarded as an important issue since the 1980s. The measurement of service quality is harder than the quality of the product, since it varies from person to person and produces no concrete output. A number of models have been developed in the literature to assess service quality. The transportation sector is one of the leading components of the service sector. Increasing the quality of public transport has a strong influence in the development of cities and decreasing the usage of private cars. The quality of bus services is defined in accordance with TS-EN 13816 Standard, which allows measurement of the quality of public transport. In Istanbul, service quality criteria for buses are determined and their performance is measured systematically. In this study, factor analysis was applied to evaluate the quality of the bus services using the results of the Satisfaction Surveys applied by IETT to 2177 users on the internet and a multiple linear regression model was developed. When the two emerging factors are examined, it is seen that users pay more importance to access to the service than the comfort. In addition, the results of user surveys were compared with the views of service providers, and a difference of only 1.733% was observed between the two groups’ views.

1093-1099

Authors: Süheyla Pelin ÇALIŞKANELLİ1 , Serhan TANYEL2*

Öz Denetimsiz kavşaklardaki araç hareketleri ile ilgili genel kabul, anayol akımı içindeki araçların mutlak önceliğe sahip olmasıdır. Ancak gerçek trafik koşulları altında bu durum her zaman mümkün olmayabilir. Yapılan çalışmalar, yanyolda bekleyen sürücülerin, bekleme süresi uzadıkça kavşağa girişte kural dışı davranışlar sergileyebildiklerini göstermektedir. Bu durumda anayolda hareket eden sürücüler, yavaşlayarak veya durarak olası bir kazayı engellemeye çalışacaklardır. “Ters öncelik” veya “aralık zorlama” olarak ta adlandırılan bu durum anayol akımındaki araçların gecikmelerine sebep olmaktadır. Çalışmada anayol akımındaki araçların gecikmesine sebep olan koşullar incelenmiş ve AIMSUM benzetim programı yardımıyla bir “T” kavşakta DUR, YOL VER ve KONTROLSÜZ denetim koşulları için anayol araçlarının gecikmelerini hesaplayan bağıntılar önerilmiştir. Anahtar kelimeler: Işıksız kavşaklar, Kapasite, Gecikme, Ters öncelik Abstract The general acceptance of vehicle movements at unsignalized intersections is that vehicles in the major stream have absolute priority. However, under real traffic conditions this may not always be possible. Studies show that drivers waiting on the minor road approach can exhibit irregular behaviors when entering the intersection. In this case the drivers on the main road will try to prevent a possible accident by stopping or slowing down. This is referred to as "reverse priority" or "gap forcing " which causes delays in vehicles in the major stream. In the study, the conditions which causes delay to vehicles in the mainstream is investigated by using AIMSUN simulation program and new functions for stop-controlled, yield-controlled and uncontrolled intersections which can be used in calculation major stream delays are suggested.

