Pamukkale University Journal of Engineering Sciences

150-161

Authors: Hüseyin Ali Sarıkaya, Emre Çalışkan, Orhan Türkbey

ÖZET Geleneksel tedarik zinciri ağı tasarım problemleri genellikle tek amaçlı olarak ele alınmıştır. Ancak, tedarik zincirleri gerçek hayatta birbirleri ile çelişen amaçları olan organizasyonların meydana getirdiği karmaşık ağlardır. Bu çalışmada, piyasa taleplerinin belirsiz olduğu bütünleşik bir tedarik zinciri ağındaki birden fazla ölçülemeyen amacı gerçekleştirmek için çok ürünlü, çok aşamalı ve çok dönemli planlama modeli önerilmiştir. Tedarik zinciri planlama modeli, birbiriyle çelişen birkaç amacı doyurmak için karışık tam sayılı doğrusal olmayan programlama problemi olarak bina edilmiştir. Önerilen model iki amaç fonksiyonundan oluşmaktadır. Birincisi, tedarik zincirindeki sabit tesis açma ve işletme maliyetleri ile mesafelere bağlı olarak belirlenen taşıma maliyetlerinin en azlanmasıdır. İkincisi, Ekonomik Üretim Miktarı (EÜM) modeline göre satın alma, sipariş verme, stok bulundurma ve yok satma maliyetlerinin en azlanmasıdır. Önerilen modelde, karar vericilerin kesin olmayan hedef değerlerini dahil edebilmek için bulanık hedef programlama yaklaşımı kullanılmıştır. Model, GAMS optimizasyon programı kullanılarak çözülmüştür. Çalışmada sunulan uygulama sonuçları, bulanık modelleme ve çözüm yaklaşımlarının daha gerçekçi tedarik zinciri modelleri oluşturulmasında kullanılabileceğini göstermiştir. Anahtar Kelimeler: Tedarik zinciri ağı, Tesis yeri seçimi, Bulanık hedef programlama. ABSTRACT Traditional supply chain network design problems are often taken as a single objective. However, supply chains are complex networks formed by organizations having conflicting objectives with each other in real life. In this study, a multi-product, multi-stage and multi-period planning model is proposed to achieve multiple incommensurable goals in an integrated supply chain network with uncertain market demands. The supply chain planning model is constructed as a mixed-integer nonlinear programming problem to satisfy several conflicting objectives with each other. The proposed model consists of two objective functions. The first one is minimizing the fixed opening and operating costs with transportation costs determined depending on distances. Second one is minimizing the purchasing, ordering, inventory and backlogging costs according to Economic Production Quantity (EPQ) model. Fuzzy goal programming approach is used in order to include decision maker's imprecise goal values in proposed model. The model is solved using GAMS optimization program. The application results presented in this study, demonstrates that fuzzy modeling and solution approaches could be used in the creation of more realistic models of the supply chain. Key words: Supply chain network, Facility location, Fuzzy goal programming.

