Pamukkale University Journal of Engineering Sciences

402-408

Authors: Ibrahim Khalil UMAR1, Samir BASHIR2

Abstract The study was aimed at identifying the factors contributing to truck driver’s involvement in an injury accident in Kano, Nigeria using Logistic regression. 248 truck drivers were interviewed using a questionnaire and relevant information on their involvement in injury accident was collected. The result of the survey shows that 52.8% of the drivers were involved in an injury accident at least once in their professional carrier and 80% of the drivers were below the age of 40years. Results from the regression analysis found the Average distance traveled/week (p=0.0057), average driving hours/day (p=0.0232), sleeping on the wheel (p=0.0004), and presence of co-driver (p=0.0003) to be statistically significant in contributing to driver’s involvement in an injury accident. Average distance traveled/week, sleeping on wheel and presence of co-driver were found to positively affect involvement in injury accident with OR values of 1.80, 3.61 and 3.94 respectively. The model was found to be good in classifying truck drivers’ involvement in injury accident with a reasonable level of accuracy (70%). Increased safety awareness among drivers by conducting seminars and organizing training sessions regularly will help reduce the involvement of truck drivers in accidents. Öz Bu çalışma, lojistik regresyon kullanarak Kano, Nijerya'da kamyon sürücülerinin karıştıkları yaralanmalı kazaların oluşumuna katkıda bulunan faktörleri tanımlamayı amaçlamaktadır. Çalışmada, 248 kamyon şoförü ile anket yapılmış ve yaralanmalı kazalara katkıları ile ilgili bilgiler toplanmıştır. Anketin sonucndau, sürücülerin %52.8'inin profesyonel kariyerlerinde en az bir kez yaralanmalı kaza geçirdiklari ve sürücülerin %80’inin 40 yaşın altında olduğu görülmüştür. Regresyon analizinden elde edilen sonuçlara göre; ortalama gidilen mesafe/hafta (p=0.0057), ortalama sürüş süresi/günü (p=0.0232), direksiyonda uyumak (p=0.0004) ve yardımcı sürücünün olması (p=0.0003) faktörlerinin sürücünün yaralanmalı trafik kazasına karışmasına istatistiksel olarak anlamlı katkılarda bulunduğu anlaşılmıştır. Gidilen ortalama mesafe / hafta, direksiyonda uyumak ve yardımcı sürücünün olması’nın OR değerleri sırasıyla 1.80, 3.61 ve 3.94 değerlerine sahiptir ve yaralanma kazaları artırıcı yönde etkilediği saptanmıştır. Bu model; kamyon sürücülerinin yaralanmalı trafik kazalarına karışmalarını incelemede başarılı bulunmuş olup, modelin kabul edilebilir bir güven seviyesinde çalıştığı görülmüştür (%70). Sürücüler arasında seminerler ve düzenli eğitimler tertip edilerek trafik güvenliği bilincinin arttırılması, kamyon sürücülerinin yaralanmalı trafik kazalarına karışmalarını azaltmaya yardımcı olacaktır. Anahtar kelimeler: Kaza, Yaralanmalı, Lojistik regresyon, Kamyon sürücüsü.

419-431

Authors: Ali MARDANI-AGHABAGLOU1* , Sultan Husein BAYQRA2 , Süleyman ÖZEN3 , Muhammet Gökhan ALTUN4 , Zia Ahmad FAQIRI5 , Kambiz RAMYAR6

Öz Geleneksel betonlara oranla hızlı üretimi, düşük maliyeti ve dayanıklılığının iyi olması silindirle sıkıştırılmış betonların (SSB) son zamanlarda dünyada yaygın olarak tercih edilmesine neden olmuştur. Söz konusu SSB, fabrikalar, petrol istasyonları, hava limanları, çeşitli endüstriyel zeminler, yollar ve barajlar gibi birçok alanda kullanılmaktadır. Normal betona kıyasla çok farklı üretim tekniğine sahip SSB’lerin karışım oranları çeşitli tasarım yöntemlerine göre belirlenmekte ve en çok tercih edilen yöntem olarak maksimum yoğunluk yöntemi dikkat çekmektedir. Bu çalışmada, SSB’lerin tasarım yöntemlerinden genel olarak bahsedilerek, maksimum yoğunluk yöntemi detaylı olarak açıklanmıştır. Ayrıca maksimum yoğunluk yöntemi ile tasarlanan SSB’ler ile ilgili çalışmalar özetlenerek bundan sonra yapılacak araştırmalar için önerilerde bulunulmuştur. Anahtar kelimeler: Silindirle sıkıştırılmış beton, Yüksek bağlayıcı yöntemi, Silindirle sıkıştırılmış baraj yöntemi, Mühendisler topluluğu yöntemi, Maksimum yoğunluk yöntemi. Abstract Roller compacted concrete (RCC) has been widely preferred in the world recently due to its rapid production rate, low cost and good durability compared to those of the traditional concrete. Having different production techniques from conventional concrete, RCC is used in many areas such as factories, oil stations, airports, industrial floor coverings, roads and dams. There are several methods for the proportioning of RCC mixtures, among which maximum density method is the most preferred one. In this study, the methods of designing of RCC mixtures are explained with an emphasis on the maximum density method. In addition, the previous studies on the RCC mixtures designed with the maximum density method are reviewed and suggestions are made for the future researches.

440-447

Authors: Ali Erdem ÇERÇEVİK1 , Özgür AVŞAR2

Öz Bu çalışmada, karga arama algoritması (CSA) kullanılarak sismik izolatörlü bir yapının izolasyon parametrelerinin optimizasyonu yapılmıştır. Bir kayma çerçevesi modeli ele alınarak tabanına izolasyon sistemi yerleştirilmiştir. Amaç, izolatör deplasman limitlerinin aşılmadan en düşük tepe ivmesini veren izolasyon sisteminin belirlenmesidir. Optimizasyon işlemleri için Matlab programı, yapısal analiz için ise SAP2000 programı kullanılmıştır. İki programın ortak çalışması için açık uygulama-programlama arayüzünden (OAPI) yararlanılmıştır. Yapısal analizler zaman tanım alanında yakın ve uzak saha etkilerine sahip gerçek deprem kayıtları kullanılarak yapılmıştır. Çalışma kapsamında ele alınan sismik izolatörlü yapının gerçekleştirilen doğrusal analizleri sonucunda izolatör deplasmanları sınırlandırılarak optimum izolatör periyodu ve sönüm oranı belirlenmiştir. Analizler farklı izolatör deplasman limitleri ve sönüm oranı aralıkları için yapılmıştır. Farklı deplasman limitleri ve sönüm oranı aralıklarında belirlenen optimum sonuçlar, deplasman üst limitine ulaşılarak elde edilmiştir. Yüksek sönüm oranının kat ivmelerinde artışa neden olması nedeniyle optimum izolasyon parametreleri genellikle en büyük sönüm oranı değerinde bulunmamıştır. Dolayısıyla, en düşük kat ivme değerlerinin elde edilmesi için optimum izolasyon sistem parametrelerinin belirlenmesi gerekmektedir. Kullanılan karga arama algoritması ile elde edilen optimum izolatör parametreleri benzer bir çalışmanın sonuçları ile kıyaslanarak geçerlilikleri ortaya konmuştur. Anahtar kelimeler: Sismik izolasyon, Optimizasyon, Karga arama algoritması, Yarı-Sezgisel algoritma, SAP2000 OAPI. Abstract In this study, isolation parameters of a seismic isolated structure were optimized via crow search algorithm (CSA). A shear frame model was generated with a base isolation system. The aim is to obtain isolation system parameters that result the minimum roof acceleration without exceeding the isolator displacement limits. The Matlab program was used for optimization operations and the SAP2000 program was used for structural analysis. The open application-programming interface (OAPI) was employed for the two programs to work together. Time history analyses were conducted using recorded near- and far-fault earthquake ground motions. Within the content of the study, linear isolator system parameters, which are the isolator period and damping ratio, were optimized through the linear time history analyses results by achieving the predefined aim. The analyses were performed for various isolation displacement limits and damping ratio ranges. The optimum results were determined at the range of various displacement limits and damping ratios by attaining the specified upper limits for displacement in all cases. Since higher damping ratios cause increased floor accelerations, optimum isolation parameters were achieved generally at the intermediate damping ratios well below the upper limits. Therefore, optimum isolation parameters are crucial for obtaining minimum floor accelerations. The verification of the optimum isolator parameters, which are achieved by the crow search algorithm employed, was made by comparing them with the results of a previous study.

455-461

Authors: Elif Deniz ATLAS1 , Mehmet Anıl KIZILASLAN2 , Ender DEMİREL3

Öz Geniş başlıklı savaklar sulama kanallarında ve akarsularda akımı düzenlemek ve debiyi ölçmek amacıyla yaygın olarak kullanılan su yapılarıdır. Bu çalışmada, bir deney kanalına yerleştirilen ön yüzü köşeli geniş başlıklı savağın membasındaki farklı istasyonlarda Akustik Doppler Hızölçer ile ölçümler yapılarak akım yapısı araştırılmıştır. Hız ve türbülans gerilmelerinin derinlikle değişimleri incelendiğinde savaktan uzak istasyonlarda tam gelişmiş akım için logaritmik hız dağılımları görülürken, savağa yakın bölgelerde çevrinti etkilerinin akım yapısını önemli miktarda değiştirdiği gözlenmiştir. Yüksek çözünürlükteki fotoğraflar sayısallaştırılarak farklı debiler için savak üzerinden geçen akıma ait su yüzü profilleri elde edilmiştir. Deneysel olarak elde edilen debi-derinlik ilişkileri ile Hall’un teorik sonuçları karşılaştırıldığında, sınır tabaka etkilerinin kuvvet yasasına göre hesaplandığı debi denkleminin hassasiyetinin düşük debide azaldığı görülmüştür. Anahtar kelimeler: Açık kanal, Geniş başlıklı savak, Türbülanslı akış, Akustik Doppler hızölçer (ADH). Abstract Broad crested weirs (BCW) are widely used hydraulic structures in streams and irrigation canals to control the flow and to measure the discharge. In this study, turbulent flow structure at the upstream of the sharp edged broad crested weir is investigated by means of Acoustic Doppler Velocimetry (ADV) measurements at different stations. Vertical distributions of velocity and turbulence stresses revealed that, while fully developed velocity distributions are observed at stations far from the weir, turbulence effects significantly alter the flow structure as the flow approaches to the weir. High-resolution photographs are digitized to extract water surface profiles of the flow through the weir for different flow rates. Comparison of the experimental results with the theoretical results shows that the accuracy of the theoretical solutions decreases for low flow rates, in which boundary-layer effects are calculated based on the power law.

468-480

Authors: Güray HATİPOĞLU1 , Zöhre KURT2

Abstract An alternative method to treat the nitrate-contaminated groundwater under the agricultural fields while providing economic benefit is called pump and fertilize. Pump and fertilize, while removing the nitrate in the groundwater, can reduce nitrate and pesticide requirement. However, up to date, there are no studies evaluating the effect of this application under different soil/climate conditions. In order to apply this technology in the field and to determine its effect, a feasibility study needs to be performed. Therefore, we constructed unsaturated zone groundwater models via HYDRUS 1D for one-hectare corn field in prevalent soils and under Eskişehir, Adana, Şanlıurfa, Düzce climates in Turkey. Our results indicated that even groundwater with 50 mg/L nitrate contamination could provide economic benefit to the agriculture especially where climates and soil types are similar to Şanlıurfa. In this climate using pump and fertilize technique saves 97 kg N/year in a 1-hectare farm. The technique was especially effective for fluvisol, vertisol soils as nitrate leaching are very low, and for cambisol soils since very high nitrogen use efficiency was seen for the climates present in Turkey. Our results indicated that in general the pump and treat efficiency is less effective in wet and cold climates, like in Düzce. As a general result of our study, we concluded that dry and warm climates with relatively permeable soils are more promising for the pump and fertilize application. Öz Tarım alanlarının altında bulunan nitratla kirlenmiş yeraltısuyunu temizlemenin ekonomik yarar amaçlı alternatif bir yolu pompala ve gübrele yöntemidir. Pompala ve gübrele yöntemi hem yeraltısuyunu kirlilikten arındırırken hem de nitrat, pestisit gibi gereksinimleri azaltabilir. Buna ragmen bugüne kadar bu prosesin değişik iklim ve toprak koşullarında ne düzeyde etkili olduğunu dair bir değerlendirme bulunmamaktadır. Bu tekniği arazide uygulayabilmek için öncesinde bir fizibilite çalışması gerekmektedir. Bu nedenle HYDRUS 1D ile doymamış bölgelerde 1 hektar mısır tarlasına karşılık gelecek yeraltısuyu modelleri yaparak Türkiye’de yaygın olan toprak tiplerinin hidrolojik özelliklerini derleyip Eskişehir, Adana, Şanlıurfa ve Düzce benzeri iklimlerde, pompala ve gübrele yöntemi için en çok gelecek vadeden koşulları bulduk. Çalışmamız bu teknolojinin Şanlıurfa benzeri çok daha kuru ve sıcak iklimlerde 50 mg/L nitrat değerinde bile oldukça karlı olduğunu ortaya koydu. Bu teknikle birlikte bu iklimde 1 hektar tarlada 97 kg N/yıl telafi edilebileceği görüldü. Aynı zamanda fluvisol ve vertisol toprak tiplerinde nitrat sızıntısı en düşükken, cambisol tipi topraklarda nitrojen kullanım verimi bütün iklimler için en yüksek düzeyde bulundu. Düzce gibi oldukça nemli ve soğuk iklimler için ise, bu yöntemin düşük azot kullanım verimleri ve yüksek nitrat sızıntıları nedeniyle uygun olmadığı görülmüştür. Sonuç olarak görece kuru iklimler ve geçirgen topraklar pompala ve gübrele yöntemi için uygun bulundu. Anahtar kelimeler: Hipotetik modelleme, Pompala & Gübrele, Kirli yeraltı suyu ile sulama.

488-495

Authors: Nevim GENÇ1* , Elif DURNA2

Öz Bu çalışmada membran biyoreaktör (MBR) sonrası membran prosesler (ultrafiltrasyon+nanofiltrasyon) ile arıtımı sağlanan sızıntı suyunun membran konsantre akımının yönetiminde, çevresel, ekonomik ve sosyal açıdan en uygun yöntemin Analitik Hiyerarşi Prosesi (AHP) kullanılarak belirlenmesi amaçlanmıştır. Evaporasyon, dolgu sahasına resirkülasyon, yakma, katılaştırma ve ileri arıtım alternatif bertaraf metotları arasından en uygun yöntemin belirlenmesinde kriter olarak, konsantre sızıntı suyu hacmi, suyun kompozisyonu, arıtım maliyeti, halkın onayı ve uygulanacak yöntemin esnekliği kriterleri seçilmiştir. AHP, Expert Choice 11 programı kullanılarak çözümlenmiştir. Analiz sonucunda alternatif yöntemlerin tercih sıralaması; Dolgu sahasına resirkülasyon (%31.8)>katılaştırma (%23.8)>ileri arıtım (%21.5)>yakma (%16.3)>evaporasyon (%6.6) şeklinde bulunmuştur. Bu sıralamanın oluşturulmasında her bir kriterin ağırlığının sıralaması ise; arıtım maliyeti (%49.2)>konsantre suyun içeriği (% 27.0)>konsantre suyun hacmi (%13.5)>arıtım yönteminin esnekliği (%6.5) >kamuoyu onayı (%3.7) şeklinde sıralanmıştır. Anahtar kelimeler: Analitik hiyerarşi prosesi, Bertaraf metodları, Konsantre yönetimi, Sızıntı suyu membran konsantresi. Abstract In this study, it was aimed to determine the most suitable method in terms of environmental, economic and social aspects by using Analytical Hierarchy Process (AHP) in the management of leachate concentrate which is formed after leachate treatment by membrane bioreactor (MBR) following membrane processes (ultrafiltration+nanofiltration). For determining the most appropriate disposal method among the alternative methods of evaporation, recirculation to landfill, combustion, solidification and advanced treatment, criterias determined as; the concentrated leachate volume, the composition of water, the cost of treatment, the public approval and the flexibility of the method. AHP was analyzed using Expert Choice 11 software. As a result of the analysis, the preferred ranking of alternative methods was found as recirculation (31.8%)> solidification (23.8%)> advanced treatment (21.5%)> incineration (16.3%)> evaporation (6.6%). The ranking of the weight of each criterion of this ranking is; cost of treatment (49.2%)> composition of concentrated water (27.0%)> volume of concentrated water (13.5%)> flexibility of treatment method (6.5%)> public approval (3.7%).