1107-1116

Authors: Hüseyin CEYLAN1* , Tayfun ÖZCAN2

Öz Gelişmekte olan ülkelerde kentiçi toplu taşıma sistemleri arasında en yaygın tür olan otobüs taşımacılığının verimliliğini arttırmaya yönelik çalışmalar son yıllarda artmaktadır. Otobüs sitemlerinin performansının ele alındığı birçok çalışmada, kullanıcı ve işletmeci faydalarını eniyileyen yaklaşımlar üzerinde durulmaktadır. Bu çalışmada, kentiçi otobüs ağlarındaki sefer sıklıklarını eniyileyen iki-seviyeli bir simülasyon/optimizasyon modeli geliştirilmektedir. Üst seviyede, işletmeci ve kullanıcı maliyetlerini temsil eden bir amaç fonksiyonunun çözümü için sezgisel Armoni Araştırması (AA) optimizasyon tekniği tabanlı bir model önerilmektedir. Alt seviyede ise talebin toplu taşıma ağına dağılımını temsil eden toplu taşıma ataması problemi çözülmektedir. Önerilen modelde, aktarma bekleme sürelerinin kesin hesabı için zaman çizelgesi tabanlı toplu taşıma ataması yaklaşımı kullanılmakta ve toplu taşıma ataması problemi logit tabanlı bir modele dayalı olarak VISUM yazılımı ile çözülmektedir. Geliştirilen model, toplu taşıma ağ tasarımı çalışmalarında yaygın olarak kullanılan bir test ağına uygulanmıştır. Sonuçlar, AA tabanlı modelin sefer sıklığı optimizasyonu probleminin çözümünde etkin olarak kullanılabileceğini ortaya koymuştur. Anahtar kelimeler: Kentsel toplu taşıma, Otobüs taşımacılığı, Armoni araştırması, Toplu taşıma ataması, VISUM Abstract In developing countries, efforts to increase the efficiency of bus transportation, which is the most common type of urban public transport systems, have been increasing in recent years. Many studies addressing the performance of bus systems focus on approaches to optimizing user and operator benefits. In this study, a bi-level simulation/optimization model is developed to optimize service frequencies in urban bus networks. At the upper level, a meta-heuristic Harmony Search (HS) optimization technique based model is proposed for solving an objective function that represents operator and user costs. At the lower level, the transit assignment problem, which represents the distribution of demand over the transit network, is solved. In the proposed model, a time-table based transit assignment approach is used for the exact calculation of transfer wait times, and the transit assignment problem is solved using VISUM software based on a logit-based choice model. The developed model has been applied to a test network that is widely used in transit network design studies. The results show that the HS based model can be used effectively to solve the service frequency optimization problem.

1125-1129

Authors: Deniz UÇAR1*

Abstract Öz In this study for the first time, biological reduction of the Acid Red 14 in elemental sulfur-based anaerobic reactor was studied. Two up-flow packed bed reactors were investigated in parallel for 95 days. Sulfur and methanol were used as electron donors in these reactors and the performance of the sulfur-based reduction process was investigated in comparison with a conventional electron source - methanol. The reactors were operated in 7 different periods, the influent dye concentration was kept at 5-10 mg/L and HRT was set to 12-24 hours. While influent Acid Red 14 concentration was 10±0.14 mg/L, it was reduced to 1.3±0.2 in the methanol-based reactor and 2.05±0.2 in the sulfur-based reactor. Elemental sulfur was used for the first time in and the effect of sulfur oxidation in dye reduction process on sulfate and alkalinity production was also investigated. Bu çalışmada ilk kez elementel kükürt bazlı anaerobik reaktörde Asit Kırmızı 14'ün biyolojik olarak indirgenmesi çalışılmıştır. İki yukarı akışlı paket yataklı reaktör birbirine paralel olarak 95 gün boyunca işletilmiştir. Bu reaktörlerde elektron kaynağı olarak kükürt ve metanol kullanılmış ve kükürt bazlı indirgeme işleminin performansı yaygın bir elektron kaynağı olan metanol ile karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Reaktörler 7 farklı periyotta çalışılmış olup, giriş boya konsantrasyonu 5-10 mg/L’de ve HRT 12-24 sa. olarak ayarlanmıştır. Asit Kırmızı 14 konsantrasyonu girişte 10±0.14 mg/L iken, metanol bazlı reaktörde 1.3±0.2 mg/L'ye, kükürt esaslı reaktörde ise 2.05±0.2 mg/L’ye düşmüştür. Kükürt bu çalışma ile boya indirgeme sürecinde ilk kez kullanılmış ve bu süreçte kükürt oksidasyonunun sülfat ve alkalinite üretimine etkisi ayrıca araştırılmıştır. Öz Bu çalışmada ilk kez elementel kükürt bazlı anaerobik reaktörde Asit Kırmızı 14'ün biyolojik olarak indirgenmesi çalışılmıştır. İki yukarı akışlı paket yataklı reaktör birbirine paralel olarak 95 gün boyunca işletilmiştir. Bu reaktörlerde elektron kaynağı olarak kükürt ve metanol kullanılmış ve kükürt bazlı indirgeme işleminin performansı yaygın bir elektron kaynağı olan metanol ile karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Reaktörler 7 farklı periyotta çalışılmış olup, giriş boya konsantrasyonu 5-10 mg/L’de ve HRT 12-24 sa. olarak ayarlanmıştır. Asit Kırmızı 14 konsantrasyonu girişte 10±0.14 mg/L iken, metanol bazlı reaktörde 1.3±0.2 mg/L'ye, kükürt esaslı reaktörde ise 2.05±0.2 mg/L’ye düşmüştür. Kükürt bu çalışma ile boya indirgeme sürecinde ilk kez kullanılmış ve bu süreçte kükürt oksidasyonunun sülfat ve alkalinite üretimine etkisi ayrıca araştırılmıştır. Keywords: Anahtar kelimeler: Asit kırmızı 14, Elementel kükürt, Metanol, Biyolojik bozunum, Renk giderme

