Pamukkale University Journal of Engineering Sciences

13-27

Authors: Murat Öztürk, Nuri Özek, Berna Berkama

ÖZET: Global güneş radyasyonunun miktarı ve zamansal dağılımı düzlemsel kollektörler, fotovoltaik sistemler ve diğer güneş enerjisi toplayıcıları gibi güneş enerjisi sistemlerinin tasarımı için birincil etkendir. Enerji-verimli binaların tasarımları ve güneş enerjisi uygulamaları için mimarlar ve mühendisler tarafından bu parametrelerin bilinmesi gereklidir. Ancak birçok durumda, doğrudan ölçüm mevcut değildir. Bu nedenle global radyasyonu tahmin etmek için ölçülen bazı meteorolojik verileri kullanan nümeriksel hesaplamalar etkili bir alternatif yoldur. Bu çalışmada, Isparta’da yatay düzleme gelen aylık ortalama günlük global güneş radyasyonun belirlenmesi için literatürde bulunan bazı modeller incelenmiştir. İncelemesi yapılan modeller bağıl hata yüzdesi (e), belirlilik katsayısı (R2), ortalama yüzde hata (MPE), ortalama mutlak hata yüzdesi (MAPE), bağıl hata karesi (SSRE), bağıl standart toplam hata (RSE), ortalama sapma hatası (MBE), karekök hatası (RMSE) ve t-istatistik (t-stat) kullanan istatistiksel hata testlerine bağlı olarak karşılaştırılmıştır. İstatistiksel hata testlerin sonucuna göre, e (%1.77), R2 (%95.86), MPE (%0.127), MAPE (%8.95), SSRE (%5.22), RSE (%0.007), MBE (%0.092), RMSE (%1.39) ve t-stat (%0.812), Isparta’nın yatay düzlemi gelen global güneş radyasyonunun tahmin edilmesinde en iyi yaklaşım Model 18c ile elde edilmektedir. Anahtar Kelimeler: Güneş radyasyonu, Korelasyon modelleri, Günlük global radyasyon. ABSTRACT: The amount of global solar radiation and its temporal distribution are the primary variables for designing solar energy systems, such as flat-plate collectors, photovoltaic systems and other solar energy collecting devices. Knowledge of these parameters is essential to architects and engineers for energy-efficient building designs and solar energy applications. However, direct measuring is not available in many cases, so numerical technique becomes an effective alternative to estimate global radiation through observed meteorological data. In this study, some empirical models in the literature for determining the monthly average daily global solar radiation on a horizontal surface for Isparta were investigated. The models were compared on the basis of statistical error tests using the relative percentage error (e), coefficient of determination (R2), mean percentage error (MPE), mean absolute percentage error (MAPE), the sum of the square of relative error (SSRE), the relative standard error (RSE), mean bias error (MBE), root mean square error (RMSE) and t-statistic (t-stat) method. According to the results, Model 18c showed the best estimation of the global solar radiation on a horizontal surface of Isparta by means of the e (1.77%), R2(95.86%), MPE (0.127%), MAPE (8.95%), SSRE (5.22%), RSE (0.007%), MBE (0.092%), RMSE (1.39%) and t-stat (0.812%). The most suitable model for estimating global solar radiation coming on horizontal surface of Isparta is obtained with Model 18c. Key words: Solarradiation, Correlation models, Daily global radiation.