166-173

Authors: Özcan Dülger

Abstract Predicting Mathematics 1 course success of students is very important to prepare them before the semester. It is difficult to obtain solution because of the non-linear property of data set. Fuzzy logic is one of the common methods for the problems which involve numeric values. In fuzzy logic, it is important to determine membership functions and their parameter’s values correctly. This can be done by an expert or can be learned with a data set. In this study, we aimed to predict the Mathematics 1 course success of 434 students who enrolled to Engineering Faculty of Pamukkale University in 2007-2008 academic year by using their university exam data. For this, the adaptive-network-based fuzzy inference system (ANFIS) which combines the important characteristics of artificial neural network and fuzzy logic was used. In training section, nine parameters which are selected from sixteen parameters in data set with different combinations were given to the ANFIS. When an ANFIS structure with nine input parameters has at least three membership functions for each input, it will have at least 3^9 fuzzy rules. Because of this, the training part is too slow and too much memory is needed. Instead of this inefficient structure, a hierarchical method was proposed. In this method, the ANFIS is partitioned to the sub-systems. Each sub-system performs some part of input parameters and sends their result to the final ANFIS structure to obtain the overall system output. After testing with one-third of data set, two best prediction results with ratio 77.77% and 78.47% are obtained. When these results are analyzed, it is seen that 64 successful students from 85 students and 48 unsuccessful students from 59 students in Mathematics 1 course were predicted truly in the result with ratio 77.77%. Similarly, 69 successful students from 85 students, and 44 unsuccessful students from 59 students were predicted truly in the result with ratio 78.47%. Key words: Fuzzy logic, Artificial neural network, Adaptive network based fuzzy inference system (ANFIS), Hierarchical ANFIS, Machine learning, Prediction of Mathematics course success. Özet Öğrencilerin Matematik 1 dersinden alacağı notları önceden tahmin etmek dönem öncesi öğrencileri Matematik 1 dersine hazırlamak için oldukça önemlidir. Verilerin doğrusal olmayan yapılarından dolayı çözüm elde etme zor olmaktadır. Sayısal değerler içeren bu tür problemler için çözüm sunan bulanık mantık yöntemi tercih edilen yöntemlerden bir tanesidir. Bulanık mantıkla çözüm elde etmek için üyelik fonksiyonlarını ve onların parametre değerlerini doğru belirlemek gereklidir. Bu işlem bir uzman tarafından yapılabildiği gibi bir veri kümesi kullanılaraktan da yapılabilmektedir. Bu çalışmada, Pamukkale Üniversitesi Mühendislik Fakültesi’ne 2007-2008 Eğitim-Öğretim yılında kayıt yaptıran 434 öğrencinin Öğrenci Seçme Sınavında elde ettikleri verileri kullanarak öğrencilerin Matematik 1 dersinden elde edeceği başarı durumunu önceden tahmin etmek amaçlanmıştır. Bu veri kümesini kullanarak üyelik fonksiyonlarını belirlemek için yapay sinir ağı ve bulanık mantık yönteminin önemli özelliklerini birleştiren uyarlanabilir ağ tabanlı bulanık çıkarım sistemi (ANFIS) kullanılmıştır. Eğitim aşamasında veri kümesindeki 16 nitelikten farklı kombinasyonlarla seçilen 9 veri niteliği ANFIS yapısına girdi olarak verilmiştir. Fakat dokuz tane girdi parametresine sahip olan bir bulanık çıkarım sisteminin her girdisinin en az üç tane üyelik fonksiyonuna sahip olduğu durumlarda bu çıkarım sisteminde en az 3^9 tane kural meydana gelmektedir. Bu yüzden eğitim işlemi oldukça vakit almakta ve bu işlem için oldukça fazla belleğe ihtiyaç duyulmaktadır. Bu çalışmada, çok verimsiz olan bu yapı yerine hiyerarşik bir yöntem önerilmiştir. Bu yöntemde ANFIS yapısı küçük alt sistemlere ayrılmaktadır. Her alt sistem veri kümesinin bazı parçalarını işlemekte ve elde ettiği çıktı değerlerini sistemden beklenilen asıl çıktı değerinin elde edilmesi için sonuç ANFIS yapısına girdi olarak göndermektedir. Verilerin üçte biri ile yapılan deneme işleminden sonra %77,77 ve %78,47 genel tahmin oranına sahip iki tane iyi sonuç elde edilmiştir. Bu sonuçlar detaylı incelendiğinde, ilk sonuçta Matematik 1 dersinden geçen 85 öğrencinin 64’ü, kalan 59 öğrencinin 48’i doğru tahmin edilmiştir. İkinci sonuçta ise dersten geçen 85 öğrencinin 69’u ve dersten kalan 59 öğrencinin 44’ü doğru tahmin edilmiştir. Anahtar Kelimeler: Bulanık mantık, Yapay sinir ağı, Uyarlanabilir ağ tabanlı bulanık çıkarım sistemi (ANFIS), Hiyerarşik ANFIS, Makine öğrenmesi, Matematik dersi başarı tahmini.