1135-1140

Authors: Levent GÜREL1* , Selahi GÜNEŞ2

Öz Bu çalışma kapsamında Samsun Sahilleri’nden toplanan midye kabukları kullanılarak, bu kabukların sentetik olarak hazırlanmış atıksulardan kurşun ve nikel gibi ağır metalleri giderme kapasitesi araştırılmıştır. Yapılan çalışmalarda, midye kabukları iki ayrı şekilde kullanılmıştır. Bunlardan ilkinde, ham midye kabukları sadece öğütülmüştür. Diğerinde ise, kabuklar öğütüldükten sonra sülfürik asit kullanılarak ön arıtımdan geçirilmiştir. Deneysel çalışmalarda pH, zaman, midye kabuğu miktarı gibi çeşitli değişkenler kullanılarak midye kabuklarının ağır metal giderim potansiyeli incelenmiştir. Çalışmalar 25 °C sabit sıcaklık ve 150 devir/dk. çalkalama hızında yürütülmüştür. Deneylerde kullanılan midye kabuğu boyutu 45-125 µm olarak seçilmiştir. Yapılan çalışmalar neticesinde elde edilen sonuçlara göre, ham olarak kullanılan midye kabuklarıyla yapılan deneylerde, arıtım sonrası pH değerleri dikkate alınarak, kimyasal çöktürme mekanizmasının hâkim mekanizma olduğu sonucuna varılmıştır. Ön arıtımlı (asitle muamele edilmiş) midye kabuklarının arıtım performansı incelendiğinde ise, meydana gelen arıtım mekanizmasının adsorpsiyonu temsil ettiği anlaşılmıştır. Ham midye kabukları kullanılarak, kurşun ve nikel iyonu konsantrasyonları yaklaşık olarak 100 mg/L’den sırasıyla en düşük 3.9 mg/L ve 73.62 mg/L’ye indirilmiştir. Ön arıtımlı midye kabukları ile yapılan çalışmalarda ise sadece kurşun giderimi araştırılmış ve yaklaşık 100 mg/L olan başlangıç konsantrasyonu pH 2’de 9.22 mg/L’ye düşürülmüştür. Ön arıtımlı midye kabukları için adsorbent tutma kapasitesi (q) 0.4 g/L midye kabuğu dozajında 244.74 mg/g olarak bulunmuştur. Anahtar kelimeler: Karadeniz midye kabuğu, Adsorpsiyon, Kimyasal çöktürme, Ağır metal arıtımı Abstract The removal capacity of mussel shells in removing heavy metals such as lead and nickel from wastewaters prepared synthetically was investigated by using the shells collected from Samsun Coasts within the scope of this work. In the studies, mussel shells were used in two different forms. In the first form, raw mussel shells were only grinded. On the other one, the mussel shells were pretreated by using sulfuric acid after grinding. The heavy metal removal potential of mussel shells was investigated using various variables such as pH, time and mussel shell dosage in experimental studies. Tests were conducted at 25 °C constant temperature and a shaking speed of 150 rpm. The size of the mussel shell used in experimental studies was chosen as 45-125 µm. It was concluded from the results of the studies carried out by using raw mussel shells that the dominant mechanism was chemical precipitation according to the pH values after treatment process. It has been understood that the treatment mechanism was adsorption when the treatment performance of the pretreated mussel shells was in question. Lead and nickel ion concentrations were reduced from approximately 100 mg/L to 3.90 mg/L and 73.62 mg/L, respectively by using raw mussel shells. In the tests conducted with pretreated mussel shells, only lead removal was studied and lead concentration of approximately 100 mg/L was decreased to 9.22 mg/L at pH 2. Adsorbent uptake capacity was found to be 244.74 mg/g at 0.4 g/L mussel shell dosage for pretreated mussel shells.

