Pamukkale University Journal of Engineering Sciences

581-586

Authors: Muhammet Muaz YALÇIN1 , Kenan GENEL2

Öz Bilindiği üzere metalik tüpler, yüksek enerji absorbe etme kabiliyetleri nedeniyle birçok farklı alanda tercih edilmektedir. Bu özelliklerinin geliştirilmesi amacıyla tüplerin farklı köpük türleriyle içeriden takviye edilmeleri, halen güncelliğini korumaktadır. Bu çalışmada, farklı PVC köpük yoğunlukları ile (60, 80 ve 100 kg/m3) tek tip yoğunluklu, fonksiyonel derecelendirilmiş yoğunluklu ve sandviç yapılı olacak şekilde üç farklı kombinasyonda takviye edilmiş 6063-T5 serisi alüminyum tüplerin enerji absorbe etme kabiliyetleri (EAK) deneysel olarak incelenmiştir. Her bir takviye kombinasyonunda üç tabaka köpük kullanılmış ve köpük yoğunluklarının EAK üzerine etkisinin daha net ortaya konulabilmesi için tabaka kalınlıkları değiştirilmiştir. Deney sonuçları, tüm numune kombinasyonları göz önünde bulundurulduğunda, absorbe edilen enerji değerindeki artışın %18 ile %43 arasında olduğunu, en yüksek enerji değerinin ise sandviç yapılı takviyede elde edildiğini göstermiştir. Tek tip yoğunluklu takviye kombinasyonundaki en yüksek enerji ise orta yoğunluklu (80 kg/m3) köpüğün kullanıldığı numunede, takviyesiz yapıya göre %37 daha yüksek elde edilmiştir. Numunelerin absorbe ettikleri enerjinin ağırlıklarına oranı olarak ifade edilen özgül enerji absorbe etme (ÖEA) değerleri tüm numuneler için hesaplanmış ve en yüksek ÖEA değeri sandviç yapılı takviyede, takviyesiz tüpe göre yaklaşık %11 daha yüksek olarak, 27.71 J/g değerinde elde edilmiştir. Buna mukabil bazı numunelerin ÖEA değerleri, takviyesiz tüp yapıdan daha düşük değerlerde olmuştur. Anahtar kelimeler: Köpük, Özgül enerji, Tüp, Eksenel ezme. Abstract Metallic tubes are preferred in many different fields due to their energy absorbing efficiency. In order to increase the ability to absorb energy, foam filling by using different types of foam is still up to date. In this study, the energy absorbing capability of 6063-T5 aluminum tubes which were filled by using three different foam densities (60, 80 and 100 kg/m3) were investigated experimentally. Base tubes were filled by using three different foam filling models such as uniform density, functionally graded and sandwich model. In addition, in each foam filling models, different sample combinations were obtained by changing the thickness of the foam layers. The highest energy value absorbed in the uniform density foam filling model was obtained in the combination of 80 kg/m3 density foam, which is 37% higher than the base tube. Considering all specimen combinations, the increase in the absorbed energy value is between 18% and 43%, while the highest value was obtained in the sandwich model. In the examination of the test results, the specific energy absorption values of each specimen were also taken into consideration. The specific energy values for some sample combinations were lower than the base tube, while the highest value was obtained in the sandwich model with the value of 27.71 J/g which is about 11% higher compared to the base tube. In contrast, the specific energy absorption values of some specimens were lower than the base tube.

594-598

Authors: Melih ÖZÇATAL1 , Mustafa Serhat BAŞPINAR2

Öz Alüminyum Titanat (Al2TiO5), düşük ısıl iletkenlik katsayısına ve yüksek ısıl şok direncine sahip seramik bir malzemedir. Al2TiO5’in sinterlemesi süresince oluşan mikro çatlaklar düşük mekanik mukavemete yol açmaktadır. Mekanik özelliklerin iyileştirilmesi amacıyla çeşitli oksit katkı malzemeleri kullanılmaktadır. Bu çalışmada, katkı malzemesi olarak SiO2 kullanılarak gözeneklilik, faz kompozisyonu, eğme mukavemeti ve mikroyapı üzerindeki etkileri araştırılmıştır. Kompozisyonlar α-Al2O3 ve rutil (TiO2)’nin eş molar karışımına ağırlıkça %10’a kadar kuvars (SiO2) eklenerek hazırlanmıştır. Toz karışımı tek eksenli bir pres vasıtasıyla şekillendirilmiş ve 1450 °C'de 3 sa. sinterlenmiştir. Deneysel sonuçlar SiO2 ilavesi ile gözenekliliğin düştüğünü ve mekanik mukavemetin arttığını göstermektedir. SiO2 ilavesi ile mullit oluşumunun meydana geldiği ve çatlakların azaldığı tespit edilmiştir. Saf Al2TiO5'in eğme mukavemeti 6.80 MPa iken, %10 SiO2 ilavesiyle 38.43 MPa eğme mukavemeti elde edilmiştir. Sonuç olarak, SiO2 ilavesi Al2TiO5 seramiklerinin fiziksel ve mikroyapısal özelliklerinin iyileştirilmesinde etkin bir rol oynamıştır. Anahtar kelimeler: Al2TiO5, Sinterleme, Katkı malzemeleri, SiO2, 3 nokta eğme mukavemeti. Abstract Aluminum Titanate (Al2TiO5) is a ceramic material with coefficient of low thermal conductivity and high thermal shock resistance. The micro cracks formed during the sintering of Al2TiO5 lead to low mechanical strength. Various oxide additives are used to improve mechanical properties. In this study, SiO2 was used as additive and its effects on porosity, phase composition, bending strength and microstructure were investigated. The compositions were prepared by adding up to 10% (by wt.) quartz (SiO2) to the equimolar mixture of α-Al2O3 and rutile (TiO2). The powder mixture was shaped by an uniaxial press and sintered at 1450 °C for 3 hours. Experimental results show that porosity decreases and mechanical strength increases with the addition of SiO2. It was determined that mullite formation occurred and the number of cracks decreased with the addition of SiO2. The bending strength of the pure Al2TiO5 was 6.80 MPa, while the bending strength of 38.43 MPa was obtained by addition of 10% SiO2. As a result, the addition of SiO2 has played an active role in improving the physical and microstructural properties of Al2TiO5 ceramics.

605-612

Authors: Ayça Şahika ŞAHİN1 , Sami SAYER2

Abstract Öz In this study, effects of natural fiber reinforcement on mechanical properties of polyolefin based hybrid composites widely used different industrial areas were investigated. In this context, jute - PP composites having different jute ratios are produced in twin screw extruder on first stage of production. In the second stage, the films are produced at 450 µm thickness of PP material with different jute ratios are placed between HDPE (S 0464) plates with a thickness of 1 mm and are pressed under a pressure of 8.163 bar and temperature of 190 °C and consequently hybrid polyolefin composite sheets are obtained. The improvement of mechanical strength of hybrid composite material is realized 8.6 % ratio as 18.41 MPa in 5% jute reinforced hybrid composite. As a result of FTIR characterization, it is observed that the interface agents affecting the mechanical strength positively are significant. When SEM analysis of fracture surfaces formed after tensile test is performed, it is determined that an effective interface is formed between the fiber and the polymer, wheras the fibers that change direction due to production methods adversely affected the mechanical strength. Bu çalışmada, endüstrinin farklı alanlarında yaygın olarak kullanılan poliolefin esaslı malzemelerde doğal elyaf katkısının malzemenin mekanik özelliklerine etkisi araştırılmıştır. Bu kapsamda, ilk etapta çift vidalı ekstrüderde farklı jüt oranlarında PP kompozit malzeme üretilmiştir. İkinci aşamada ise farklı jüt oranlarındaki PP malzemeden 450 µm kalınlığında üretilen filmler, kalınlığı 1 mm olan HDPE (S 0464) levha arasına yerleştirilerek 190 °C sıcaklıkta ve 8.163 bar basınç altında preslenerek hibrit yapıda poliolefin kompozit levhalar elde edilmiştir. Hibrit kompozit malzemenin mekanik dayanımındaki iyileşme %8.6 oranında, %5 jüt takviyeli hibrit kompozitte 18.41 MPa olarak gerçekleşmiştir. Sonuç olarak, FTIR karakterizasyonunda, arayüz maddelerinin mekanik mukavemeti olumlu yönde etkilediği görülmüştür. Çekme testi sonrası oluşan kırılma yüzeylerine SEM analizi yapıldığında elyaf ve polimer arasında etkin bir arayüz oluştuğu, ancak üretim tekniğinden dolayı yön değiştiren elyafların mekanik mukavemeti olumsuz yönde etkilediği saptanmıştır. Öz Bu çalışmada, endüstrinin farklı alanlarında yaygın olarak kullanılan poliolefin esaslı malzemelerde doğal elyaf katkısının malzemenin mekanik özelliklerine etkisi araştırılmıştır. Bu kapsamda, ilk etapta çift vidalı ekstrüderde farklı jüt oranlarında PP kompozit malzeme üretilmiştir. İkinci aşamada ise farklı jüt oranlarındaki PP malzemeden 450 µm kalınlığında üretilen filmler, kalınlığı 1 mm olan HDPE (S 0464) levha arasına yerleştirilerek 190 °C sıcaklıkta ve 8.163 bar basınç altında preslenerek hibrit yapıda poliolefin kompozit levhalar elde edilmiştir. Hibrit kompozit malzemenin mekanik dayanımındaki iyileşme %8.6 oranında, %5 jüt takviyeli hibrit kompozitte 18.41 MPa olarak gerçekleşmiştir. Sonuç olarak, FTIR karakterizasyonunda, arayüz maddelerinin mekanik mukavemeti olumlu yönde etkilediği görülmüştür. Çekme testi sonrası oluşan kırılma yüzeylerine SEM analizi yapıldığında elyaf ve polimer arasında etkin bir arayüz oluştuğu, ancak üretim tekniğinden dolayı yön değiştiren elyafların mekanik mukavemeti olumsuz yönde etkilediği saptanmıştır. Anahtar kelimeler: Poliolefin, Hibrit kompozit plakalar, Jüt lifi, Mekanik özellikler.

620-627

Authors: Cebeli ÖZEK1, Muhammet BAL2

Öz Sürtünmeli delme, dönen bir takım ile iş parçası-takım ara yüzeyinde sürtünme sonucu oluşan ısının etkisiyle geleneksel olmayan önemli bir imalat yöntemidir. Bu yöntemin amacı, ince cidarlı saclarda, deliğin alt kısmında meydana gelen kovan aracılığıyla bağlantı uzunluğunun arttırılmasıdır. Bu çalışmada, sürtünmeli delme yönteminde malzeme kalınlığının ve takım çapının elde edilen kovan yüksekliğine (ha), kovan çeper kalınlığına (hç) ve mikro sertlik değişimine etkilerinin araştırılması amaçlanmaktadır. Deney çalışmalarında, koniklik açısı φ=36°, çapları Ød=5 mm, Ød=10 mm, Ød=15 mm ve Ød=20 mm olan tungsten karbür (WC) takımlar kullanılmıştır. Sürtünmeli delme işlemleri kalınlığı t=2 mm, t=4 mm, t=6 mm, t=8 mm ve t=10 mm olan St37 çeliğine uygulanmıştır. Deney çalışmaları, devir sayısı n=1120 d/dk. ilerleme miktarı f=25 mm/dk. şartlarında yapılmıştır. Malzeme kalınlığı ve takım çapının, kovan yüksekliği, kovan dış çapı ve kovan biçimleri üzerindeki etkileri araştırılmış ve mikro sertlikte meydana gelen değişiklikler incelenmiştir. En ideal kovan yüksekliği ha=15.30 mm, en ideal kovan çeper kalınlığı hç=4.25 mm ve en yüksek mikro sertlik değeri ise 183 HV olarak elde edilmiştir. Malzeme kalınlığı ve takım çapının kovan çeper kalınlığı ve kovan yüksekliği üzerinde önemli bir etkisinin olduğu, ancak mikro sertlik değerlerinin fazla değişmediği gözlenmiştir. Anahtar Kelimeler: Sürtünmeli delme, Kovan yüksekliği, Kovan Çeper kalınlığı. Abstract Friction drilling is an important non-traditional manufacturing method with the effect of heat caused by friction on a work piece-tool interface with a rotating tool. The purpose of this method is to increase the length of the connection through the bushing formed in the lower part of the hole in the thin-walled sheets. In this study, it is aimed to investigate the effects of material thickness and tool diameter on bushing height (ha), bushing wall thickness (hç) and micro hardness change in friction drilling method. In experiment studies, tungsten carbide (WC) tools were used with taper angle of φ=36°, the tool diameters of Ød=5 mm, Ød=10 mm, Ød=15 mm and Ød=20 mm. Friction drilling was applied to St37 steel with a thickness of t=2 mm, t=4 mm, t=6 mm, t=8 mm and t=10 mm. The experiments were carried out at a speed of n=1120 rpm and a feed rate of f=25 mm/min. The effects of material thickness and tool diameter on bushing height, bushing outer diameter, bushing shapes and changes in micro hardness were investigated. The largest bushing height of ha=15.30 mm, the lowest bushing wall thickness of hç=4.25 mm and the highest micro hardness of 183 HV was obtained. It was observed that material thickness and tool diameter had a significant effect on bushing wall thickness and bushing height, but micro hardness values did not change much.

634-637

Authors: Sezgin YAŞA1 , Ahmet KABİL2 , Yahya BAYRAK3 , Mustafa ÇİĞDEM4

Abstract The spheroidization of the silicon eutectic phase in aluminum is an important parameter for casting and significantly influences the material properties. Sr has been used for a long time for eutectic modification in aluminum and many researches have been made on this subject. In this study, the effect of holding time after Sr addition on the mechanical properties and eutectic phase modification of the aluminum were investigated. 200 ppm Sr was chosen as the amount of Sr and the holding times were chosen as 20, 40 and 80 minutes. Tensile test was performed for the determination of mechanical properties and ultimate tensile strength and percentage of elongation values were measured. In order to quantify eutectic modification, the length / width (aspect ratio) ratios of eutectic silicon particles were measured. In addition, Bifilm Index of the molten metal was determined with the reduced pressure test (RPT). With the increase in the holding time, an increase in the aspect ratio and in the Bifilm Index was measured. It has been observed that the tensile strength and elongation values have decreased as the holding time has increased. Öz Alüminyumdaki silisyum ötektik fazının küreselleşmesi, döküm için önemli bir parametredir ve malzeme özelliklerini önemli ölçüde etkiler. Sr alüminyumda ötektik modifikasyon için uzun süredir kullanılmaktadır ve bu konuda birçok araştırma yapılmıştır. Bu çalışmada Sr ilavesinden sonra bekletme süresinin alüminyumun mekanik özelliklerine ve ötektik faz modifikasyonuna etkisi incelenmiştir. Modifikasyon için 200 ppm Sr, bekletme süreleri ise 20, 40 ve 80 dk. olarak seçilmiştir. Mekanik özelliklerin tespiti için çekme testi yapılarak çekme dayanımı ve uzama değerleri ölçülmüştür. Ötektik modifikasyonu ölçmek için, ötektik silisyum partiküllerinin boy/en oranları ölçülmüştür. Ek olarak, sıvı metalin Bifilm indeksi vakum altında katılaştırma testi (VAK) ile ölçülmüştür. Bekleme süresindeki artışla birlikte, en boy oranında ve Bifilm indeksinde artış gözlenmiştir. Çekme dayanımı ve uzama değerlerinin ise tutma süresi arttıkça azaldığı gözlenmiştir. Anahtar kelimeler: Ötektik modifikasyon, Sr, A356, Bifilm indeksi.

643-653

Authors: Burak TÜRKAN1 , Akın Burak ETEMOĞLU2

Abstract Modeling of the hot air dehydration period is very important to increase food property and reduce energy consumption. The objective of the study is to examine the drying behaviour of banana slices by using convective hot air drying method. Drying kinetics of the banana slices was investigated experimentally for different air temperatures (40, 50, and 60 °C). The drying models were fitted to the experimental data. The model which gives the nearest results to the experimental information was predicted as the Midilli model (R2=0.99). It was determined that the L (brightness) colour parameter value declined as the moisture content of the food decreased. Effective diffusion coefficients (2.02×10-10, 5.05×10-10, and 8.08×10-10 m2 s-1), activation energy (61.1 kJ (mol)-1) and shrinkage coefficients (23%, 32% and 40%) were calculated and it was seen to be compatible with the data given in the literature on food drying. The temperature and moisture content obtained from the experimental study were compared with numerical analysis and found to be compatible. Öz Sıcak hava ile kurutma modellenmesi, gıda kalitesini arttırmak ve enerji tüketimini azaltmak için çok önemlidir. Çalışmanın amacı, sıcak hava kurutma yöntemi ile muz dilimlerinin kuruma davranışlarını incelemektir. Muz dilimlerinin kurutma kinetiği, farklı hava sıcaklıkları (40, 50 ve 60 °C) için deneysel olarak incelenmiştir. Kurutma modelleri deneysel verilere uygulanmıştır. Deneysel verilere en yakın sonuçları veren model Midilli modeli (R2=0.99) olarak tahmin edilmiştir. Ürünün nem içeriği azaldıkça L (parlaklık) renk değerinin azaldığı belirlenmiştir. Efektif difüzyon katsayıları (2.02×10-10, 5.05×10-10 ve 8.08×10-10 m2 s-1), aktivasyon enerjisi (61.1 kJ (mol)-1) ve büzülme katsayıları (%23, %32 ve %40) hesaplanmış ve sonuçların gıda kurutulması üzerinde literatürde verilen bilgiler ile uyumlu olduğu görülmüştür. Deneysel çalışmadan elde edilen sıcaklık ve nem içeriği değerleri nümerik analiz sonuçları ile karşılaştırılmış ve uyumlu olduğu bulunmuştur. Anahtar kelimeler: Konvektif kurutma, Büzülme, Muz.