505-512

Authors: Malhun FAKIOĞLU1 , Mahmut Ekrem KARPUZCU2 , İsmail TORÖZ3 , Fatih YILDIZ4 , İzzet ÖZTÜRK5

Öz Yaklaşık 15 milyon nüfusuyla dünyanın en kalabalık şehirlerinden biri olan İstanbul’a birçok yüzeysel su kaynağından su temin edilmektedir. Şehir, son yıllarda bazı su kaynaklarında 2-MIB ve Geosmin gibi alg kökenli bileşiklerden kaynaklanan tat ve koku sorunu yaşamaktadır. Bu çalışmanın amacı, su arıtma tesislerinde tat ve koku bileşiklerinin gideriminin ölçüm ve değerlendirilmesinin yanı sıra, halen kullanılan giderim yöntemlerinin etkinliğinin arttırılmasına yönelik ilave tekniklerin tespit edilmesi ve yeni proseslerin önerilmesidir. Bu bağlamda ölçüm sonuçları değerlendirilerek, alternatif kimyasallar için çeşitli deneyler yapılmış ve önerilen yeni proseslere ait detaylı maliyet analizi gerçekleştirilmiştir. Sonuçlara göre, İSKİ’ye ait 5 büyük su arıtma tesisinde 2013-2016 yılları arasında ozonlamanın sağladığı giderim veriminin TOK, 2-MIB ve Geosmin için sırasıyla %2-14, %35-62 ve %34-52 aralığında değiştiği tespit edilmiştir. Çalışma kapsamında yapılan deneysel araştırma sonuçları, 10 mg/L toz aktif karbon uygulamasıyla 2-MIB (%50) ve Geosmin (%66) için en yüksek giderimin alum varlığında, en yüksek TOK gideriminin (%38) ise demir (III) klorür (FeCl3) varlığında gerçekleştiğini göstermektedir. UV254 parametresinin gideriminde her üç koagülanla %60-70 aralığında kalınmıştır. Bulanıklık gideriminde ise alum ve FeCl3’ün poli aluminyum klorüre (PACl) göre çok daha etkili olduğu görülmüştür. Çalışma kapsamında perokson prosesinin mevcut sisteme entegre edilebilirliği değerlendirilmiş, yapılan hesaplamalara göre kapasitesi 100,000 m3/gün olan bir su arıtma tesisinde (SAT) kurulacak perokson sistemi için birim maliyet 0.027 $/m3 (0.14 TL/ m3) olarak hesaplanmıştır. Bu değer ön ozonlamaya kıyasla %20 daha fazladır. Anahtar kelimeler: İçme suyu arıtımı, Tam ölçekli tesis, Tat ve koku, 2-MIB, Geosmin. Abstract Istanbul, one of the most crowded cities in the world with approximately 15 million population, has various surface water sources. The city is recently having taste and odor problem originating from 2-MIB and Geosmin due to algal blooms occurring in these water sources. The aim of this study is not only to evaluate the removal of taste and odor compounds in water treatment plants, but also to improve the efficiency of existing removal processes along with suggesting new processes that are effective for the removal of these compounds. In this context; measurements were evaluated along with performing the experiments for the alternative chemicals and a detailed cost analysis were made for the proposed new processes. In 5 main water treatment plants of ISKI, removal efficiencies with ozonation were 2-14% for TOC, 35-62% for 2-MIB and 34-52% for Geosmin, between the years 2013-2016. According to the experimental results, applying 10 mg/L powdered activated carbon with alum provided the highest removal efficiency for 2-MIB (50%) and Geosmin (66%) while TOC removal was higher with FeCl3 (38%). UV254 removal was within the range of 60-70% for all three coagulants. Turbidity removal was quite higher with FeCl3 compared to PACl. Finally, the applicability of peroxone process to the existing plants were evaluated. According to the calculations, unit cost for a water treatment plant with a 100,000 m3/day capacity was found as 0.027 $/m3 (0.14 TL/m3) for the peroxone system. This cost is 20% higher than a sole ozonation system.

519-523

Authors: Mehmet Altay ATLIHAN1*

Öz Bu çalışmada arkeolojik kazıyla çıkarılmış polimineral içerikli bir seramik numunenin gömü boyunca çevreden soğurduğu radyasyon dozu (eşdeğer doz) bulunmuştur. Eşdeğer dozun belirlenmesi lüminesans yaş tayini araştırmalarında önemlidir. Kullanılan numune feldispat, kuvars gibi minerallere ayrıştırılmadan polimineral içerikli ve ince tanecik tekniğine uygun olarak hazırlanmıştır. Kullanılan numune için ön ısıtma sıcaklığı deneysel işlemler sonucunda belirlenmiştir. Hazırlanan numune 200 °C’de 12 dk. süreyle ön ısıtmaya tutulmuştur. Jeolojik veya arkeolojik numunelerde eşdeğer dozun belirlenmesi için sıklıkla kullanılan yöntemlerden farklı bir yöntem çalışmamızda ilk defa kullanılmıştır. Çalışmamızda bu yöntemin ayrıntılarından ve gözlenen avantajlarından bahsedilmiştir. Elde edilen eşdeğer doz değerleri 5.17±0.09 ile 7.06±0.29 Gy arasında değişmektedir. Anahtar kelimeler: Polimineral, Seramik, Lüminesans, Optik uyarmalı lüminesans, Isı uyarmalı lüminesans (Termolüminesans), Eşdeğer doz. Abstract In this study the radiation dose absorbed from the surrounding area was determined for a polymineral ceramic sample that was found by an archeological excavation. Determination of equivalent dose is one of the critical points for luminescence dating researches. The sample used was prepared according to the polymeric content and fine grain technique without decomposing into minerals such as feldspar, quartz. The pre-heating temperature for the sample was determined as a result of experimental procedures. The prepared sample was preheated at 200 °C for 12 minutes. A different method was used for the first time in our study, which is different from the methods commonly used for determining the equivalent dose in geological or archaeological samples. The details and observed advantages of this method are mentioned in our study. The equivalent dose values obtained range from 5.17 ± 0.09 to 7.06 ± 0.29 Gy.

535-544

Authors: Derya TOKSÖZ1 , Işık YILMAZ2

Öz Mühendislik jeolojisinde tasarıma yönelik ön çalışmalarda zeminlerin sınıflandırılması önemli bir aşamadır. Bir zemine atanabilecek birkaç harf ya da sayı uygulayıcı mühendislere çok hızlı olarak bir fikir sağlamaktadır. Ulusal ve uluslararası zemin sınıflama sistemlerinde ince taneli zeminlerin sınıflandırılması plastisite abağı ile yapılmaktadır. Ancak, likit limit ve plastik limit deneylerini etkileyen bazı faktörlere bağlı olarak zemin sınıfının plastisite abağı ile belirlenmesi sırasında belirsizlikler oluşmaktadır. Ayrıca, tanımlama noktalarının kimi zaman sınıfları ayıran çizgiler üzerine veya yakınına düşmesi durumunda belirsizlik seviyesi artmaktadır. Bu çalışmada söz konusu belirsizlikleri en aza indirmek için daha önce geliştirilen bir bulanık sınıflama sürecinin uygulaması yapılmıştır. Söz konusu bulanık sınıflama sürecinde plastisite abağındaki tanımlama noktalarının sınırları ayıran çizgilere olan dik mekansal mesafeleri dikkate alınmıştır. Sigmoid fonk siyonu kullanılarak tanımlama noktalarının bulanık plastisite ve bulanık zemin değerleri hesaplanmıştır. Son olarak bulanık işlemciler yardımı ile bulanık zemin sınıfları elde edilmiştir. Önerilen bulanık sınıflama süreci 100 adet laboratuvar verisi üzerinde uygulanmış ve elde edilen bulanık zemin sınıfları klasik zemin sınıfları ile karşılaştırılmıştır. Anahtar kelimeler: Zemin sınıflaması, Plastisite abağı, Belirsizlikler, Bulanık küme kuramı. Abstract Soil classification is an important stage in preliminary studies for design applications in engineering geology. A few letters or numbers assigned to a soil provide rapidly an idea to engineers. The classification of fine grained soils in national and international soil classification systems is determined using plasticity chart. However, because of the factors affecting liquid and plastic limit tests, uncertainties can arise in classification of fine-grained soils when this approach is used. Furthermore, uncertainty level has increased in case points fall sometimes on the lines or near the lines. In this study, an application of a fuzzy classification routine which was suggested before to minimize these uncertainties was performed. In the suggested method, the spatial distances of the evaluation points on the chart from the lines were considered. The membership degrees that define the fuzzified soil and plasticity were determined by using sigmoid function. Finally, fuzzy soil classes were obtained by using fuzzy operators. The suggested fuzzy classification routine, was performed on classification of 100 fine-grained soil samples ad obtained fuzzy soil classes were compared with crisp soil classes.

559-571

Authors: Ayşenur AMİL1 , Ahmet ÇİL2 , Pınar AVCI3 , Ayşe MUHAMMETOĞLU4 , Naciye Nur ÖZYURT5

Öz Antropojenik etkiler ile yeraltısularının kirlenmesi dünya genelinde yaygın bir problemdir. Tarımsal faaliyetlerin yoğun olduğu alanlarda bilinçsiz kullanılan tarım ilaçları ve gübreler potansiyel kirletici olarak karşımıza çıkmaktadır. Kirliliğin önlenmesi, sürdürülebilir yeraltısuyu yönetimi açısından önemli hedeflerden biridir. Kirleticilerin yeraltısuyundaki bulunurlukları ve bollukları topoğrafik, jeolojik, hidrojeolojik, hidrolojik ve pedolojik çok sayıda parametreye bağlıdır. Bu parametrelerin kirletici taşınımı üzerindeki etkilerinin değerlendirildiği duyarlılık yöntemleri ile yeraltısuyunun kirlenmeye karşı alansal duyarlılığı belirlenebilmektedir. Duyarlılık haritalama yaklaşımlarında arazi kullanımı genellikle değerlendirilmemektedir. Oysa beslenim süreçlerini etkilediğinden arazi kullanımı yeraltısuyu duyarlılık haritalamasında önemli bir değişken olarak ortaya çıkmaktadır. Bu çalışmada Antalya Traverten Platosu’nda yer alan Altınova akiferinde SINTACS yöntemi ile yeraltısuyu duyarlılık haritaları oluşturulmuştur. Çalışma alanı karstik traverten ve dar bir alanda konglomera akiferlerinin yüzeylendiği yataya yakın bir bölgedir. Çalışma alanın %23’ünde yaygın olarak örtü altı yetiştiricilik yapılmakta ve sulama suyu yeraltısuyundan karşılanmaktadır. SINTACS hesaplamalarında etkin süzülme ve toprak sönümleme parametreleri değerlendirilirken örtü altı tarım alanları dikkate alınmıştır. Vadoz zon sönümleme kapasitesi ve akifer ortamı parametreleri açısından 2 farklı derecelendirme değeri için hesaplama yapılmış ve SINTACS-I ve SINTACS-II duyarlılık haritaları oluşturulmuştur. Çalışma kapsamında değerlendirmeye eklenen arazi kullanımı ile duyarlılık haritalarında aynı jeolojik birim içinde farklı duyarlılık sınıfları tanımlanmıştır. Oluşturulan SINTACS-I ve SINTACS-II haritalarına göre yüksek ve çok yüksek duyarlılıklı alanlar sırası ile %85 ve %96 olarak belirlenmiştir. Çalışma alanında varlığı ortaya koyulan geniş alanlara yayılan yeraltısuyunun yüksek-çok yüksek kirlenme olasılığı tarım kökenli kirleticilerin kullanımının kontrol altına alınmasını gerektirmektedir. Duyarlılık haritaları temel alınarak arazi kullanımı planlamaları yapılmalı ve kimyasal gübre ve ilaç kullanımını sınırlayan iyi tarım uygulamaları hızla uygulamaya alınmalıdır. Anahtar kelimeler: Duyarlılık haritası, Karst akiferi, SINTACS yöntemi. Abstract Groundwater pollution by anthropogenic impacts is a common problem throughout the world. Unconscious use of agrochemicals like pesticides and fertilizers particularly in areas where agricultural production is concentrated, results as potential pollutants. Prevention of pollution is one of the most important targets for sustainable groundwater management. Presence and abundance of contaminants in groundwater depends on a large number of topographical, geological, hydrogeological, hydrological and pedological parameters. The effects of these parameters on pollutant transport are evaluated, the spatial distribution of groundwater to pollution can be determined by using vulnerability methods. Land use, which is not generally evaluated in vulnerability mapping approaches, appears to be an important variable in groundwater vulnerability mapping. In this study, groundwater vulnerability maps are prepared by SINTACS method for Altınova aquifer which is located in Antalya Travertine Plateau. The study area is almost flat and covered by karstic travertine and the narrow conglomerate aquifer. 23% of the study area is widely covered by green houses and irrigation water is supplied from groundwater. In the SINTACS calculations, effective infiltration and unsaturated zone attenuation capacity parameters are taken into consideration. SINTACS-I and SINTACS-II vulnerability maps are calculated for 2 different grading values for the parameters of the effective infiltration and unsaturated zone attenuation. Relevant to the scope of the study, in vulnerability maps which added to the land use evaluation different vulnerability classes are defined within the same geological unit. According to the SINTACS-I and SINTACS-II maps, high and very high vulnerable areas are determined as 85% and 96%, respectively. The possibility of high-very high contamination of groundwater which is exposed to large areas of existence in the study area, requires the control of the use of agricultural origin pollutants. Land use planning should be made on the basis of vulnerability maps and good agricultural practices that limit the use of chemical fertilizers and pesticides should be implemented rapidly.