1157-1160

Authors: Gülbin ERDEN1* , Ayşe FİLİBELİ2

Abstract The objective of this study was to compare dewatering properties of chemically conditioned sludge and freeze/thawed sludge as determined by mainly specific resistance to filtration (SRF), dry solids content of sludge cake (DS), and capillary suction time (CST) parameters. The experimental studies were carried out with mixed sludge samples taken from a municipal wastewater treatment plant in Turkey. In chemical conditioning experiments, sludge samples were conditioned with different dosages of polymer using classical jar test method. In freeze/thaw conditioning experiments, samples were frozen at -16.5 °C at different freezing rates and then thawed at 21±1 °C at different times in order to determine the effect of thawing time on dewatering performance. 25 mg/L polymer dose and 2.71 mm/h freezing rate were found to be optimum in terms of sludge conditioning. Rapid freezing that is higher than 8.13 mm/h could not sufficiently condition the sludge and there was no significant effect of thawing time on conditioning performance. Dewatering properties of chemically conditioned sludge and freeze/thawed sludge was determined as very close to each other. While CST and SRF reductions were calculated as 76% and 75%, respectively at 25 mg/L polymer dosage, 2.71 mm/h freezing rate application caused 79% and 76% reduction in CST and SRF, respectively. Öz Bu çalışmanın amacı kimyasal olarak şartlandırılmış çamur ve dondurulup çözdürülmüş çamurun su verme özelliklerinin özgül filtre direnci (ÖFD), çamur keki katı madde içeriği (KM) ve kapiler emme süresi (KES) parametre değerlerinin belirlenmesi ile karşılaştırılmasıdır. Deneysel çalışmada, İzmir (Türkiye)’de bulunan bir kentsel atıksu arıtma tesisi çamurları kullanılmıştır. Kimyasal şartlandırma deneylerinde çamurlar farklı dozlardaki polimer ile klasik jar testi metodu kullanılarak şartlandırılmıştır. Dondurma/çözme yöntemi ile şartlandırma çalışmalarında ise çamur örnekleri -16.5 °C’de farklı donma hızlarında dondurulmuş ve sonra 21±1 °C’de çözme süresinin su alma performansına etkisini belirlemek amacıyla farklı çözme sürelerinde çözdürülmüştür. 25 mg/L polimer dozu ve 2.71 mm/sa. donma hızı çamur şartlandırma için en uygun koşul olarak belirlenmiştir. 8.13 mm/sa.’ten daha hızlı dondurma işlemi çamurun şartlandırılması için yeterli olmamıştır. Yanı sıra, çözme süresinin çamur şartlandırma performansı üzerinde önemli bir etkisi olmadığı belirlenmiştir. Çalışmanın bir sonucu olarak, kimyasal şartlandırılmış çamur ile dondurma/çözme ile şartlandırılan çamurların su verme özellikleri birbirine oldukça yakın olduğu belirlenmiştir. 25 mg/L polimer uygulamasında KES ve ÖFD değerlerindeki azalma sırasıyla %76 ve %75 iken ve 2.71 mm/sa. dondurma hızı uygulaması sırasıyla %79 ve %76 KES ve ÖFD azalmasına sebep olmuştur. Çalışmanın diğer bir sonucu ise dondurma/çözme ile şartlandırılmış çamurların kimyasal şartlandırılmış çamurlara oranla vakum filtrasyonu sonrasında daha yüksek katı madde içeriklerine ulaşmasıdır. Anahtar kelimeler: Çamur, Susuzlaştırma, Kimyasal şartlandırma, Polimer, Dondurma/Çözme