179-188

Authors: Aslı Kılıç, Sümeyye Aygün, Gülşen Aydın Keskin, Kasım Baynal

ÖZET: İşletmeler, olağanüstü rekabetin yaşandığı günümüz piyasa şartlarında, maliyetleri minimize, kârı maksimize edecek etkin stok politikalarını geliştirmek ve uygulamak zorundadır. Stoklar, üretim işletmelerinin toplam varlıklarının içinde önemli bir yere sahiptir. Bu önemli kalem için etkin stok kontrol ve yönetim politikalarının uygulanması, işletmenin geleceği için büyük önem taşımaktadır. Bu çalışma kapsamında, büyük bir holdingin kimyasallar grubunda faaliyet gösteren bir işletmesinde öncelikle stok kontrol yöntemlerinden ABC analizi uygulanmıştır. İkinci olarak stokların çok kriterli olarak sınıflandırılması için öncelikle Bulanık Analitik Hiyerarşi Prosesi (BAHP) yöntemi ile kriter ağırlıkları belirlenmiş ve İdeal Çözüme Yakınlığa Göre Tercih Sıralama Tekniği (TOPSIS) yöntemi kullanılarak stok kalemleri önem derecelerine göre sıralanmıştır. Çalışmanın sonunda stokların sınıflandırılmasında klasik ABC analizi ve BAHP-TOPSIS yöntemlerinin sonuçları arasındaki farklılıklar ortaya konmuştur. Anahtar Kelimeler: Çok kriterli karar verme, ABC analizi, Bulanık AHP, TOPSIS. ABSTRACT: In today’s competitive market conditions, organizations have to develop and implement effective inventory policies to minimize their costs, and maximize profit. Inventories have an important place in the total assets of production enterprises. Applying efficient inventory control and management policies for this significant item is very important for the future of the organizations. In this paper, initially an ABC analysis method had been applied to a firm operating at the chemical group of a conglomerate. Then, to classify the inventory as multi criteria; primarily criteria weights are determined by the fuzzy analytic hierarchy process (FAHP) and then stock keeping units are ranked according to their significances with Technique for Order Preference by Similarity to Ideal Solution (TOPSIS) method. Finally, the differences are presented between classical ABC analysis and FAHP-TOPSIS results for classifying the inventories. Key words: Multi-criteria decision making, ABC analysis, Fuzzy AHP, TOPSIS.

116-122

Authors: Tansel Koyun, Semih Avcı

ÖZET: Bu çalışmada tasarlanan hava-su ısıtmalı ısı değiştirgeci, kanatlı ve kanatsız olmak üzere konvansiyonel (rezistans-su ısıtmalı) ısı değiştirgeçleriyle deneysel olarak karşılaştırılmıştır. Karşılaştırma üç ısı değiştiricisi için de aynı parametreler(pompa debisi, ısıtıcı gücü vs.)kullanılarak yapılmıştır. Yapılan deneylerde ısı transferi optimum düzeyde gerçekleşecek şekilde hız-debi ayarlaması yapılmıştır. Sonuç olarak hava–su ısıtmalı ısı değiştiricisinde boru içerisindeki suyun devridaim etmesi sırasında korozyon kirlilik faktörü oluşmamıştır. Ayrıca yeni tasarlanmış ısı değiştirgecinin verimi, kanatlı ve kanatsız ısı değiştiricilerinin verimlerinin arasında bulunmuştur. Sonuçlar diyagramlar halinde gösterilmiştir. Anahtar Kelimeler: Isı değiştirgeci, Hava-su ısıtmalı ısı değiştirgeci. ABSTRACT: In this study, the air-water heat exchanger designed have been experimentally compared to conventional heat exchangers with and without fin. The same parameters for the three heat exchangers (pump flow, heating power, etc...) have been used. In the experiments, speed-flow adjustment has been made to supply heat transfer at an optimum. As a result, during the circulation of water in pipe of the air-water heat exchanger, the corrosion fouling factor has not been formed. In addition, the efficiency of the new designed heat exchanger has been found between fin and finless heat exchanger efficiencies. The results have been shown in the diagrams. Key words: Heat exchanger, Air-water heating heat exchanger.

129-137

Authors: Yunus Kayır, Aslan Akdulum

ÖZET: Bu çalışmada, çeşitli parçalara ait fotoğrafları kullanarak parçanın CATIA CAD ortamında otomatik olarak modellenmesini sağlayan bir sistem geliştirilmiştir. ImageCAD sistemi, prizmatik veya silindirik parçalardan elde edilmiş her türlü fotoğrafı kullanabilmektedir. Fotoğraflar üzerinden doğru, daire, yay, serbest eğri gibi geometrik elemanları kullanıcı etkileşimli olarak belirleyebilmektedir. Çıkarılan geometrik elemanlara ait bilgileri CATIA programının anlayacağı formatta dosyaya kaydedebilmektedir. CATIA ara yüzünde oluşturulan menüler ile kolaylıkla kontrol edilebilen ImageCAD, istenilen fotoğrafı bir CAD modeline dönüştürülebilmektedir. Elde edilen CAD modeli, CATIA’nın tüm imkânlarının kullanımına açıktır. Sistemin geliştirilmesinde Visual Basic bilgisayar programlama dili tercih edilmiştir. Anahtar Kelimeler: Görüntü işleme, Geometrik eleman tanımlama, CATIA, Parça modelleme. ABSTARCT: In this study, a system was developed that can model parts in CATIA CAD program automatically by using photographic images obtained from the parts. The system, called ImageCAD, can use very kind of photography that was taken for prismatic and cylindrical parts. It can recognize geometric entities, such as lines, circles, arc and free curve, in the image by according to the selection of the user. ImageCAD can save generated knowledge of the entities in a suitable format for the CATIA program. ImageCAD, is controlled by using menus that were done in the CATIA interface, turn whatever you want photographs into 3B CAD models. The obtained CAD models have suitable structure that can be used for all CATIA application. Visual Basic programing language was preferred to design the system. Key words: Image processing, Defining of geometric element, CATIA, Modeling of parts.