37-45

Authors: Adnan Akkurt, Aydın Şık, İsmail Ovalı

ÖZET: Bu çalışmada, alüminyum malzemelerin birleştirilmesinde yoğun olarak kullanılmaya başlanan lazer kaynak yönteminde, lazer kaynak parametrelerinin kaynaklı birleştirilmiş AA 2024 alaşımının mekanik özellikleri üzerindeki etkileri incelenmiştir. AA 2024 seçilmesinin sebebi makine imalat sanayi, havacılık ve uzay çalışmalarında alüminyum malzemelerin yoğun bir şekilde kullanılmasıdır. Işın Güç Yoğunluğu (kW/mm2), Lazer Gücü (kW) ve Darbe Enerjisi (Joule) parametreleri değişken olarak seçilmiştir. Bu amaçla, deney numuneleri üç farklı gruba ayrılmış ve her grupta farklı bir parametre karşılaştırılmıştır. Kaynak parametrelerinin mekanik özellikler üzerindeki etkisini görebilmek amacıyla, mikroyapı incelemesi, mikro sertlik ölçümü ve çekme testi gerçekleştirilmiştir. Yapılan deneysel çalışmalar, en iyi mekanik özelliklerin I. Grup numunelerde elde edildiğini göstermiştir. Lazer gücünün artması ile ısıdan etkilenen bölgenin genişlediği bununda mekanik özellikleri olumsuz etkilediği belirlenmiştir. Anahtar Kelimeler: Alüminyum alaşımları, Kaynak, Lazer kaynağı, Lazer güç yoğunluğu, Mekanik özellikler. ABSTRACT: In this study, the effects of laser welding parameters on the mechanical properties of AA2024 aluminum parts jointed with laser welding were investigated in the laser welding process this has been started using on joint of aluminum alloy. The reason preferring of AA2024 is that aluminum material has been widely used in aerospace and manufacturing industry. Laser power (kW), laser intensity (kW/mm2) and Pulse energy (j) were selected as process parameters. For this reason, all samples were classified for three groups and different parameter was compared in every group. Microstructure characterization, micro hardness measuring and tensile test were carried out in order to understand the effects of welding parameters on mechanical properties. Experimental study showed that the optimum mechanical properties were obtained on first group samples. Heat effected zone is widen with increasing of laser power and this result causes the negative effects on mechanical properties. Key words: Aluminum alloys, Welding, Laser welding, Laser intensity, Mechanical properties.

61-71

Authors: Yunus Kayır, Ahmet Aytürk

ÖZET: Bu çalışmada, üniversal torna tezgahında işlenebilirlik deneyleri yapılmıştır. İş parçasının tornalanması sırasında kesme kuvvetleri ölçülmüştür. Kesme kuvvetlerinin ölçülmesinde, standart bir dinamometre kullanılmıştır. Dinamometrenin üniversal torna tezgahına uygun bir şekilde bağlanması için, bir bağlama aparatı tasarlanarak imalatı yapılmıştır. Yapılan işlenebilirlik deneylerinde, AISI 316Ti paslanmaz çelik malzeme, TiAlN kaplamalı, farklı kesici takım uç yarıçapına sahip karbür uçlar kullanılarak tornalanmıştır. Takım uç yarıçapının kesme kuvvetlerine ve yüzey pürüzlülüğüne etkisi araştırılmıştır. Deneylerden elde edilen kesme kuvvetleri ve işlenen yüzeylerin yüzey pürüzlülükleri değerlendirilmiştir. Değerlendirmeler sonucunda, ilerleme miktarı artıkça, kesme kuvvetlerinin arttığı, takım uç yarıçapının büyümesi ile de yüzey pürüzlülüğünün düştüğü görülmüştür. Anahtar Kelimeler: AISI 316Ti, Tornalama, Kaplamalı takımlar, Kesme kuvvetleri, Yüzey pürüzlülüğü. ABSTRACT: In this study, many experiments of machinability were carried out on universal turning lathe. The cutting forces that occur during machining of workpieces were measured. A standard dynamometer was used to measure cutting forces. The Dynamometer were assembled on the lathe efficiently. An apart were designed and machined to assembly the dynamometer. Moreover, AISI 316Ti stainless steel parts were turned by carbide cutting tools coated with TiAlN components. Effects of cutting tools with different radius on cutting forces and surface roughness were investigated by using different cutting parameters. Moreover, machined parts’ surface roughness was controlled. The experimental results showed that cutting forces increased with the increasing federate, but the surface roughness decreased with increasing the radius of cutting edge. Key words: AISI 316Ti, Turning, Coated carbide cutting tools, Cutting forces, Surface roughness.