1169-1178

Authors: Hakan ÇELEBİ1* , Gülden GÖK2

Öz Ülkemizde gelişmekte olan illerde nüfus artışına bağlı olarak araç sayısında ve trafikte yoğunluklar her geçen gün artmaktadır. Bu durum sosyo-ekonomik açıdan gelişme olarak değerlendirilse de çevreye (toprak-su-hava) olumsuz ekolojik etkileri olmaktadır. Otoyollar, şehirlerde yapılan önemli ve bir o kadar da gerekli mühendislik yapılarındandırlar. Özellikle şehirleri birbirine bağlayarak sosyo-ekonomik ve diğer alanlarda etkili bir konuma sahiptirler. Günümüzde artan otoyol taşımacılığı, hızlı şehirleşme ve artan araç sayısı trafikten kaynaklı ağır metal kirliliğini önemli bir konu haline getirmiştir. Toprakların ağır metaller ile yüksek oranda kirlenmeleri otoyollara yakınlıklarından kaynaklanmaktadır. Bu nedenlerle toprağa ulaşan ağır metallerin topraktan uzaklaştırılmasının zor olması nedeniyle toprak kirliliği önemli bir çevre sorunu olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu çalışmada otoyol kenarlarında yer alan toprakların kirlilik durumu üzerine yapılan çalışmalar, kirleticilerin kaynakları ve dağılımı incelenmiştir. Anahtar kelimeler: Ağır metaller, Otoyol, Toprak kirliliği Abstract In the developing provinces of our country, the traffic jam and the number of vehicles gradually increased over day, which is related to the population growth. This situation could be identified as the socio-economic development. However, it led to negative effects on soil-water-air. Highways are important and necessary engineering structures in the cities, which connect different cities and have an important effect on the socio-economic development and other areas. Today, because of increasing highway transport, the rapid urbanization and higher number of vehicles, heavy metal pollution of traffic become an important issue. For that reason, in these places soil pollution level is an important environmental problem, as it is difficult to remove heavy metals from the soil. Soils are close to the highways, leading to higher level of pollution due to heavy metals. This study examines previous researches on the pollution of lands, sources and distribution of pollutants which are located close to the highways.

1188-1191

Authors: Hüseyin ERTEN1*

Öz Denizli havzası batı Anadolu’da yer alır ve erken orta Miyosen-Kuvaterner yaşlı karasal tortulları barındırır. Bu karasal tortullarda pek çok memeli fosil lokalitesi bulunmuştur. Özellikle Kuvaterner devrinde bulunan küçük-büyük memeli fosilleri, cins ve tür açısından oldukça zengindir ve çoğunlukla Anadolu’daki ilk bulgulardır. Bu fosil gruplarından küçük memeli olanları Tosunlar Formasyonun taban bölümündeki akarsu tortullarında bulunmuştur (Gökpınar lokalitesi). Büyük omurgalı (memeli) olanlar ise yine Tosunlar Formasyonu içerisinde yer alan ve mermercilik alanında kullanılan travertenlerin farklı seviyelerinde bulunmuştur. Yeni cins ve türlerinde bulunduğu bu fosi grupları Anadolu’nun Kuvaterner dönemi paleofaunasının belirlenmesinde önemli bir rol oynamaktadır. Anahtar kelimeler: Denizli havzası, Kuvaterner, Memeli Abstract The Denizli Basin is located in the Western Anatolia and it includes early-middle Miocene-Quaternary terrestrial sediments. Several mammal fossil localities were found in these terrestrial sediments. Especially, small-large mammal fossils from Quaternary period are considersbly rich in terms of genus and species and they are mostly the first findings in Anatolia. Micro mammal fossils have been identified in the fluvial sediments in the lower levels of Tosunlar Formation (Gökpınar locality). However, large vertebrate (mammals) fossils have been obtained from different levels of travertines in the Tosunlar Formation used in marble industry. These fossil groups, which include new genus and species, have a significant role in the identification of the paleofauna of Anatolia in Quaternary period.