279-285

Authors: Celal Fadıl KUMRU1 , Oktay ARIKAN2

Öz Enerji iletim hatlarında incelenmesi gereken önemli konulardan biri de hatların meydana getirdiği elektrik alanın, çevresindeki yaşam alanları üzerindeki etkileridir. Yüksek gerilim nedeniyle oluşan elektrik alanın insan sağlığını etkilemesi ve olası atlama risklerinin engellenmesi için iletim hatları ile yaşam alanları arasında yeterli açıklıkların bırakılması gerekmektedir. Günümüzde, hızla artan nüfus ve genişleyen yerleşim alanları nedeniyle, havai iletim hatlarının yaşam alanları üzerinden geçtiği veya bu bölgelere yaklaştığı durumlarla karşılaşılabilmektedir. Bu nedenle, özellikle yaşam alanları içerisinde bulunan iletim hatlarının neden olduğu elektrik alan değerlerinin hesaplanması, ölçülmesi ve insan sağlığı bakımından kritik yaklaşma mesafelerinin belirlenmesi oldukça önemlidir. Bu çalışmada, çift devre 154 kV ve tek devre 400 kV’luk iki iletim hattından oluşan enerji iletim sisteminin ayrı güzergâhlarda olması ve deplase edilerek tek devre üzerinde toplanması durumları dikkate alınarak elektrik alan analizleri gerçekleştirilmiştir. Modelleme çalışması, sonlu elemanlar yöntemi kullanan Comsol Multiphysics yazılımı ile gerçekleştirilmiştir. Elde edilen sonuçlar yardımıyla, uluslararası kriterlere uygun olarak güvenli yaklaşma mesafeleri belirlenmiştir. Anahtar kelimeler: Elektrik alan analizi, Enerji iletim hatları, Sonlu elemanlar yöntemi. Abstract One of the important topics to be examined in the energy transmission lines is the effects of the electric field generated by the lines on the public areas around it. It is essential to leave enough spaces between the transmission lines and the living areas in order to prevent the risks of potential discharges and the electric field caused by high voltage. Today, due to the rapidly growing population and expanding residential areas, the situations where overhead transmission lines pass through or get close to living spaces can be encountered. Therefore, it is very important to calculate and measure the electrical field values caused by the transmission lines in the living areas and to determine the critical safe right of way distances in terms of human health. In this study, electric field analysis are performed by taking into account two lines, double circuit 154 kV and single circuit 400 kV, for separate routes and displaced on single tower. Modeling study is performed by Comsol Multiphysics software based on finite element method. By the help of the results obtained, safe right of way distances are determined in accordance with international criteria.

295-300

Authors: Mehmet Aytaç CINAR1

Abstract Medium power transformers are responsible of the great part of total power losses in the grid. With EN50588-1 regulation, no-load and load losses have strictly classified fo r high-efficient transformer designs. Manufacturers are currently focusing on obtaining the most efficient design with minimum cost. In this paper, manufacturing feasibilities of Si-Fe graded distribution transformers, considering the requirements of EN50588-1 regulation, are investigated. Eleven different steel types in three grades are evaluated using twenty different electrical designs. A prototype transformer was both simulated and experimentally tested to verify the results of design studies. Obtained results show that the manufacturing of A0 and AA0 class transformers are feasible using Si-Fe grades with suitable manufacturing methods. However, amorphous materials seem to be a mandatory choice for AAA0 class transformers in technical manner. Öz Dağıtım transformatörlerinde meydana gelen güç kayıpları elektrik şebekesindeki toplam kayıpların büyük kısmını oluşturmaktadır. EN50588-1 standardı ile yüksek verimli transformatörlerde izin verilen en yüksek boşta ve yükte güç kayıpları yeniden düzenlenmiştir. Elektriksel kısıtlara ek olarak, transformatör üreticileri için maliyet parametresi önemli de bir kriter olmaktadır. Bu çalışmada, EN50588-1 standardında belirtilen kayıp sınıflarındaki dağıtım transformatörlerinin Si-Fe nüve malzemeleri ile üretim imkanı Teknik ve ekonomik yönden değerlendirilmektedir. Bu amaçla, üç ayrı sınıftaki onbir farklı Si-Fe nüve malzemesi kullanılarak yirmi farklı elektriksel tasarım gerçekleştirilmiş olup, bu tasarımların üretilebilirliği teknik ve ekonomik açıdan değerlendirilmiştir. Elde edilen sonuçlar, uygun üretim yöntemleri ile A0 ve AA0 kayıp sınıflarındaki transformatörlerin Si-Fe malzemeler ile üretilebileceğini, fakat AAA0 kayıp sınıfındaki dağıtım transformatörü üretimi için amorf malzeme kullanımının zorunlu olduğunu ortaya koymaktadır. Anahtar kelimeler: Transformatör, Tasarım, Üretilebilirlik, Si-Fe malzeme, EN50588-1.

312-317

Authors: Ümit Çiğdem TURHAL1 , Yavuz BÜYÜKKOÇAK2

Öz Nesnelerin doğru olarak algılanması, ortam aydınlatmasının uygunluğu ile direk olarak ilişkilidir. Bu uygunluk seviyesi, lüksmetre olarak bilinen ve noktasal olarak ölçüm yapan bir ölçüm aleti ile tespit edilmektedir. Ancak, noktasal bazda yapılan bu ölçümlerin, maliyet, uzun işlem süreleri gibi bazı dezavantajları vardır. Son yıllarda bu dezavantajları ortadan kaldırmak için CCD kamera, cep telefonu ve video kameranın lüksmetre olarak kullanıldığı çalışmalar yapılmıştır. Bu çalışmalarda, sözü edilen cihazlar direk olarak ışık kaynağının karşısına yerleştirilerek lüksmetre gibi bir ışık toplayıcı olarak kullanılmışlardır. Sonrasında, yakalanan kaynak görüntüleri kullanılarak görüntü işleme ile aydınlatma şiddeti hesaplamışlardır. Sunulan bu çalışmada, kamera direk lüksmetre olarak kullanılmamıştır. Ancak ortamın tamamını temsil eden genel bir görüntü alınmıştır. Aydınlatma şiddeti hesabı için görüntü işlemeye dayalı yeni bir yöntem sunulmuştur. Alınan görüntü homomorfik filtreleme ile frekans düzleminde bileşenlerine ayrılmış, kaynak aydınlatmasını temsil eden aydınlatma bileşeni, alçak geçiren filtre ile tespit edilmiştir. Bu bileşeninin ortalama piksel değeri hesaplanmış ve aydınlatma şiddeti olarak tanımlanmıştır. Önerilen yöntemin kullanılabilirliğinin testi için ortam aydınlatmasını tanımlayan lüksmetre ölçüm sonuçları ile hesaplanan sonuçlar istatistiksel olarak analiz edilmiştir. Bu analiz sonuçları, ölçüm ve hesaplama değerleri arasında tatmin edici R2 değerleri ile bir lineer ilişki olduğu göstermiştir. Anahtar kelimeler: Işık kaynağı, Aydınlatma şiddeti, Homomorfik filtreleme, Lüksmetre, Fourier dönüşümü. Abstract The correct perception of objects is directly related to the suitability of the ambient illumination. This level of conformity is determined by a measuring instrument which is known as luxmeter which measures on point based. However, these measurements made on a point basis have some disadvantages such as cost, long processing times. In order to eliminate these disadvantages in recent years, there have been studies in which CCD cameras, mobile phones and video cameras have been used as luxmeters. In these studies, said devices are placed directly opposite the light source and used as a light collector such as a luxmeter. They then calculated the illumination intensity by digital image processing techniques using aquired source images. In this study, the camera is not used directly as a luxmeter. However, an overall image representing the entire environment is taken. A new method based on image processing is presented for illumination intensity calculation. The image acquired is separated into its frequency components in the frequency plane by the homomorphic filtering, and the illumination component representing the source's illumination is detected by the low pass filter. The average pixel value of the illumination component is calculated and defined as illumination intensity. In order to test the usability of the proposed method, the measured illumination intensity with a luxmeter and the computed results of the developed method are statistically analyzed. The results of this analysis showed that there was a linear relationship between the measurement and calculation values with satisfactory R2 values.

328-334

Authors: Evren DEĞİRMENCİ1 , Okan YALÇIN2 , Özge ÇEKİRGE3 , Cansu GELGEÇ4 , Zülal KIZILASLAN5 , Ülkü ÇÖMELEKOĞLU6

Öz Abstract Beyin osilasyonlarının nicel analizi, başta epilepsi olmak üzere çeşitli beyin patolojilerinde beyin dinamiklerinin anlaşılmasına katkıda bulunur. Bu çalışmada dalgacık dönüşümü temelli yeni bir nicel yaklaşım kullanılarak beyin osilasyonlarının enerji değişimlerinin saptanması ve haritalanması amaçlanmıştır. Oluşturulan sinyallerin analizinde EEG’yi dört temel alt frekans bandına ayrıştıran ve ardından bu bantların enerji değerlerini nicelleştiren bir yaklaşım önerilmiştir. Ayrıca, bu enerji değerleri kullanılarak kafa yüzeyi enerji haritaları oluşturulmuştur. Önerilen yöntemi test etmek için CHB-MIT Scalp EEG Database veri tabanından alınan epilepsili hastalara ait EEG kayıtları kullanılmıştır. Analiz edilecek sinyaller nöbet anı ortada olmak üzere nöbet süresi uzunluğu kadar öncesi ve sonrasını kapsayacak şekilde tüm kayıttan ayrılarak hazırlanmıştır. Elde edilen sayısal veriler kullanılarak her bir alt bant enerji yüzdesi için nöbet öncesi, nöbet anı ve nöbet sonrası enerji farklılıkları istatistiksel olarak da karşılaştırılmıştır. Bu çalışmada sunulan yöntemin epilepsi ve diğer beyin patolojileri için kayıtlanan tüm EEG’ler için uygulanarak beyin dinamikleri hakkında bilgi edinilebileceği ve aynı anda çok sayıda montajdan kayıt alınması durumunda beyin patolojilerine yol açan odakların belirlenmesinde diğer beyin görüntüleme yöntemleriyle birlikte kullanılabileceği düşünülmüştür. The quantitative analysis of brain oscillations has an importance in understanding brain dynamics of several brain pathologies. In this study, it is purposed to determine and map the change in the energy of brain oscillations using a new quantitative approach, based on wavelet transform. An approach, seperating the EEG records to four main sub-band and then quantizing the energy values of them, is suggested. Moreover, energy maps of scalp surface are formed by using these energy values. To test the suggested method, EEG records of epileptic patients which had been obtained from CHB-MIT Scalp EEG database were utilized. The signals which would be analyzed were prepared such that the seizure was in the middle and the signal consists of pre-seizure and post-seizure as long as the seizure time. Then, by using the data obtained, energy differences during pre-seizure, seizure and post-seizure were compared for each sub-band energy percentage. It is thought that the suggested method can be applied to EEGs recorded for epilepsy and other pathologies to be informed about brain dynamics. In addition, in case of getting records simultaneously from several montages, the method can be used for localization of sources causing brain pathologies with other brain imaging techniques. Anahtar kelimeler: Epilepsi, EEG, Nicel analiz, Beyin enerji haritası, Dalgacık dönüşümü. Keywords: Epilepsy, EEG, Quantitative analysis, Brain energy map, Wavelet transform. Abstract The quantitative analysis of brain oscillations has an importance in understanding brain dynamics of several brain pathologies. In this study, it is purposed to determine and map the change in the energy of brain oscillations using a new quantitative approach, based on wavelet transform. An approach, seperating the EEG records to four main sub-band and then quantizing the energy values of them, is suggested. Moreover, energy maps of scalp surface are formed by using these energy values. To test the suggested method, EEG records of epileptic patients which had been obtained from CHB-MIT Scalp EEG database were utilized. The signals which would be analyzed were prepared such that the seizure was in the middle and the signal consists of pre-seizure and post-seizure as long as the seizure time. Then, by using the data obtained, energy differences during pre-seizure, seizure and post-seizure were compared for each sub-band energy percentage. It is thought that the suggested method can be applied to EEGs recorded for epilepsy and other pathologies to be informed about brain dynamics. In addition, in case of getting records simultaneously from several montages, the method can be used for localization of sources causing brain pathologies with other brain imaging techniques.

342-346

Authors: Eren KÜREN1 , Akın CELLATOĞLU2

Abstract Replica correlation is performed for reaching better data transfer results in communication systems. The use of a pulse code signal pattern with replica correlation detection in a transmitted pulse packet is an important requirement to ensure high performance in noisy communication channels. In this paper, a BPSK modulation design with a system software is proposed to study the performance under varied noise inclusions in the system channels. Using this design, 7-cell and 9-cells replica correlation model are applied to get lossless data in communication systems. The results are produced to show the improved performance of the system in pulse type communication. Öz İletişim sistemlerinde daha iyi veri aktarım sonuçlarına ulaşmak için yenileme korelasyonu uygulanmıştır. İletilen darbe paketinde çoğaltma korelasyon tespitine sahip bir darbe kodlu sinyal örüntüsü kullanılması, gürültülü iletişim kanallarında yüksek performans sağlanmasını sağlayan önemli bir gerekliliktir. Bu yazıda, bir sistem yazılımı ile bir BPSK modülasyon tasarımı, kanallardaki çeşitli gürültülü ortamlar altında performansı incelemek için önerilmiştir. Bu tasarımı kullanarak, iletişimde kayıpsız veri elde etmek için 7 hücreli ve 9 hücreli çoğaltma korelasyon modeli uygulanmaktadır. Darbe tipi iletişim sistemlerinde sistemin gelişmiş performansını gösteren sonuçlar üretilmiştir. Anahtar kelimeler: BPSK, Gauss, Replika, Korolasyon, İletişim, Sinyal işleme.

352-358

Authors: Volkan TUNALI1 , Mehmet Ali Aksoy TÜYSÜZ2

Abstract Software systems are usually designed in a modular and hierarchical fashion, where functional responsibility of a system is decomposed into multiple functional software elements optimally such as subsystems, modules, packages, classes, methods, and functions. These elements are coupled with each other with some kind of dependency relationships to some degree, and their interactions naturally form a graph or network structure. In this study, we generated the static function-call graphs of several open-source software systems, where functions were the most basic type of interacting elements calling each other. Then, we analyzed the call graphs both visually and topologically using the techniques of complex network analysis. We found the call graphs to reveal scale-free and small-world network properties similar to the findings of the previous studies. In addition, we identified the most central and important functions in each call-graph using several centrality measures. We also performed community analysis and found that the call graphs exhibited a tendency to form communities. Finally, we showed that analysis of static function-call graphs of software systems through complex network analysis has the potential to reveal useful information about them. Öz Yazılım sistemleri genellikle sistemin işlevsel sorumluluğunun optimal bir şekilde altsistemler, modüller, paketler, sınıflar, metodlar, ve fonksiyonlar gibi çok sayıda işlevsel yazılım elemanına ayrıştırıldığı, modüler ve hiyerarşik bir biçimde tasarlanırlar. Bu elemanlar birbirleriyle çeşitli ilişki türleri ile bağlıdırlar ve bunların etkileşimleri doğal olarak bir graf veya ağ yapısı oluşturur. Bu çalışmada, etkileşim halindeki en temel eleman türü olarak birbirini çağıran fonksiyonları dikkate alarak, çeşitli açık-kaynak yazılım sistemlerinin statik fonksiyon-çağırma graflarını oluşturduk. Ardından, karmaşık ağ analizi teknikleri kullanarak, çağırma graflarını hem görsel hem de topolojik olarak analiz ettik. Daha önceki çalışmaların bulgularına benzer olarak, grafların ölçekten-bağımsız ve küçük-dünya ağı özellikleri sergilediklerini gördük. Ek olarak, çeşitli merkezîlik ölçütleri kullanarak, her bir çağırma grafındaki en merkezi ve önemli fonksiyonları tespit ettik. Ayrıca, topluluk analizi gerçekleştirdik ve çağırma graflarının topluluk oluşturma eğilimi gösterdiğini bulduk. Son olarak, yazılım sistemlerinin statik fonksiyon-çağırma graflarının karmaşık ağ analizi yoluyla analizinin, sistemlerle ilgili yararlı bilgiler sağlama potansiyeli olduğunu gösterdik. Anahtar kelimeler: Fonksiyon-çağırma grafı, Açık-kaynak yazılım, Karmaşık ağ analizi, Ağ merkezîliği, Ağ bilimi.