70-77

Authors: Kaan Türker

ÖZET: Önemli yenilikler içeren Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmeliğin (DBYBHY) 2007 yılında yürürlüğe girmesiyle birlikte, mevcut betonarme binaların deprem performanslarının değerlendirilmesi yaygın olarak Eşdeğer Deprem Yükü Yöntemi (EDYY) veya Artımsal Eşdeğer Deprem Yükü Yöntemi (AEDYY) ile yapılmaya başlanmıştır. Dayandığı esaslar bakımından EDYY’nde AEDYY’ne göre önemli eksiklikler bulunmasına karşılık, DBYBHY’e göre EDYY herhangi bir sınırlama olmaksızın AEDYY ile aynı kullanım alanına sahiptir. Bu nedenle yöntemlerin sonuçları arasındaki uyumun incelenmesi önem arz etmektedir. Bu çalışmada, farklı mertebelerde düşey rijitlik düzensizliği (yumuşak kat) bulunan üç betonarme bina çerçevesi ve düzenli (referans) bir çerçeve üzerinde iki yöntem karşılaştırmalı olarak değerlendirilmektedir. Değerlendirmede kesit hasar düzeyleri, göreli kat ötelemeleri ve çerçeve (genel) performans düzeyleri karşılaştırılmıştır. Ayrıca, eleman uçlarındaki sargılama durumunun etkisi de incelenmiştir. Sonuç olarak, iki yöntem arasındaki uyumun rijitlik düzensizliği mertebesine bağlı olarak büyük farklılıklar gösterdiği görülmüştür. EDYY, düzenli çerçevede ve rijitlik düzensizliği mertebesi düşük olan çerçevede, AEDYY’ne göre daha büyük hasar durumları vermiştir. Ancak, rijitlik düzensizliği mertebesi yüksek olan çerçevelerde EDYY daha düşük hasar düzeyleri vermiştir. Ayrıca, sargılama durumunun kesit hasar bölgelerini ve çerçeve performans düzeyini önemli ölçüde etkilediği görülmüştür. Anahtar Kelimeler: Düşey rijitlik düzensizliği, Deprem performansı, Doğrusal elastik yöntem, Doğrusal elastik olmayan yöntem. ABSTRACT: Seismic performance evaluation of existing RC buildings have commonly been performed by using Equivalent Seismic Load Method (ESLM) and Incremental Equivalent Seismic Load Method (IESLM), since Turkish Earthquake Code 2007 (TEC) including significant improvements have come into force. Although the significant deficiencies are available in ESLM with respect to IESLM, ESLM possess the area of usage same with IESLM according to TEC without any limitation. Therefore, investigation of consistency in results of these methods has importance. In this study, ESLM and IESLM are assessed comparatively on three RC building frames with vertical stiffness irregularity (soft story) and on a regular (reference) frame. Section damage levels, story drift ratios and frame (global) performance levels are compared in the assessment. In addition, the effect of confinement is investigated. The results show that, the consistency of the methods show large diversities according level of stiffness irregularity in frames. IESLM results in more damage levels for frames with higher irregularity. However, ESLM results in more damage levels for frames with lesser irregularity and regular frame. In addition, it has seen that the confinement in members was very effective on section damage regions and frame performance levels. Key words: Vertical stiffness irregularity, Seismic performance, Linear static procedure, Nonlinear static procedure.