666-673

Authors: Kutay ÇELEBİOĞLU1 , Fatma Zeynep AYTAÇ YILMAZ2

Abstract Francis type hydraulic turbines that have a wide range of operating range for head and flow rates are commonly used in hydropower generation. Every power plant needs its custom designed turbine because the available head and flow rates, which are the main parameters to start the design process, are different for each plant. Guide vanes are the only movable parts of Francis turbines. They control the flow rate through the turbine. In this study, a generalized Computational Fluid Dynamics (CFD) aided design methodology is developed and applied to the design of the turbines of two different power plants. The effects of several parameters, including the shape of the guide vane profile, eccentricity, blade angles, overlapping percentage of the blades, number of guide vanes, and rotor-stator distance are examined. Results are investigated for each parameter in terms of flow physics and important outcomes are determined for turbine designers. Öz Francis tipi su türbinlerinin çeşitli debi ve düşü değerlerini kapsayan geniş bir çalışma aralığı olduğu için güç üretiminde sık kullanılırlar. Her hidroelektrik santralin kendi özelliklerine uygun türbin tasarımına ihtiyacı vardır; çünkü türbin tasarım prosesinin en önemli iki parametresi olan düşü ve debi her santral için farklıdır. Ayar kanatları türbinin tek hareket ettirilebilen parçasıdır. Türbinden geçen debiyi düzenlemeye yararlar. Bu çalışmada, Hesaplamalı Akışkanlar Dinamiği (HAD) bazlı bir genelleştirilmiş tasarım yöntemi geliştirilerek iki ayrı hidroelektrik santralin türbin tasarımına uygulanmıştır. Ayar kanadı profili, merkezden kaçıklık, kanat açıları, kanatların örtüşme yüzdeleri, ayar kanat sayısı, rotor-stator mesafesi gibi tasarım parametrelerinin etkileri incelenmiştir. Sonuçlar her bir parametre için incelenmiş, akış fiziği ve türbin tasarımcıları açısından önemli bulgular belirlenmiştir. Anahtar kelimeler: Simülasyon, Ayar kanadı, Su türbini tasarımı, HAD.

683-688

Authors: İlker Turgut YILMAZ1 , Mustafa YAVUZ2 , Metin GÜMÜŞ3

Öz İçten yanmalı motorların enerji ihtiyaçları genellikle fosil yakıtlardan karşılanmaktadır. Fosil yakıtların gün geçtikçe tükenmelerine bağlı olarak yenilenebilir enerji kaynakları araştırmacıların ilgisini çekmektedir. Biyogaz organik atıklardan üretilen alternatif bir yakıttır. Bu çalışmada dizel-biyogaz çift yakıtlı bir motorda dizel yakıt miktarının egzoz emisyonlarına etkisi incelenmiştir. Deneyler 1.6 l dört zamanlı, su soğutmalı, aşırı doldurmalı, ortak hatlı yakıt püskürtme sistemine sahip dört silindirli bir dizel motorda gerçekleştirilmiştir. Motorun elektronik kontrol ünitesinin orijinal ayarlarında herhangi bir değişiklik yapılmamıştır. Çift yakıtlı çalışmalarda motorun enerji ihtiyacının %20’si, %30’u, %40’ı ve %50’si dizel yakıt ile karşılanmıştır. Deneylerde motor momenti 40 Nm, 60 Nm ve 80 Nm arasında değiştirilmiş ve motor devri 1750 d/d’da sabit tutulmuştur. HC, CO2 ve NOx emisyonları dizel yakıt miktarının artışına bağlı olarak azalırken is emisyonu artmıştır. Silindire gönderilen biyogaz miktarının artması hem ön karışımlı yanma fazında yanan yakıt miktarını hem de NOx emisyonlarını arttırmıştır. Biyogazın içeriğinde bulunan CO2 ise yakıt hava karışımını seyrelterek HC ve is emisyonlarını yükseltmiştir. Anahtar kelimeler: Biyogaz, Çift yakıt, Egzoz emisyonları. Abstract Fossil fuels generally meet the energy demand of internal combustion engines. Due to the run out fossil fuels day by day, renewable energy sources catch the researchers’ attentions. Biogas is a renewable alternative fuel produced from organic wastes. In this paper, the effect of diesel fuel amount on the exhaust emissions of the biogas-diesel dual fuel engine was investigated. Experiments were carried out on a four stroke, four cylinder, water cooled, turbocharged, common-rail diesel engine. No changes were made on original settings of electronic control unit of the engine. The energy demands of dual fuel engine were supplied by diesel fuel about 20%, 30%, 40% and 50%. All tests were conducted at 1750 rpm constant speed, 40 Nm, 60 Nm and 80 Nm engine loads. Depending on increasing diesel fuel amount, HC, CO2 and NOx emissions decreased but soot emissions raised. The increase in the amount of biogas sent to the cylinders increased both the amount of fuel burned in the premixed combustion phase and the NOx emissions. The CO2 contained in the biogas increased HC and soot emissions by diluting the fuel-air mixture.

700-708

Authors: İlker MERT1 , Cuma KARAKUŞ2 , Ali GENÇOĞLU3

Öz Demir-çelik sektörü günümüzde enerji tüketimi açısından kritik bir öneme sahiptir. Demir-çelik üretim sürecinin yüksek enerji ihtiyacı, beraberinde yüksek maliyetleri de getirmektedir. Bu durum, sektörde ürün kalitesini koruyarak enerji ihtiyacının azaltılması ve enerji tasarrufu yapılması stratejileri geliştirme ihtiyacını doğurmaktadır. Bu çalışmada; demir çelik sektörünün önemli enerji tasarruf yöntemlerinin bir tanesi olan Yüksek Fırın Tepe-Basıncı Türbin sistemi (TBT) incelenmiştir. TBT sisteminin önemi, işletme koşulları, işletme parametreleri ve enerji geri kazanımını etkileyen faktörler ele alınmış olup, örnek bir TBT için işletme parametrelerinin enerji geri kazanımına etkisi araştırılmıştır. Ampirik formüller ile hesaplanan elektrik üretimi değerleri ve parametrelere dayalı çoklu lineer ilişkiyi gösteren bir model ile tahmin edilen üretim değerleri, sistem gözlem değerleri karşılaştırılmıştır. Anahtar kelimeler: Yüksek fırın, Enerji geri kazanımı, Tepe-Basınç geri kazanım türbini. Abstract Today, the iron and steel industry is critical to energy consumption. The high energy demand of the iron and steel production process brings along high costs. This leads to the need to reduce energy demand and develop energy saving strategies while maintaining product quality in the sector. In this study; Blast Furnace Top Pressure Turbine system (TRT) which is one of the most important energy saving methods of iron and steel sector has been examined. The importance of TRT system, operating conditions, operating parameters and the factors affecting energy recovery are discussed and the effect of operating parameters on energy recovery is investigated for a sample TRT. A model showing multiple linear relations based on parameters and electrical generation values obtained by empirical formulas, and observation values were compared.

720-729

Authors: Turgut KARABULUT1 , Selahattin YAVUZ2

Öz Enerji sürekli ihtiyaç ve bu ihtiyaç gittikçe artan bir kaynaktır. Bu enerji kaynaklarından biri olan yenilenebilir enerji, hem temiz hem de sürdürülebilir olması dünyamız için oldukça önemlidir. Dünyada orta kuşak ülkelerden biri olan Türkiye, yenilenebilir enerji kaynakları açısından oldukça şanslı bir ülkedir. Bu çalışmada, Erzurum, Erzincan ve Sivas illeri için güneş enerji kaynağı tesisi kuruluş yeri seçimi ve enerji verimliliği için model önerilmiştir. Bu model deterministik ve robust optimizasyon ile çözülerek en uygun yer belirlenmeye çalışılmıştır. Çalışma sonunda her iki çözüme göre kuruluş yeri seçimi için en uygun ilin Erzurum olduğu belirlenmiştir. Erzurum ili için deterministik çözüme göre verim 83950724.1 ile 87591854.81 arasında bulunurken, robust çözüme göre verim 83416034.92 ile 87065524.19 arasında bulunmuştur. İki çözüm arasında yaklaşık olarak %0.618’lik bir fark bulunmuştur. Anahtar kelimeler: Güneş enerjisi, Kuruluş yeri seçimi, Robust optimizasyon. Abstract Energy is a constant need and this need is a growing resource. Renewable energy, which is one of these energy sources, is very important for our world to be both clean and sustainable. One of the central belt countries in the world, Turkey is a very fortunate country in terms of renewable energy sources. In this study, a model for solar energy source installation and energy efficiency has been proposed for Erzurum, Erzincan, and Sivas. This model has been solved by deterministic and robust optimization. Pursuant to the results obtained from the solutions with these methods, the most suitable location has been determined. At the end of the study, it has been found out that Erzurum is the most suitable city for the selection of the location according to both solutions. According to deterministic solution for Erzurum, the efficiency has been observed between 83950724.1 and 87591854.81 while it has been between 83416034.92 and 87065524.19 according to robust solution. There has been an approximately 0.618% difference between these two solutions.

737-748

Authors: Gökhan ÜVENÇ1 , Sinem KULLUK2

Öz Hizmet kalitesini arttırmak, günümüzde işletmeler için her zamankinden daha fazla önem arz etmektedir. Bununla beraber hizmet sektöründe, hizmet kalitesine etki eden faktörler hizmetin türüne ve yapısına göre değişkenlik göstermektedir. Kent içi toplu taşımacılık sektöründe de durum diğer hizmet sektörlerinden farklı değildir. EN 13816 Yolcu Taşımacılığında Hizmet Kalitesi Yönetimi Standardı 2002 yılında kent içi toplu taşıma sektöründe bir kalite yaklaşımı geliştirmek amacı ile oluşturulmuştur. Toplu taşımacılık hizmet kriterlerini tanımlamak ve uygunluk noktasında sertifika vermek amacı ile oluşturulan NF 281 Yolcu Taşımacılığı Standardı 2003 yılından itibaren EN 13816 Standardını kılavuz kaynak olarak kullanır hale gelmiştir. EN 13816 standardına göre, müşteri odaklı ve hizmet sağlayıcı odaklı olmak üzere iki çeşit hizmet kalitesi ölçümü yapılmaktadır. Hizmet sağlayıcı odaklı hizmet kalitesi ölçümü, performans ölçümü adını alır. Bu araştırmada, Kayseri Ulaşım AŞ Hafif Raylı Sistem İşletmesi T1 hattı için, hizmet sağlayıcı odaklı hizmet kalitesi ölçüm modelinin tasarımı; bir başka deyişle performans ölçüm modelinin tasarımı ele alınmıştır. Performans ölçüm modelinin tasarımı ile hizmet taahhütleri, hizmet taahhütleri ölçüm ve değerlendirme sistemi, hizmet düzeyi hesaplama yöntemleri, hizmet taahhütleri yönetim unsurları geliştirilmiştir. Bu geliştirmeler NF 281 Standardının gereklilikleri dikkate alınarak yapılmıştır. Anahtar kelimeler: Kent içi toplu taşıma, Hizmet kalitesi, EN 13816 performans ölçümü, NF 281 Standardı. Abstract Increasing the quality of service is more important than ever for companies today. At the same time, the factors affecting service quality in the service sector vary according to the type and structure of the service. In the urban public transport sector, the situation is not different from other service sectors. EN 13816 Standard of Service Quality Management in Passenger Transport was constituted to develop a quality approach in the urban public transport sector in 2002. NF 281 Passenger Transportation Standard, which was created with the aim of defining the criteria of public transport service and certificate at the point of suitability, has been using EN 13816 as a guide resource since 2003. According to the EN 13816 standard, two types of service quality measurements are carried out: customer oriented and service provider oriented. Service provider-oriented service quality measurement is called as performance measurement. In this study, the design of service provider-oriented service quality measurement model, in other words the design of performance measurement model for the T1 line of Kayseri Transportation Inc. Light Rail System was discussed. With the design of performance measurement model, service commitments, service commitments measurement and evaluation system, service level computation methods, service commitments management elements have been developed. These improvements have been made taking into account the requirements of the NF 281 standard.

758-767

Authors: Volkan Soner ÖZSOY1 , Mediha ÖRKCÜ2 , Hasan ÖRKCÜ3

Öz Tedarikçi seçimi tedarik zinciri yönetiminde en önemli stratejik konulardan biridir ve bir organizasyonda kilit bir rol oynar. Uygun bir tedarikçi seçmek satın alma departmanının en önemli kararlarından biridir ve bu karar genellikle çeşitli kriterlere dayanır. Bu çalışmada iki aşamalı üretim süreci olarak ifade edilen bir tedarik zinciri yapısında girdi, ara ürün ve çıktı ile birlikte en iyi (en etkin) tedarikçiyi değerlendirmek ve seçmek için karma-tamsayılı bir Veri Zarflama Analizi modeli önerilmiştir. Hem plastik ambalaj kayışı endüstrisindeki firmaların hem de reçine üreten firmaların tedarikçilerinin seçilmesi probleminde önerilen model uygulanmış ve modelin performansı diğer çalışmalarla karşılaştırılmıştır. Sonuçlar önerilen karma tamsayılı iki aşamalı modelin karar vericinin tedarikçi seçimini kolaylaştırdığı göstermektedir. Anahtar kelimeler: Tedarikçi seçimi, İki aşamalı üretim sistemi, Veri zarflama analizi, En etkin tedarikçi seçimi. Abstract Supplier selection is one of the most important strategic issues in supply chain management and plays a key role in an organization. Selecting a suitable supplier is one of the most important decisions of the purchasing department, and this decision is usually based on various criteria. In this study, a mixed-integer data envelopment analysis model is proposed to evaluate and select the best (most efficient) supplier with input, intermediate and output in a supply chain structure expressed as a two-stage production process. The proposed model was applied to the problem of selecting the suppliers of both the plastic packing strap industry and the suppliers of the resin manufacturers and the performance of the model was compared with the other studies. The results show that the proposed mixed-integer two-stage model facilitates the decision-maker's choice of supplier.

779-788

Authors: Zeynep ÜNAL1 , Emre İPEKÇİ ÇETİN2

Öz İşletmelerin sürdürülebilirliği açısından müşteri ilişkileri yönetimi (CRM) ele alınması gereken en önemli konulardan biridir. Faaliyetlerinin merkezine müşteriyi koyan ve müşterileriyle olan ilişkisini verimli bir şekilde kullanan işletmeler rakiplerine göre rekabet üstünlüğü sağlayarak mevcut konumlarını sağlamlaştırmaktadır. Müşteri ilişkileri yönetiminin bir ihtiyaç haline gelmesiyle birlikte ülkemizde ve tüm dünyada teknoloji firmaları tarafından CRM yazılımları geliştirilmektedir. Yazılım alternatiflerinin ve seçim kriterlerinin çokluğu CRM yazılımı seçimi kararını zorlaştırmaktadır. Konaklama işletmeleri gibi aynı anda pek çok departmanda kullanılacak bu yazılımın seçiminde departman yöneticilerinin ortak görüşü de büyük önem kazanmaktadır. Bu çalışmada Antalya’da faaliyet gösteren beş yıldızlı bir konaklama işletmesinin CRM yazılımı seçimi ele alınmaktadır. Çalışmada kriterlerin belirlenmesi ve elenmesinde Delphi tekniğinden faydalanılmıştır. Belirlenen kriterlerin ağırlıklarının hesaplanması DEMATEL yöntemi ile yapılmıştır. Elde edilen ağırlıklar TODIM yöntemine girdi olarak kullanılarak işletme için en uygun CRM yazılımı belirlenmiştir. Anahtar kelimeler: CRM, Delphi tekniği, DEMATEL, TODIM. Abstract Customer relationship management (CRM) is one of the most important issues for business sustainability. Businesses that put the customer at the center of their activities and use their relations with their customers efficiently, provide competitive advantage over competitors and strengthen their current position in the market. As customer relationship management becomes a necessity, CRM software is developed by technology companies around the world. The abundance of software alternatives and selection criteria makes CRM software selection difficult. Being used by many departments in accommodation businesses, selection of this software by the consensus of department managers is gaining great importance. In this study, the selection of CRM software for a five-star accommodation company operating in Antalya is discussed. Delphi technique was used to determine and eliminate criteria. DEMATEL method was used to calculate the weights of the determined criteria. Using the weights obtained as input to the TODIM method the most suitable CRM software for the enterprise has been determined.

799-811

Authors: Menekşe Yeşim ÇAKIRLI1 , Saliha KARADAYI USTA2 , Şeyda SERDARASAN3

Öz Kurumsal Kaynak Planlama (KKP), kurumların tüm iş süreçlerinin bütünleşik bir veri tabanından yönetilmesini sağlamaktadır. Kurulum sürecinde, kurulum yapılan firmanın iş süreçleri ve ilgili KKP sistemi üzerinde karmaşık ve uygulaması zorlu birçok değişiklik yapılması gerekmektedir. KKP yazılımlarının kurulumu esnasında karşılaşılan engeller kurulumun başarısını olumsuz şekilde etkilemektedir. Bu nedenle KKP kurulum sürecinde karşılaşılan zorluk ve engellerin analiz edilmesi, bu engellerin ortadan kaldırılması için bir ihtiyaç halini almıştır. Bu çalışma Türkiye’deki küçük ve orta ölçekli işletmelerde KKP kurulum sürecinde karşılaşılan engelleri tanımlanmakta ve bunların birbirleri ile ilişkilerini analiz ederek, engelleri anlamamıza katkı sağlamaktadır. Böylece çalışmanın sonunda KKP kurulum sürecinin daha kolay ve sorunsuz yönetilmesine yönelik öneriler sunulmaktadır. Bu amaç doğrultusunda literatür taraması yapılmış ve tespit edilen engeller, uzman akademisyen ve sektör çalışanları tarafından değerlendirilerek güncellenmiş ve bu çalışmada ele alınan engellerin listesi belirlenmiştir. Belirlenen bu engellerin birbirleri ile ilişkilerini tanımlamak için anketler oluşturulmuş ve uzman görüşleri alınmıştır. Toplanan veriler Yorumlayıcı Yapısal Modelleme ve MICMAC (Cross Impact Matrix Multiplication Applied to Classification) yöntemleri ile analiz edilerek engeller arası yapısal ilişki modeli ortaya konmuştur. Modelin işlerliği KKP kurulum sürecinde olan ve soğutucu dolap üretimi yapan orta ölçekli bir firma vakası ile irdelenmiştir. Bu çalışma, KKP kurulum sürecinin önündeki engellerin daha iyi anlaşılması ve süreci sekteye uğratan durumların önüne geçilmesini mümkün kılması ile hem literatüre hem de sektör yetkililerine net katkı sağlamaktadır. Anahtar kelimeler: Kurumsal kaynak planlama, Yorumlayıcı yapısal modelleme, MICMAC, Bariyer/Engel analizi. Abstract Enterprise Resource Planning (ERP) ensures that all business processes in an organization are managed via an integrated database system. During the implementation of an ERP system, many complex and difficult-to-implement changes are required on the company's business processes as well as the ERP system itself. Barriers encountered during the ERP implementation have a negative effect on the success of the implementation process. Thus, understanding these barriers is a key to eliminate the causes behind them. In this study, the barriers encountered in small and medium-sized enterprises in Turkey during ERP implementation are determined and the relationships between them are analyzed in order to contribute to our understanding of the barriers, which will lead to an easier and smooth ERP implementation process. Thus, at the end of the study, suggestions for easier and trouble-free management of ERP installation process are presented. For this purpose, the literature was reviewed to identify the main the barriers, which were then evaluated and updated by experts from academy and practice. In order to define the relationships between the identified barriers, questionnaires were formed and expert opinions were gathered. The collected data was analyzed by using Interpreter Structural Modeling and MICMAC (Cross Impact Matrix Multiplication Applied to Classification) methods. The validity and reliability of the model was investigated by the case of a medium-sized company which is in the process of ERP implementation. This study makes a clear contribution to both the literature and the sector authorities by providing a better understanding of the obstacles to the ERP process and avoiding the disruptions.