371-384

Authors: Müslüm ALTUN1 , Mustafa TÜRKER2

Öz Kentsel alanlarda uzaktan algılama görüntülerinden bina, ağaç, araç, vb. coğrafi nesnelerin otomatik olarak tespiti oldukça gerekli ve önemlidir. Bu çalışmada, çok yüksek konumsal çözünürlüklü renkli (Kırmızı, Yeşil, Mavi) stereo insansız hava aracı (İHA) görüntülerinden kentsel alanlarda sabit araçların tespiti yapılmıştır. Kullanılan yaklaşımın ilk adımında stereo İHA görüntülerinden sayısal yüzey modeli (SYM) oluşturulmaktadır. Sonra, SYM verisinden sayısal arazi modeli (SAM) ve SYM kullanılarak İHA görüntülerinden ortofoto oluşturulmaktadır. Ardından, yalnız yer üstü nesneleri elde etmek için SYM ve SAM verilerinin farkı alınarak normalize edilmiş sayısal yüzey modeli (nSYM) hesaplanmaktadır. Daha sonra, elde edilen nSYM verisi ek bant olarak kullanılmak suretiyle ortofotonun çoklu çözünürlük segmentasyonu ve ardından nesne-tabanlı sınıflandırması yapılmaktadır. Yaklaşım, Hacettepe Üniversitesi, Beytepe Yerleşkesi’nde farklı özelliklere sahip iki alan üzerinde uygulanmıştır. Oluşturulan referans veriyle yapılan karşılaştırma neticesinde, araç tespiti doğruluğu birinci test alanı (Alan#1) için %78.53 ve ikinci test alanı (Alan#2) için %92.15 olarak hesaplanmıştır. Elde edilen sonuçlar, önerilen yaklaşımla sabit araçların çok yüksek konumsal çözünürlüklü İHA görüntülerinden tespitinin yüksek doğrulukla yapılabildiğini göstermiştir. Anahtar kelimeler: İnsansız hava aracı (İHA), Ortofoto, Sayısal yüzey modeli (SYM), Sayısal arazi modeli (SAM), Segmentasyon, Sabit araç tespiti. Abstract It is very essential and important in urban areas for the automatic detection of geographical objects such as buildings, trees, and vehicles by using remotely sensed images. In this study, the stationary vehicles were detected from very high spatial resolution stereo color (Red, Green, Blue) unmanned aerial vehicles (UAV) images in urban areas. In the first step of the approach used, digital surface model (DSM) is generated from the stereo images. Then, digital terrain model (DTM) is generated from the DSM, and by using the DSM orthophotos are generated from IHA images. Next, the normalized digital surface model (nDSM) is calculated by taking the difference between the DSM and DTM to obtain only the ground objects. After that, using the obtained nDSM data as an additional band, the multi-resolution segmentation and then object-based classification of the orthophoto are carried out. The approach was applied on two areas with different characteristics at Hacettepe University, Beytepe Campus. After comparing the results with the reference data, the vehicle detection accuracy was computed as 78.53% for the first test field (Field # 1) and it was computed as 92.15% for the second test field (Field # 2). The results show that the detection of stationary vehicles from very high spatial resolution UAV images can be performed with high accuracy using the proposed approach.

392-401

Authors: Sabri UZUNER1 , Nihat AKKUS2 , Metin TOZ3

Abstract In this study a five Degrees of Freedom (DOF) serial robot manipulator was designed and implemented. The inverse kinematics problem, which has not exact analytical solution (only one inverse kinematic solution for a predefined end effector position in three dimensional space), of the robot mechanism was solved by using the combination of the analytical method and a simple search method. In order to use the proposed method in real-time applications, the method is designed so that it can be used to solve the inverse kinematics problem for the next point of the end-effector while the mechanism is working. Moreover, so that to control the implemented mechanism, a user interface program was written by using Visual Basic programming language. Finally, the proposed inverse kinematic solution method was tested on two different trajectories, an arc shaped trajectory that composed of 58 points and a linear trajectory divided into 29 points. The obtained results revealed that the proposed method can be used successfully in solving the inverse kinematic problem of the designed mechanism. Öz Bu çalışmada, beş serbestlik derecesine (SD) sahip bir seri robot manipülatörü tasarlanmış ve test edilmiştir. Robot mekanizmasının kesin analitik çözümü (üç boyutlu uzayda önceden tanımlanmış bir uç işlevcisi konumu için yalnızca bir ters kinematik çözümü) olmayan ters kinematik problemi, analitik yöntem ve bir basit arama metodu kombinasyonu kullanılarak çözülmüştür. Önerilen yöntem, gerçek zamanlı kullanılabilmesi için mekanizma çalışırken uç işlevcinin gideceği bir sonraki nokta için çözüm yapılabilecek şekilde tasarlanmıştır. Gerçekleştirilen mekanizmayı kontrol etmek için Visual Basic programlama dili kullanılarak bir kullanıcı arayüzü programı yazılmıştır. Son olarak, önerilen ters kinematik çözüm yöntemi 58 noktadan oluşan yay şeklinde bir yörünge ve 29 noktaya bölünmüş doğrusal bir yörünge olmak üzere iki farklı yörüngede test edilmiştir. Elde edilen sonuçlar, önerilen yöntemin tasarlanan mekanizmanın ters kinematik problemini çözmede başarıyla kullanılabileceğini ortaya koymuştur. Anahtar kelimeler: 5 SD seri robot, Ters kinematik, İleri kinematik, Basit arama algoritması, Robotik kol.

1-8

Authors: Yaşar PALA1 , Semih BEYÇİMEN2*

Öz Bu çalışmada iki ucunda dönme ve ötelenme yayı bulunan bir Euler-Bernoulli kirişin serbest titreşimi incelenmiştir. Farklı yay katsayılarına göre hem simetrik hem de simetrik olmayan durumlara göre frekans tabloları ve mod şekilleri oluşturulmuştur. Yay sabitleri değiştirilerek birçok durum incelenmiş ve yorumlanmıştır. Yüksek frekanslarda yay sabitlerinin frekanslar üzerine etkisinin son derece azaldığı ve iki frekans arasındaki farkın sabit bir değere yaklaştığı bulunmuştur. Anahtar kelimeler: Karma mesnetler, Yay, Kiriş, Serbest Titreşim Abstract In this study, the free vibration of a Euler-Bernoulli beam with rotating and transitional springs at both ends has been investigated. According to different spring coefficients, frequency tables and mode shapes have been created for both symmetric and non-symmetric cases. By changing spring constants, many conditions have been examined and interpreted. It has been found that the effect of spring constants on frequencies is extremely low at high frequencies and the difference between two frequencies approaches to a constant value.

21-29

Authors: Volkan ATATUG1 , Seyfettin BAYRAKTAR2*

Abstract In the present study, aerodynamic properties of modified generic pickup trucks were investigated by means of finite volume method. Steady, three-dimensional and turbulent flows over the pickup trucks were solved by standard k-epsilon turbulence model. An experimentally investigated two-dimensional pickup truck found in the open literature was used as a benchmark case and some modifications were done on it by closing the sides of the bed first. Then a tonneau was used to close the top of the box and finally, a canopy was used to cover the box completely from the tailgate to the cab roof. Simulations reveal that such modifications that were done on the reference case improve the aerodynamic characteristics of the vehicles in terms of drag coefficient. With respect to the original case, the drag coefficient reduces approximately 50%, 30% and 20% by using a canopy, a tonneau and closing all sides except top of the bed. Such decreases in drag coefficient was achieved because every modification prevents the flow separation more effectively around the bed and behind the cab. Regardless of the shape of the bed, the drag coefficient decreases with increasing Reynolds (Re) number up to Re=120103. It seems that this is the critical Reynolds number since drag coefficient does not change considerably with Re any more. Öz Bu çalışmada, modifiye edilerek oluşurulmuş kamyonetlerin aerodinamik özellikleri sonlu hacimler metodu ile incelenmiştir. Kamyonetler etrafındaki daimi, üç-boyutlu ve türbülanslı akışlar standart k-epsilon türbülans modeli ile çözülmüştür. Açık literatürde bulunan ve deneysel olarak iki-boyutlu-olarak incelenmiş bir kamyonet referans alınarak, kasası üzerinde bir takım modifikasyonlar yapılmıştır. Bunun için, kasanın yanlarının dışında, üst kısmı da düzlemsel bir yüzeyle örtülmüştür. Son olarak, kasanın üstü, yanlarıyla beraber kamyonet kasasından kabin üst yüzeyine kadar her tarafından tamamen kapatılmıştır. Yapılan simülasyonlar, referans araç üzerinde yapılan değişikliklerin, direnç katsayısı dikkate alındığında, araçların aerodinamik karakteristiklerini iyileştirdiğini ortaya koymuştur. Orijinal duruma nazaran aracın kabinden kasanın üstüne kadar kaplanmasıyla %50, kasanın arka, üst ve yanlarının kapatılmasıyla %30 ve sadece kasanın arka ve yanlarının kapatılıp üst tarafının açık bırakılmasıyla direnç değerinde, %20 düşüş sağlanmıştır. Dirençteki bu azalmaların sebebi, kasa etrafında ve kasa ile kabin arasındaki bölgede akış ayrılmasının önlenmesidir. Kasanın şekli ne olursa olsun, direnç katsayısı Reynolds (Re) sayısının Re=120103‘e kadar arttırılmasıyla azalmıştır. Bu değerden sonra direnç değerleri Re sayısıyla artık çok fazla değişmediği için bu değerin kritik Reynolds sayısı olduğu görülmüştür.

37-44

Authors: Bertan BEYLERGİL1*

Öz Bu çalışmada, tek-katlı kompozit dalgalı yayların bası yükü altındaki mekanik davranışları nümerik olarak incelenmiştir. Nümerik analizler, Ansys Workbench ve ACP Modülü sonlu elemanlar programı kullanılarak yapılmıştır. Numerik doğrulama çelik dalgalı yay probleminin nümerik sonuçları ile analitik sonuçlar karşılaştırılarak yapılmıştır. Doğrulamadan sonra, sonlu elemanlar modeli bu çalışma için genişletilmiştir. Kompozit malzeme olarak karbon fiber/epoksi ve cam fiber/epoksi seçilmiştir. Tasarım parametreleri olarak dalga sayısı (4, 6 ve 8) ve kompozit kalınlığı (tabaka sayısı; 4, 6, 8, 10 ve 12) ele alınmıştır. Bu tasarım parametreleri ve malzeme türleri için yay rijitlikleri hesaplanmış ve çelik yay ile kıyaslamalar yapılmıştır. Yayların hasar yükleri, Tsai-Wu hasar kriteri kullanılarak belirlenmiştir. Buna ek olarak, hibritleştirme etkisinin yayın mekanik davranışa etkisi incelenmiştir. Nümerik sonuçlar, kompozit tasarım parametreleri doğru olarak seçildiğinde çeliğe yakın rijitlik değerlerinin ve yayda önemli ağırlık azaltımının sağlanabileceğini göstermiştir. Anahtar kelimeler:Kompozit, Dalgalı yay, Rijitlik, Sonlu elemanlar analizi Abstract In this study, the mechanical behavior of single-turn composite wave springs under compressive loads were investigated numerically. Numerical verification of the finite element (FE) model was carried out by comparing the numerical results against analytical calculations. After verification, the FE model was extended to this study. As spring material, carbon fiber/epoxy and E-glass fiber/epoxy were selected. As design parameters, the number of waves (4, 6 and 8) and the thickness of the wave spring (number of plies; 4, 6, 8, 10 and 12) were considered. The stiffness of the composite wave springs was determined by varying these design parameters and material types. The composite spring stiffness values were compared with those made of steel. The failure loads of the wave springs were determined by using Tsai-Wu failure criteria. Additionally, the hybridization effect on the mechanical response of wave springs was investigated. The numerical results showed that it was possible to obtain stiffness values which is comparable with that of steel spring and significant reduction in spring weight if the composite design parameters were selected properly.

51-53

Authors: Ali Serdar VANLI1* , Anıl AKDOĞAN2 , Meltem ERYILDIZ3

Abstract Protection of molten magnesium is one of the most important issues for existing and potential magnesium users. An effective melt protection system is necessary for safety reasons as well as minimizing expensive metal losses. Since SF6 has an extremely high global warming potential, HFC-134a is an effective solution in many applications. In this study, surface films formed on molten AZ91A alloy under HFC-134a/N2 atmosphere are examined in various parameters such as molten metal temperatures, exposure times, concentrations and flow rates of the protective gases. The obtained surface films as a result of the experiments were analyzed by optical microscope. The Taguchi experimental design method was used to determine the optimum process parameters. Process parameters provide the best protective layer on the melt; exposure time of 60 min, molten magnesium temperature of 660 °C, concentration of 0.30% vol., and the flow rate of protective gas mixture of 600 l/h. were determined. Öz Ergimiş magnezyumun korunması, mevcut ve potansiyel magnezyum kullanıcıları için en önemli konulardan biridir. Pahalı metal kayıplarının en az seviyeye indirilmesinin yanı sıra güvenlik gibi nedenlerinden de ötürü, etkili bir ergiyik koruma sistemi gereklidir. SF6, son derece yüksek bir küresel ısınma potansiyeline sahip olduğundan, HFC-134a birçok uygulamada etkili bir çözümdür. Bu çalışmada, HFC-134a/N2 atmosferi altında ergimiş AZ91A alaşımında oluşan yüzey filmleri, farklı ergimiş metal sıcaklıkları, temas süreleri, konsantrasyonları ve koruyucu gaz debileri gibi çeşitli parametrelerde incelenmektedir. Optimum işlem parametrelerinin belirlenmesi için Taguchi deneysel tasarım yöntemi kullanılmıştır. Deneyler neticesinde elde edilen yüzey filmleri optik mikroskop ile analiz edilmiştir. Proses parametrelerinin ergiyik üzerinde en iyi koruyucu tabaka sağlayanları; 60 dakikalık temas süresi, 660 °C ergimiş magnezyum sıcaklığı, % 0.30 hacimsel gaz konsantrasyon ve 600 l/h'lik koruyucu gaz karışım debisi olarak belirlenmiştir. Anahtar kelimeler: Florin içerikli koruyucu gaz, HFC-134a, Yüzey filmi oluşumu, Ergiyik magnezyumun korunması, Taguchi deneysel tasarım

68-74

Authors: Hasan GEDİKLİ1* , İsmail ÖZEN2

Öz Bu çalışmada, AISI 1020 çelik ve Ti-6Al-4V titanyum alaşım malzemelerinin katı partikül (parçacık) erozyon davranışları deneysel ve sayısal olarak incelenmiştir. Deneyler ve sayısal simülasyonlar, farklı partikül çarpma hızları (100, 127, 170, 210, 250 m/s) ve açıları (20, 30, 45, 60, 90°) için gerçekleştirilmiştir. Bununla birlikte, aynı malzemelerin bir helikopter pali aşınma kalkanındaki erozyon performansları, 0° hücum açısı ve 230 m/s çarpma hızı şartlarında MIL-STD-3033 standartına göre yapılmışken sayısal erozyon analizleri Eulerian-Lagrangian yaklaşımlı ayrık faz metodu ve ampirik erozyon eşitliği kullanan ticari ANSYS_Fluent 15.0 paket programı ile gerçekleştirilmiştir. Çalışmadan elde edilen sonuçlara göre, sayısal sonuçlar deneysel veriyle iyi derecede uyumlu ve AISI 1020 çeliğinin kalkan yüzeyindeki erozyon performansı Ti-6Al-4V alaşım malzemesinden daha iyi elde edilmiştir. Anahtar kelimeler: Katı partikül erozyonu, Hesaplamalı akışkanlar dinamiği, Helikopter pali, Aşınma kalkanı, AISI1020, Ti-6Al-4V Abstract In this paper, solid particle erosion behaviors of AISI 1020 steel and Ti-6Al-4V titanium alloy materials were experimentally and numerically investigated. Experiments and numerical simulations were carried out for the conditions of different particle impact velocities (100, 127, 170, 210, 250 m/s) and angles (20, 30, 45, 60, 90°). Moreover, erosion performances on the erosion shield of a helicopter rotor blade of aforementioned materials were numerically determined for the condition of angle of attack of 0⁰ and impact velocity of 230 m/s. Numerical erosion analyzes were performed with ANSYS_Fluent 15.0 package program using discrete phase method with Eulerian-Lagrangian approach and an empirical erosion equation while experimental erosion tests were conducted by MIL-STD-3033 standard. As a result, numerical results were in good agreement with the experimental data, and it was obtained that erosion performance on the shield surface of AISI 1020 steel material is better than Ti-6Al-4V titanium alloy material.