1200-1208

Authors: Savaş TOPAL1* , Mehmet ÖZKUL2

Abstract In this study, in order to determine relative tectonic activity of the Honaz Fault, geomorphic indices such as triangular facets, drainage basin asymmetry (AF), hypsometric integral (HI), drainage basin shape (Bs), ratio of valley-floor width to valley height (Vf), and mountain front sinuosity (Smf) have been calculated. The results of the indice analysis were evaluated and then index of the relative tectonic activity (Iat) were re-evaluated. Base on the different Iat values, the results were divided into four classes that range from the relatively highest to the relatively lowest tectonic activity. The drainage basin area between Honaz Fault and Mount Honaz is an ideal place to test relative tectonic activity. The Honaz fault that is the north boundary fault of the Honaz Mountain has been divided into the Karateke segment and Honaz segment. The indice values calculated from these segments are triangular facets (Lf / Ls: 0.3-0.46), AF (32-77), HI (0.1-0.6), Vf (0.08-0.7), Bs (1.53-5.06) and Smf (1.12-1.41). The results of this study exhibit the presence of high to very high tectonic activity especially in the central part of the Honaz Fault. Based the results, the neotectonics played an important role in geomorphic evolution of this part of the Honaz Mountain. In addition to the results obtained, evidence of seismic activity, travertine occurrences due to thermal springs and alluvial fans in front of fault zones support high tectonic activity in the region. Öz Bu çalışmada, Honaz fayının göreceli tektonik aktivitesinin belirlenmesi için, dağ önü sinüslülük oranı (Smf), üçgen yüzler, vadi taban genişliğinin vadi yüksekliğine oranı (Vf), drenaj havzası asimetrisi (AF), hipsometrik integral (HI) ve drenaj havzası şekli (Bs) gibi jeomorfik indisler hesaplanmıştır. İndis analizlerinin sonuçları değerlendirilmiş ve daha sonra göreceli tektonik aktivite indisi (Iat) olarak tekrar değerlendirme yapılmıştır. Farklı Iat değerlerine dayanarak, sonuçları nispeten en düşükten en yüksek tektonik aktiviteye kadar dört sınıfa bölünmüştür. Honaz Fayı ile Honaz Dağı arasındaki drenaj havzası alanı, göreceli tektonik aktiviteyi test etmek için ideal bir yerdir. Honaz Dağı'nın kuzey sınır fayı olan Honaz fayı morfolojik olarak Karateke ve Honaz segmentlerine ayrılmıştır. Bu iki segmentte hesaplanan indis değerleri, Smf (1.12-1.41), üçgen yüzeyler (Lf/Ls: 0.3-0.46), Vf (0.08-0.7), AF (32-77), HI (0.1-0.6) ve Bs (1.53-5.06)’dır. Bu çalışmanın sonuçları Honaz Fayının özellikle orta kesimlerinde çok yüksek ve yüksek tektonik aktivitenin varlığını ortaya koymaktadır. Araştırmanın sonucu, Honaz Dağı’nın bu bölümünün jeomorfik evriminde neotektonizmanın önemli bir rol oynadığını göstermektedir. Elde edilen sonuçların yanı sıra bölgedeki sismik aktivite, sıcak su kaynaklarına bağlı traverten oluşumları ve fay hatlarının önündeki alüvyon yelpazelerinin varlığı bölgedeki yüksek tektonik aktiviteyi desteklemektedir. Anahtar kelimeler: Honaz fayı, Tektonik jeomorfoloji, Göreceli tektonik aktivite, Jeomorfik indis, Güneybatı Anadolu