123-132

Authors: Nesibe Ort, Sedat Yörük, M.Şahin Gülaboğlu

ÖZET: Dünya toplam pik demir üretiminde en büyük paya (% 95) sahip olan yöntem, yüksek fırınla üretim prosesi olmasına rağmen, tüm dünyada koklaşabilir kömür rezervlerinin azalması, çevresel ve ekonomik kaygılar, 1950’li yıllardan itibaren sektörü alternatif metalik demir üretim yöntemleri arayışına itmiştir. Günümüzde, adı geçen bu alternatif yöntemlerden ticari anlamda kendini ispatlayabilmiş direkt indirgenme prosesleri yardımıyla üretilen metalik demir miktarı 60 milyon tona ulaşmıştır. Bu miktar beklentileri tam anlamıyla karşılamasa da yıllar içerisinde direkt indirgenmiş demirin, çelik üretimi amacıyla elektrik fırınlarında pik demirle beraber ergitilen hurda demire iyi bir alternatif olduğu belirlenmiştir. Ülkemizin çelik üretimi için yıllık yaklaşık 15 milyon ton hurda demir ithal ettiği göz önünde bulundurulduğunda, yerli cevherlerimizin direkt indirgenmeye uygunluğunun araştırılmasının önemi daha iyi anlaşılacaktır. Direkt indirgenme proseslerinin içerdiği reaksiyonlar, tipik gaz-katı reaksiyonları sınıfına dahil olduğundan, kullanılan cevher ve indirgenlerin nitelikleri proses kinetiği üzerinde önemli etkiye sahiptir. Bu çalışma, Attepe yöresine ait demir cevherinin porozite ve BET yüzey alanı gibi fiziksel özelliklerinde, indirgenme öncesi sıcaklıkla ve direkt indirgenme sırasında meydana gelen değişimleri konu almaktadır. Anahtar Kelimeler: Direkt İndirgenme, Gaz-Katı Reaksiyonları, Porozite, BET yüzey alanı. ABSTRACT: At present, most of the World’s iron (over 95 %) is produced in blast furnaces where it is essential to use high grade coking coal which is in great demand, scarce and very expensive. In addition, the building of blast furnaces requires huge capital investments and because of their large sizes they are not flexible for limited operations. These led, since 1950s to the development of direct reduction processes which have reached a worldwide production of 60 million tons per annum. The iron produced by direct reduction can be used directly as raw material in electric arc furnaces as a replacement of scrap, thus increasing the steel quality. The fact that Turkey imports around 15 million tons of scrap per year for steel production, indicates alone the importance of investigation of suitability of domestic iron ores to the direct reduction. Since the direct reduction processes involve typical gas-solid reactions, the structure of iron ore and structural changes taking place during reaction within the solid phase, have great impact on process kinetics. This study therefore, deals with the changes observed before (i.e. during preheating) and during reduction in the surface area and porosity of Attepe iron ore. Key words: Direct Reduction, Gas-Solid Reactions, Porosity, BET Surface Area.