82-87

Authors: Emine MERCAN1* , Yusuf AYAN2 , Nizamettin KAHRAMAN3

Öz Alüminyum alaşımlarının hafiflik, korozyon direnci gibi öne çıkan özelliklerinin yanı sıra diğer özelliklerinin de iyi olması sebebiyle endüstride kullanımı yaygınlaşmaktadır. Her iki fiziksel veya mekanik özelliklerinin bir arada olması istenilen alüminyum alaşımları kullanılan yapılarda farklı tür alaşım malzemeleri birbirleriyle kaynak edilmektedir. Sunulan bu çalışmada farklı tür alüminyum AA5754 ve AA6013 alaşımları gaz altı metal ark kaynak (GMAK) yöntemi ile farklı kaynak parametrelerinde birleştirilmiştir. Kaynaklı bağlantılara üç nokta eğme ve tokluk özelliklerini belirlemek için de çentik darbe testleri uygulanmıştır. Ayrıca, kaynak bölgesi sertlik testleri ve mikro yapı çalışmaları ile karakterize edilmiştir. Üç nokta eğme testleri sonucunda uygun parametrelerde birleştirilmiş numuneler 180° eğilirken, uygun olmayan parametrelerde ergime sınırından çatlama ve kırılmalar belirlenmiştir. Çentik darbe testleri sonucunda en yüksek tokluk AA5754 ITAB (Isı tesiri altındaki bölge)’dan ölçülmüştür. Birleştirmelerin AA6013 ITAB’ı ile kaynak metallerinden ölçülen tokluk değerlerinin birbirlerine yakın olduğu belirlenmiştir. Yapılan sertlik testleri sonucunda ise en yüksek sertlik değerleri AA6013 ITAB’ında ölçülürken onu sırasıyla kaynak metali ve AA5754 ITAB’ı takip etmiştir. Mikroyapı incelemeleri sonucunda ise tüm kaynak metalinin dentritik yapıya sahip olduğu belirlenmiştir. Anahtar kelimeler: AA5754, AA6013, Alüminyum alaşımları, Gazaltı kaynak Abstract The use of aluminum alloys in industry have been increased in due to their excellent low weight, corrosion resistance also other good features. Different aluminum alloys are joined with together when need of a structure presents different physical or mechanical properties with together. In this study, different aluminum alloys AA5754 and AA6013 joined by GMAW (gas metal arc welding) method under different welding parameters. After that, three-point bending test was carried out and notch impact test was performed to determine toughness behavior of the joints. In addition, the weld zone is characterized with hardness test and microstructure studies. While the welded samples joined with convenient parameters were bended 180°, the cracks and fractures were occurred on the fusion line boundary of some samples due to unsuitable parameters. According to impact toughness test results, the highest toughness value was obtained from the HAZ (Heat affected zone) of AA5754. Besides, toughness values evaluated from the HAZ of AA6013 on the joints and weld metal were nearly same. With respect to hardness test results, the maximum hardness value was measured at the HAZ of AA6013 and this was followed by the weld metal and the HAZ of AA5754 sequentially. From the point of microstructure inspections, structures of all the weld metals were dendritic.

99-105

Authors: Kenan ÇINAR1*

Abstract In-plane and out-of-plane waviness are inevitable defects in parts that have curved sections made of continuous fiber-reinforced composites. These defects can be located in the micro, meso (ply level) and macro-scale (part level). In this study, an artificial out-of-plane fiber waviness was generated on the outer surface of the curved section of the L-shaped laminates. The fiber waviness generated was characterized experimentally using micrographs taken from the samples. The effect of fiber waviness on curved beam strength and delamination of the samples were determined through bending tests. Also, the effect of fiber waviness on the strain distribution on the curved section was quantified using Digital Image Correlation (DIC) technique. Öz Düzlem içi ve düzlem dışı dalgalanma, sürekli fiber takviyeli kompozitlerden yapılmış kavisli bölgelere sahip parçalarda kaçınılmaz kusurlardır. Bu kusurlar mikro, mezo (katman seviyesi) ve makro ölçekli (parça seviyesi) olabilir. Bu çalışmada, L şekilli laminatların kavisli bölümünün dış yüzeyinde yapay bir düzlem dışı fiber dalgası oluşturulmuştur. Elde edilen fiber dalgalanmaları, numunelerden alınan mikrogörüntüler kullanılarak deneysel olarak karakterize edilmiştir. Fiber dalgalanmaların kavisli kiriş mukavemeti ve numunelerin delaminasyonuna etkisi eğme testleri ile belirlenmiştir. Ayrıca, fiber dalgalanmasının eğri kesitteki birim şekil değiştirme dağılımına etkisi Sayısal Görüntü Korelasyonu (SGK) tekniği kullanılarak ölçülmüştür. Anahtar kelimeler: Fiber dalgalanması, Sayısal görüntü Korelasyonu (SGK), Kusurlar, Eğilme testi, Cam fiberler

113-121

Authors: Yunus Emre YÜKSEL1 , Murat ÖZTÜRK2*

Öz Türkiye son yıllarda jeotermal enerjiden elektrik ve ısı enerjisi üretilmesi alanında oldukça hızlı gelişim göstermiştir. Bu çalışmada jeotermal enerji destekli çok fonksiyonlu bir enerji üretim sisteminin termodinamik analizi verilmiştir. Aynı zamanda, jeotermal enerji kullanılarak elektrik, hidrojen, sıcak su, ısıtma ve soğutma üreten bir tesis önerilmiş ve her bir bileşen için kütle, enerji, entropi ve ekserji denge denklemleri türetilmiştir. Parametrik çalışmalar yapılarak, sistemin en önemli çıktılarından olan elektrik ve hidrojenin üretimine etkileri incelenmiştir. Analiz sonuçlarına göre, en fazla ekserji yıkımı Kalina çevriminde gerçekleşmiştir. Ayrıca elektrik ve hidrojen üretimini en fazla etkileyen parametreler olarak da jeotermal kaynak sıcaklığı ve türbin giriş basıncı olduğu bulunmuştur. Anahtar kelimeler: Jeotermal, Entegre sistem, Termodinamik analiz, Enerji, Ekserji Abstract Turkey has shown great potential and development on electricity and heat energy production from geothermal sources. In this study, the detailed thermodynamic analysis of a multigeneration system based geothermal energy is presented. Also, a multigeneration system producing electricity, hydrogen, hot water, heating and cooling is proposed and mass, energy, entropy and exergy balance equations for every components of the system are derived. In addition, parametric analyses have been performed in order to see how and which variables affect the production rates of electricity and hydrogen. According to the analyses results, the largest exergy destruction rate occurs in Kalina cycle. Moreover, the most important variables affecting electricity and hydrogen production rates are found as geothermal source temperature and turbine inlet pressure of Kalina cycle.

127-132

Authors: Egemen SULUKAN1*

Özet Artan küresel enerji talebi ve değişken maliyetler, insanoğlunu sürdürülebilir ve düşük maliyetli enerji çözümlerine yönlendirmektedir. Yenilenebilir kaynaklar ve buna benzer enerji üreten teknolojiler, ekonomik ve çevre dostu seçenekler olarak öne çıkmaktadır. Son yıllarda enerji üretim maliyetlerindeki ciddi azalma ile güneş enerjisi ön plana çıkmıştır ve milli ekonomiler içerisindeki üretim payı artmıştır. Güneş enerjisinden elektrik üreten teknolojiler sadece düşük maliyetli olmalarından dolayı değil, aynı zamanda iklim değişikliği ile mücadeleye ve sürdürülebilir kalkınma hedeflerine katkılarından dolayı da tercih edilmektedir. Bu çerçevede; bu çalışmanın amacı, İstanbul’da bulunan bir yerleşkenin elektrik talebini karşılayacak, güneş enerjisini kaynak olarak kullanan fotovoltaik (FV) modüllerden oluşan bir sistemin tekno-ekonomik ve çevresel yönlerini incelemektir. Milli Savunma Üniversitesi Deniz Harp Okulu’nun toplam güneş potansiyeli; yerleşkedeki FV modüllerin çatıdaki kullanılabilir alanına, çatının kullanılabilir birim alanına, verime, inventör verimine ve FV dizini üzerindeki sıcaklık etkisine bağlı olarak hesaplanmıştır. Önerilen çatı tip FV sisteminin potansiyeli, modifiye edilmiş bir hesaplama yöntemi ile belirlenmiş ve daha sonra önerilen FV sisteminin fizibilitesi RETScreen simülasyon aracı tarafından geliştirilmiştir. Sonuç olarak, önerilen sistemin dört sene geri ödeme süresi sonunda pozitif nakit akışına ulaştığı ve öngörülen 25 yıllık proje ömrünün devamında da kâr durumunu devam ettirdiği, toplam sera gazı salımında %93 oranında azaltım sağlayarak 721.1 ton ham petrol kullanımından tasarruf sağlayacağı hesaplanmış ve Deniz Harp Okulu yerleşkesi için maliyet-etkin ve çevre dostu bir uygulama olduğu değerlendirilmiştir. Anahtar kelimeler: Fotovoltaik, Yenilenebilir enerji, Enerji sistem simülasyonu, RETScreen, Türkiye Abstract Increasing global energy demand and fluctuating costs drive mankind to sustainable and cost-effective energy solutions. Renewable resources and relevant energy-generating technologies stand out as sustainable and eco-friendly options. In recent years, with a significant decrease in energy production costs, solar energy has come to the fore and increased its production share in the national economies. Solar based electricity production technologies are preferred not only with their cost-effectiveness but also with their contribution to combating climate change and achieving sustainable development targets. In this context; the aim of this study is to analyze the techno-economic and environmental aspects of a system consisting of photovoltaic (PV) modules that use solar energy as a source to provide electrical power demand in a campus located in Istanbul. The solar potential of the Turkish Naval Academy of the National Defense University has been calculated based on the available rooftop area for PV modules in the campus, the availability of per unit area of the roof, the efficiency, inverter efficiency and temperature effects on the PV array’s performance. The potential of the roof-mounted PV system was calculated using a modified calculation and then the feasibility of the proposed energy system has been developed by the RETScreen simulation tool. As a result, it is calculated that the proposed system will reach positive cash flow at the end of four years repayment period and continue its profit condition throughout the 25 years project life cycle, which will decrease the total greenhouse gas emissions by 93% and save 721.1 tons of crude oil. It has been evaluated as a cost-effective and environment-friendly application for the campus of the Turkish Naval Academy.

140-149

Authors: Serkan KAYA1* , İzzettin Hakan KARAÇİZMELİ2 , İbrahim Berkan AYDİLEK3 , Mehmet Emin TENEKECİ4 , Abdülkadir GÜMÜŞÇÜ5

Öz Klasik akış tipi çizelgeleme problemi, birbiri ardına sıralanmış makinelerin bulunduğu ve her iş için aynı makine sırasının takip edilmesi prensibine dayalıdır. İş ve makine sayılarının artmasıyla akış tipi çizelgeleme problemleri çok karmaşık hale dönüşmektedir. Bu karmaşık problemleri çözmek üzere birçok meta sezgisel yöntem kullanılmaktadır. Meta sezgisel yöntemlerle optimum çözüm aranırken başlangıç popülasyonlarının etkisi çok büyük önem arz etmektedir. Bu çalışmada hibrit ateşböceği parçacık sürü optimizasyonu algoritması kullanılarak literatürdeki akış tipi çizelgeleme problemlerinde, farklı başlangıç popülasyonlarının etkisinin gözlemlenmesi amaçlanmaktadır. Bu amaçla beş farklı başlangıç popülasyonu oluşturma yöntemi ele alınarak, karşılaştırma testleri yapılmıştır. Nawaz-Enscore-Ham algoritmasını içeren yöntemlerin ortalama göreli sapma değerlerinin daha iyi olduğu belirlenmiştir. Nawaz-Enscore-Ham algoritmasının farklı parçacık sayısı düzeyleri için başarısı test edilmiş ve sonuçlar sunulmuştur. Anahtar kelimeler: Akış tipi çizelgeleme, Meta sezgisel yöntemler, Hibrit ateşböceği parçacık sürü optimizasyonu, Başlangıç popülasyonu, NEH Abstract The classical flow shop scheduling problem is based on the principle that the machines are sequenced sequentially and that the same machine sequence is followed for each job. The flow shop scheduling problems become very complex, with the increase in the number of jobs and machines. Many meta-heuristic methods are used to solve these complex problems. The effect of initial populations has great importance for searching optimal solutions by meta-heuristics methods. In this study, it is aimed to observe the effect of different initial populations in flow shop scheduling problems in the literature by using hybrid firefly particle swarm optimization algorithm. For this purpose, 5 different initial population generation methods were set and comparison tests were performed. The mean relative deviation values of the methods including the Nawaz-Enscore-Ham algorithm were determined to be better. The success of the Nawaz-Enscore-Ham algorithm for different particle count levels has been tested and the results are presented.