1220-1229

Authors: Hamit ÇAKICI1*

Öz Süreksizlik içeren kaya kütlelerinin dayanım özelliklerinin belirlenmesinde, jeolojik çalışmaların yanında jeofizik yöntemlerin uygulanmasıda çok daha doğru ve güvenilir sonuçların elde edilmesini sağlar. Bu çalışmada Deriner (Artvin) Baraj yerinde sağ ve sol sahilde jeolojik yapı dikkate alınarak 20 farklı noktada belirlenen profillerde kayaların elastik parametrelerinin ve kaya kalitelerinin belirlenmesi amacıyla arazide sismik kırılma ölçümleri yapılmıştır. Bu ölçümlerden çalışma alanındaki hâkim kayaç türü granodiyorit kayaçlarının içinde yayılan elastik dalgaların (P- ve S- dalgaları) hesaplanmış ve bu hızlar kullanılarak yoğunluk (ρ),poisson oranı (), kesme modülü (G), bulk modülü (k) ve elastisite modülü (E_SKY ) hesaplanmıştır. Baraj yerinde kaya kütlesinin serbest basınç dayanımı (q_u ) enine dalga hızına (V_s ) bağlı olarak belirlenmiş olup, sismik ölçümlerin yapıldığı profillerden elde edilen boyuna dalga hızlarından (V_p ) yararlanılarak kaya kütlesinin sökülebilirliğinin sınıflaması yapılmıştır. Deriner baraj yerinde yüzeylenen granodiyoritin kaya kalitesi özelliği (RQD), 20 farklı yerde doğrudan yüzeylenmiş granodioritin yüzeyinde belirlenen ölçüm hatlarında yapılan çatlak sayısı ölçümlerden yararlanarak hesaplanmıştır. Çalışma alanına ait hız dağılım haritaları yapılmış ve baraj yerinde bulunan granodiyorit kaya kütlesinin RQD değerleri ile sismik kırılma yönteminden elde edilen V_s (m/s),G (MPa) ve E_SKY (MPa) değerleri arasındaki ilişkiler incelenmiştir. Araştırmada, önce bu özelliklere ait serpilme diyagramları çizilmiş ve belirtilen özellikler arasında doğrusal ilişkilerin olduğu tespit edilmiştir. Anahtar kelimeler: Deriner barajı, Elastisite modülü (E_SKY ), Kesme modülü (G), RQD , Sismik hız, t-testi Abstract Application of geophysical methods besides geological studies in determining the resistance properties of rock mass including discontinuous provides much more accurate and reliable results. In this study, seismic refraction measurements were done in order to obtain the elastic parameters and quality of rocks at 20 different stations with determined profiles at the Deriner (Artvin) Dam site on both the right and left side. The density (ρ), the Poisson’s ratio () the shear modulus (G), the bulk modulus (k) and the modulus of elasticity (E_SKY ) were calculated by using the propagation velocities of elastic waves (P and S waves) within the granodiorite which is dominant rock in the area. The free compressive strength (q_u ) of the rock mass at the dam site has been calculated using the shear wave velocity (V_s ), and the rippability of the rock mass was classified by using the longitudinal wave velocities (V_p ) obtained in the profiles where seismic measurements were done. The rock quality designation(RQD) features of granodiorite outcroped at the Deriner dam site was calculated by utilizing the crack number technique directly on the surface on granodiorite in seismic measurement profile at 20 different stations. The maps of the velocity distributions of the study area obtained in these measurements are given. The relationship between the percentage distribution of the RQD values of the granodiorite rock mass at the dam site and the V_s (m/s),G (MPa) and E_SKY (MPa) values obtained from the seismic refraction method are investigated. In the study, firstly, the scatter diagrams of these properties were ploted and linear relationships were found between the specified properties.