85-91

Authors: Mehmet Palanci

ÖZET: Bu çalışmada sezgisel armoni araştırma optimizasyon tekniği ile Türkiye’de çoğunlukla tek katlı olarak inşa edilen prefabrik endüstri yapıların tasarımının yapılabildiği bir çözüm yaklaşımı geliştirilmiştir. Çalışmada, 6 metre yüksekliğinde ve 3 açıklığa sahip tipik bir prefabrik bina Deprem Yönetmeliği ve Türk Standartları dikkate alınarak farklı zeminler için boyutlandırılmıştır. Geliştirilen çözüm yaklaşımının duyarlılığını test etmek amacıyla beş farklı parametre grubu ile çok sayıda analiz yapılmıştır. Elde edilen sonuçlar, armoni araştırması optimizasyon tekniği ile verilen tüm kısıtların sağlanarak yönetmelik uyumlu optimum tasarımının yapılabildiğini göstermiştir. Anahtar Kelimeler: Prefabrik binalar, Armoni araştırması, Optimum tasarım. ABSTRACT: In this study, a solution model that can design precast industrial buildings, mostly constructed one-storey in Turkey, is developed using heuristic harmony search (HS) algorithm. In the study, 6 m high and 3 spans typical precast building is designed for different soil types by considering the Turkish Earthquake Code and standards. In order to examine sensitivity of developed solution model, numerous analyses performed with five different parameter groups. Results indicate that code compliant optimum precast building design can be made with HS algorithm providing all given constraints. Key words: Precast buildings, Harmony search, Optimum design.

100-110

Authors: Zübeyde Öztürk, Veysel Arlı

ÖZET: Demiryolu tasarımında kullanılan klasik yöntem statik analiz yapmak ve dinamik etkileri hesaba katmak için dinamik etki katsayısı oranında sonuçları büyütmektir. Ancak bu yöntemin özellikle yüksek hızlı demiryolu hatları için uygun olmadığı ve dinamik analiz yapılması gerektiği bilinmektedir. Çünkü klasik yöntemde demiryolunun doğal frekansları ile trenin tahrik frekanslarının çakışması ile ortaya çıkan rezonansı ve çok yüksek olan dinamik yükleri hesaplamak mümkün değildir. Bu nedenle, çalışmada örnek bir balastlı hat üstyapısı için ANSYS sonlu eleman programı kullanılarak nümerik analiz yapılmış ve rezonans durumundaki dinamik etkiler belirlenmiştir. Ayrıca sahada ölçüm yapılarak yolun öz frekansları ile dinamik tepkileri ölçülmüş ve bu değerlere göre model doğrulanmıştır. Anahtar Kelimeler: Dinamik etki, Demiryolu titreşimi, Nümerik analiz, Çekiç darbe testi. ABSTRACT: The classical method used in railway design is to increase the results in the ratio of dynamic effect coefficient in order to make static analysis and consider dynamic effects. However, it is known that this method is not available for high speed railway lines and that it is necessary to make dynamic analysis; as it is impossible, in classical method, to calculate the very high dynamic loads and the resonance which occurs when the natural frequencies of railway coincide with the driving frequencies of train. Therefore, numerical analysis was made using ANSYS finite element program and the dynamic effects in resonance situation were determined for a sample ballasted line superstructure. Besides, the natural frequencies and dynamic effects of the road were measured on the field, and the sample was validated in accordance with these values. Key words: Dynamic effect, Railway vibration, Numerical analysis, Hammer impact test.