823-830

Authors: Özgür YANMAZ1 , Çiğdem KADAİFÇİ2

Öz Futbol karşılaşmalarına yönelik bahislerin dikkate alındığı bu çalışma kapsamında, bahis oynayan kişilerin riske karşı tutumları Beklenti Teorisi’nden (Prospect Theory) yararlanılarak incelenmektedir. Karşılaşmalardan bir süre önce bu bahislerin oranları çeşitli faktörler hesaba katılarak bahis şirketleri tarafından belirlenmekte ve kişilerin oynaması için bahse açılmaktadır. Bazı sonuçlara yüksek miktarda bahis yapıldığı zaman ilgili karşılaşma sonucunun bahis oranları şirket tarafından değiştirilmektedir. Bu değişiklikler, bahisler açık kaldığı sürece oranların güncellenmesi ile sisteme yansıtılmaktadır. Çalışma kapsamında ev sahibi takımın kazanması, beraberlik ve deplasman takımının kazanması şeklinde sadece karşılaşmanın sonucuna yönelik bahisler dikkate alınmıştır. Bu doğrultuda, kişilerin hangi oran ve kazançlar için bu üç tip karşılaşma sonucundan herhangi birine bahis oynamak isteyeceği veya bahis oynamaktan vazgeçeceği sorulmuş, cevaplar Beklenti Teorisi prensipleri doğrultusunda analiz edilmiştir. Anahtar kelimeler: Beklenti teorisi, Futbol bahisleri, Riske karşı tutum. Abstract In this study, bets on football matches are taken into consideration and attitudes of bettors towards risk are examined using Prospect Theory. Before the match, the odds of bets are determined by the betting companies (i.e. bookmakers), considering a variety of factors, and bets are presented for people to play. If people are placing on a particular bet, the odds are instantly revised by the bookmakers. These changes are reflected in the system by updating the odds as long as the bets remain open. In the scope of the study, only bets on the result of the match (i.e. the win of the home team, draw and win of the away team) were considered. Accordingly, the people were asked to indicate the odds and possible earnings attracting them to place a bet on a particular result among those three or result in dropping a bet, and the answers were analyzed in accordance with the Prospect Theory principles.

838-859

Authors: Serap ULUSAM SEÇKİNER1 , Ali KOÇ2

Abstract Healthcare facilities are one of the main buildings that have great energy consumption. This situation reveals the need for good energy planning and management based on the principles of energy efficiency as well as cost-effectiveness for these facilities. In this context, a literature review, between 2006 and 2018, on energy applications realized for healthcare facilities, such as energy planning, energy management, energy efficiency, selection of alternative energy technologies, using of different energy sources, energy renovation/refurbishment activities have been executed. A Systematic Literature Review (SLR) method was used, where research questions and searching stages were defined. This review study has been conducted on energy and healthcare relevant keywords in the Scopus database. After a thorough analysis of the papers retrieved from the Scopus database, a total of 176 primary articles has been categorized according to their relations with energy efficiency, energy planning, and energy management. In each category, major research issues, findings, and important aspects have been analyzed and reported. With this analyzing, developments in the existing literature have been put forth and potential areas for future research have been suggested. Findings pointed out that energy-related studies for healthcare facilities are between trending topics. For ensuring minimum cost and maximum utility for energy, the articles using the solution methods of operations research and engineering economics regarding alternative energy applications are especially popular. As a solution method for energy problems, Mixed Integer Linear Programming (MILP) is widely used in 20 studies. On the other hand, cogeneration and trigeneration applications, which minimize energy costs and waste energy and are very suitable for large buildings, are the most frequently studied alternative energy applications with 83 articles. Öz Sağlık tesisleri, büyük bir enerji tüketimine sahip ana binalardan biridir. Bu durum, enerji verimliliği ilkelerine ve bu tesisler için maliyet etkinliğine dayalı iyi bir enerji planlaması ve yönetimine duyulan ihtiyacı ortaya koymaktadır. Bu bağlamda, 2006 ve 2018 yılları arasında enerji planlaması, enerji yönetimi, enerji verimliliği, alternatif enerji teknolojilerinin seçimi, farklı enerji kaynaklarının kullanılması, enerji yenileme/yenileme çalışmaları gibi sağlık kurumları için gerçekleştirilen enerji çalışmalarına ilişkin literatür taraması gerçekleştirilmiştir. Araştırma sorularının ve arama aşamalarının tanımlandığı bir sistematik literatür taraması methodu kullanılmıştır. Bu literatür çalışması, Scopus veritabanında enerji ve sağlık ile ilgili anahtar kelimeler üzerine yapılmıştır. Scopus veritabanından elde edilen verilerin analizinden sonra, toplam 176 öncellikli çalışma enerji verimliliği, enerji planlaması ve enerji yönetimi ile ilişkilerine göre sınıflandırılmıştır. Her kategoride, önemli araştırma konuları, bulgular ve mühim görülen yönler analiz edilmiş ve raporlanmıştır. Bu analiz ile mevcut literatürdeki gelişmeler ortaya konmuş ve gelecekteki araştırmalar için potansiyel alanlar önerilmiştir. Elde edilen sonuçlar, sağlık tesisleri için enerji ile ilgili çalışmaların trend konular arasında olduğunu göstermektedir. Enerji için minimum maliyet ve maksimum fayda sağlamak amacıyla, alternatif enerji uygulamalarına yönelik olarak yöneylem araştırması ve mühendislik ekonomisinin çözüm yöntemlerini kullanan makalelerin özellikle ön planda olduğu belirlenmiştir. Enerji problemleri için çözüm yöntemi olarak, Karma Tamsayılı Doğrusal Programlamanın 20 makale ile en çok kullanılan yöntem olduğu görülmektedir. Öte yandan, enerji maliyetlerini ve atık enerjiyi mimimize eden ve büyük binalar için oldukça uygun olan kojenerasyon ve trijenerasyon uygulamalarının 83 makale ile üzerinde en çok çalışılan alternatif enerji uygulamaları olduğu görülmektedir. Anahtar kelimeler: Enerji, Enerji yönetimi, Sağlık hizmeti, Hastane.

402-408

Authors: Ibrahim Khalil UMAR1, Samir BASHIR2

Abstract The study was aimed at identifying the factors contributing to truck driver’s involvement in an injury accident in Kano, Nigeria using Logistic regression. 248 truck drivers were interviewed using a questionnaire and relevant information on their involvement in injury accident was collected. The result of the survey shows that 52.8% of the drivers were involved in an injury accident at least once in their professional carrier and 80% of the drivers were below the age of 40years. Results from the regression analysis found the Average distance traveled/week (p=0.0057), average driving hours/day (p=0.0232), sleeping on the wheel (p=0.0004), and presence of co-driver (p=0.0003) to be statistically significant in contributing to driver’s involvement in an injury accident. Average distance traveled/week, sleeping on wheel and presence of co-driver were found to positively affect involvement in injury accident with OR values of 1.80, 3.61 and 3.94 respectively. The model was found to be good in classifying truck drivers’ involvement in injury accident with a reasonable level of accuracy (70%). Increased safety awareness among drivers by conducting seminars and organizing training sessions regularly will help reduce the involvement of truck drivers in accidents. Öz Bu çalışma, lojistik regresyon kullanarak Kano, Nijerya'da kamyon sürücülerinin karıştıkları yaralanmalı kazaların oluşumuna katkıda bulunan faktörleri tanımlamayı amaçlamaktadır. Çalışmada, 248 kamyon şoförü ile anket yapılmış ve yaralanmalı kazalara katkıları ile ilgili bilgiler toplanmıştır. Anketin sonucndau, sürücülerin %52.8'inin profesyonel kariyerlerinde en az bir kez yaralanmalı kaza geçirdiklari ve sürücülerin %80’inin 40 yaşın altında olduğu görülmüştür. Regresyon analizinden elde edilen sonuçlara göre; ortalama gidilen mesafe/hafta (p=0.0057), ortalama sürüş süresi/günü (p=0.0232), direksiyonda uyumak (p=0.0004) ve yardımcı sürücünün olması (p=0.0003) faktörlerinin sürücünün yaralanmalı trafik kazasına karışmasına istatistiksel olarak anlamlı katkılarda bulunduğu anlaşılmıştır. Gidilen ortalama mesafe / hafta, direksiyonda uyumak ve yardımcı sürücünün olması’nın OR değerleri sırasıyla 1.80, 3.61 ve 3.94 değerlerine sahiptir ve yaralanma kazaları artırıcı yönde etkilediği saptanmıştır. Bu model; kamyon sürücülerinin yaralanmalı trafik kazalarına karışmalarını incelemede başarılı bulunmuş olup, modelin kabul edilebilir bir güven seviyesinde çalıştığı görülmüştür (%70). Sürücüler arasında seminerler ve düzenli eğitimler tertip edilerek trafik güvenliği bilincinin arttırılması, kamyon sürücülerinin yaralanmalı trafik kazalarına karışmalarını azaltmaya yardımcı olacaktır. Anahtar kelimeler: Kaza, Yaralanmalı, Lojistik regresyon, Kamyon sürücüsü.

419-431

Authors: Ali MARDANI-AGHABAGLOU1* , Sultan Husein BAYQRA2 , Süleyman ÖZEN3 , Muhammet Gökhan ALTUN4 , Zia Ahmad FAQIRI5 , Kambiz RAMYAR6

Öz Geleneksel betonlara oranla hızlı üretimi, düşük maliyeti ve dayanıklılığının iyi olması silindirle sıkıştırılmış betonların (SSB) son zamanlarda dünyada yaygın olarak tercih edilmesine neden olmuştur. Söz konusu SSB, fabrikalar, petrol istasyonları, hava limanları, çeşitli endüstriyel zeminler, yollar ve barajlar gibi birçok alanda kullanılmaktadır. Normal betona kıyasla çok farklı üretim tekniğine sahip SSB’lerin karışım oranları çeşitli tasarım yöntemlerine göre belirlenmekte ve en çok tercih edilen yöntem olarak maksimum yoğunluk yöntemi dikkat çekmektedir. Bu çalışmada, SSB’lerin tasarım yöntemlerinden genel olarak bahsedilerek, maksimum yoğunluk yöntemi detaylı olarak açıklanmıştır. Ayrıca maksimum yoğunluk yöntemi ile tasarlanan SSB’ler ile ilgili çalışmalar özetlenerek bundan sonra yapılacak araştırmalar için önerilerde bulunulmuştur. Anahtar kelimeler: Silindirle sıkıştırılmış beton, Yüksek bağlayıcı yöntemi, Silindirle sıkıştırılmış baraj yöntemi, Mühendisler topluluğu yöntemi, Maksimum yoğunluk yöntemi. Abstract Roller compacted concrete (RCC) has been widely preferred in the world recently due to its rapid production rate, low cost and good durability compared to those of the traditional concrete. Having different production techniques from conventional concrete, RCC is used in many areas such as factories, oil stations, airports, industrial floor coverings, roads and dams. There are several methods for the proportioning of RCC mixtures, among which maximum density method is the most preferred one. In this study, the methods of designing of RCC mixtures are explained with an emphasis on the maximum density method. In addition, the previous studies on the RCC mixtures designed with the maximum density method are reviewed and suggestions are made for the future researches.

440-447

Authors: Ali Erdem ÇERÇEVİK1 , Özgür AVŞAR2

Öz Bu çalışmada, karga arama algoritması (CSA) kullanılarak sismik izolatörlü bir yapının izolasyon parametrelerinin optimizasyonu yapılmıştır. Bir kayma çerçevesi modeli ele alınarak tabanına izolasyon sistemi yerleştirilmiştir. Amaç, izolatör deplasman limitlerinin aşılmadan en düşük tepe ivmesini veren izolasyon sisteminin belirlenmesidir. Optimizasyon işlemleri için Matlab programı, yapısal analiz için ise SAP2000 programı kullanılmıştır. İki programın ortak çalışması için açık uygulama-programlama arayüzünden (OAPI) yararlanılmıştır. Yapısal analizler zaman tanım alanında yakın ve uzak saha etkilerine sahip gerçek deprem kayıtları kullanılarak yapılmıştır. Çalışma kapsamında ele alınan sismik izolatörlü yapının gerçekleştirilen doğrusal analizleri sonucunda izolatör deplasmanları sınırlandırılarak optimum izolatör periyodu ve sönüm oranı belirlenmiştir. Analizler farklı izolatör deplasman limitleri ve sönüm oranı aralıkları için yapılmıştır. Farklı deplasman limitleri ve sönüm oranı aralıklarında belirlenen optimum sonuçlar, deplasman üst limitine ulaşılarak elde edilmiştir. Yüksek sönüm oranının kat ivmelerinde artışa neden olması nedeniyle optimum izolasyon parametreleri genellikle en büyük sönüm oranı değerinde bulunmamıştır. Dolayısıyla, en düşük kat ivme değerlerinin elde edilmesi için optimum izolasyon sistem parametrelerinin belirlenmesi gerekmektedir. Kullanılan karga arama algoritması ile elde edilen optimum izolatör parametreleri benzer bir çalışmanın sonuçları ile kıyaslanarak geçerlilikleri ortaya konmuştur. Anahtar kelimeler: Sismik izolasyon, Optimizasyon, Karga arama algoritması, Yarı-Sezgisel algoritma, SAP2000 OAPI. Abstract In this study, isolation parameters of a seismic isolated structure were optimized via crow search algorithm (CSA). A shear frame model was generated with a base isolation system. The aim is to obtain isolation system parameters that result the minimum roof acceleration without exceeding the isolator displacement limits. The Matlab program was used for optimization operations and the SAP2000 program was used for structural analysis. The open application-programming interface (OAPI) was employed for the two programs to work together. Time history analyses were conducted using recorded near- and far-fault earthquake ground motions. Within the content of the study, linear isolator system parameters, which are the isolator period and damping ratio, were optimized through the linear time history analyses results by achieving the predefined aim. The analyses were performed for various isolation displacement limits and damping ratio ranges. The optimum results were determined at the range of various displacement limits and damping ratios by attaining the specified upper limits for displacement in all cases. Since higher damping ratios cause increased floor accelerations, optimum isolation parameters were achieved generally at the intermediate damping ratios well below the upper limits. Therefore, optimum isolation parameters are crucial for obtaining minimum floor accelerations. The verification of the optimum isolator parameters, which are achieved by the crow search algorithm employed, was made by comparing them with the results of a previous study.

455-461

Authors: Elif Deniz ATLAS1 , Mehmet Anıl KIZILASLAN2 , Ender DEMİREL3

Öz Geniş başlıklı savaklar sulama kanallarında ve akarsularda akımı düzenlemek ve debiyi ölçmek amacıyla yaygın olarak kullanılan su yapılarıdır. Bu çalışmada, bir deney kanalına yerleştirilen ön yüzü köşeli geniş başlıklı savağın membasındaki farklı istasyonlarda Akustik Doppler Hızölçer ile ölçümler yapılarak akım yapısı araştırılmıştır. Hız ve türbülans gerilmelerinin derinlikle değişimleri incelendiğinde savaktan uzak istasyonlarda tam gelişmiş akım için logaritmik hız dağılımları görülürken, savağa yakın bölgelerde çevrinti etkilerinin akım yapısını önemli miktarda değiştirdiği gözlenmiştir. Yüksek çözünürlükteki fotoğraflar sayısallaştırılarak farklı debiler için savak üzerinden geçen akıma ait su yüzü profilleri elde edilmiştir. Deneysel olarak elde edilen debi-derinlik ilişkileri ile Hall’un teorik sonuçları karşılaştırıldığında, sınır tabaka etkilerinin kuvvet yasasına göre hesaplandığı debi denkleminin hassasiyetinin düşük debide azaldığı görülmüştür. Anahtar kelimeler: Açık kanal, Geniş başlıklı savak, Türbülanslı akış, Akustik Doppler hızölçer (ADH). Abstract Broad crested weirs (BCW) are widely used hydraulic structures in streams and irrigation canals to control the flow and to measure the discharge. In this study, turbulent flow structure at the upstream of the sharp edged broad crested weir is investigated by means of Acoustic Doppler Velocimetry (ADV) measurements at different stations. Vertical distributions of velocity and turbulence stresses revealed that, while fully developed velocity distributions are observed at stations far from the weir, turbulence effects significantly alter the flow structure as the flow approaches to the weir. High-resolution photographs are digitized to extract water surface profiles of the flow through the weir for different flow rates. Comparison of the experimental results with the theoretical results shows that the accuracy of the theoretical solutions decreases for low flow rates, in which boundary-layer effects are calculated based on the power law.