1237-1244

Authors: Barış SEMİZ1*

Öz Pamukkale (Denizli) bölgesinin kuzeydoğusunda yüzeyleyen Asartepe (LE2) ve Kızılburun (LE3 ve LE4) formasyonlarından alınan üç adet kil örneğinin fiziko-kimyasal, mineralojik ve termal özelliklerini incelemek için X-ışını floresans, termal analiz, X-ışını kırınımı, Atterberg limitleri ve tane boyu analizi yöntemleri kullanılmıştır. Farklı birimlerden alınan bu killerin kimyasal ve mineralojik bileşimleri arasında çok büyük farklılıkların olmadıkları tespit edilmiştir. Mineralojik olarak, kırmızı killerin (LE2) kuvars, az oranda hematit, kil minerali olarak ise illit, az oranda kaolinit, klorit/simektit ve klorit içerdiği belirlenmiştir. Marnlı killerin ise (LE3 ve LE4) kuvars, kalsit ve piroksen içerdikleri kil minerali olarak da illit ve az klorit, kaolinit ve klorit/simektit içerdikleri tespit edilmiştir. Kimyasal bileşim açısından, kırmızı killer yüksek miktarda SiO2 (%52.0), Fe2O3 (%7.7) ve Al2O3 (%19.2) içermekte marnlı killer ise daha az oranda SiO2 (%40.1-44.5) ve Al2O3 (%12.7-14.0) ve yüksek oranda CaO (13.2-16.5) ve MgO (%3.6-3.8) içerdikleri gözlenmektedir. Tüm kil örneklerinin kızdırma kayıplarının (%14.2-17.7) yüksek olduğu belirlenmiştir. Endüstriyel uygunluk değerlendirilmeleri kırmızı killerin yaygın tuğla imalatı için yeterli özelliklere sahip olduğunu göstermektedir. Bununla birlikte, marnlı killer ise ince cidarlı delikli ürünlerin imalatı için yeterli özelliklere sahip olup, bazı değişikliklerle yaygın tuğla imalatında da kullanılabilirler. Anahtar kelimeler: Kırmızı kil, Marnlı kil, Kil, Tuğla, Seramik Abstract X-Ray fluorescence, thermal analyses, X-Ray diffractions, Attenberg limits, and particle size analyses are used to determine mineralogical, physico-chemical, and thermal properties of three clays from the Asartepe (LE2) and Kızılburun (LE3 and LE4) formations from northeastern of the Pamukkale (Denizli) region. There are no significant differences between the samples with respect to their chemical and mineralogical compositions. Mineralogically, red clays (LE2) comprise mainly quartz and small amount hematite, illite as clay minerals, and chlorite, kaolinite and chlorite/smectite as minor clay minerals. Marl clays (LE3 and LE4) were also rich in quartz, calcite, and pyroxene minerals, illite and a small amount of chlorite, kaolinite and chlorite/smectite as clay minerals. Chemically, red clays consist of high amount of SiO2 (%52.0), Fe2O3 (%7.7) and Al2O3 (%19.2) and marly clays have also lower SiO2 (%40.1-44.5), Al2O3 (%12.7-14.0), and higher CaO (13.2-16.5) and MgO (%3.6-3.8) compositions. LOI (%14.2-17.7) contents of the all clay samples are high. As a result, in industrial suitability point of view, characteristics of red clays are suitable for common brick manufacturing. However, marly clays have favourable properties for thin-walled hollow brick production and can be used for manufacturing of common brick with some modification.