143-156

Authors: K. Turgut Gürsel, Serkan Çakır

ÖZET: Taşıtlarda kullanılan yönlendirme ve süspansiyon sistemleri, taşıtların sürüş güvenliğini sağlayan elemanlardır. Bu sistemlerin mekanizmalarının kusursuz olarak çalışabilmesi, içerdikleri farklı işlevlere sahip birçok küresel yatağa bağlıdır. Küresel yataklar boşluksuz olarak, hatta bir miktar sıkı birleştirilerek ilgili sisteme montajları yapılır. Diğer yandan aşırı sıkılık, yüksek moment değerlerine ve dolayısıyla ek işlemlere neden olurken; düşük sıkılık mafsal içerisinde boşluk oluşturmaktadır. Her ikisi de istenmeyen durumlardır. Uzun ömürlü, az sürtünmeli ve istenen çalışma açılarını her yol koşulunda sağlayacak küresel yatak tasarımı, uzun test süreçleri ve birçok tekrar içeren örnek imalatların sonrasında elde edilebilmektedir. Taşıtların yönlendirme sistemlerinin önemli bir uzvu olan rotiller de, küresel yatak tasarımlarının sonrasında, imalat yöntemlerinden plastik şekil verme ile montajı yapılarak üretilir. Bu çalışmada, hareket iletimini sağlayan parçanın (rotil) imalatı sırasında kullanılan, plastik şekil vermeyi temel alan imal yöntemlerinden haddeleme işleminin özel bir alt bölümü olan sıvama prosesi incelenmiştir. Sıvama işlemi sonucu yatak sistemleri içerisinde oluşan basma kuvvetleri, belirli sayısal simülasyonlar aracılığıyla sıvama anma basıncı değiştirilerek farklı değerlerdeki etkileri irdelenmiştir. Anahtar Kelimeler: Plastik şekil verme, Sıvama, Sıkıştırma kuvveti, Rotil, Küresel yatak. ABSTRACT: Steering and suspension systems are components that supply driving safety in vehicles. For a correct working the mechanisms of these systems consist of many ball-joints that have different functions. Generally the ball-joints are assembled to systems in press-fit without any gaps, but even with residual forces. On the other hand excessive tightness causes high moments, which requires additional processes of manufacturing. But low tightness also creates gaps in joints. None of these conditions are desired. Manufacturing a ball-race that has long-life, low-friction and provides required working angles in every road condition, can be designed after long test processes and sample productions including lots of improvements. An important element of steering systems in vehicles is suspension ball-race that can be manufactured by assembling with plastic deformation after designing the ball-joint. In this study, during the manufacturing of the suspension ball-race supplying the motion transmission, the edge-form rolling process that is a subsection of rolling process of manufacturing methods based on plastic deformation was examined. Effects of pressure forces occurring after edge-form rolling in bearing systems at different values were studied by changing operation pressure of edge form rolling by means of specific numerical simulations. Key words: Plastic deformation, Edge-form rolling, Residual forces, Suspension ball-race, Ball-joint.

79-85

Authors: Emine Utkun, Ziynet Öndoğan

ÖZET: Deri ve deri ürünleri sektörü, 1990’lı yıllarda dağılan Doğu Bloku ülkelerinden gelen talep ve yoğun bavul ticareti neticesinde üretim ve ihracat açısından önemli bir gelişme göstermiştir. Bu süreç, sektörde büyük yatırımların yapılmasına ve dolayısıyla kapasite artışına neden olmuştur. Deri konfeksiyon sektörü dokuma kumaş konfeksiyon sektöründen çeşitli noktalarda farklılıklar göstermektedir. Bu durum, deri konfeksiyonunda hammadde olarak kullanılan işlenmiş derinin, dokuma kumaşlara göre ebat, kalınlık, homojenlik gibi biyolojik, kimyasal ve fiziksel farklılıklarından kaynaklanmaktadır. Derinin, doğal yapısı gereği farklı bölgeleri farklı özellikler göstermektedir. Bu çalışmada deri materyalinden ve dokuma kumaştan tasarlanmış ceketlerin farklı üretim süreçleri incelenmiş ve karşılaştırılmıştır. Anahtar Kelimeler: Deri, Deri konfeksiyonu, Dokuma kumaş, Dokuma konfeksiyonu, Ceket üretim süreci. ABSTRACT: Leather and leather products industry has shown a significant improvement in export area, as a result of intensive shuttle trades and demand that comes from crumbling Eastern Bloc countries in 1990’s. This development has caused capacity increasing and thus makes large investments in this sector. Leather garment industry differs from woven or fabrics industry at various points. Differantation seems in raw materials features such as size, thickness, biological, chemical or physical homogenity. Due to the natural structure, leather shows different attributes in different regions. This study examines the diversity of production processes of leather and fabric designed jacket. Key words: Leather, Leather apparel, Woven fabric, Woven apparel, Jacket production process.