468-480

Authors: Güray HATİPOĞLU1 , Zöhre KURT2

Abstract An alternative method to treat the nitrate-contaminated groundwater under the agricultural fields while providing economic benefit is called pump and fertilize. Pump and fertilize, while removing the nitrate in the groundwater, can reduce nitrate and pesticide requirement. However, up to date, there are no studies evaluating the effect of this application under different soil/climate conditions. In order to apply this technology in the field and to determine its effect, a feasibility study needs to be performed. Therefore, we constructed unsaturated zone groundwater models via HYDRUS 1D for one-hectare corn field in prevalent soils and under Eskişehir, Adana, Şanlıurfa, Düzce climates in Turkey. Our results indicated that even groundwater with 50 mg/L nitrate contamination could provide economic benefit to the agriculture especially where climates and soil types are similar to Şanlıurfa. In this climate using pump and fertilize technique saves 97 kg N/year in a 1-hectare farm. The technique was especially effective for fluvisol, vertisol soils as nitrate leaching are very low, and for cambisol soils since very high nitrogen use efficiency was seen for the climates present in Turkey. Our results indicated that in general the pump and treat efficiency is less effective in wet and cold climates, like in Düzce. As a general result of our study, we concluded that dry and warm climates with relatively permeable soils are more promising for the pump and fertilize application. Öz Tarım alanlarının altında bulunan nitratla kirlenmiş yeraltısuyunu temizlemenin ekonomik yarar amaçlı alternatif bir yolu pompala ve gübrele yöntemidir. Pompala ve gübrele yöntemi hem yeraltısuyunu kirlilikten arındırırken hem de nitrat, pestisit gibi gereksinimleri azaltabilir. Buna ragmen bugüne kadar bu prosesin değişik iklim ve toprak koşullarında ne düzeyde etkili olduğunu dair bir değerlendirme bulunmamaktadır. Bu tekniği arazide uygulayabilmek için öncesinde bir fizibilite çalışması gerekmektedir. Bu nedenle HYDRUS 1D ile doymamış bölgelerde 1 hektar mısır tarlasına karşılık gelecek yeraltısuyu modelleri yaparak Türkiye’de yaygın olan toprak tiplerinin hidrolojik özelliklerini derleyip Eskişehir, Adana, Şanlıurfa ve Düzce benzeri iklimlerde, pompala ve gübrele yöntemi için en çok gelecek vadeden koşulları bulduk. Çalışmamız bu teknolojinin Şanlıurfa benzeri çok daha kuru ve sıcak iklimlerde 50 mg/L nitrat değerinde bile oldukça karlı olduğunu ortaya koydu. Bu teknikle birlikte bu iklimde 1 hektar tarlada 97 kg N/yıl telafi edilebileceği görüldü. Aynı zamanda fluvisol ve vertisol toprak tiplerinde nitrat sızıntısı en düşükken, cambisol tipi topraklarda nitrojen kullanım verimi bütün iklimler için en yüksek düzeyde bulundu. Düzce gibi oldukça nemli ve soğuk iklimler için ise, bu yöntemin düşük azot kullanım verimleri ve yüksek nitrat sızıntıları nedeniyle uygun olmadığı görülmüştür. Sonuç olarak görece kuru iklimler ve geçirgen topraklar pompala ve gübrele yöntemi için uygun bulundu. Anahtar kelimeler: Hipotetik modelleme, Pompala & Gübrele, Kirli yeraltı suyu ile sulama.

488-495

Authors: Nevim GENÇ1* , Elif DURNA2

Öz Bu çalışmada membran biyoreaktör (MBR) sonrası membran prosesler (ultrafiltrasyon+nanofiltrasyon) ile arıtımı sağlanan sızıntı suyunun membran konsantre akımının yönetiminde, çevresel, ekonomik ve sosyal açıdan en uygun yöntemin Analitik Hiyerarşi Prosesi (AHP) kullanılarak belirlenmesi amaçlanmıştır. Evaporasyon, dolgu sahasına resirkülasyon, yakma, katılaştırma ve ileri arıtım alternatif bertaraf metotları arasından en uygun yöntemin belirlenmesinde kriter olarak, konsantre sızıntı suyu hacmi, suyun kompozisyonu, arıtım maliyeti, halkın onayı ve uygulanacak yöntemin esnekliği kriterleri seçilmiştir. AHP, Expert Choice 11 programı kullanılarak çözümlenmiştir. Analiz sonucunda alternatif yöntemlerin tercih sıralaması; Dolgu sahasına resirkülasyon (%31.8)>katılaştırma (%23.8)>ileri arıtım (%21.5)>yakma (%16.3)>evaporasyon (%6.6) şeklinde bulunmuştur. Bu sıralamanın oluşturulmasında her bir kriterin ağırlığının sıralaması ise; arıtım maliyeti (%49.2)>konsantre suyun içeriği (% 27.0)>konsantre suyun hacmi (%13.5)>arıtım yönteminin esnekliği (%6.5) >kamuoyu onayı (%3.7) şeklinde sıralanmıştır. Anahtar kelimeler: Analitik hiyerarşi prosesi, Bertaraf metodları, Konsantre yönetimi, Sızıntı suyu membran konsantresi. Abstract In this study, it was aimed to determine the most suitable method in terms of environmental, economic and social aspects by using Analytical Hierarchy Process (AHP) in the management of leachate concentrate which is formed after leachate treatment by membrane bioreactor (MBR) following membrane processes (ultrafiltration+nanofiltration). For determining the most appropriate disposal method among the alternative methods of evaporation, recirculation to landfill, combustion, solidification and advanced treatment, criterias determined as; the concentrated leachate volume, the composition of water, the cost of treatment, the public approval and the flexibility of the method. AHP was analyzed using Expert Choice 11 software. As a result of the analysis, the preferred ranking of alternative methods was found as recirculation (31.8%)> solidification (23.8%)> advanced treatment (21.5%)> incineration (16.3%)> evaporation (6.6%). The ranking of the weight of each criterion of this ranking is; cost of treatment (49.2%)> composition of concentrated water (27.0%)> volume of concentrated water (13.5%)> flexibility of treatment method (6.5%)> public approval (3.7%).

505-512

Authors: Malhun FAKIOĞLU1 , Mahmut Ekrem KARPUZCU2 , İsmail TORÖZ3 , Fatih YILDIZ4 , İzzet ÖZTÜRK5

Öz Yaklaşık 15 milyon nüfusuyla dünyanın en kalabalık şehirlerinden biri olan İstanbul’a birçok yüzeysel su kaynağından su temin edilmektedir. Şehir, son yıllarda bazı su kaynaklarında 2-MIB ve Geosmin gibi alg kökenli bileşiklerden kaynaklanan tat ve koku sorunu yaşamaktadır. Bu çalışmanın amacı, su arıtma tesislerinde tat ve koku bileşiklerinin gideriminin ölçüm ve değerlendirilmesinin yanı sıra, halen kullanılan giderim yöntemlerinin etkinliğinin arttırılmasına yönelik ilave tekniklerin tespit edilmesi ve yeni proseslerin önerilmesidir. Bu bağlamda ölçüm sonuçları değerlendirilerek, alternatif kimyasallar için çeşitli deneyler yapılmış ve önerilen yeni proseslere ait detaylı maliyet analizi gerçekleştirilmiştir. Sonuçlara göre, İSKİ’ye ait 5 büyük su arıtma tesisinde 2013-2016 yılları arasında ozonlamanın sağladığı giderim veriminin TOK, 2-MIB ve Geosmin için sırasıyla %2-14, %35-62 ve %34-52 aralığında değiştiği tespit edilmiştir. Çalışma kapsamında yapılan deneysel araştırma sonuçları, 10 mg/L toz aktif karbon uygulamasıyla 2-MIB (%50) ve Geosmin (%66) için en yüksek giderimin alum varlığında, en yüksek TOK gideriminin (%38) ise demir (III) klorür (FeCl3) varlığında gerçekleştiğini göstermektedir. UV254 parametresinin gideriminde her üç koagülanla %60-70 aralığında kalınmıştır. Bulanıklık gideriminde ise alum ve FeCl3’ün poli aluminyum klorüre (PACl) göre çok daha etkili olduğu görülmüştür. Çalışma kapsamında perokson prosesinin mevcut sisteme entegre edilebilirliği değerlendirilmiş, yapılan hesaplamalara göre kapasitesi 100,000 m3/gün olan bir su arıtma tesisinde (SAT) kurulacak perokson sistemi için birim maliyet 0.027 $/m3 (0.14 TL/ m3) olarak hesaplanmıştır. Bu değer ön ozonlamaya kıyasla %20 daha fazladır. Anahtar kelimeler: İçme suyu arıtımı, Tam ölçekli tesis, Tat ve koku, 2-MIB, Geosmin. Abstract Istanbul, one of the most crowded cities in the world with approximately 15 million population, has various surface water sources. The city is recently having taste and odor problem originating from 2-MIB and Geosmin due to algal blooms occurring in these water sources. The aim of this study is not only to evaluate the removal of taste and odor compounds in water treatment plants, but also to improve the efficiency of existing removal processes along with suggesting new processes that are effective for the removal of these compounds. In this context; measurements were evaluated along with performing the experiments for the alternative chemicals and a detailed cost analysis were made for the proposed new processes. In 5 main water treatment plants of ISKI, removal efficiencies with ozonation were 2-14% for TOC, 35-62% for 2-MIB and 34-52% for Geosmin, between the years 2013-2016. According to the experimental results, applying 10 mg/L powdered activated carbon with alum provided the highest removal efficiency for 2-MIB (50%) and Geosmin (66%) while TOC removal was higher with FeCl3 (38%). UV254 removal was within the range of 60-70% for all three coagulants. Turbidity removal was quite higher with FeCl3 compared to PACl. Finally, the applicability of peroxone process to the existing plants were evaluated. According to the calculations, unit cost for a water treatment plant with a 100,000 m3/day capacity was found as 0.027 $/m3 (0.14 TL/m3) for the peroxone system. This cost is 20% higher than a sole ozonation system.

519-523

Authors: Mehmet Altay ATLIHAN1*

Öz Bu çalışmada arkeolojik kazıyla çıkarılmış polimineral içerikli bir seramik numunenin gömü boyunca çevreden soğurduğu radyasyon dozu (eşdeğer doz) bulunmuştur. Eşdeğer dozun belirlenmesi lüminesans yaş tayini araştırmalarında önemlidir. Kullanılan numune feldispat, kuvars gibi minerallere ayrıştırılmadan polimineral içerikli ve ince tanecik tekniğine uygun olarak hazırlanmıştır. Kullanılan numune için ön ısıtma sıcaklığı deneysel işlemler sonucunda belirlenmiştir. Hazırlanan numune 200 °C’de 12 dk. süreyle ön ısıtmaya tutulmuştur. Jeolojik veya arkeolojik numunelerde eşdeğer dozun belirlenmesi için sıklıkla kullanılan yöntemlerden farklı bir yöntem çalışmamızda ilk defa kullanılmıştır. Çalışmamızda bu yöntemin ayrıntılarından ve gözlenen avantajlarından bahsedilmiştir. Elde edilen eşdeğer doz değerleri 5.17±0.09 ile 7.06±0.29 Gy arasında değişmektedir. Anahtar kelimeler: Polimineral, Seramik, Lüminesans, Optik uyarmalı lüminesans, Isı uyarmalı lüminesans (Termolüminesans), Eşdeğer doz. Abstract In this study the radiation dose absorbed from the surrounding area was determined for a polymineral ceramic sample that was found by an archeological excavation. Determination of equivalent dose is one of the critical points for luminescence dating researches. The sample used was prepared according to the polymeric content and fine grain technique without decomposing into minerals such as feldspar, quartz. The pre-heating temperature for the sample was determined as a result of experimental procedures. The prepared sample was preheated at 200 °C for 12 minutes. A different method was used for the first time in our study, which is different from the methods commonly used for determining the equivalent dose in geological or archaeological samples. The details and observed advantages of this method are mentioned in our study. The equivalent dose values obtained range from 5.17 ± 0.09 to 7.06 ± 0.29 Gy.

535-544

Authors: Derya TOKSÖZ1 , Işık YILMAZ2

Öz Mühendislik jeolojisinde tasarıma yönelik ön çalışmalarda zeminlerin sınıflandırılması önemli bir aşamadır. Bir zemine atanabilecek birkaç harf ya da sayı uygulayıcı mühendislere çok hızlı olarak bir fikir sağlamaktadır. Ulusal ve uluslararası zemin sınıflama sistemlerinde ince taneli zeminlerin sınıflandırılması plastisite abağı ile yapılmaktadır. Ancak, likit limit ve plastik limit deneylerini etkileyen bazı faktörlere bağlı olarak zemin sınıfının plastisite abağı ile belirlenmesi sırasında belirsizlikler oluşmaktadır. Ayrıca, tanımlama noktalarının kimi zaman sınıfları ayıran çizgiler üzerine veya yakınına düşmesi durumunda belirsizlik seviyesi artmaktadır. Bu çalışmada söz konusu belirsizlikleri en aza indirmek için daha önce geliştirilen bir bulanık sınıflama sürecinin uygulaması yapılmıştır. Söz konusu bulanık sınıflama sürecinde plastisite abağındaki tanımlama noktalarının sınırları ayıran çizgilere olan dik mekansal mesafeleri dikkate alınmıştır. Sigmoid fonk siyonu kullanılarak tanımlama noktalarının bulanık plastisite ve bulanık zemin değerleri hesaplanmıştır. Son olarak bulanık işlemciler yardımı ile bulanık zemin sınıfları elde edilmiştir. Önerilen bulanık sınıflama süreci 100 adet laboratuvar verisi üzerinde uygulanmış ve elde edilen bulanık zemin sınıfları klasik zemin sınıfları ile karşılaştırılmıştır. Anahtar kelimeler: Zemin sınıflaması, Plastisite abağı, Belirsizlikler, Bulanık küme kuramı. Abstract Soil classification is an important stage in preliminary studies for design applications in engineering geology. A few letters or numbers assigned to a soil provide rapidly an idea to engineers. The classification of fine grained soils in national and international soil classification systems is determined using plasticity chart. However, because of the factors affecting liquid and plastic limit tests, uncertainties can arise in classification of fine-grained soils when this approach is used. Furthermore, uncertainty level has increased in case points fall sometimes on the lines or near the lines. In this study, an application of a fuzzy classification routine which was suggested before to minimize these uncertainties was performed. In the suggested method, the spatial distances of the evaluation points on the chart from the lines were considered. The membership degrees that define the fuzzified soil and plasticity were determined by using sigmoid function. Finally, fuzzy soil classes were obtained by using fuzzy operators. The suggested fuzzy classification routine, was performed on classification of 100 fine-grained soil samples ad obtained fuzzy soil classes were compared with crisp soil classes.

559-571

Authors: Ayşenur AMİL1 , Ahmet ÇİL2 , Pınar AVCI3 , Ayşe MUHAMMETOĞLU4 , Naciye Nur ÖZYURT5

Öz Antropojenik etkiler ile yeraltısularının kirlenmesi dünya genelinde yaygın bir problemdir. Tarımsal faaliyetlerin yoğun olduğu alanlarda bilinçsiz kullanılan tarım ilaçları ve gübreler potansiyel kirletici olarak karşımıza çıkmaktadır. Kirliliğin önlenmesi, sürdürülebilir yeraltısuyu yönetimi açısından önemli hedeflerden biridir. Kirleticilerin yeraltısuyundaki bulunurlukları ve bollukları topoğrafik, jeolojik, hidrojeolojik, hidrolojik ve pedolojik çok sayıda parametreye bağlıdır. Bu parametrelerin kirletici taşınımı üzerindeki etkilerinin değerlendirildiği duyarlılık yöntemleri ile yeraltısuyunun kirlenmeye karşı alansal duyarlılığı belirlenebilmektedir. Duyarlılık haritalama yaklaşımlarında arazi kullanımı genellikle değerlendirilmemektedir. Oysa beslenim süreçlerini etkilediğinden arazi kullanımı yeraltısuyu duyarlılık haritalamasında önemli bir değişken olarak ortaya çıkmaktadır. Bu çalışmada Antalya Traverten Platosu’nda yer alan Altınova akiferinde SINTACS yöntemi ile yeraltısuyu duyarlılık haritaları oluşturulmuştur. Çalışma alanı karstik traverten ve dar bir alanda konglomera akiferlerinin yüzeylendiği yataya yakın bir bölgedir. Çalışma alanın %23’ünde yaygın olarak örtü altı yetiştiricilik yapılmakta ve sulama suyu yeraltısuyundan karşılanmaktadır. SINTACS hesaplamalarında etkin süzülme ve toprak sönümleme parametreleri değerlendirilirken örtü altı tarım alanları dikkate alınmıştır. Vadoz zon sönümleme kapasitesi ve akifer ortamı parametreleri açısından 2 farklı derecelendirme değeri için hesaplama yapılmış ve SINTACS-I ve SINTACS-II duyarlılık haritaları oluşturulmuştur. Çalışma kapsamında değerlendirmeye eklenen arazi kullanımı ile duyarlılık haritalarında aynı jeolojik birim içinde farklı duyarlılık sınıfları tanımlanmıştır. Oluşturulan SINTACS-I ve SINTACS-II haritalarına göre yüksek ve çok yüksek duyarlılıklı alanlar sırası ile %85 ve %96 olarak belirlenmiştir. Çalışma alanında varlığı ortaya koyulan geniş alanlara yayılan yeraltısuyunun yüksek-çok yüksek kirlenme olasılığı tarım kökenli kirleticilerin kullanımının kontrol altına alınmasını gerektirmektedir. Duyarlılık haritaları temel alınarak arazi kullanımı planlamaları yapılmalı ve kimyasal gübre ve ilaç kullanımını sınırlayan iyi tarım uygulamaları hızla uygulamaya alınmalıdır. Anahtar kelimeler: Duyarlılık haritası, Karst akiferi, SINTACS yöntemi. Abstract Groundwater pollution by anthropogenic impacts is a common problem throughout the world. Unconscious use of agrochemicals like pesticides and fertilizers particularly in areas where agricultural production is concentrated, results as potential pollutants. Prevention of pollution is one of the most important targets for sustainable groundwater management. Presence and abundance of contaminants in groundwater depends on a large number of topographical, geological, hydrogeological, hydrological and pedological parameters. The effects of these parameters on pollutant transport are evaluated, the spatial distribution of groundwater to pollution can be determined by using vulnerability methods. Land use, which is not generally evaluated in vulnerability mapping approaches, appears to be an important variable in groundwater vulnerability mapping. In this study, groundwater vulnerability maps are prepared by SINTACS method for Altınova aquifer which is located in Antalya Travertine Plateau. The study area is almost flat and covered by karstic travertine and the narrow conglomerate aquifer. 23% of the study area is widely covered by green houses and irrigation water is supplied from groundwater. In the SINTACS calculations, effective infiltration and unsaturated zone attenuation capacity parameters are taken into consideration. SINTACS-I and SINTACS-II vulnerability maps are calculated for 2 different grading values for the parameters of the effective infiltration and unsaturated zone attenuation. Relevant to the scope of the study, in vulnerability maps which added to the land use evaluation different vulnerability classes are defined within the same geological unit. According to the SINTACS-I and SINTACS-II maps, high and very high vulnerable areas are determined as 85% and 96%, respectively. The possibility of high-very high contamination of groundwater which is exposed to large areas of existence in the study area, requires the control of the use of agricultural origin pollutants. Land use planning should be made on the basis of vulnerability maps and good agricultural practices that limit the use of chemical fertilizers and pesticides should be implemented rapidly.