36-41

Authors: Aysun Coşkun, İnayet Karadaş

ÖZET: Günümüzde toplumlar sosyal, ekonomik ve kültürel yönden sürekli değişip gelişmektedir. Bu gelişim ve değişmeye neden olan etkenlerin başında kuşkusuz teknoloji gelmektedir. Teknolojinin özellikle eğitime sağladığı imkanlar ile bu gelişim hız kazanmaktadır. Son yıllarda eğitim teknolojisinin hızlı bir şekilde ilerlemesi eğitim-öğretimde bilgisayarların kullanılmasına neden olmuştur. Bilgisayarların sağladığı görsel ve işitsel desteğin özellikle okul öncesi çağdaki çocukların öğrenmelerinde etkili olacağı bir gerçektir. Ama okul öncesi dönemde, çocukların okuma yazma bilmemeleri ve küçük kas gelişimlerinin tamamlanmamış olması bu süreçte bilgisayar kullanımını sınırlandırmaktadır. Ancak teknolojinin sunduğu imkanlardan biri olan konuşma tanıma teknolojileri, bu sınırlılıkların aşılmasına çözüm oluşturmaktadır. Konuşma tanıma teknolojileri mikrofon vb. cihazlar tarafından algılanan sesin bilgisayarlar tarafından tanınmasına yönelik geliştirilen sistemlerdir. Bu çalışmada konuşma tanıma teknolojisinin sunduğu imkanlar ile okul öncesi eğitimde çocukların bireysel öğrenmesine destek vermek amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda, okul öncesi dönemde kullanılmak üzere konuşma tanıma teknolojisinin entegre edildiği bir eğitim yazılımı hazırlanmıştır. Bu yazılımın en belirgin özelliği, tamamen ses ile kullanabilmesidir. Böylece elini, kolunu kullanamayan ya da bu organları olmayan çocuklar da yazılımı rahatlıkla kullanabileceklerdir. Anahtar Kelimeler: Konuşma tanıma teknolojisi, Okul öncesi eğitim, Ses kontrollü eğitim yazılımı. ABSTRACT: Nowadays communities are continuously evolving and changing socially, economically and culturally. Technology is certainly at the top of causative agent of development and change. The opportunities offered by technology especially in education accelerating this development. In recent years rapidly progress of training technology has led to use computers in education. It’s a fact that audio-visual support provided by computers is efficient in pre-school children’s education. But in pre-school period children don’t know how to read and write and haven’t completed their small muscle development, this fact limits the use of computers in the process. However, speech recognition technologies which is one of the opportunities offered by technology, is the solution to overcome this limitations. Speech recognition technologies are the systems, that developed for the recognition of sounds by computers are perceived by the devices like microphone. In this study with the facilities of speech recognition technology, supporting individual learning in pre-school education has been aimed. For this reason an educational software in which this technologies of speech recognition are integrated for the usage of pre-school education has been prepared. The most distinctive characteristic of this software is to be able to used with completely sounds. Thus, this software can be used easily by the children who can not to use their hands and arms. Key words: Speech recognition technologies, Pre-School education, Voice controlled educational software.

46-53

Authors: Güncel Sarıman, Ecir Uğur Küçüksille

ÖZET: Günümüzde metasezgisel optimizasyon algoritmaları çok çeşitli optimizasyon problemlerinin çözümünde kullanılmaktadır. Bu algoritmalar matematiksel bir kanıta dayanmayıp, çoğunlukla doğada var olan olayların taklit edilmesiyle oluşturulmuş algoritmalardır. Bu çalışmada, web tabanlı eğitimsel metasezgisel test aracı geliştirilmiştir. Bu araç ile kullanıcılar, Yapay Bağışıklık ve Yapay Arı Kolonisi algoritmalarını Benchmark fonksiyonları üzerinde test edebilmekte, her bir algoritmanın parametrelerini değiştirerek optimizasyon sonuçlarını görebilmekte aynı zamanda kendi fonksiyonlarını da kısıtlarıyla beraber yazarak optimizasyon işlemini gerçekleştirebilmektedir. Ayrıca uygulamada her iki algoritmanın çalışma adımları hakkında da bilgi verilmektedir. Anahtar kelimeler: Metasezgisel, Yapay Arı kolonisi, Yapay bağışıklık, Eğitim aracı. ABSTRACT: Metaheuristic optimization algorithms are nowadays being employed to solve a wide variety of optimization problems. These algorithms are not based on mathematical evidence and have mostly been developed by imitation of natural phenomenon. In this study, a web-based educational metaheuristics testing tool was developed. With this tool, the users are able to test Artificial Immune System and Artificial Bee Colony algorithms on Benchmark functions, observe the results of optimization by modifying the parameters for each algorithm, and at the same time perform optimization procedures by typing their own functions with their own constraints. In addition, information on the working steps of both algorithms are provided in the application. Key words: Metaheuristic, Artificial Bee colony, Artificial immune, Educational tool.