157-173

Authors: Ibrahim KUCUKKOC1* , Mustafa ACAR2

Abstract This paper addresses to the facility location problem of ammunition stores considering the design of distribution network from stores to geographically dispersed army forces. The problem is to determine the construction sites of the ammunition stores among candidate sites and to give the decision on how many stores will be built from which kind. The problem also contains designing of a distribution network to concurrently determine the amounts of several military equipment transported from stores to army forces. A mathematical model is proposed to minimize the cost of the whole system, caused by the construction of the ammunition stores and the transportation of different equipment in diverse quantities from stores to dispersed army forces. The model is then improved progressively and several variants are presented to reflect the real-world conditions through a case study. Numerical results obtained from solving the case study using the proposed models coded in General Algebraic Modelling System (GAMS) are exhibited. The effect of the size of problem specific parameters on the model execution time is also investigated via experimental tests. The results demonstrate the promising problem-solving capacity of the proposed models, which can be applied practically. Öz Bu çalışma, depolardan coğrafi olarak dağınık askeri birliklere dağıtım ağı tasarımını dikkate alarak mühimmat depolarının yer seçimi problemi konusunu ele almaktadır. Burada problem, aday bölgelerden hangilerine mühimmat depoları kurulacağını belirlemek ve hangi tip depolardan kaç adet inşa edileceğine karar vermektir. Ele alınan problem aynı zamanda mühimmat depolarından askeri birliklere sevk edilen pek çok askeri malzemenin miktarını belirlemek için bir dağıtım ağı tasarımı problemini içermektedir. Depo kurulumundan ve farklı askeri malzemelerin depolardan askeri birliklere farklı miktarlarda dağıtımından kaynaklanan toplam maliyeti minimize etmek için bir matematiksel model önerilmektedir. Bu model akabinde aşamalı olarak iyileştirilmekte ve gerçek hayat koşullarını bir uygulama vasıtasıyla daha iyi yansıtmak amacıyla modelin farklı versiyonları sunulmaktadır. Uygulamaya konu problem, önerilen modellerin GAMS (Genel Cebirsel Modelleme Sistemi)’te kodlanmasıyla çözülerek sayısal örnekler ortaya koyulmuştur. Probleme özgü parametrelerin büyüklüğünün model uygulama süresi üzerindeki etkisi de deneysel testlerle incelenmiştir. Sonuçlar, önerilen modellerin pratikte uygulanabilecek umut verici problem çözme kapasitesini göstermektedir. Anahtar kelimeler: Yer belirleme, Dağıtım ağı tasarımı, Yöneylem araştırması, Karışık tamsayılı programlama

184-194

Authors: Meryem YALÇINKAYA1* , Burak BİRGÖREN2

Öz Weibull dağılımı seramik ve kompozit malzemelerin kopma mukavemeti gibi mekanik özelliklerinin modellenmesinde yaygın şekilde kullanılır. Mekanik özelliklerin %95 güven düzeyinde 1. yüzdelik ve 10. yüzdelik alt güven sınırları, diğer adıyla A-Temel ve B-Temel malzeme özellikleri, güvenilirlik çalışmalarında erken arızaları anlama ve risk azaltma için önemlidir. Bu alt sınırlar, deneylerin yüksek maliyetleri nedeniyle genellikle küçük örneklemlerle, dolayısıyla düşük hassasiyet düzeyleriyle tahmin edilir. Bu nedenle literatürde daha iyi tahminler gerçekleştirmeyi amaçlayan birçok kesin ve yaklaşık alt sınır tahmin yöntemi önerilmiştir. Bu çalışmada kesin yöntemlerin Monte-Carlo benzetimleriyle kapsamlı bir karşılaştırması yapılmıştır. Ayrıca, Weibull parametreleri için geliştirilen bazı yöntemler kesin alt sınır tahmininde kullanılabilir olmakla birlikte literatürde bu amaçla hiç kullanılmadığından bu karşılaştırma kapsamına alınmıştır. Çalışmada alt sınırlar, maksimum benzerlik, Menon yöntemi ve ağırlıklı/ağırlıksız en küçük kareler yöntemlerinin 25 farklı modeli (geliştirilmiş tahminleyiciler, değiştirilmiş eksenler gibi) ile tahmin edilmiş ve sonuçlar, ortalama yanlış kapsama olasılığı kriterine göre karşılaştırılmıştır. Benzetim sonuçlarına göre, hacmi 20’den küçük örneklemlerde maksimum benzerlik ile Faucher & Tyson ağırlık faktörlü en küçük kareler yöntemlerinin çok benzer performansa sahip olduğu, hacmi 20 ve daha büyük örneklemlerde ise maksimum benzerlik yönteminin her zaman daha iyi olduğu gözlemlenmiştir. Bununla birlikte, performans farklarının ihmal edilebilir olduğu durumlarda hesaplama kolaylığı açısından en küçük kareler yöntemlerinin daha pratik olduğu vurgulanmıştır. Anahtar kelimeler: Weibull alt yüzdelikler, A-Temel ve B-Temel malzeme özellikleri, Güvenilirlik. Abstract Weibull distribution is widely used in the modeling of mechanical properties such as tensile strength of ceramic and composite materials. The 95% one-sided confidence lower bounds on the 1st and 10th Weibull percentiles, namely A-basis and B-basis material properties, are important in reliability studies for understanding early failures and reducing risks. These lower bounds are generally estimated by small samples due to the high costs of the experiments, hence the precision of estimation remain low. Therefore, in the literature, many exact and approximate interval estimation methods for Weibull percentiles have been proposed for achieving better performance. In this study, a comprehensive comparison of the exact methods with Monte-Carlo simulations has been made. In addition, some methods developed for Weibull parameters are also included in this comparison since they can be used for exact lower bound estimation but have never used for this purpose in the literature. In the study, the lower bounds have been estimated by the maximum likelihood method, the Menon method and 25 different models of weighted/ unweighted least squares methods (such as improved estimators, interchanged axes), and average false coverage probabilities are used for the comparison criterion. According to the simulation results, the maximum likelihood and the weighted least squares method with Faucher & Tyson weight factors have very similar performances for sample sizes less than 8; and the maximum likelihood method has always shown the best performance for sample sizes greater than or equal to 20. However, it is emphasized that linear regression methods are more practical in terms of ease of calculation when performance differences are negligible.

203-210

Authors: Tuğba SARAÇ1* , Feriştah ÖZÇELİK2 , Hatice ERDOĞAN3

Öz Üniversitelerde ve diğer eğitim kurumlarında, sınav çakışması, sağlık problemleri vb. nedenlerle planlanan sınav dönemlerinde sınava giremeyen öğrencilere mazeret/telafi sınavları yapılmaktadır. Özellikle bu sınavlara girecek öğrenci sayısının çok olduğu durumlarda, sınav çizelgesinin hazırlanması oldukça zor ve zaman alıcı olabilmektedir. Literatürde genellikle sınav çizelgeleme problemleri, oturum sayısı, sınavlar ve sınavlara katılacak öğrenciler belirli iken sınavların gözetmen, derslik gibi kaynak kısıtlarını da dikkate alarak oturumlara atanması şeklinde ele alınmaktadır. Bu çalışmada ise oturum sayısı belli değildir ve sınavların kısa bir zaman diliminde tamamlanması gerektiğinden toplam oturum sayısının mümkün olduğunca az olması istenmektedir. Ayrıca oturumların sınav sayısı açısından mümkün olduğunca dengeli olması ve bir öğrenci bir günde birden fazla sınava girecekse mümkünse sınavlarının art arda olmaması hedeflenmektedir. Ele alınan problem için bir hedef programlama modeli önerilmiştir. Geliştirilen model, bir üniversitenin Endüstri Mühendisliği Bölümünden alınan gerçek veriler kullanılarak test edilmiştir. Anahtar kelimeler: Sınav çizelgeleme, Hedef programlama, GAMS Abstract In the universities and other educational institutions, make-up/compensation examinations are made for students who cannot take the exam at the scheduled exam periods due to examinations, health problems and so on. Especially when there are a lot of students going into these examinations, preparing the exam schedule can be very difficult and time consuming. In the literature, generally exam scheduling problems are considered as when the number of sessions, examinations and students attending to the examinations are certain, examinations are assigned to the sessions by considering resource constraints such as supervisor, classroom. In this study, number of sessions is not known and desired to be minimized because the examinations must be completed within a short period. It is also aimed that the sessions are balanced as much as possible in terms of number of examinations and if a student will attend more than one examination in one day, the examinations will not be consecutive. A goal programming model is proposed for the considered problem. The developed model has been tested using real data from the Industrial Engineering Department of a University.

227-240

Authors: Öznil KIŞ1* , Gülin Feryal CAN2 , Pelin TOKTAŞ3

Abstract In this study, by using Modified Kemeny Median Indicator Ranks Accordance (KEMIRA-M) approach which begins to become popular in recent times for solution of Multi criteria Decision Making (MCDM) problems, warehouse location selection for an electricity distribution company is performed. KEMIRA-M logically distinguishes criteria into two groups and it computes criteria importance weights by including interactions between both groups. KEMIRA-M considers both decision makers’ preferences related to the priorities of criteria and quantitative or qualitative values of these criteria in decision making process. Decision makers can change importance weights of criteria based on median priority component representing expected rankings of criteria importance weights and they can see the effect of this variability on rankings of alternatives. In warehouse location selection problem investigated in this study, it is aimed to choose the favorable location considering different criteria and these criteria were grouped firm related and environmental criteria to evaluate 20 alternative warehouse locations. In this context, as firm related criteria; Operation Center-Meeting Point (OC-MP) transportation cost per month, main warehouses’ transportation costs per month, number of connected OC-MP, consumption amounts of OC-MP were considered. Population, distance to the closest main road, average distance to main supplier, mobility, investment amounts in 2018, average delivery time and land cost were taken into account as environmental criteria group. Öz Bu çalışmada, Çok Kriterli Karar Verme (ÇKKV) problemlerinin çözümü için son zamanlarda popüler hale gelen Modifiye Edilmiş Kemeny Medyan Gösterge Sıralaması Uygunluk Yaklaşımı (Modified KEmeny Median Indicator Ranks Accordance, KEMIRA-M) kullanılarak; bir elektrik dağıtım şirketi için depo yeri seçimi gerçekleştirilmiştir. KEMIRA-M, kriterleri mantıksal olarak iki gruba ayırmakta ve her iki grup arasındaki etkileşimleri de kapsayarak kriter önem ağırlıklarını hesaplamaktadır. KEMIRA-M, karar vericilerin hem kriter öncelikleriyle ilgili tercihlerini hem de kriterlerin nicel veya nitel değerlerini dikkate almaktadır. Karar vericiler, kriterlerin önem ağırlıklarını medyan bileşen öncelikleri temelinde değiştirebilirler ve bu değişkenliğin etkilerini alternatiflerin sıralaması üzerinde görebilirler. Bu çalışmada incelenen depo yeri seçim probleminde farklı kriterler göz önünde bulundurularak en uygun yerin seçilmesi amaçlanmıştır. Bu kriterler 20 depo yeri alternatifinin değerlendirilmesi için çevresel ve firma ile ilişkili kriterler olmak üzere iki gruba ayrılmıştır. Bu kapsamda, firma ilişkili kriterler olarak; Operasyon Merkezi-Buluşma Noktası Depolarının (OC-MP) aylık ulaşım maliyetleri, 2018 yatırım tutarları, aylık ana depolar arası ulaşım maliyetleri, bağlı OC-MP sayısı ve OC-MP tüketim tutarları dikkate alınmıştır. Çevresel kriterler olarak; nüfus, en yakın ana yola uzaklık, ana tedarikçiye ortalama uzaklık, hareket esnekliği, ortalama teslimat süresi ve arazi maliyeti göz önünde bulundurulmuştur. Anahtar kelimeler: KEMIRA, Depo, Yer seçimi, Elektrik dağıtımı, ÇKKV

254-267

Authors: Tuba ADAR1* , Elif KILIÇ DELİCE2

Öz Şehir içi toplu taşımada görev yapan şoförler, çalışma şekilleri sonucu hem kas iskelet sistemi sorunları ile karşılaşabilmekte hem de zihinsel olarak büyük baskı ve yorgunluk hissedebilmekte ve bu nedenle şoförlerin iş yükleri artmaktadır. Toplu taşımanın güvenlikli bir şekilde yapılması için şoförlerin toplam iş yüklerine dikkat edilmesi ve fazla olan iş yüklerinin azaltılması son derece önemlidir. Toplam iş yükü değerlendirmesi, birbiriyle çelişen zihinsel ve fiziksel iş yükü ölçütlerine bağlı olarak ortaya çıkan bir Çok Ölçütlü Karar Verme (ÇÖKV) problemi olarak ele alınabilir. Bu çalışma kapsamında şoförlerin toplam iş yükü ölçütleri bakımından karşılaştırılması için ÇÖKV yöntemlerinden olan AHP ve COPRAS yöntemlerinin bütünleşik bir yaklaşımı kullanılmıştır. İlk olarak; zihinsel iş yükü ölçütleri olarak NASA-TLX yöntem ölçütleri alınırken; fiziksel iş yükü ölçütleri özellikle şoförlerin sürekli ve tekrarlı çalışma duruşlarına bağlı olarak REBA yönteminde yer alan vücut bölümleri dikkate alınarak belirlenmiştir. Ardından, AHP yöntemi ile ölçütlerin önem ağırlıkları belirlenmiş ve bu ağırlıklar kullanılarak COPRAS yöntemi ile toplam iş yükü ölçütleri açısından altmış şoför karşılaştırılmıştır. Bir Büyükşehir Belediye’sine bağlı olarak çalışan şoförler üzerinde yapılan bu çalışmada en önemli ölçütler zaman baskısı olarak belirlenirken, boyun bölümünün diğer vücut bölümlerine göre daha çok zorlandığı tespit edilmiştir. Çalışmanın sonucunda elde edilen bulgulara göre şoförlerin iş yüklerinin azaltılması için alınması gereken önlemler sunulmuştur. Sonuç olarak, şoförler için hem zihinsel iş yükü hem de fiziksel iş yükü ölçütlerini ÇÖKV yöntemleri ile analiz eden başka bir çalışma bulunmaması nedeniyle bu çalışmanın literatüre katkıda bulunacağı düşünülmektedir. Anahtar kelimeler: Fiziksel iş yükü, Zihinsel iş yükü, AHP, COPRAS, Karar verme Abstract The drivers working in the local public transportation may face with musculoskeletal system problems as a result of their working style and they may feel mentally great pressure and fatigue and the workloads of drivers increase. It is extremely important to determine and reduce the total workload of drivers in order to ensure public transport in a safe manner. The total workload evaluation may be considered as a Multi-Criteria Decision Making (MCDM) problem caused by conflicting mental and physical workload criteria. In this study, an integrated approach of AHP and COPRAS methods, which is one of MCDM methods, was used to compare the drivers in terms of total workload criteria. Firstly; while NASA-TLX method criteria were considered as mental workload criteria; physical workload criteria were determined by considering the body parts in REBA method especially depending on the continuous and repeated working positions of the drivers. Then, the weights of the criteria were determined by AHP method and sixty drivers were compared with COPRAS method in terms of total workload by using these weights. The most important criteria were identified as time pressure on the drivers working for a Metropolitan Municipality, while the neck part of body was found to have more strain than the other body parts. According to the results of the study, measures to be taken to reduce the workload of drivers are presented. As a conclusion, it is thought that this study will contribute to the literature since there is no study that analyzes the total workload for drivers mentally and physically by MCDM methods.