279-285

Authors: Celal Fadıl KUMRU1 , Oktay ARIKAN2

Öz Enerji iletim hatlarında incelenmesi gereken önemli konulardan biri de hatların meydana getirdiği elektrik alanın, çevresindeki yaşam alanları üzerindeki etkileridir. Yüksek gerilim nedeniyle oluşan elektrik alanın insan sağlığını etkilemesi ve olası atlama risklerinin engellenmesi için iletim hatları ile yaşam alanları arasında yeterli açıklıkların bırakılması gerekmektedir. Günümüzde, hızla artan nüfus ve genişleyen yerleşim alanları nedeniyle, havai iletim hatlarının yaşam alanları üzerinden geçtiği veya bu bölgelere yaklaştığı durumlarla karşılaşılabilmektedir. Bu nedenle, özellikle yaşam alanları içerisinde bulunan iletim hatlarının neden olduğu elektrik alan değerlerinin hesaplanması, ölçülmesi ve insan sağlığı bakımından kritik yaklaşma mesafelerinin belirlenmesi oldukça önemlidir. Bu çalışmada, çift devre 154 kV ve tek devre 400 kV’luk iki iletim hattından oluşan enerji iletim sisteminin ayrı güzergâhlarda olması ve deplase edilerek tek devre üzerinde toplanması durumları dikkate alınarak elektrik alan analizleri gerçekleştirilmiştir. Modelleme çalışması, sonlu elemanlar yöntemi kullanan Comsol Multiphysics yazılımı ile gerçekleştirilmiştir. Elde edilen sonuçlar yardımıyla, uluslararası kriterlere uygun olarak güvenli yaklaşma mesafeleri belirlenmiştir. Anahtar kelimeler: Elektrik alan analizi, Enerji iletim hatları, Sonlu elemanlar yöntemi. Abstract One of the important topics to be examined in the energy transmission lines is the effects of the electric field generated by the lines on the public areas around it. It is essential to leave enough spaces between the transmission lines and the living areas in order to prevent the risks of potential discharges and the electric field caused by high voltage. Today, due to the rapidly growing population and expanding residential areas, the situations where overhead transmission lines pass through or get close to living spaces can be encountered. Therefore, it is very important to calculate and measure the electrical field values caused by the transmission lines in the living areas and to determine the critical safe right of way distances in terms of human health. In this study, electric field analysis are performed by taking into account two lines, double circuit 154 kV and single circuit 400 kV, for separate routes and displaced on single tower. Modeling study is performed by Comsol Multiphysics software based on finite element method. By the help of the results obtained, safe right of way distances are determined in accordance with international criteria.

295-300

Authors: Mehmet Aytaç CINAR1

Abstract Medium power transformers are responsible of the great part of total power losses in the grid. With EN50588-1 regulation, no-load and load losses have strictly classified fo r high-efficient transformer designs. Manufacturers are currently focusing on obtaining the most efficient design with minimum cost. In this paper, manufacturing feasibilities of Si-Fe graded distribution transformers, considering the requirements of EN50588-1 regulation, are investigated. Eleven different steel types in three grades are evaluated using twenty different electrical designs. A prototype transformer was both simulated and experimentally tested to verify the results of design studies. Obtained results show that the manufacturing of A0 and AA0 class transformers are feasible using Si-Fe grades with suitable manufacturing methods. However, amorphous materials seem to be a mandatory choice for AAA0 class transformers in technical manner. Öz Dağıtım transformatörlerinde meydana gelen güç kayıpları elektrik şebekesindeki toplam kayıpların büyük kısmını oluşturmaktadır. EN50588-1 standardı ile yüksek verimli transformatörlerde izin verilen en yüksek boşta ve yükte güç kayıpları yeniden düzenlenmiştir. Elektriksel kısıtlara ek olarak, transformatör üreticileri için maliyet parametresi önemli de bir kriter olmaktadır. Bu çalışmada, EN50588-1 standardında belirtilen kayıp sınıflarındaki dağıtım transformatörlerinin Si-Fe nüve malzemeleri ile üretim imkanı Teknik ve ekonomik yönden değerlendirilmektedir. Bu amaçla, üç ayrı sınıftaki onbir farklı Si-Fe nüve malzemesi kullanılarak yirmi farklı elektriksel tasarım gerçekleştirilmiş olup, bu tasarımların üretilebilirliği teknik ve ekonomik açıdan değerlendirilmiştir. Elde edilen sonuçlar, uygun üretim yöntemleri ile A0 ve AA0 kayıp sınıflarındaki transformatörlerin Si-Fe malzemeler ile üretilebileceğini, fakat AAA0 kayıp sınıfındaki dağıtım transformatörü üretimi için amorf malzeme kullanımının zorunlu olduğunu ortaya koymaktadır. Anahtar kelimeler: Transformatör, Tasarım, Üretilebilirlik, Si-Fe malzeme, EN50588-1.

312-317

Authors: Ümit Çiğdem TURHAL1 , Yavuz BÜYÜKKOÇAK2

Öz Nesnelerin doğru olarak algılanması, ortam aydınlatmasının uygunluğu ile direk olarak ilişkilidir. Bu uygunluk seviyesi, lüksmetre olarak bilinen ve noktasal olarak ölçüm yapan bir ölçüm aleti ile tespit edilmektedir. Ancak, noktasal bazda yapılan bu ölçümlerin, maliyet, uzun işlem süreleri gibi bazı dezavantajları vardır. Son yıllarda bu dezavantajları ortadan kaldırmak için CCD kamera, cep telefonu ve video kameranın lüksmetre olarak kullanıldığı çalışmalar yapılmıştır. Bu çalışmalarda, sözü edilen cihazlar direk olarak ışık kaynağının karşısına yerleştirilerek lüksmetre gibi bir ışık toplayıcı olarak kullanılmışlardır. Sonrasında, yakalanan kaynak görüntüleri kullanılarak görüntü işleme ile aydınlatma şiddeti hesaplamışlardır. Sunulan bu çalışmada, kamera direk lüksmetre olarak kullanılmamıştır. Ancak ortamın tamamını temsil eden genel bir görüntü alınmıştır. Aydınlatma şiddeti hesabı için görüntü işlemeye dayalı yeni bir yöntem sunulmuştur. Alınan görüntü homomorfik filtreleme ile frekans düzleminde bileşenlerine ayrılmış, kaynak aydınlatmasını temsil eden aydınlatma bileşeni, alçak geçiren filtre ile tespit edilmiştir. Bu bileşeninin ortalama piksel değeri hesaplanmış ve aydınlatma şiddeti olarak tanımlanmıştır. Önerilen yöntemin kullanılabilirliğinin testi için ortam aydınlatmasını tanımlayan lüksmetre ölçüm sonuçları ile hesaplanan sonuçlar istatistiksel olarak analiz edilmiştir. Bu analiz sonuçları, ölçüm ve hesaplama değerleri arasında tatmin edici R2 değerleri ile bir lineer ilişki olduğu göstermiştir. Anahtar kelimeler: Işık kaynağı, Aydınlatma şiddeti, Homomorfik filtreleme, Lüksmetre, Fourier dönüşümü. Abstract The correct perception of objects is directly related to the suitability of the ambient illumination. This level of conformity is determined by a measuring instrument which is known as luxmeter which measures on point based. However, these measurements made on a point basis have some disadvantages such as cost, long processing times. In order to eliminate these disadvantages in recent years, there have been studies in which CCD cameras, mobile phones and video cameras have been used as luxmeters. In these studies, said devices are placed directly opposite the light source and used as a light collector such as a luxmeter. They then calculated the illumination intensity by digital image processing techniques using aquired source images. In this study, the camera is not used directly as a luxmeter. However, an overall image representing the entire environment is taken. A new method based on image processing is presented for illumination intensity calculation. The image acquired is separated into its frequency components in the frequency plane by the homomorphic filtering, and the illumination component representing the source's illumination is detected by the low pass filter. The average pixel value of the illumination component is calculated and defined as illumination intensity. In order to test the usability of the proposed method, the measured illumination intensity with a luxmeter and the computed results of the developed method are statistically analyzed. The results of this analysis showed that there was a linear relationship between the measurement and calculation values with satisfactory R2 values.

328-334

Authors: Evren DEĞİRMENCİ1 , Okan YALÇIN2 , Özge ÇEKİRGE3 , Cansu GELGEÇ4 , Zülal KIZILASLAN5 , Ülkü ÇÖMELEKOĞLU6

Öz Abstract Beyin osilasyonlarının nicel analizi, başta epilepsi olmak üzere çeşitli beyin patolojilerinde beyin dinamiklerinin anlaşılmasına katkıda bulunur. Bu çalışmada dalgacık dönüşümü temelli yeni bir nicel yaklaşım kullanılarak beyin osilasyonlarının enerji değişimlerinin saptanması ve haritalanması amaçlanmıştır. Oluşturulan sinyallerin analizinde EEG’yi dört temel alt frekans bandına ayrıştıran ve ardından bu bantların enerji değerlerini nicelleştiren bir yaklaşım önerilmiştir. Ayrıca, bu enerji değerleri kullanılarak kafa yüzeyi enerji haritaları oluşturulmuştur. Önerilen yöntemi test etmek için CHB-MIT Scalp EEG Database veri tabanından alınan epilepsili hastalara ait EEG kayıtları kullanılmıştır. Analiz edilecek sinyaller nöbet anı ortada olmak üzere nöbet süresi uzunluğu kadar öncesi ve sonrasını kapsayacak şekilde tüm kayıttan ayrılarak hazırlanmıştır. Elde edilen sayısal veriler kullanılarak her bir alt bant enerji yüzdesi için nöbet öncesi, nöbet anı ve nöbet sonrası enerji farklılıkları istatistiksel olarak da karşılaştırılmıştır. Bu çalışmada sunulan yöntemin epilepsi ve diğer beyin patolojileri için kayıtlanan tüm EEG’ler için uygulanarak beyin dinamikleri hakkında bilgi edinilebileceği ve aynı anda çok sayıda montajdan kayıt alınması durumunda beyin patolojilerine yol açan odakların belirlenmesinde diğer beyin görüntüleme yöntemleriyle birlikte kullanılabileceği düşünülmüştür. The quantitative analysis of brain oscillations has an importance in understanding brain dynamics of several brain pathologies. In this study, it is purposed to determine and map the change in the energy of brain oscillations using a new quantitative approach, based on wavelet transform. An approach, seperating the EEG records to four main sub-band and then quantizing the energy values of them, is suggested. Moreover, energy maps of scalp surface are formed by using these energy values. To test the suggested method, EEG records of epileptic patients which had been obtained from CHB-MIT Scalp EEG database were utilized. The signals which would be analyzed were prepared such that the seizure was in the middle and the signal consists of pre-seizure and post-seizure as long as the seizure time. Then, by using the data obtained, energy differences during pre-seizure, seizure and post-seizure were compared for each sub-band energy percentage. It is thought that the suggested method can be applied to EEGs recorded for epilepsy and other pathologies to be informed about brain dynamics. In addition, in case of getting records simultaneously from several montages, the method can be used for localization of sources causing brain pathologies with other brain imaging techniques. Anahtar kelimeler: Epilepsi, EEG, Nicel analiz, Beyin enerji haritası, Dalgacık dönüşümü. Keywords: Epilepsy, EEG, Quantitative analysis, Brain energy map, Wavelet transform. Abstract The quantitative analysis of brain oscillations has an importance in understanding brain dynamics of several brain pathologies. In this study, it is purposed to determine and map the change in the energy of brain oscillations using a new quantitative approach, based on wavelet transform. An approach, seperating the EEG records to four main sub-band and then quantizing the energy values of them, is suggested. Moreover, energy maps of scalp surface are formed by using these energy values. To test the suggested method, EEG records of epileptic patients which had been obtained from CHB-MIT Scalp EEG database were utilized. The signals which would be analyzed were prepared such that the seizure was in the middle and the signal consists of pre-seizure and post-seizure as long as the seizure time. Then, by using the data obtained, energy differences during pre-seizure, seizure and post-seizure were compared for each sub-band energy percentage. It is thought that the suggested method can be applied to EEGs recorded for epilepsy and other pathologies to be informed about brain dynamics. In addition, in case of getting records simultaneously from several montages, the method can be used for localization of sources causing brain pathologies with other brain imaging techniques.

342-346

Authors: Eren KÜREN1 , Akın CELLATOĞLU2

Abstract Replica correlation is performed for reaching better data transfer results in communication systems. The use of a pulse code signal pattern with replica correlation detection in a transmitted pulse packet is an important requirement to ensure high performance in noisy communication channels. In this paper, a BPSK modulation design with a system software is proposed to study the performance under varied noise inclusions in the system channels. Using this design, 7-cell and 9-cells replica correlation model are applied to get lossless data in communication systems. The results are produced to show the improved performance of the system in pulse type communication. Öz İletişim sistemlerinde daha iyi veri aktarım sonuçlarına ulaşmak için yenileme korelasyonu uygulanmıştır. İletilen darbe paketinde çoğaltma korelasyon tespitine sahip bir darbe kodlu sinyal örüntüsü kullanılması, gürültülü iletişim kanallarında yüksek performans sağlanmasını sağlayan önemli bir gerekliliktir. Bu yazıda, bir sistem yazılımı ile bir BPSK modülasyon tasarımı, kanallardaki çeşitli gürültülü ortamlar altında performansı incelemek için önerilmiştir. Bu tasarımı kullanarak, iletişimde kayıpsız veri elde etmek için 7 hücreli ve 9 hücreli çoğaltma korelasyon modeli uygulanmaktadır. Darbe tipi iletişim sistemlerinde sistemin gelişmiş performansını gösteren sonuçlar üretilmiştir. Anahtar kelimeler: BPSK, Gauss, Replika, Korolasyon, İletişim, Sinyal işleme.

352-358

Authors: Volkan TUNALI1 , Mehmet Ali Aksoy TÜYSÜZ2

Abstract Software systems are usually designed in a modular and hierarchical fashion, where functional responsibility of a system is decomposed into multiple functional software elements optimally such as subsystems, modules, packages, classes, methods, and functions. These elements are coupled with each other with some kind of dependency relationships to some degree, and their interactions naturally form a graph or network structure. In this study, we generated the static function-call graphs of several open-source software systems, where functions were the most basic type of interacting elements calling each other. Then, we analyzed the call graphs both visually and topologically using the techniques of complex network analysis. We found the call graphs to reveal scale-free and small-world network properties similar to the findings of the previous studies. In addition, we identified the most central and important functions in each call-graph using several centrality measures. We also performed community analysis and found that the call graphs exhibited a tendency to form communities. Finally, we showed that analysis of static function-call graphs of software systems through complex network analysis has the potential to reveal useful information about them. Öz Yazılım sistemleri genellikle sistemin işlevsel sorumluluğunun optimal bir şekilde altsistemler, modüller, paketler, sınıflar, metodlar, ve fonksiyonlar gibi çok sayıda işlevsel yazılım elemanına ayrıştırıldığı, modüler ve hiyerarşik bir biçimde tasarlanırlar. Bu elemanlar birbirleriyle çeşitli ilişki türleri ile bağlıdırlar ve bunların etkileşimleri doğal olarak bir graf veya ağ yapısı oluşturur. Bu çalışmada, etkileşim halindeki en temel eleman türü olarak birbirini çağıran fonksiyonları dikkate alarak, çeşitli açık-kaynak yazılım sistemlerinin statik fonksiyon-çağırma graflarını oluşturduk. Ardından, karmaşık ağ analizi teknikleri kullanarak, çağırma graflarını hem görsel hem de topolojik olarak analiz ettik. Daha önceki çalışmaların bulgularına benzer olarak, grafların ölçekten-bağımsız ve küçük-dünya ağı özellikleri sergilediklerini gördük. Ek olarak, çeşitli merkezîlik ölçütleri kullanarak, her bir çağırma grafındaki en merkezi ve önemli fonksiyonları tespit ettik. Ayrıca, topluluk analizi gerçekleştirdik ve çağırma graflarının topluluk oluşturma eğilimi gösterdiğini bulduk. Son olarak, yazılım sistemlerinin statik fonksiyon-çağırma graflarının karmaşık ağ analizi yoluyla analizinin, sistemlerle ilgili yararlı bilgiler sağlama potansiyeli olduğunu gösterdik. Anahtar kelimeler: Fonksiyon-çağırma grafı, Açık-kaynak yazılım, Karmaşık ağ analizi, Ağ merkezîliği, Ağ bilimi.

371-384

Authors: Müslüm ALTUN1 , Mustafa TÜRKER2

Öz Kentsel alanlarda uzaktan algılama görüntülerinden bina, ağaç, araç, vb. coğrafi nesnelerin otomatik olarak tespiti oldukça gerekli ve önemlidir. Bu çalışmada, çok yüksek konumsal çözünürlüklü renkli (Kırmızı, Yeşil, Mavi) stereo insansız hava aracı (İHA) görüntülerinden kentsel alanlarda sabit araçların tespiti yapılmıştır. Kullanılan yaklaşımın ilk adımında stereo İHA görüntülerinden sayısal yüzey modeli (SYM) oluşturulmaktadır. Sonra, SYM verisinden sayısal arazi modeli (SAM) ve SYM kullanılarak İHA görüntülerinden ortofoto oluşturulmaktadır. Ardından, yalnız yer üstü nesneleri elde etmek için SYM ve SAM verilerinin farkı alınarak normalize edilmiş sayısal yüzey modeli (nSYM) hesaplanmaktadır. Daha sonra, elde edilen nSYM verisi ek bant olarak kullanılmak suretiyle ortofotonun çoklu çözünürlük segmentasyonu ve ardından nesne-tabanlı sınıflandırması yapılmaktadır. Yaklaşım, Hacettepe Üniversitesi, Beytepe Yerleşkesi’nde farklı özelliklere sahip iki alan üzerinde uygulanmıştır. Oluşturulan referans veriyle yapılan karşılaştırma neticesinde, araç tespiti doğruluğu birinci test alanı (Alan#1) için %78.53 ve ikinci test alanı (Alan#2) için %92.15 olarak hesaplanmıştır. Elde edilen sonuçlar, önerilen yaklaşımla sabit araçların çok yüksek konumsal çözünürlüklü İHA görüntülerinden tespitinin yüksek doğrulukla yapılabildiğini göstermiştir. Anahtar kelimeler: İnsansız hava aracı (İHA), Ortofoto, Sayısal yüzey modeli (SYM), Sayısal arazi modeli (SAM), Segmentasyon, Sabit araç tespiti. Abstract It is very essential and important in urban areas for the automatic detection of geographical objects such as buildings, trees, and vehicles by using remotely sensed images. In this study, the stationary vehicles were detected from very high spatial resolution stereo color (Red, Green, Blue) unmanned aerial vehicles (UAV) images in urban areas. In the first step of the approach used, digital surface model (DSM) is generated from the stereo images. Then, digital terrain model (DTM) is generated from the DSM, and by using the DSM orthophotos are generated from IHA images. Next, the normalized digital surface model (nDSM) is calculated by taking the difference between the DSM and DTM to obtain only the ground objects. After that, using the obtained nDSM data as an additional band, the multi-resolution segmentation and then object-based classification of the orthophoto are carried out. The approach was applied on two areas with different characteristics at Hacettepe University, Beytepe Campus. After comparing the results with the reference data, the vehicle detection accuracy was computed as 78.53% for the first test field (Field # 1) and it was computed as 92.15% for the second test field (Field # 2). The results show that the detection of stationary vehicles from very high spatial resolution UAV images can be performed with high accuracy using the proposed approach.