9-14

Authors: Sinan Maraş, Hakan Arslan

ÖZET: Titreşim analizi, makine elemanları ve yapılarda oluşan arızalar hakkında bilgi edinmede yaygın bir şekilde kullanılan erken uyarıcı metotlarının başında gelmektedir. Bu yöntemde, titreşim analiz sonuçları sinyal işleme, yapay zeka, istatistiksel analiz yöntemleriyle işlenerek dişli hata tespiti yapılabilmektedir. Bu çalışmada amaç, düz dişlilerdeki aşınma hatasının sebep olduğu titreşimlerdeki değişimlerin istatistiksel proses kontrol grafiklerinde analiz edilerek aşınmanın varlığını tespit etmektir. Dişli test düzeneğinde incelenmek üzere, düz dişli yüzeylerinde suni olarak aşındırma işlemi uygulanmış ve sonra bu dişliler takılıp sistem çeşitli ön yük ve devir şartlarında çalıştırılarak titreşim verileri kaydedilmiştir. Sağlam dişli ile aşınmış dişli verileri istatistiksel proses kontrol grafiklerinde analiz edilerek hatanın tespiti gerçek zamanlı deneysel çalışma ile grafiksel olarak gösterilebilmiştir. Anahtar Kelimeler: Düz dişli çarklar, Dişli arızaları, Arıza tespiti, İstatistiksel proses kontrol. ABSTRACT: Vibration analysis is one of the early warning methods widely used in obtaining information about faults occurring on the machine elements and structures. In this method, gear fault detection can be performed by analyzing of the vibration test results using signal processing, artificial intelligence and statistical analysis methods. The objective of this study is detection the existence of wear by examining changes in the vibrations of spur gears due to wear faults in statistical process control carts. In this study, artificial wear was created on the surfaces of spur gears in order to be examined in gears test rig. Then, these gears were attached and vibrations data were recorded by operating the system at various loading and number of cycles conditions. Detection of fault was demonstrated by analyzing undeformed and worn gears data in statistical process control carts by means of real-time experimental studies. Key words: Spur gears, Gear faults, Fault diagnosis, Statistical process control.

20-24

Authors: Fuat Kartal, Hasan Gökkaya

ÖZET: Bu çalışmada, AISI 1040 çeliğinin aşındırıcı su jeti ile tornalanması esnasında işleme parametrelerinin kaldırılan talaş hacmime ve kesme derinliğine etkisi araştırılmıştır. Yapılan çalışmada deney sayısının en az olması için literatürde yapılmış olan çalışmalar göz önüne alınmış ve ön deneyler sonucu elde edilen tecrübelerle en uygun işleme parametre değerleriyle deneyler gerçekleştirilmiştir. Deneysel çalışmalarda pompa basıncı (350 MPa), aşındırıcı boyutu (Garnet formunda ve boyutu 80 mesh) ve nozul çapı (1.2 mm) sabit tutulmuştur. Ø 30 ve 240 mm ebatlarında 1040 çeliği, dört farklı aşındırıcı akış oranı (50, 150, 250 ve 350 gr/dak.), nozul mesafesi (2, 5, 8 ve 11 mm), nozul ilerleme miktarı (5, 15, 25 ve 35 mm/dak.) ve torna aynası deviri (25, 50, 75 ve 100 dev/dak.) işleme parametreleri değerlerinde işlenmiştir. Elde edilen bulgulara göre en yüksek talaş hacmi 5 mm/dak nozul ilerleme miktarında 1387,25 mm3 elde edilmiştir. En yüksek kesme derinliği ise 0,94 mm olarak 100 dev/dak torna aynası devrinde elde edilmiştir. Anahtar Kelimeler: Aşındırıcı su jeti, Tornalama, AISI 1040, Talaş hacmi, Kesme derinliği. ABSTRACT: In this study the effect of processing parameters during turning of AISI 1040 steel with abrasive water jet on machining volume and depth of cut. In the study, in order to keep the experiment quantity low, former studies in literature were taken into consideration and therefore experiments were realized with processing parameters and experiences that are most suitable to pre-experiments. In experimental studies pump pressure (350 MPa), abrader dimensions (in garnet form and dimension 80 mesh) and nozzle diameter (1.2 mm) were kept constant. 1040 steel with dimensions of Ø 30 and 240 mm were processed at four different abrader flow rate (50, 150, 250 and 350 gr/min), nozzle distance (2, 5, 8 and 11 mm), nozzle feed rate (5, 15, 25 and 35 mm/min) and lathe chuck revolutions (25, 50, 75 and 100 rpm). According to the findings the most highly material removal rate of 5 mm / min nozzle feed rate 1387.25 mm3 in the amount has been achieved. The maximum depths of cut 0.94 mm spindle speed of 100 rpm were obtained. Key words: Abrasive water jet cutting, Turning, AISI 1040, Chip volume, Depth of cut.