1014-1019

Authors: Pannita CHAITANGJIT1 , Pornthipa ONGKUNARUK2*

Abstract The safety and quality of agricultural raw materials are important in the food service industry because raw materials are temperature sensitive and perishable. Hence, they should be stored in cold storage and temperature-controlled truck to maintain quality and safety. This study investigates the current cold chain management of a chain restaurant. The objective is to identify the problems and suggest how to establish the proper cold storages and temperature-controlled trucks. The scope of the study is a restaurant having nine branches, two refrigerated containers (20 feet) for storing raw material and three temperature-controlled trucks for sending raw material to each branch. We conduct in-depth interviews with the restaurant owner and operators and check the temperature in cold storage and during transportation of raw material by using an infrared thermal camera and data logger to identify the problem. Then, we analyze the causes of the problem and suggest solutions for the improvement such as the design of cold storage and delivery platform. In summary, this research will be beneficial to other cold storage and temperature-controlled truck users. It can enhance the cold chain efficiency and food safety as well as energy cost-saving. Öz Tarımsal hammaddelerin güvenliği ve kalitesi gıda hizmet endüstrisinde önemlidir, çünkü hammaddeler sıcaklığa karşı hassastır ve bozulabilir. Bu nedenle, kalite ve güvenliği sağlamak için soğuk hava depolarında ve sıcaklık kontrollü araçlarda depolanmaları gerekir. Bu çalışma bir zincir restoranın mevcut soğuk zincir yönetimini incelemektedir. Amaç, sorunları belirlemek ve uygun soğuk hava depolarının ve sıcaklık kontrollü araçların nasıl kurulacağını önermektir. Çalışmanın kapsamı, dokuz şubesi, her bir şubeye hammadde göndermek için hammadde depolamak için iki frigorifik konteyner (20 feet) ve sıcaklık kontrollü üç kamyondan oluşan bir restorandır. Sorunu belirlemek için, restoran sahibi ve işletmecileri ile derinlemesine görüşmeler yapılmış ve kızılötesi bir termal kamera ve veri kaydedici kullanarak soğuk hava deposu ve hammaddenin taşınması sırasındaki sıcaklığı kontrol edilmiştir. Ardından, sorunun nedenleri analiz edilmiş ve soğuk hava deposu ve dağıtım platformu tasarımı gibi iyileştirmeler önerilmiştir. Özetle, bu araştırma diğer soğuk hava depoları ve sıcaklık kontrollü kamyon kullanıcıları için faydalı olacaktır. Soğuk zincir verimliliğini, gıda güvenliğini ve aynı zamanda enerji maliyetinde tasarruf oranını artırabilir. Anahtar kelimeler: Soğuk zincir yönetimi, Soğuk hava depoları, Sıcaklık kontrollü kamyon, Restoran, Enerji tasarrufu

1033-1040

Authors: Gülçin BÜYÜKÖZKAN1* , Esin MUKUL2

Abstract City logistics, which started to examine as a subdivision of logistics, aims the planning and management of transportation, efficiency, protection of the environment, reduction of traffic, security, and energy-saving. Rapidly growing population and migration from rural to urban areas have an important place in many of the problems of cities. A smart city is an approach that has a significant potential to solve urban logistics problems with information technologies. "Smart city logistics solutions" such as full adaptive traffic management system, security, and emergency systems, electronic detection system, etc. present based on information technologies to meet the increasing demand for logistics services more efficiently, safely and environmentally. In this study, the evaluation of smart city logistics solutions that contain many components is considered as a multi-criteria decision-making (MCDM) problem. Given the complex nature of this problem and insufficient knowledge, the decision-making approach is supported by fuzzy logic. In this context, the smart city logistics solutions in Istanbul determined by literature review and expert opinions are modeled, analyzed, and the results are interpreted by using the House of Quality matrix of Quality Function Deployment (QFD) approach with fuzzy MCDM methods. Öz Lojistiğin bir alt dalı olarak incelenmeye başlanan "Kentsel Lojistik", genel lojistikte olduğu gibi dağıtım ve ulaşımın planlanmasını, yönetilmesini, etkin bir lojistik sisteminin sağlanmasını, çevrenin korunmasını, trafiğin azaltılmasını, lojistikte güvenliği ve enerji tasarrufunu amaçlamaktadır. Hızla artan nüfus ve kırsal alanlardan kentsel alanlara olan göç, şehirdeki lojistik problemlerinin yaşanmasındaki başlıca sebepler arasındadır. Akıllı şehir yaklaşımı, bilgi teknolojileri ile bu problemleri çözmek için önemli bir potansiyele sahiptir. Lojistik hizmetlerinde artan talebin daha etkin, güvenli ve çevreci bir şekilde karşılanması için bilgi teknolojilerini baz alan tam adaptif trafik yönetim sistemi, güvenlik ve acil durum yönetim sistemi, elektronik denetleme sistemi gibi “Akıllı kentsel lojistik çözümleri” sunulmaktadır. Bu çalışmada, birçok bileşeni bünyesinde barındıran akıllı kentsel lojistik çözümleri, Çok Kriterli Karar Verme (ÇKKV) problemi olarak ele alınmaktadır. Bu problemin karmaşık yapısı ve bilginin yetersiz olduğu göz önünde bulundurularak karar verme yaklaşımı bulanık mantık ile desteklenmektedir. Bu kapsamda, İstanbul’da akıllı kentsel lojistik çözümleri literatür taraması ve uzman görüşleri ile modellenmekte, analiz edilmekte ve sonuçlar Kalite Fonksiyon Göçerimi yaklaşımının Kalite Evi matrisi ve bir bulanık ÇKKV tekniği kullanılarak elde edilmektedir. Anahtar kelimeler: Akıllı kentsel lojistik, Akıllı kentsel lojistik çözümleri, Bulanık ÇKKV, Kalite Evi

1050-1055

Authors: Aydın SİPAHİOĞLU1* , İslam ALTIN2

Abstract Milk-run is one of the lean logistics implementations defined as a cyclic materials delivering system. In-plant milk-run system, a variant of milk-run, runs for the delivering materials within the plant from warehouse to assembly stations in a cyclic manner. It is implemented using Automated Guided Vehicles (AGV), which provide automated materials handling in plant. In this study, in-plant milk-run system is discussed and the importance of determining milk-run routes and period is emphasized. A mixed integer mathematical model is proposed for the determination of milk-run routes and its period simultaneously for AGVs. Besides, the mathematical model allows split deliveries for assembly stations. The proposed model is coded using GAMS software and the success of this model is shown on randomly generated test problems. The proposed model obtains the optimal solution approximately in 1 second for generated two test problems. This points out the advantage and practicability of the proposed mathematical model for in-plant milk-run system. Öz Milk-run döngüsel malzeme taşıma sistemi olarak yalın lojistik uygulamalarından birisidir. Milk-run’ın bir çeşidi olan fabrika içi milk-run sistemi, fabrika içinde depodan montaj istasyonlarına döngüsel bir yaklaşımla malzeme taşıması için çalışır. Fabrika içi milk-run sistemi fabrikada malzemelerin otomatik olarak elleçlenmesini sağlayan otomatik yönlendirilmiş araçlar (OYA) kullanılarak gerçekleştirilir. Bu çalışmada, fabrika içi milk-run sistemi ele alınmış ve milk-run rotalarının ve periyodunun belirlenmesinin önemi vurgulanmıştır. OYA’ların milk-run rotalarını ve periyotlarını eş zamanlı olarak belirlemek için bir karma matematiksel model önerilmektedir. Matematiksel model aynı zamanda montaj istasyonları için bölünmüş teslimatlara izin vermektedir. Önerilen model GAMS yazılımı kullanılarak kodlanmış ve modelin başarısı rassal olarak türetilen test problemleri üzerinde gösterilmiştir. Önerilen model, türetilen test problemlerinin en iyi çözümünü yaklaşık 1 saniye içinde elde etmiştir. Bu durum, fabrika içi milk-run sistemi için önerilen matematiksel modelin avantajını ve uygulanabilirliğini göstermektedir. Anahtar kelimeler: Logistik, Fabrika içi Milk-Run sistemi, Otomatik yönlendirilmiş araçlar, karma tamsayılı programlama

1062-1070

Authors: Ramazan Eyüp GERGİN1* , İskender PEKER2

Abstract The fact that the production and consumption amounts are different from each other gives a dynamic feature to the concept of storage. In addition, an effective storage activity hinges upon the selection of the right warehouse location that takes into account capital and labor investments; minimizes the transportation cost and time. The aim of this study is to investigate the preliminary researches in the selection of the warehouse location selection and to present information on which success factors and methods are preferred. Within this scope, many academic studies have been examined by filtering various databases. According to the results of the study, the most used methods in warehouse location selection are multi-criteria decision making methods such as AHP, ANP and TOPSIS; and the most commonly used success factor is determined as the cost-based factors. Öz Dünya üzerinde üretim ve tüketim miktarlarının birbirlerinden farklı olması depolama kavramına dinamik bir özellik kazandırmaktadır. Ayrıca etkin bir depolama faaliyeti; sermaye ve işçilik yatırımlarını dikkate alacak, taşıma maliyet ve zamanını minimize edecek doğru depo yerinin seçilmesinden geçmektedir. Bu doğrultuda çalışmanın amacı, depo yeri seçiminde yapılmış olan öncül araştırmaların incelenmesi ve depo yer seçiminde hangi başarı faktörleri ve yöntemlerin tercih edildiğine dair bir bilgi sunmaktır. Bu amaç kapsamında çok sayıda akademik çalışma çeşitli veri tabanları süzülerek incelenmiştir. Çalışmanın sonuçlarına göre depo yer seçiminde en fazla kullanılan yöntemler AHP, ANP ve TOPSIS’in başını çektiği Çok Kriterli Karar Verme yöntemleri, en çok kullanılan başarı faktörü ise Maliyet içerikli faktörler olarak belirlenmiştir. Anahtar kelimeler: Depo, Yer seçimi, Literatür araştırması

1080-1086

Authors: Görkem GÜLHAN1* , Soner HALDENBİLEN2 , Halim CEYLAN3

Abstract The accessibility of airports and the airport preference of users are significant criteria for the competitiveness of airports. When passengers choose a route, they actually expect the completion of the transportation chain and they want to travel to the door from the door. For this reason, the factors that affect the passenger's decision for a significant option go beyond the price and quality of air services. The decision for a specific air service and a particular airport depends on the accessibility of the airport to a considerable extent. Factors affecting the choice of the airport can simply be divided into two categories. The category that reflects the number of air fares, frequencies and served destinations is defined as "air side". The category of airport accessibility, namely access, is also called "land side". The locations of the airports are usually set up around the periphery of the city’s with a reasonable length such as 50 km. The access of the airports may affect the passenger demands, so this study investigate the Turkish airport coverage in length of 50, 75 and 100 km radius from city centers. The main purpose of this study thus investigates whether a new airport construction is needed or not for domestic flights. Results showed that if 100 km radius length is used as a criterion for building new airport, only 10 cities with total population of about 2.5 million people will be outside the airport access. Socio-economical features are highly related with the location choice of airports. Therefore, accessibility properties are compared with the special properties of the cities and possible new airport locations have been determined. Öz Havaalanlarının erişilebilirliği ve kullanıcıların havaalanlarının tercihi, havaalanlarının rekabet edebilirliği için önemli kriterlerdir. Yolcular bir rota seçtiklerinde, aslında taşıma zincirinin tamamlanmasını beklemekte ve kapıdan kapıya seyahat etmek istemektedirler. Bu nedenle, yolcuların belli bir seçenek için kararını etkileyen faktörler, hava hizmetlerinin fiyat ve kalitesinin ötesine geçmektedir. Belirli bir hava hizmeti ve belirli bir havaalanı için verilen karar, havaalanının büyük ölçüde erişilebilir olmasına bağlıdır. Havaalanı seçimini etkileyen faktörler sadece iki kategoriye ayılmaktadır. Uçuş ücretlerini, frekansları ve sunulan varış noktalarının sayısını yansıtan kategori "hava tarafı" olarak tanımlanmaktadır. Havaalanına erişilebilirlik kategorisine de, yani erişime, "kara tarafı" denir. Havaalanlarının yerleri genellikle kentin çevresine 50 km gibi makul bir uzunlukta kurulmaktadır. Havaalanlarının erişimi yolcu taleplerini etkileyebilir, bu nedenle bu çalışma, Türk havaalanlarının şehir merkezlerinden 50, 75 ve 100 km yarıçapı uzunluğunu araştırmaktadır. Bu çalışmanın temel amacı, iç hat uçuşları için yeni bir havaalanı inşaatının gerekli olup olmadığını incelemektir. Sonuçlar, 100 km yarıçap uzunluğunun yeni bir havalimanı inşa edilmesinde bir kriter olarak kullanılması durumunda, toplam nüfusu yaklaşık 2,5 milyon olan sadece 10 kentin havaalanına erişimin dışında olacağını göstermiştir. Sosyo-ekonomik özelliklerin havalimanlarının yer seçimi ile yakından ilgili olduğu görülmektedir. Bu nedenle erişilebilirlik özellikleri şehirlerin diğer özellikleri ile karşılaştırılmış ve olası yeni havalimanı yerleri belirlenmiştir. Anahtar kelimeler: Havalimanı, Yer seçimi, Erişilebilirlik

914-921

Authors: Emir TOSUN1* , Cihangir BOZTEPE2 , Ahmet BAYSAR3 , Asım KÜNKÜL4

Öz Bu çalışmada, asidik bir boyarmadde olan Asit Mavi 193 (Isolan Dark Blue 2S-GL-03)’ün sulu çözeltiden yeni sentezlenen poli(Akrilamid-Vinilimidazol) (poli(AAm-VI)) hidrojeli kullanılarak kesikli sistemde adsorpsiyon ile giderimi incelenmiştir. Sentezlenen hidrojelin SEM, FTIR ve TGA yöntemleri ile karakterizasyonu yapılmıştır. Adsorpsiyon prosesi üzerine boyarmaddenin başlangıç derişimi, çözeltinin başlangıç pH değeri, hidrojel miktarı, temas süresi ve karıştırma hızının etkileri araştırılmıştır. Hidrojel miktarı arttığı zaman adsorplanan boya miktarının arttığı belirlenmiştir. En fazla adsorpsiyon pH 1.5 değerinde meydana geldiği gözlenmiştir. Başlangıç Asit Mavi 193 boyar madde derişimi, çözeltinin başlangıç pH değeri, karıştırma hızı ve hidrojel miktarı sırasıyla 250 mg/L, 1.5, 600 rpm ve 2 g/L iken 90 dk. işlem süresi sonunda elde edilen giderim yüzdesi %99.8’dir. Boyarmaddenin poli(AAm-VI) hidrojeli ile arasındaki ilişkiyi ifade etmek için Langmuir, Freundlich, Temkin ve Dubinin-Radushkevich adsorpsiyon izotermeleri kullanılmış ve kinetik analizleri yapılmıştır. Korelasyon katsayısının (R2) değeri, farklı modellerin en iyi model uyumu göstergesi olarak kullanılmış ve denge verilerinin R2’leri büyük olan Freundlich izoterm modeline ve yalancı ikinci mertebe kinetik modeline uyduğu belirlenmiştir. Sonuçlar, poli (AAm-VI) hidrojelin, asidik boyalarının kirli sudan uzaklaştırılması için uygun bir sorbent olarak kullanılabileceğini göstermiştir. Anahtar kelimeler: Adsorpsiyon, Asidik boyarmadde, Hidrojel, Asit mavi 193, Atıksu arıtımı Abstract In this study, the removal of acidic dyestuff, Acid Blue 193 (Isolan Dark Blue 2S-GL-03) from the aqueous solution by using the newly synthesized poly (Acrylamide-Vinimidimidazole) (poly (AAm-VI)) hydrogel in the batch system was investigated by adsorption. The synthesized hydrogel was characterized by SEM, FTIR and TGA methods. The effects of the initial concentration of dyestuff , initial pH value of solution, hydrogel dosage, contact time and stirring speed on the adsorption process were studied. It was determined that the amount of the adsorbed dyestuff increased when hydrogel dosage increased. The maximum adsorption was observed to occur at pH 1.5. While the initial solution concentration, initial pH value, contact time, stirring speed, and hydrogel dosage were 250 mg/L, 1.5, 90 min. 600 rpm, and 2 g/L, respectively, the efficiency of dye adsorption on hydrogel was 99.8%. Langmuir, Freundlich, Temkin and Dubinin-Radushkevich adsorption isotherms were used to express the relationship of dyestuff with poly (AAm-VI) hydrogel and kinetic analyzes were performed. The correlation coefficient (R2) was used as an indicator of the best model fit of the different models and it was determined that the equilibrium data fit the Freundlich isotherm model and the pseudo second order kinetic model which have large R2 values. The results showed that poly (AAm-VI) hydrogel could be used as a suitable sorbent to remove acidic dyes from contaminated water.