392-401

Authors: Sabri UZUNER1 , Nihat AKKUS2 , Metin TOZ3

Abstract In this study a five Degrees of Freedom (DOF) serial robot manipulator was designed and implemented. The inverse kinematics problem, which has not exact analytical solution (only one inverse kinematic solution for a predefined end effector position in three dimensional space), of the robot mechanism was solved by using the combination of the analytical method and a simple search method. In order to use the proposed method in real-time applications, the method is designed so that it can be used to solve the inverse kinematics problem for the next point of the end-effector while the mechanism is working. Moreover, so that to control the implemented mechanism, a user interface program was written by using Visual Basic programming language. Finally, the proposed inverse kinematic solution method was tested on two different trajectories, an arc shaped trajectory that composed of 58 points and a linear trajectory divided into 29 points. The obtained results revealed that the proposed method can be used successfully in solving the inverse kinematic problem of the designed mechanism. Öz Bu çalışmada, beş serbestlik derecesine (SD) sahip bir seri robot manipülatörü tasarlanmış ve test edilmiştir. Robot mekanizmasının kesin analitik çözümü (üç boyutlu uzayda önceden tanımlanmış bir uç işlevcisi konumu için yalnızca bir ters kinematik çözümü) olmayan ters kinematik problemi, analitik yöntem ve bir basit arama metodu kombinasyonu kullanılarak çözülmüştür. Önerilen yöntem, gerçek zamanlı kullanılabilmesi için mekanizma çalışırken uç işlevcinin gideceği bir sonraki nokta için çözüm yapılabilecek şekilde tasarlanmıştır. Gerçekleştirilen mekanizmayı kontrol etmek için Visual Basic programlama dili kullanılarak bir kullanıcı arayüzü programı yazılmıştır. Son olarak, önerilen ters kinematik çözüm yöntemi 58 noktadan oluşan yay şeklinde bir yörünge ve 29 noktaya bölünmüş doğrusal bir yörünge olmak üzere iki farklı yörüngede test edilmiştir. Elde edilen sonuçlar, önerilen yöntemin tasarlanan mekanizmanın ters kinematik problemini çözmede başarıyla kullanılabileceğini ortaya koymuştur. Anahtar kelimeler: 5 SD seri robot, Ters kinematik, İleri kinematik, Basit arama algoritması, Robotik kol.

1-8

Authors: Yaşar PALA1 , Semih BEYÇİMEN2*

Öz Bu çalışmada iki ucunda dönme ve ötelenme yayı bulunan bir Euler-Bernoulli kirişin serbest titreşimi incelenmiştir. Farklı yay katsayılarına göre hem simetrik hem de simetrik olmayan durumlara göre frekans tabloları ve mod şekilleri oluşturulmuştur. Yay sabitleri değiştirilerek birçok durum incelenmiş ve yorumlanmıştır. Yüksek frekanslarda yay sabitlerinin frekanslar üzerine etkisinin son derece azaldığı ve iki frekans arasındaki farkın sabit bir değere yaklaştığı bulunmuştur. Anahtar kelimeler: Karma mesnetler, Yay, Kiriş, Serbest Titreşim Abstract In this study, the free vibration of a Euler-Bernoulli beam with rotating and transitional springs at both ends has been investigated. According to different spring coefficients, frequency tables and mode shapes have been created for both symmetric and non-symmetric cases. By changing spring constants, many conditions have been examined and interpreted. It has been found that the effect of spring constants on frequencies is extremely low at high frequencies and the difference between two frequencies approaches to a constant value.

21-29

Authors: Volkan ATATUG1 , Seyfettin BAYRAKTAR2*

Abstract In the present study, aerodynamic properties of modified generic pickup trucks were investigated by means of finite volume method. Steady, three-dimensional and turbulent flows over the pickup trucks were solved by standard k-epsilon turbulence model. An experimentally investigated two-dimensional pickup truck found in the open literature was used as a benchmark case and some modifications were done on it by closing the sides of the bed first. Then a tonneau was used to close the top of the box and finally, a canopy was used to cover the box completely from the tailgate to the cab roof. Simulations reveal that such modifications that were done on the reference case improve the aerodynamic characteristics of the vehicles in terms of drag coefficient. With respect to the original case, the drag coefficient reduces approximately 50%, 30% and 20% by using a canopy, a tonneau and closing all sides except top of the bed. Such decreases in drag coefficient was achieved because every modification prevents the flow separation more effectively around the bed and behind the cab. Regardless of the shape of the bed, the drag coefficient decreases with increasing Reynolds (Re) number up to Re=120103. It seems that this is the critical Reynolds number since drag coefficient does not change considerably with Re any more. Öz Bu çalışmada, modifiye edilerek oluşurulmuş kamyonetlerin aerodinamik özellikleri sonlu hacimler metodu ile incelenmiştir. Kamyonetler etrafındaki daimi, üç-boyutlu ve türbülanslı akışlar standart k-epsilon türbülans modeli ile çözülmüştür. Açık literatürde bulunan ve deneysel olarak iki-boyutlu-olarak incelenmiş bir kamyonet referans alınarak, kasası üzerinde bir takım modifikasyonlar yapılmıştır. Bunun için, kasanın yanlarının dışında, üst kısmı da düzlemsel bir yüzeyle örtülmüştür. Son olarak, kasanın üstü, yanlarıyla beraber kamyonet kasasından kabin üst yüzeyine kadar her tarafından tamamen kapatılmıştır. Yapılan simülasyonlar, referans araç üzerinde yapılan değişikliklerin, direnç katsayısı dikkate alındığında, araçların aerodinamik karakteristiklerini iyileştirdiğini ortaya koymuştur. Orijinal duruma nazaran aracın kabinden kasanın üstüne kadar kaplanmasıyla %50, kasanın arka, üst ve yanlarının kapatılmasıyla %30 ve sadece kasanın arka ve yanlarının kapatılıp üst tarafının açık bırakılmasıyla direnç değerinde, %20 düşüş sağlanmıştır. Dirençteki bu azalmaların sebebi, kasa etrafında ve kasa ile kabin arasındaki bölgede akış ayrılmasının önlenmesidir. Kasanın şekli ne olursa olsun, direnç katsayısı Reynolds (Re) sayısının Re=120103‘e kadar arttırılmasıyla azalmıştır. Bu değerden sonra direnç değerleri Re sayısıyla artık çok fazla değişmediği için bu değerin kritik Reynolds sayısı olduğu görülmüştür.

37-44

Authors: Bertan BEYLERGİL1*

Öz Bu çalışmada, tek-katlı kompozit dalgalı yayların bası yükü altındaki mekanik davranışları nümerik olarak incelenmiştir. Nümerik analizler, Ansys Workbench ve ACP Modülü sonlu elemanlar programı kullanılarak yapılmıştır. Numerik doğrulama çelik dalgalı yay probleminin nümerik sonuçları ile analitik sonuçlar karşılaştırılarak yapılmıştır. Doğrulamadan sonra, sonlu elemanlar modeli bu çalışma için genişletilmiştir. Kompozit malzeme olarak karbon fiber/epoksi ve cam fiber/epoksi seçilmiştir. Tasarım parametreleri olarak dalga sayısı (4, 6 ve 8) ve kompozit kalınlığı (tabaka sayısı; 4, 6, 8, 10 ve 12) ele alınmıştır. Bu tasarım parametreleri ve malzeme türleri için yay rijitlikleri hesaplanmış ve çelik yay ile kıyaslamalar yapılmıştır. Yayların hasar yükleri, Tsai-Wu hasar kriteri kullanılarak belirlenmiştir. Buna ek olarak, hibritleştirme etkisinin yayın mekanik davranışa etkisi incelenmiştir. Nümerik sonuçlar, kompozit tasarım parametreleri doğru olarak seçildiğinde çeliğe yakın rijitlik değerlerinin ve yayda önemli ağırlık azaltımının sağlanabileceğini göstermiştir. Anahtar kelimeler:Kompozit, Dalgalı yay, Rijitlik, Sonlu elemanlar analizi Abstract In this study, the mechanical behavior of single-turn composite wave springs under compressive loads were investigated numerically. Numerical verification of the finite element (FE) model was carried out by comparing the numerical results against analytical calculations. After verification, the FE model was extended to this study. As spring material, carbon fiber/epoxy and E-glass fiber/epoxy were selected. As design parameters, the number of waves (4, 6 and 8) and the thickness of the wave spring (number of plies; 4, 6, 8, 10 and 12) were considered. The stiffness of the composite wave springs was determined by varying these design parameters and material types. The composite spring stiffness values were compared with those made of steel. The failure loads of the wave springs were determined by using Tsai-Wu failure criteria. Additionally, the hybridization effect on the mechanical response of wave springs was investigated. The numerical results showed that it was possible to obtain stiffness values which is comparable with that of steel spring and significant reduction in spring weight if the composite design parameters were selected properly.

51-53

Authors: Ali Serdar VANLI1* , Anıl AKDOĞAN2 , Meltem ERYILDIZ3

Abstract Protection of molten magnesium is one of the most important issues for existing and potential magnesium users. An effective melt protection system is necessary for safety reasons as well as minimizing expensive metal losses. Since SF6 has an extremely high global warming potential, HFC-134a is an effective solution in many applications. In this study, surface films formed on molten AZ91A alloy under HFC-134a/N2 atmosphere are examined in various parameters such as molten metal temperatures, exposure times, concentrations and flow rates of the protective gases. The obtained surface films as a result of the experiments were analyzed by optical microscope. The Taguchi experimental design method was used to determine the optimum process parameters. Process parameters provide the best protective layer on the melt; exposure time of 60 min, molten magnesium temperature of 660 °C, concentration of 0.30% vol., and the flow rate of protective gas mixture of 600 l/h. were determined. Öz Ergimiş magnezyumun korunması, mevcut ve potansiyel magnezyum kullanıcıları için en önemli konulardan biridir. Pahalı metal kayıplarının en az seviyeye indirilmesinin yanı sıra güvenlik gibi nedenlerinden de ötürü, etkili bir ergiyik koruma sistemi gereklidir. SF6, son derece yüksek bir küresel ısınma potansiyeline sahip olduğundan, HFC-134a birçok uygulamada etkili bir çözümdür. Bu çalışmada, HFC-134a/N2 atmosferi altında ergimiş AZ91A alaşımında oluşan yüzey filmleri, farklı ergimiş metal sıcaklıkları, temas süreleri, konsantrasyonları ve koruyucu gaz debileri gibi çeşitli parametrelerde incelenmektedir. Optimum işlem parametrelerinin belirlenmesi için Taguchi deneysel tasarım yöntemi kullanılmıştır. Deneyler neticesinde elde edilen yüzey filmleri optik mikroskop ile analiz edilmiştir. Proses parametrelerinin ergiyik üzerinde en iyi koruyucu tabaka sağlayanları; 60 dakikalık temas süresi, 660 °C ergimiş magnezyum sıcaklığı, % 0.30 hacimsel gaz konsantrasyon ve 600 l/h'lik koruyucu gaz karışım debisi olarak belirlenmiştir. Anahtar kelimeler: Florin içerikli koruyucu gaz, HFC-134a, Yüzey filmi oluşumu, Ergiyik magnezyumun korunması, Taguchi deneysel tasarım

68-74

Authors: Hasan GEDİKLİ1* , İsmail ÖZEN2

Öz Bu çalışmada, AISI 1020 çelik ve Ti-6Al-4V titanyum alaşım malzemelerinin katı partikül (parçacık) erozyon davranışları deneysel ve sayısal olarak incelenmiştir. Deneyler ve sayısal simülasyonlar, farklı partikül çarpma hızları (100, 127, 170, 210, 250 m/s) ve açıları (20, 30, 45, 60, 90°) için gerçekleştirilmiştir. Bununla birlikte, aynı malzemelerin bir helikopter pali aşınma kalkanındaki erozyon performansları, 0° hücum açısı ve 230 m/s çarpma hızı şartlarında MIL-STD-3033 standartına göre yapılmışken sayısal erozyon analizleri Eulerian-Lagrangian yaklaşımlı ayrık faz metodu ve ampirik erozyon eşitliği kullanan ticari ANSYS_Fluent 15.0 paket programı ile gerçekleştirilmiştir. Çalışmadan elde edilen sonuçlara göre, sayısal sonuçlar deneysel veriyle iyi derecede uyumlu ve AISI 1020 çeliğinin kalkan yüzeyindeki erozyon performansı Ti-6Al-4V alaşım malzemesinden daha iyi elde edilmiştir. Anahtar kelimeler: Katı partikül erozyonu, Hesaplamalı akışkanlar dinamiği, Helikopter pali, Aşınma kalkanı, AISI1020, Ti-6Al-4V Abstract In this paper, solid particle erosion behaviors of AISI 1020 steel and Ti-6Al-4V titanium alloy materials were experimentally and numerically investigated. Experiments and numerical simulations were carried out for the conditions of different particle impact velocities (100, 127, 170, 210, 250 m/s) and angles (20, 30, 45, 60, 90°). Moreover, erosion performances on the erosion shield of a helicopter rotor blade of aforementioned materials were numerically determined for the condition of angle of attack of 0⁰ and impact velocity of 230 m/s. Numerical erosion analyzes were performed with ANSYS_Fluent 15.0 package program using discrete phase method with Eulerian-Lagrangian approach and an empirical erosion equation while experimental erosion tests were conducted by MIL-STD-3033 standard. As a result, numerical results were in good agreement with the experimental data, and it was obtained that erosion performance on the shield surface of AISI 1020 steel material is better than Ti-6Al-4V titanium alloy material.

82-87

Authors: Emine MERCAN1* , Yusuf AYAN2 , Nizamettin KAHRAMAN3

Öz Alüminyum alaşımlarının hafiflik, korozyon direnci gibi öne çıkan özelliklerinin yanı sıra diğer özelliklerinin de iyi olması sebebiyle endüstride kullanımı yaygınlaşmaktadır. Her iki fiziksel veya mekanik özelliklerinin bir arada olması istenilen alüminyum alaşımları kullanılan yapılarda farklı tür alaşım malzemeleri birbirleriyle kaynak edilmektedir. Sunulan bu çalışmada farklı tür alüminyum AA5754 ve AA6013 alaşımları gaz altı metal ark kaynak (GMAK) yöntemi ile farklı kaynak parametrelerinde birleştirilmiştir. Kaynaklı bağlantılara üç nokta eğme ve tokluk özelliklerini belirlemek için de çentik darbe testleri uygulanmıştır. Ayrıca, kaynak bölgesi sertlik testleri ve mikro yapı çalışmaları ile karakterize edilmiştir. Üç nokta eğme testleri sonucunda uygun parametrelerde birleştirilmiş numuneler 180° eğilirken, uygun olmayan parametrelerde ergime sınırından çatlama ve kırılmalar belirlenmiştir. Çentik darbe testleri sonucunda en yüksek tokluk AA5754 ITAB (Isı tesiri altındaki bölge)’dan ölçülmüştür. Birleştirmelerin AA6013 ITAB’ı ile kaynak metallerinden ölçülen tokluk değerlerinin birbirlerine yakın olduğu belirlenmiştir. Yapılan sertlik testleri sonucunda ise en yüksek sertlik değerleri AA6013 ITAB’ında ölçülürken onu sırasıyla kaynak metali ve AA5754 ITAB’ı takip etmiştir. Mikroyapı incelemeleri sonucunda ise tüm kaynak metalinin dentritik yapıya sahip olduğu belirlenmiştir. Anahtar kelimeler: AA5754, AA6013, Alüminyum alaşımları, Gazaltı kaynak Abstract The use of aluminum alloys in industry have been increased in due to their excellent low weight, corrosion resistance also other good features. Different aluminum alloys are joined with together when need of a structure presents different physical or mechanical properties with together. In this study, different aluminum alloys AA5754 and AA6013 joined by GMAW (gas metal arc welding) method under different welding parameters. After that, three-point bending test was carried out and notch impact test was performed to determine toughness behavior of the joints. In addition, the weld zone is characterized with hardness test and microstructure studies. While the welded samples joined with convenient parameters were bended 180°, the cracks and fractures were occurred on the fusion line boundary of some samples due to unsuitable parameters. According to impact toughness test results, the highest toughness value was obtained from the HAZ (Heat affected zone) of AA5754. Besides, toughness values evaluated from the HAZ of AA6013 on the joints and weld metal were nearly same. With respect to hardness test results, the maximum hardness value was measured at the HAZ of AA6013 and this was followed by the weld metal and the HAZ of AA5754 sequentially. From the point of microstructure inspections, structures of all the weld metals were dendritic.