97-107

Authors: A. Yeşim Yayla, Selim Hartomacıoğlu

ÖZET: Bu çalışmada, Seramik Sektöründe faaliyet gösteren tedarikçi firmaların, eş zamanlı mühendislik metodunu kullanım etkinliğine göre değerlendirilmesi sürecinde kullanmak üzere; üç katmanlı, ileri beslemeli, geriye yayılımlı bir Yapay Sinir Ağı modeli geliştirilerek, bu modelin, tedarikçi değerlendirme sürecinde kullanılabilirliği araştırılmıştır. Çalışma kapsamında oluşturulan araştırma modelinin bağımsız değişkenleri ağın giriş değişkenleri olarak, bağımlı değişkeni ise çıkış değişkeni olarak kullanılmıştır. Bu değişkenlerin değerleri faktör analizi yardımı ile belirlenmiştir. Analizde kullanılacak veri setinin temini için, ağın giriş ve çıkış değişkenlerini açıklayan otuz dört soruluk bir anket formu hazırlanarak, ilgili sektörde faaliyet gösteren 52 firmayı kapsayan anket çalışması gerçekleştirilmiştir. Ağın daha doğru sonuçlar vermesi için, analiz sonuçlarına göre faktör yükü 0.6’nın altında değere sahip sorular elenmiştir. Elenen soruların değerlendirme dışı bırakılması ile, 8 giriş değişkenini açıklayan 22 soruya verilen cevaplar ağın giriş değerlerinin belirlenmesinde, çıkış değişkenini açıklayan 3 soruya verilen cevaplar ağın çıkış değerinin belirlenmesinde kullanılmıştır. Ağın giriş ve çıkış değerlerine ilişkin veri seti, k-fold yöntemi ile 4 eşit gruba ayrılarak dört farklı alternatif ağ yapısı oluşturulmuştur. Sonuç olarak, en düşük hatayı veren ağın test simülasyonu sonucunda elde edilen tahmini firma puanları ile gerçek firma puanları birbirine çok yakın çıktığı için, geliştirilen Yapay Sinir Ağı modelinin, tedarikçi değerlendirme sürecinde kullanılabileceği sonucuna varılmıştır. Anahtar Kelimeler: Tedarikçi değerlendirme, Eş zamanlı mühendislik, Yapay sinir ağları. ABSTRACT: In this study, a-three layered feed-forward backpropagation Artificial Neural Network (ANN) model is developed for the supplier firms in ceramic sector on the bases of user effectiveness for using concurrent engineering method. The developed model is also questioned for its usability in the supplier evaluation process. The network’s independent variables of the developed model are considered as input variables of the network and dependent variables are used as output variables. The values of these variables are determined with factor analysis. For obtaining the date set to be used in the analysis, a questionnaire form with 34 questions explaining the network’s input and output variables are prepared and sent out to 52 firms active in related sector. For obtaining more accurate results from the network, the questions having factor load below 0,6 are eliminated from the analysis. With the elimination of the questions from the analysis, the answers given for 22 questions explaining 8 input variables are used for the evaluation the network’s inputs, the answers given for 3 questions explaining output variables are used for the evaluation the network’s outputs. The data set of the network’s are divided into four equal groups with k-fold method in order to get four different alternative network structures. As a conclusion, the forecasted firm scores giving the minimum error from the network test simulation and real firm scores are found to be very close to each other, thus, it is concluded that the developed artificial neural network model can be used effectively in the supplier evaluation process. Key words: Supplier evaluation, Concurrent engineering, Artificial neural network.

9-18

Authors: Devrim Alkaya, Burak Yeşil

ÖZET: Enjeksiyon, barajlarda sızmanın kontrolü için dünyada yaygın olarak kullanılan en popüler yöntemlerden birisidir. Enjeksiyon yapılacak kayanın jeolojik ve geoteknik özellikleri, enjeksiyon ile ilgili tasarımı etkilemektedir. Bu çalışmada Cindere barajı temel kayasının geoteknik özellikleri, uygulanan enjeksiyonda kullanılan malzeme ve enjeksiyon basınçları yerinde incelenmiş, elde edilen sonuçlar sunulmuştur. Anahtar Kelimeler: Baraj, Cindere barajı, Enjeksiyon, Geoteknik. ABSTRACT: Grouting is one of the most popular method to control the water leakage in fill dam constructions. With this regard this method is widely used in all the world. Geological and geotechnical properties of rock are important parameters affect the design of grouting. In this study, geotechnical properties of Cindere Dam’s base rock and the grouting prosedure have been investigated with grouting pressure. Key words: Cindere dam, Dam, Geotechnics, Grouting.