929-937

Authors: Yağmur UYSAL1* , Pınar BELİBAĞLI2

Öz Birçok endüstriyel alanlarda kullanılan Nonilfenol Etoksilatlar (NFE), su ortamlarında ksenojen-östrojenik mikro kirleticiler oluşturmakta, insan sağlığı ve ekolojik hayat üzerinde önemli riskler doğurmaktadır. NFE; su, hava, sediment ve toprak gibi ortamlarda bulunabilen, konsantrasyonları ve yarılanma ömürleri bulundukları ortama göre değişebilen kimyasal kirleticilerdir. Organik kirleticilerin sulardan uzaklaştırılması amacıyla geliştirilmiş yöntemlerden biri olan adsorpsiyon tekniği, kullanım kolaylığı, nispeten düşük maliyeti ve çamur oluşturmaması nedeniyle yaygın kullanılan uygulamalardan biridir. Bu çalışmada, pektin ile kaplanmış demir oksit nanokompozitler (Pektin-Fe3O4), adsorbent madde olarak sentezlenmiş ve NFE adsorpsiyonundaki etkinliği araştırılmıştır. Sentezlenen Pektin-Fe3O4 adsorbentlerin karakterizasyonunu belirlemek için SEM ve FTIR analizleri yapılmış ve adsorpsiyon prosesine pH, temas süresi, adsorbent dozu ve NFE başlangıç konsantrasyonun etkileri incelenmiştir. Adsorpsiyonun hangi mekanizmaya uyumlu olduğunu belirlemek için izoterm ve kinetik hesaplamaları yapılmış ve elde edilen sonuçlarda Pektin-Fe3O4’ün NFE adsorpsiyonunun D-R izotermine ve adsorpsiyon kinetiğinin yalancı ikinci derece kinetik modele uyduğu tespit edilmiştir. Optimum koşullar altında (pH 7.0, 4 g/L Pektin-Fe3O4 derişimi) %62 oranında NFE giderim verimi elde edilmiştir. Anahtar kelimeler: Arıtım, Manyetit, Nanokompozit, Nonilfenol Etoksilat, Pektin Abstract Nonylphenol ethoxylates (NPEO) are used in many industries, and caused to xenogenic-estrogenic micro contamination in aquatic medium. Thus, these pollutants have risks on human health and ecological life. NPEO can be detected in the environments such as water, air, sediment and soil, and their concentrations and half-life may vary depending on the characterization of medium. Adsorption technique, one of the methods developed for the removal of organic pollutants from water, is one of the widely used applications because of its ease of use, relatively low cost and not forming sludge. In this study, iron oxide nanocomposites coated with pectin (Pectin-Fe3O4) were synthesized as adsorbent material and their effects in NPEO adsorption were investigated. SEM and FTIR analyses were performed for pectin-Fe3O4 characterization and the effects of pH, contact time, adsorbent dose and initial concentration of NPEO were investigated on the adsorption process. The isotherms and kinetics were calculated to determine the mechanism of adsorption, and the results showed that NPEO adsorption of Pectin-Fe3O4 was more suitable for D-R isotherm and pseudo second order kinetic model. The maximum adsorption efficiency of NPEO in 20 ppm (62 %) was obtained at pH 7.0 and adsorbent dosage of 4 g/L.

945-948

Authors: Bora DOĞAROĞLU1* , Mehmet Ali YURDUSEV2

Öz Günümüzde yaygın olarak çatı yağmur suyu tahliyesi için geleneksel sistemler kullanılmaktadır. Son yıllarda, boruların tamamen dolu olarak çalışma prensibine dayalı olan sifonik drenaj sistemi kullanımı yaygınlaşmaktadır. Sifonik sistemdeki tam dolu akış prensibi ile geleneksel sisteme göre boru çapları azalmaktadır. Çok sayıda avantajlı özellikleri sayesinde özellikle sanayi ve ofis yapılarında bu sistem daha yaygın bir şekilde kullanılmaya başlamıştır. Bu çalışmada sifonik çatı yağmur suyu drenaj sistemi tasarımı örnek proje üzerinde değerlendirilmiştir. Aynı sistem geleneksel olarak da hesaplanmış ve sonuçlar maliyet açısından kıyaslanmıştır. Anahtar kelimeler: Sifonik yağmur suyu drenaj sistemi, Çatı drenaj sistemi, Sifonik sistem, Yağmur tahliye sistemi Abstract Today, conventional systems are commonly used for roof rainwater drainage. In recent years, the use of siphonic drainage systems has become widespread, based on the principle that the pipes are full flow. With the full flow principle in the siphonic system, pipe diameters are reduced compared to traditional (conventional) systems. Thanks to a number advantageous features, especially in industrial and office buildings, this system has started to be used more in widely. In this study, a design example of a siphonic rainwater drainage system was evaluated. The same system has traditionally been calculated and the results compared in terms of cost.

956-961

Authors: Cihangir KÖYCEĞİZ1* , Meral BÜYÜKYILDIZ1

Abstract The changes in the intensity and frequency of extreme climatic events bring about many important problems in terms of social, economic and environmental. Especially, it is very important to inquire the influences of climate change on extreme precipitation. Spatial and temporal trends of extreme precipitation have been investigated by many researchers at global, regional and local scales in recent years. This study is about the temporal variability of extreme precipitation of 4 meteorology station (Konya, Karaman, Aksaray, Nigde) on Konya Closed Basin in Turkey. Trend analysis of extreme precipitations was conducted by means of the Spearman’s Rho (SR), Mann-Kendall (MK) and Innovative Şen Trend test. According to the results of trend methods, non-significant decreasing trends are observed in extreme precipitation data of Aksaray, Karaman and Nigde meteorology stations while non-significant increasing trend is shown only in Konya meteorology station. Öz Aşırı iklim olaylarının sıklığı ve yoğunluğundaki değişiklikler önemli sosyal, ekonomik ve çevresel sorunlara neden olmaktadır. Özellikle, iklim değişikliğinin ekstrem yağışlar üzerindeki etkilerini araştırmak çok önemlidir. Son yıllarda birçok araştırmacı tarafından küresel, bölgesel ve yerel ölçekte ekstrem yağışların mekansal ve zamansal değişimi araştırılmıştır. Bu çalışmada, Türkiye'de Konya Kapalı Havzası’nda bulunan 4 meteoroloji istasyonunun (Konya, Karaman, Aksaray, Niğde)ekstrem yağışlarının zamansal değişimi araştırılmıştır. Bu amaçla, Mann-Kendall (MK), Spearman’s Rho ve Innovative Şen Trend testleri kullanılmıştır. Trend yöntemlerinin sonuçlarına göre Aksaray, Karaman ve Niğde meteoroloji istasyonlarında ekstrem yağış verileri istatistiksel olarak anlamlı olmayan azalma, Konya meteoroloji istasyonunda ise anlamlı olmayan artış eğilimleri elde edilmiştir. Anahtar Kelimeler: Yağış, Trend analizi, Konya kapalı havzası

968-976

Authors: Selami KILIÇ1 , Özgür ÖZDEMİR2 , Mahmut FIRAT3*

Öz Bu çalışmada, kentsel alandan geçen dere için taşkın simülasyon analizi gerçekleştirilmiş ve taşkın sularının yayılım haritası oluşturulmuştur. Bunun için Malatya il merkezinde yer alan Horata deresi uygulama alanı olarak seçilmiştir. Çalışma alanında toplamda dört adet dere yer almakta olup bunlar için geçmişte gözlenen taşkın olayları incelenmiş ve sebep olan faktörler değerlendirilmiştir. Uygulama alanında dere için 50, 100 ve 500 yıllık yinelenme süreleri için taşkın hidrografları elde edilmiştir. Taşkın simülasyonu için Infoworks ICM yazılımı kullanılmış ve farklı yinelenme süreleri için taşkın analizi gerçekleştirilmiştir. Analiz sonucunda her bir durum için taşkın yayılım haritaları oluşturulmuş ve etkilenen bölgeler belirlenmiştir. Özellikle 500 yıllık yinelenme süresi için dere kesitlerinin yetersiz kaldığı ve yerleşim bölgelerinin olumsuz etkileneceği gözlenmiştir. Bu sonuçlara göre, özellikle doğal akışın bozulduğu, kesitin köprü amaçlı daraltıldığı ve menderes oluşan bölgelerde kesitin yetersiz kaldığı, taşkın riskinin daha fazla olduğu, bu bölgelerin taşkın sularından daha fazla etkilendiği gözlenmiştir. Anahtar kelimeler: Kentsel alan, Şehir taşkınları, Taşkın simülasyonu, Taşkın risk haritası Abstract In this study, flood simulation analysis was carried out for the natural channels in the urban area and a risk map of flood waters was formed. For this purpose, Horata channel in Malatya city center was selected as the application area where there are a total of four streams, which have the flood risk potential. The flood events observed in the past were investigated and the factors that cause it were evaluated. Flood hydrographs were obtained for 50, 100 and 500 year return periods for the Horata channel. Info-works ICM was used for flood simulation and flood analysis was performed for different recurrence periods. It was observed that stream sections were inadequate and settlement areas would be adversely affected especially for the return period of 500 years. As a result, flood propagation maps were created for each case and the affected areas were determined. According to the results of these analyzes, the regions where the risk of floods are high can be listed as follows, especially where the natural flow is disturbed, the section is constricted for bridging, the areas where meandering are formed, regions where the section is insufficient.

985-991

Authors: Eyyup Ensar BAŞAKIN1* , Ömer EKMEKCİOĞLU1 , Mehmet ÖZGER1

Öz Çevresel etmenler canlı yaşamına doğrudan etki eden birçok doğal afeti tetiklemektedir. Bu afetlerin en önemlilerinden biri de kuraklıktır. Kuraklığın su kaynakları üzerindeki etkisi birçok şekilde canlıları etkilemektedir. Özellikle kuraklığın sebep olduğu, içme suyu ve tarımsal sulama amaçlı kullanılan su kaynaklarında görülen azalmalar, insan yaşamını önemli ölçüde tehdit edebilmektedir. Kuraklık diğer afetler gibi aniden ortaya çıkmadığı için, kuraklık oluşmadan önce tahmin edilip gerekli önlemlerin alınabilmesi imkânı bulunmaktadır. Kuraklık olayının belirlenebilmesi için çeşitli kuraklık indeksleri kullanılmakta ve bu da kuraklığı tahmin edebilme imkânı sunmaktadır. Zaman içerisinde büyük değişiklikler gösteren kuraklık indekslerinin tahmini için birçok araştırma yapılmıştır. Bu çalışmada Kayseri iline ait 116 yıllık Palmer Kuraklık Şiddet İndeksi (PDSI - Palmer Drought Severity Index) değerleri, makine öğrenmesi yöntemleri kullanılarak modellenmiş olup, bir, üç ve altı ay sonraki kuraklık değerleri tahmin edilmiştir. Destek vektör makineleri (SVM) ve K-en yakın komşuluk (KNN) algoritmaları kullanılarak oluşturulan modeller ile yapılan tahminlerin başarı oranı istatistiksel olarak değerlendirilmiştir. Yapılan bu çalışma göstermiştir ki, makine öğrenmesi yöntemleri kuraklık problemlerin çözümüne önemli ölçüde katkı sağlamaktadır. Anahtar kelimeler: Destek vektör makinesi, K-en yakın komşuluk, Kuraklık, Tahmin, PDSI Abstract Environmental factors, which directly affect the living beings cause the formation of many natural disasters. One of the most important of these disasters is drought. The effect of the drought on the water resources also affects many things in the way of living life. From the point of human life, diminution in water resources, may pose a significant threat. Drought does not appear suddenly, hence it is possible to predict and take necessary measures before it exists. In order to predict the drought, various drought indices are used to determine the drought phenomenon. A great deal of research has been made to estimate the drought values that have changed dramatically so far. In this study, the 116 - year Palmer Drought Severity Index (PDSI) values of Kayseri province were modeled using machine learning methods in order to predict future PDSI values. In this context, one, three and six months period of drought values were predicted. The success rate of the predictions constructed using support vector machines (SVM) and K-nearest neighbors (KNN) algorithms was evaluated statistically. This study indicates that machine learning methods provide a significant contribution to the solution of hydrological problems.

998-1013

Authors: Halil KARAHAN1*

Öz Bu çalışmada Kompozit Diferansiyel Gelişim Algoritması (KDGA) ile Şiddet-Süre-Frekans (ŞSF) analizi yapan çözüm algoritması önerilmektedir. Önerilen algoritmanın test edilmesi için Ege Bölgesi’nde yeralan MGM tarafından işletilmekte olan 32 meteoroloji istasyonunun Standart Süreli Maksimum Yağış (SSMY) verileri kullanılarak farklı matematiksel ve istatistiksel bağıntıların ağırlık parametreleri belirlenmekte ve elde edilen bağıntıların farklı hata değerlendirme ölçütlerine göre performansları incelenmektedir. Ayrıca, bulanık mantık c ortalamalar yöntemiyle kümeleme analizi yapılmakta ve bölge 6 adet alt bölgeye ayrılmaktadır. Belirlenen bölgeler için bölgesel ŞSF bağıntıları elde edilmekte ve bölgesel bağıntıların performansı istasyon bazında elde edilen sonuçlarla karşılaştırılmıştır. Yapılan karşılaştırmalar, bölgesel bağıntıların noktasal bağıntılara oldukça yakın sonuçlar verdiğini göstermektedir. Anahtar kelimeler: Şiddet-Süre-Frekans bağıntısı, Bölgesel bağıntı, Kompozit diferansiyel gelişim algoritması, Kümeleme analizi Abstract In this study, a solution algorithm making Intensity-Duration-Frequency (IDF) analysis with Composite Differential Evolution is proposed. For testing the proposed algorithm, the weight parameters of different mathematical and statistical relationships are determined by using the Standard Duration Maximum Rainfall (SDMR) data from 32 meteorological stations operated by MGM located in the Aegean Region and the performances of the obtained relationships are investigated according to various error measures. Additionally, cluster analysis is made by using fuzzy c-means method and the region is divided into 6 subregions. Regional IDF relationships are obtained for the determined regions and the performances of the regional relationships are compared with the obtained results. The comparisons Show that the regional relationships produce results very close to the points relationships.