99-105

Authors: Kenan ÇINAR1*

Abstract In-plane and out-of-plane waviness are inevitable defects in parts that have curved sections made of continuous fiber-reinforced composites. These defects can be located in the micro, meso (ply level) and macro-scale (part level). In this study, an artificial out-of-plane fiber waviness was generated on the outer surface of the curved section of the L-shaped laminates. The fiber waviness generated was characterized experimentally using micrographs taken from the samples. The effect of fiber waviness on curved beam strength and delamination of the samples were determined through bending tests. Also, the effect of fiber waviness on the strain distribution on the curved section was quantified using Digital Image Correlation (DIC) technique. Öz Düzlem içi ve düzlem dışı dalgalanma, sürekli fiber takviyeli kompozitlerden yapılmış kavisli bölgelere sahip parçalarda kaçınılmaz kusurlardır. Bu kusurlar mikro, mezo (katman seviyesi) ve makro ölçekli (parça seviyesi) olabilir. Bu çalışmada, L şekilli laminatların kavisli bölümünün dış yüzeyinde yapay bir düzlem dışı fiber dalgası oluşturulmuştur. Elde edilen fiber dalgalanmaları, numunelerden alınan mikrogörüntüler kullanılarak deneysel olarak karakterize edilmiştir. Fiber dalgalanmaların kavisli kiriş mukavemeti ve numunelerin delaminasyonuna etkisi eğme testleri ile belirlenmiştir. Ayrıca, fiber dalgalanmasının eğri kesitteki birim şekil değiştirme dağılımına etkisi Sayısal Görüntü Korelasyonu (SGK) tekniği kullanılarak ölçülmüştür. Anahtar kelimeler: Fiber dalgalanması, Sayısal görüntü Korelasyonu (SGK), Kusurlar, Eğilme testi, Cam fiberler

113-121

Authors: Yunus Emre YÜKSEL1 , Murat ÖZTÜRK2*

Öz Türkiye son yıllarda jeotermal enerjiden elektrik ve ısı enerjisi üretilmesi alanında oldukça hızlı gelişim göstermiştir. Bu çalışmada jeotermal enerji destekli çok fonksiyonlu bir enerji üretim sisteminin termodinamik analizi verilmiştir. Aynı zamanda, jeotermal enerji kullanılarak elektrik, hidrojen, sıcak su, ısıtma ve soğutma üreten bir tesis önerilmiş ve her bir bileşen için kütle, enerji, entropi ve ekserji denge denklemleri türetilmiştir. Parametrik çalışmalar yapılarak, sistemin en önemli çıktılarından olan elektrik ve hidrojenin üretimine etkileri incelenmiştir. Analiz sonuçlarına göre, en fazla ekserji yıkımı Kalina çevriminde gerçekleşmiştir. Ayrıca elektrik ve hidrojen üretimini en fazla etkileyen parametreler olarak da jeotermal kaynak sıcaklığı ve türbin giriş basıncı olduğu bulunmuştur. Anahtar kelimeler: Jeotermal, Entegre sistem, Termodinamik analiz, Enerji, Ekserji Abstract Turkey has shown great potential and development on electricity and heat energy production from geothermal sources. In this study, the detailed thermodynamic analysis of a multigeneration system based geothermal energy is presented. Also, a multigeneration system producing electricity, hydrogen, hot water, heating and cooling is proposed and mass, energy, entropy and exergy balance equations for every components of the system are derived. In addition, parametric analyses have been performed in order to see how and which variables affect the production rates of electricity and hydrogen. According to the analyses results, the largest exergy destruction rate occurs in Kalina cycle. Moreover, the most important variables affecting electricity and hydrogen production rates are found as geothermal source temperature and turbine inlet pressure of Kalina cycle.

127-132

Authors: Egemen SULUKAN1*

Özet Artan küresel enerji talebi ve değişken maliyetler, insanoğlunu sürdürülebilir ve düşük maliyetli enerji çözümlerine yönlendirmektedir. Yenilenebilir kaynaklar ve buna benzer enerji üreten teknolojiler, ekonomik ve çevre dostu seçenekler olarak öne çıkmaktadır. Son yıllarda enerji üretim maliyetlerindeki ciddi azalma ile güneş enerjisi ön plana çıkmıştır ve milli ekonomiler içerisindeki üretim payı artmıştır. Güneş enerjisinden elektrik üreten teknolojiler sadece düşük maliyetli olmalarından dolayı değil, aynı zamanda iklim değişikliği ile mücadeleye ve sürdürülebilir kalkınma hedeflerine katkılarından dolayı da tercih edilmektedir. Bu çerçevede; bu çalışmanın amacı, İstanbul’da bulunan bir yerleşkenin elektrik talebini karşılayacak, güneş enerjisini kaynak olarak kullanan fotovoltaik (FV) modüllerden oluşan bir sistemin tekno-ekonomik ve çevresel yönlerini incelemektir. Milli Savunma Üniversitesi Deniz Harp Okulu’nun toplam güneş potansiyeli; yerleşkedeki FV modüllerin çatıdaki kullanılabilir alanına, çatının kullanılabilir birim alanına, verime, inventör verimine ve FV dizini üzerindeki sıcaklık etkisine bağlı olarak hesaplanmıştır. Önerilen çatı tip FV sisteminin potansiyeli, modifiye edilmiş bir hesaplama yöntemi ile belirlenmiş ve daha sonra önerilen FV sisteminin fizibilitesi RETScreen simülasyon aracı tarafından geliştirilmiştir. Sonuç olarak, önerilen sistemin dört sene geri ödeme süresi sonunda pozitif nakit akışına ulaştığı ve öngörülen 25 yıllık proje ömrünün devamında da kâr durumunu devam ettirdiği, toplam sera gazı salımında %93 oranında azaltım sağlayarak 721.1 ton ham petrol kullanımından tasarruf sağlayacağı hesaplanmış ve Deniz Harp Okulu yerleşkesi için maliyet-etkin ve çevre dostu bir uygulama olduğu değerlendirilmiştir. Anahtar kelimeler: Fotovoltaik, Yenilenebilir enerji, Enerji sistem simülasyonu, RETScreen, Türkiye Abstract Increasing global energy demand and fluctuating costs drive mankind to sustainable and cost-effective energy solutions. Renewable resources and relevant energy-generating technologies stand out as sustainable and eco-friendly options. In recent years, with a significant decrease in energy production costs, solar energy has come to the fore and increased its production share in the national economies. Solar based electricity production technologies are preferred not only with their cost-effectiveness but also with their contribution to combating climate change and achieving sustainable development targets. In this context; the aim of this study is to analyze the techno-economic and environmental aspects of a system consisting of photovoltaic (PV) modules that use solar energy as a source to provide electrical power demand in a campus located in Istanbul. The solar potential of the Turkish Naval Academy of the National Defense University has been calculated based on the available rooftop area for PV modules in the campus, the availability of per unit area of the roof, the efficiency, inverter efficiency and temperature effects on the PV array’s performance. The potential of the roof-mounted PV system was calculated using a modified calculation and then the feasibility of the proposed energy system has been developed by the RETScreen simulation tool. As a result, it is calculated that the proposed system will reach positive cash flow at the end of four years repayment period and continue its profit condition throughout the 25 years project life cycle, which will decrease the total greenhouse gas emissions by 93% and save 721.1 tons of crude oil. It has been evaluated as a cost-effective and environment-friendly application for the campus of the Turkish Naval Academy.

140-149

Authors: Serkan KAYA1* , İzzettin Hakan KARAÇİZMELİ2 , İbrahim Berkan AYDİLEK3 , Mehmet Emin TENEKECİ4 , Abdülkadir GÜMÜŞÇÜ5

Öz Klasik akış tipi çizelgeleme problemi, birbiri ardına sıralanmış makinelerin bulunduğu ve her iş için aynı makine sırasının takip edilmesi prensibine dayalıdır. İş ve makine sayılarının artmasıyla akış tipi çizelgeleme problemleri çok karmaşık hale dönüşmektedir. Bu karmaşık problemleri çözmek üzere birçok meta sezgisel yöntem kullanılmaktadır. Meta sezgisel yöntemlerle optimum çözüm aranırken başlangıç popülasyonlarının etkisi çok büyük önem arz etmektedir. Bu çalışmada hibrit ateşböceği parçacık sürü optimizasyonu algoritması kullanılarak literatürdeki akış tipi çizelgeleme problemlerinde, farklı başlangıç popülasyonlarının etkisinin gözlemlenmesi amaçlanmaktadır. Bu amaçla beş farklı başlangıç popülasyonu oluşturma yöntemi ele alınarak, karşılaştırma testleri yapılmıştır. Nawaz-Enscore-Ham algoritmasını içeren yöntemlerin ortalama göreli sapma değerlerinin daha iyi olduğu belirlenmiştir. Nawaz-Enscore-Ham algoritmasının farklı parçacık sayısı düzeyleri için başarısı test edilmiş ve sonuçlar sunulmuştur. Anahtar kelimeler: Akış tipi çizelgeleme, Meta sezgisel yöntemler, Hibrit ateşböceği parçacık sürü optimizasyonu, Başlangıç popülasyonu, NEH Abstract The classical flow shop scheduling problem is based on the principle that the machines are sequenced sequentially and that the same machine sequence is followed for each job. The flow shop scheduling problems become very complex, with the increase in the number of jobs and machines. Many meta-heuristic methods are used to solve these complex problems. The effect of initial populations has great importance for searching optimal solutions by meta-heuristics methods. In this study, it is aimed to observe the effect of different initial populations in flow shop scheduling problems in the literature by using hybrid firefly particle swarm optimization algorithm. For this purpose, 5 different initial population generation methods were set and comparison tests were performed. The mean relative deviation values of the methods including the Nawaz-Enscore-Ham algorithm were determined to be better. The success of the Nawaz-Enscore-Ham algorithm for different particle count levels has been tested and the results are presented.

157-173

Authors: Ibrahim KUCUKKOC1* , Mustafa ACAR2

Abstract This paper addresses to the facility location problem of ammunition stores considering the design of distribution network from stores to geographically dispersed army forces. The problem is to determine the construction sites of the ammunition stores among candidate sites and to give the decision on how many stores will be built from which kind. The problem also contains designing of a distribution network to concurrently determine the amounts of several military equipment transported from stores to army forces. A mathematical model is proposed to minimize the cost of the whole system, caused by the construction of the ammunition stores and the transportation of different equipment in diverse quantities from stores to dispersed army forces. The model is then improved progressively and several variants are presented to reflect the real-world conditions through a case study. Numerical results obtained from solving the case study using the proposed models coded in General Algebraic Modelling System (GAMS) are exhibited. The effect of the size of problem specific parameters on the model execution time is also investigated via experimental tests. The results demonstrate the promising problem-solving capacity of the proposed models, which can be applied practically. Öz Bu çalışma, depolardan coğrafi olarak dağınık askeri birliklere dağıtım ağı tasarımını dikkate alarak mühimmat depolarının yer seçimi problemi konusunu ele almaktadır. Burada problem, aday bölgelerden hangilerine mühimmat depoları kurulacağını belirlemek ve hangi tip depolardan kaç adet inşa edileceğine karar vermektir. Ele alınan problem aynı zamanda mühimmat depolarından askeri birliklere sevk edilen pek çok askeri malzemenin miktarını belirlemek için bir dağıtım ağı tasarımı problemini içermektedir. Depo kurulumundan ve farklı askeri malzemelerin depolardan askeri birliklere farklı miktarlarda dağıtımından kaynaklanan toplam maliyeti minimize etmek için bir matematiksel model önerilmektedir. Bu model akabinde aşamalı olarak iyileştirilmekte ve gerçek hayat koşullarını bir uygulama vasıtasıyla daha iyi yansıtmak amacıyla modelin farklı versiyonları sunulmaktadır. Uygulamaya konu problem, önerilen modellerin GAMS (Genel Cebirsel Modelleme Sistemi)’te kodlanmasıyla çözülerek sayısal örnekler ortaya koyulmuştur. Probleme özgü parametrelerin büyüklüğünün model uygulama süresi üzerindeki etkisi de deneysel testlerle incelenmiştir. Sonuçlar, önerilen modellerin pratikte uygulanabilecek umut verici problem çözme kapasitesini göstermektedir. Anahtar kelimeler: Yer belirleme, Dağıtım ağı tasarımı, Yöneylem araştırması, Karışık tamsayılı programlama

184-194

Authors: Meryem YALÇINKAYA1* , Burak BİRGÖREN2

Öz Weibull dağılımı seramik ve kompozit malzemelerin kopma mukavemeti gibi mekanik özelliklerinin modellenmesinde yaygın şekilde kullanılır. Mekanik özelliklerin %95 güven düzeyinde 1. yüzdelik ve 10. yüzdelik alt güven sınırları, diğer adıyla A-Temel ve B-Temel malzeme özellikleri, güvenilirlik çalışmalarında erken arızaları anlama ve risk azaltma için önemlidir. Bu alt sınırlar, deneylerin yüksek maliyetleri nedeniyle genellikle küçük örneklemlerle, dolayısıyla düşük hassasiyet düzeyleriyle tahmin edilir. Bu nedenle literatürde daha iyi tahminler gerçekleştirmeyi amaçlayan birçok kesin ve yaklaşık alt sınır tahmin yöntemi önerilmiştir. Bu çalışmada kesin yöntemlerin Monte-Carlo benzetimleriyle kapsamlı bir karşılaştırması yapılmıştır. Ayrıca, Weibull parametreleri için geliştirilen bazı yöntemler kesin alt sınır tahmininde kullanılabilir olmakla birlikte literatürde bu amaçla hiç kullanılmadığından bu karşılaştırma kapsamına alınmıştır. Çalışmada alt sınırlar, maksimum benzerlik, Menon yöntemi ve ağırlıklı/ağırlıksız en küçük kareler yöntemlerinin 25 farklı modeli (geliştirilmiş tahminleyiciler, değiştirilmiş eksenler gibi) ile tahmin edilmiş ve sonuçlar, ortalama yanlış kapsama olasılığı kriterine göre karşılaştırılmıştır. Benzetim sonuçlarına göre, hacmi 20’den küçük örneklemlerde maksimum benzerlik ile Faucher & Tyson ağırlık faktörlü en küçük kareler yöntemlerinin çok benzer performansa sahip olduğu, hacmi 20 ve daha büyük örneklemlerde ise maksimum benzerlik yönteminin her zaman daha iyi olduğu gözlemlenmiştir. Bununla birlikte, performans farklarının ihmal edilebilir olduğu durumlarda hesaplama kolaylığı açısından en küçük kareler yöntemlerinin daha pratik olduğu vurgulanmıştır. Anahtar kelimeler: Weibull alt yüzdelikler, A-Temel ve B-Temel malzeme özellikleri, Güvenilirlik. Abstract Weibull distribution is widely used in the modeling of mechanical properties such as tensile strength of ceramic and composite materials. The 95% one-sided confidence lower bounds on the 1st and 10th Weibull percentiles, namely A-basis and B-basis material properties, are important in reliability studies for understanding early failures and reducing risks. These lower bounds are generally estimated by small samples due to the high costs of the experiments, hence the precision of estimation remain low. Therefore, in the literature, many exact and approximate interval estimation methods for Weibull percentiles have been proposed for achieving better performance. In this study, a comprehensive comparison of the exact methods with Monte-Carlo simulations has been made. In addition, some methods developed for Weibull parameters are also included in this comparison since they can be used for exact lower bound estimation but have never used for this purpose in the literature. In the study, the lower bounds have been estimated by the maximum likelihood method, the Menon method and 25 different models of weighted/ unweighted least squares methods (such as improved estimators, interchanged axes), and average false coverage probabilities are used for the comparison criterion. According to the simulation results, the maximum likelihood and the weighted least squares method with Faucher & Tyson weight factors have very similar performances for sample sizes less than 8; and the maximum likelihood method has always shown the best performance for sample sizes greater than or equal to 20. However, it is emphasized that linear regression methods are more practical in terms of ease of calculation when performance differences are negligible.

203-210

Authors: Tuğba SARAÇ1* , Feriştah ÖZÇELİK2 , Hatice ERDOĞAN3

Öz Üniversitelerde ve diğer eğitim kurumlarında, sınav çakışması, sağlık problemleri vb. nedenlerle planlanan sınav dönemlerinde sınava giremeyen öğrencilere mazeret/telafi sınavları yapılmaktadır. Özellikle bu sınavlara girecek öğrenci sayısının çok olduğu durumlarda, sınav çizelgesinin hazırlanması oldukça zor ve zaman alıcı olabilmektedir. Literatürde genellikle sınav çizelgeleme problemleri, oturum sayısı, sınavlar ve sınavlara katılacak öğrenciler belirli iken sınavların gözetmen, derslik gibi kaynak kısıtlarını da dikkate alarak oturumlara atanması şeklinde ele alınmaktadır. Bu çalışmada ise oturum sayısı belli değildir ve sınavların kısa bir zaman diliminde tamamlanması gerektiğinden toplam oturum sayısının mümkün olduğunca az olması istenmektedir. Ayrıca oturumların sınav sayısı açısından mümkün olduğunca dengeli olması ve bir öğrenci bir günde birden fazla sınava girecekse mümkünse sınavlarının art arda olmaması hedeflenmektedir. Ele alınan problem için bir hedef programlama modeli önerilmiştir. Geliştirilen model, bir üniversitenin Endüstri Mühendisliği Bölümünden alınan gerçek veriler kullanılarak test edilmiştir. Anahtar kelimeler: Sınav çizelgeleme, Hedef programlama, GAMS Abstract In the universities and other educational institutions, make-up/compensation examinations are made for students who cannot take the exam at the scheduled exam periods due to examinations, health problems and so on. Especially when there are a lot of students going into these examinations, preparing the exam schedule can be very difficult and time consuming. In the literature, generally exam scheduling problems are considered as when the number of sessions, examinations and students attending to the examinations are certain, examinations are assigned to the sessions by considering resource constraints such as supervisor, classroom. In this study, number of sessions is not known and desired to be minimized because the examinations must be completed within a short period. It is also aimed that the sessions are balanced as much as possible in terms of number of examinations and if a student will attend more than one examination in one day, the examinations will not be consecutive. A goal programming model is proposed for the considered problem. The developed model has been tested using real data from the Industrial Engineering Department of a University.

227-240

Authors: Öznil KIŞ1* , Gülin Feryal CAN2 , Pelin TOKTAŞ3

Abstract In this study, by using Modified Kemeny Median Indicator Ranks Accordance (KEMIRA-M) approach which begins to become popular in recent times for solution of Multi criteria Decision Making (MCDM) problems, warehouse location selection for an electricity distribution company is performed. KEMIRA-M logically distinguishes criteria into two groups and it computes criteria importance weights by including interactions between both groups. KEMIRA-M considers both decision makers’ preferences related to the priorities of criteria and quantitative or qualitative values of these criteria in decision making process. Decision makers can change importance weights of criteria based on median priority component representing expected rankings of criteria importance weights and they can see the effect of this variability on rankings of alternatives. In warehouse location selection problem investigated in this study, it is aimed to choose the favorable location considering different criteria and these criteria were grouped firm related and environmental criteria to evaluate 20 alternative warehouse locations. In this context, as firm related criteria; Operation Center-Meeting Point (OC-MP) transportation cost per month, main warehouses’ transportation costs per month, number of connected OC-MP, consumption amounts of OC-MP were considered. Population, distance to the closest main road, average distance to main supplier, mobility, investment amounts in 2018, average delivery time and land cost were taken into account as environmental criteria group. Öz Bu çalışmada, Çok Kriterli Karar Verme (ÇKKV) problemlerinin çözümü için son zamanlarda popüler hale gelen Modifiye Edilmiş Kemeny Medyan Gösterge Sıralaması Uygunluk Yaklaşımı (Modified KEmeny Median Indicator Ranks Accordance, KEMIRA-M) kullanılarak; bir elektrik dağıtım şirketi için depo yeri seçimi gerçekleştirilmiştir. KEMIRA-M, kriterleri mantıksal olarak iki gruba ayırmakta ve her iki grup arasındaki etkileşimleri de kapsayarak kriter önem ağırlıklarını hesaplamaktadır. KEMIRA-M, karar vericilerin hem kriter öncelikleriyle ilgili tercihlerini hem de kriterlerin nicel veya nitel değerlerini dikkate almaktadır. Karar vericiler, kriterlerin önem ağırlıklarını medyan bileşen öncelikleri temelinde değiştirebilirler ve bu değişkenliğin etkilerini alternatiflerin sıralaması üzerinde görebilirler. Bu çalışmada incelenen depo yeri seçim probleminde farklı kriterler göz önünde bulundurularak en uygun yerin seçilmesi amaçlanmıştır. Bu kriterler 20 depo yeri alternatifinin değerlendirilmesi için çevresel ve firma ile ilişkili kriterler olmak üzere iki gruba ayrılmıştır. Bu kapsamda, firma ilişkili kriterler olarak; Operasyon Merkezi-Buluşma Noktası Depolarının (OC-MP) aylık ulaşım maliyetleri, 2018 yatırım tutarları, aylık ana depolar arası ulaşım maliyetleri, bağlı OC-MP sayısı ve OC-MP tüketim tutarları dikkate alınmıştır. Çevresel kriterler olarak; nüfus, en yakın ana yola uzaklık, ana tedarikçiye ortalama uzaklık, hareket esnekliği, ortalama teslimat süresi ve arazi maliyeti göz önünde bulundurulmuştur. Anahtar kelimeler: KEMIRA, Depo, Yer seçimi, Elektrik dağıtımı, ÇKKV

254-267

Authors: Tuba ADAR1* , Elif KILIÇ DELİCE2

Öz Şehir içi toplu taşımada görev yapan şoförler, çalışma şekilleri sonucu hem kas iskelet sistemi sorunları ile karşılaşabilmekte hem de zihinsel olarak büyük baskı ve yorgunluk hissedebilmekte ve bu nedenle şoförlerin iş yükleri artmaktadır. Toplu taşımanın güvenlikli bir şekilde yapılması için şoförlerin toplam iş yüklerine dikkat edilmesi ve fazla olan iş yüklerinin azaltılması son derece önemlidir. Toplam iş yükü değerlendirmesi, birbiriyle çelişen zihinsel ve fiziksel iş yükü ölçütlerine bağlı olarak ortaya çıkan bir Çok Ölçütlü Karar Verme (ÇÖKV) problemi olarak ele alınabilir. Bu çalışma kapsamında şoförlerin toplam iş yükü ölçütleri bakımından karşılaştırılması için ÇÖKV yöntemlerinden olan AHP ve COPRAS yöntemlerinin bütünleşik bir yaklaşımı kullanılmıştır. İlk olarak; zihinsel iş yükü ölçütleri olarak NASA-TLX yöntem ölçütleri alınırken; fiziksel iş yükü ölçütleri özellikle şoförlerin sürekli ve tekrarlı çalışma duruşlarına bağlı olarak REBA yönteminde yer alan vücut bölümleri dikkate alınarak belirlenmiştir. Ardından, AHP yöntemi ile ölçütlerin önem ağırlıkları belirlenmiş ve bu ağırlıklar kullanılarak COPRAS yöntemi ile toplam iş yükü ölçütleri açısından altmış şoför karşılaştırılmıştır. Bir Büyükşehir Belediye’sine bağlı olarak çalışan şoförler üzerinde yapılan bu çalışmada en önemli ölçütler zaman baskısı olarak belirlenirken, boyun bölümünün diğer vücut bölümlerine göre daha çok zorlandığı tespit edilmiştir. Çalışmanın sonucunda elde edilen bulgulara göre şoförlerin iş yüklerinin azaltılması için alınması gereken önlemler sunulmuştur. Sonuç olarak, şoförler için hem zihinsel iş yükü hem de fiziksel iş yükü ölçütlerini ÇÖKV yöntemleri ile analiz eden başka bir çalışma bulunmaması nedeniyle bu çalışmanın literatüre katkıda bulunacağı düşünülmektedir. Anahtar kelimeler: Fiziksel iş yükü, Zihinsel iş yükü, AHP, COPRAS, Karar verme Abstract The drivers working in the local public transportation may face with musculoskeletal system problems as a result of their working style and they may feel mentally great pressure and fatigue and the workloads of drivers increase. It is extremely important to determine and reduce the total workload of drivers in order to ensure public transport in a safe manner. The total workload evaluation may be considered as a Multi-Criteria Decision Making (MCDM) problem caused by conflicting mental and physical workload criteria. In this study, an integrated approach of AHP and COPRAS methods, which is one of MCDM methods, was used to compare the drivers in terms of total workload criteria. Firstly; while NASA-TLX method criteria were considered as mental workload criteria; physical workload criteria were determined by considering the body parts in REBA method especially depending on the continuous and repeated working positions of the drivers. Then, the weights of the criteria were determined by AHP method and sixty drivers were compared with COPRAS method in terms of total workload by using these weights. The most important criteria were identified as time pressure on the drivers working for a Metropolitan Municipality, while the neck part of body was found to have more strain than the other body parts. According to the results of the study, measures to be taken to reduce the workload of drivers are presented. As a conclusion, it is thought that this study will contribute to the literature since there is no study that analyzes the total workload for drivers mentally and physically by MCDM methods.

1014-1019

Authors: Pannita CHAITANGJIT1 , Pornthipa ONGKUNARUK2*

Abstract The safety and quality of agricultural raw materials are important in the food service industry because raw materials are temperature sensitive and perishable. Hence, they should be stored in cold storage and temperature-controlled truck to maintain quality and safety. This study investigates the current cold chain management of a chain restaurant. The objective is to identify the problems and suggest how to establish the proper cold storages and temperature-controlled trucks. The scope of the study is a restaurant having nine branches, two refrigerated containers (20 feet) for storing raw material and three temperature-controlled trucks for sending raw material to each branch. We conduct in-depth interviews with the restaurant owner and operators and check the temperature in cold storage and during transportation of raw material by using an infrared thermal camera and data logger to identify the problem. Then, we analyze the causes of the problem and suggest solutions for the improvement such as the design of cold storage and delivery platform. In summary, this research will be beneficial to other cold storage and temperature-controlled truck users. It can enhance the cold chain efficiency and food safety as well as energy cost-saving. Öz Tarımsal hammaddelerin güvenliği ve kalitesi gıda hizmet endüstrisinde önemlidir, çünkü hammaddeler sıcaklığa karşı hassastır ve bozulabilir. Bu nedenle, kalite ve güvenliği sağlamak için soğuk hava depolarında ve sıcaklık kontrollü araçlarda depolanmaları gerekir. Bu çalışma bir zincir restoranın mevcut soğuk zincir yönetimini incelemektedir. Amaç, sorunları belirlemek ve uygun soğuk hava depolarının ve sıcaklık kontrollü araçların nasıl kurulacağını önermektir. Çalışmanın kapsamı, dokuz şubesi, her bir şubeye hammadde göndermek için hammadde depolamak için iki frigorifik konteyner (20 feet) ve sıcaklık kontrollü üç kamyondan oluşan bir restorandır. Sorunu belirlemek için, restoran sahibi ve işletmecileri ile derinlemesine görüşmeler yapılmış ve kızılötesi bir termal kamera ve veri kaydedici kullanarak soğuk hava deposu ve hammaddenin taşınması sırasındaki sıcaklığı kontrol edilmiştir. Ardından, sorunun nedenleri analiz edilmiş ve soğuk hava deposu ve dağıtım platformu tasarımı gibi iyileştirmeler önerilmiştir. Özetle, bu araştırma diğer soğuk hava depoları ve sıcaklık kontrollü kamyon kullanıcıları için faydalı olacaktır. Soğuk zincir verimliliğini, gıda güvenliğini ve aynı zamanda enerji maliyetinde tasarruf oranını artırabilir. Anahtar kelimeler: Soğuk zincir yönetimi, Soğuk hava depoları, Sıcaklık kontrollü kamyon, Restoran, Enerji tasarrufu

1033-1040

Authors: Gülçin BÜYÜKÖZKAN1* , Esin MUKUL2

Abstract City logistics, which started to examine as a subdivision of logistics, aims the planning and management of transportation, efficiency, protection of the environment, reduction of traffic, security, and energy-saving. Rapidly growing population and migration from rural to urban areas have an important place in many of the problems of cities. A smart city is an approach that has a significant potential to solve urban logistics problems with information technologies. "Smart city logistics solutions" such as full adaptive traffic management system, security, and emergency systems, electronic detection system, etc. present based on information technologies to meet the increasing demand for logistics services more efficiently, safely and environmentally. In this study, the evaluation of smart city logistics solutions that contain many components is considered as a multi-criteria decision-making (MCDM) problem. Given the complex nature of this problem and insufficient knowledge, the decision-making approach is supported by fuzzy logic. In this context, the smart city logistics solutions in Istanbul determined by literature review and expert opinions are modeled, analyzed, and the results are interpreted by using the House of Quality matrix of Quality Function Deployment (QFD) approach with fuzzy MCDM methods. Öz Lojistiğin bir alt dalı olarak incelenmeye başlanan "Kentsel Lojistik", genel lojistikte olduğu gibi dağıtım ve ulaşımın planlanmasını, yönetilmesini, etkin bir lojistik sisteminin sağlanmasını, çevrenin korunmasını, trafiğin azaltılmasını, lojistikte güvenliği ve enerji tasarrufunu amaçlamaktadır. Hızla artan nüfus ve kırsal alanlardan kentsel alanlara olan göç, şehirdeki lojistik problemlerinin yaşanmasındaki başlıca sebepler arasındadır. Akıllı şehir yaklaşımı, bilgi teknolojileri ile bu problemleri çözmek için önemli bir potansiyele sahiptir. Lojistik hizmetlerinde artan talebin daha etkin, güvenli ve çevreci bir şekilde karşılanması için bilgi teknolojilerini baz alan tam adaptif trafik yönetim sistemi, güvenlik ve acil durum yönetim sistemi, elektronik denetleme sistemi gibi “Akıllı kentsel lojistik çözümleri” sunulmaktadır. Bu çalışmada, birçok bileşeni bünyesinde barındıran akıllı kentsel lojistik çözümleri, Çok Kriterli Karar Verme (ÇKKV) problemi olarak ele alınmaktadır. Bu problemin karmaşık yapısı ve bilginin yetersiz olduğu göz önünde bulundurularak karar verme yaklaşımı bulanık mantık ile desteklenmektedir. Bu kapsamda, İstanbul’da akıllı kentsel lojistik çözümleri literatür taraması ve uzman görüşleri ile modellenmekte, analiz edilmekte ve sonuçlar Kalite Fonksiyon Göçerimi yaklaşımının Kalite Evi matrisi ve bir bulanık ÇKKV tekniği kullanılarak elde edilmektedir. Anahtar kelimeler: Akıllı kentsel lojistik, Akıllı kentsel lojistik çözümleri, Bulanık ÇKKV, Kalite Evi

1050-1055

Authors: Aydın SİPAHİOĞLU1* , İslam ALTIN2

Abstract Milk-run is one of the lean logistics implementations defined as a cyclic materials delivering system. In-plant milk-run system, a variant of milk-run, runs for the delivering materials within the plant from warehouse to assembly stations in a cyclic manner. It is implemented using Automated Guided Vehicles (AGV), which provide automated materials handling in plant. In this study, in-plant milk-run system is discussed and the importance of determining milk-run routes and period is emphasized. A mixed integer mathematical model is proposed for the determination of milk-run routes and its period simultaneously for AGVs. Besides, the mathematical model allows split deliveries for assembly stations. The proposed model is coded using GAMS software and the success of this model is shown on randomly generated test problems. The proposed model obtains the optimal solution approximately in 1 second for generated two test problems. This points out the advantage and practicability of the proposed mathematical model for in-plant milk-run system. Öz Milk-run döngüsel malzeme taşıma sistemi olarak yalın lojistik uygulamalarından birisidir. Milk-run’ın bir çeşidi olan fabrika içi milk-run sistemi, fabrika içinde depodan montaj istasyonlarına döngüsel bir yaklaşımla malzeme taşıması için çalışır. Fabrika içi milk-run sistemi fabrikada malzemelerin otomatik olarak elleçlenmesini sağlayan otomatik yönlendirilmiş araçlar (OYA) kullanılarak gerçekleştirilir. Bu çalışmada, fabrika içi milk-run sistemi ele alınmış ve milk-run rotalarının ve periyodunun belirlenmesinin önemi vurgulanmıştır. OYA’ların milk-run rotalarını ve periyotlarını eş zamanlı olarak belirlemek için bir karma matematiksel model önerilmektedir. Matematiksel model aynı zamanda montaj istasyonları için bölünmüş teslimatlara izin vermektedir. Önerilen model GAMS yazılımı kullanılarak kodlanmış ve modelin başarısı rassal olarak türetilen test problemleri üzerinde gösterilmiştir. Önerilen model, türetilen test problemlerinin en iyi çözümünü yaklaşık 1 saniye içinde elde etmiştir. Bu durum, fabrika içi milk-run sistemi için önerilen matematiksel modelin avantajını ve uygulanabilirliğini göstermektedir. Anahtar kelimeler: Logistik, Fabrika içi Milk-Run sistemi, Otomatik yönlendirilmiş araçlar, karma tamsayılı programlama

1062-1070

Authors: Ramazan Eyüp GERGİN1* , İskender PEKER2

Abstract The fact that the production and consumption amounts are different from each other gives a dynamic feature to the concept of storage. In addition, an effective storage activity hinges upon the selection of the right warehouse location that takes into account capital and labor investments; minimizes the transportation cost and time. The aim of this study is to investigate the preliminary researches in the selection of the warehouse location selection and to present information on which success factors and methods are preferred. Within this scope, many academic studies have been examined by filtering various databases. According to the results of the study, the most used methods in warehouse location selection are multi-criteria decision making methods such as AHP, ANP and TOPSIS; and the most commonly used success factor is determined as the cost-based factors. Öz Dünya üzerinde üretim ve tüketim miktarlarının birbirlerinden farklı olması depolama kavramına dinamik bir özellik kazandırmaktadır. Ayrıca etkin bir depolama faaliyeti; sermaye ve işçilik yatırımlarını dikkate alacak, taşıma maliyet ve zamanını minimize edecek doğru depo yerinin seçilmesinden geçmektedir. Bu doğrultuda çalışmanın amacı, depo yeri seçiminde yapılmış olan öncül araştırmaların incelenmesi ve depo yer seçiminde hangi başarı faktörleri ve yöntemlerin tercih edildiğine dair bir bilgi sunmaktır. Bu amaç kapsamında çok sayıda akademik çalışma çeşitli veri tabanları süzülerek incelenmiştir. Çalışmanın sonuçlarına göre depo yer seçiminde en fazla kullanılan yöntemler AHP, ANP ve TOPSIS’in başını çektiği Çok Kriterli Karar Verme yöntemleri, en çok kullanılan başarı faktörü ise Maliyet içerikli faktörler olarak belirlenmiştir. Anahtar kelimeler: Depo, Yer seçimi, Literatür araştırması

1080-1086

Authors: Görkem GÜLHAN1* , Soner HALDENBİLEN2 , Halim CEYLAN3

Abstract The accessibility of airports and the airport preference of users are significant criteria for the competitiveness of airports. When passengers choose a route, they actually expect the completion of the transportation chain and they want to travel to the door from the door. For this reason, the factors that affect the passenger's decision for a significant option go beyond the price and quality of air services. The decision for a specific air service and a particular airport depends on the accessibility of the airport to a considerable extent. Factors affecting the choice of the airport can simply be divided into two categories. The category that reflects the number of air fares, frequencies and served destinations is defined as "air side". The category of airport accessibility, namely access, is also called "land side". The locations of the airports are usually set up around the periphery of the city’s with a reasonable length such as 50 km. The access of the airports may affect the passenger demands, so this study investigate the Turkish airport coverage in length of 50, 75 and 100 km radius from city centers. The main purpose of this study thus investigates whether a new airport construction is needed or not for domestic flights. Results showed that if 100 km radius length is used as a criterion for building new airport, only 10 cities with total population of about 2.5 million people will be outside the airport access. Socio-economical features are highly related with the location choice of airports. Therefore, accessibility properties are compared with the special properties of the cities and possible new airport locations have been determined. Öz Havaalanlarının erişilebilirliği ve kullanıcıların havaalanlarının tercihi, havaalanlarının rekabet edebilirliği için önemli kriterlerdir. Yolcular bir rota seçtiklerinde, aslında taşıma zincirinin tamamlanmasını beklemekte ve kapıdan kapıya seyahat etmek istemektedirler. Bu nedenle, yolcuların belli bir seçenek için kararını etkileyen faktörler, hava hizmetlerinin fiyat ve kalitesinin ötesine geçmektedir. Belirli bir hava hizmeti ve belirli bir havaalanı için verilen karar, havaalanının büyük ölçüde erişilebilir olmasına bağlıdır. Havaalanı seçimini etkileyen faktörler sadece iki kategoriye ayılmaktadır. Uçuş ücretlerini, frekansları ve sunulan varış noktalarının sayısını yansıtan kategori "hava tarafı" olarak tanımlanmaktadır. Havaalanına erişilebilirlik kategorisine de, yani erişime, "kara tarafı" denir. Havaalanlarının yerleri genellikle kentin çevresine 50 km gibi makul bir uzunlukta kurulmaktadır. Havaalanlarının erişimi yolcu taleplerini etkileyebilir, bu nedenle bu çalışma, Türk havaalanlarının şehir merkezlerinden 50, 75 ve 100 km yarıçapı uzunluğunu araştırmaktadır. Bu çalışmanın temel amacı, iç hat uçuşları için yeni bir havaalanı inşaatının gerekli olup olmadığını incelemektir. Sonuçlar, 100 km yarıçap uzunluğunun yeni bir havalimanı inşa edilmesinde bir kriter olarak kullanılması durumunda, toplam nüfusu yaklaşık 2,5 milyon olan sadece 10 kentin havaalanına erişimin dışında olacağını göstermiştir. Sosyo-ekonomik özelliklerin havalimanlarının yer seçimi ile yakından ilgili olduğu görülmektedir. Bu nedenle erişilebilirlik özellikleri şehirlerin diğer özellikleri ile karşılaştırılmış ve olası yeni havalimanı yerleri belirlenmiştir. Anahtar kelimeler: Havalimanı, Yer seçimi, Erişilebilirlik