27-32

Authors: Serdar Karaoğlu

ÖZET: Toz Metalurjisi (T/M) ile üretilen metal matrisli kompozitlerin (MMK) ergitme kaynak kabiliyetleri genellikle yetersizdir.Bunun sebebi kaynak işlemi sırasında oluşan istenmeyen mikro-yapısal değişimlerdir. Bu çalışma, Al/SiC MMK’lerde takviye elemanı olarak B4C ilavesinin kaynak kalitesine etkilerini incelemeyi amaçlamaktadır. Al/SiC MMK’lerin, B4C takviyesi yaparak ve yapmadan imal edilmesinden sonra, malzemelerin lazer ışın kaynağı karakteristikleri, kaynak bölgesinin bütünlüğü açısından incelenmiştir. Kaynakların karakterizasyonu için; optik mikroskobisi (OM), taramalı elektron mikroskobisi (SEM) ve enerji-dispersif X-ışını analizleri (EDX) kullanılmıştır. Sonuçta, T/M ile üretilen Al/SiC MMK’lerin lazer ışın kaynağı ile kolayca kaynatılamadığı, B4C ilavesi ile malzemenin kaynak kabiliyetinin arttığı görülmüştür. Anahtar Kelimeler: MMK, T/M, Alüminyum, SiC, B4C, Lazer ışın kaynağı. ABSTRACT: Fusion weldability characteristics of metal matrix composites (MMC) produced by powder metallurgy (P/M) are usually insufficient due to unwanted micro-structural changes that occur during welding. This study aims to investigate the effects of B4C addition as reinforcement on the weld quality of Al/SiC MMCs. After the production of Al/SiC MMCs by P/M with or without the addition of B4C, laser beam welding (LBW) characteristics of the materials were investigated by focusing on the integrity of the welds. Optical microscopy (OM), scanning electron microscopy (SEM), and energy dispersive X-ray analysis (EDX) were utilized for the characterization of the welds. Results show that Al/SiC MMCs produced by P/M can not be easily welded by LBW, but weldability characteristics of the material can be improved by the addition of B4C. Key words: MMC, P/M, Aluminum, SiC, B4C, Laser beam welding.

43-49

Authors: Arzu Kılıç, Yağmur Uysal, Özer Çınar

ÖZET: Günümüzde, tüm dünyada ve ülkemizde hızla gelişen teknoloji ile birlikte artan enerji ihtiyacı, son yıllarda doğal enerji kaynaklarının hızla tüketilmesine neden olmuş ve bu sorun, bilim dünyasında yapılan çalışmaları alternatif enerji kaynakları arayışına yönlendirmiştir. Bu alternatif enerji kaynaklarından biri de Mikrobiyal Yakıt Hücre’leridir (MYH). MYH, organik atıklardaki kimyasal enerjiyi mikroorganizmalar yardımı ile direk olarak elektrik enerjisine dönüştürebilen sistemlerdir. MYH’ler, elektrokimyasal reaksiyonların gerçekleştiği bir anot ve bir katot bölmesiyle genellikle bir membrandan oluşur. Anot bölmesindeki elektrota bağlı olarak büyüyen mikroorganizmalar, atıksudaki organikleri hidrojen iyonuna ve elektronlara dönüştürürler. Bu çalışmada, laboratuar ortamında farklı derişimlerde Kimyasal Oksijen İhtiyacı (KOİ) değerlerinde hazırlanan sentetik atıksu kullanılmış, laboratuar ölçekli ve iki bölmeli kübik-MYH (KMYH) reaktöründe organik madde giderimi ile birlikte, elektrik enerjisi üretme çalışmaları yapılmıştır. Glikozun elektron verici olarak kullanıldığı çalışmada, KMYH reaktörde üretilen voltaj ve güç yoğunluğu değerleri belirlenmiştir. Anahtar Kelimeler: Atıksu arıtımı, Mikrobiyal yakıt hücreleri, Enerji üretimi. ABSTRACT: Recently, natural energy sources were exhausted with developing technology in all of the world. This problem caused to increase scientific researches that intensified to find new alternative energy sources. One of the these new alternative energy sources is microbial fuel cells (MFC). MFCs have been studied for sustainable enegry generation and wastewater treatment technology. MFC is a system that can convert chemical energy in organic matters to electric energy directly. In MFC system, wastewater is also treated together with energy production. Unlike a conventional bioreactor, MFCs consist of compartments or elements for electrochemical reactions, including an anode chamber, a cathode and often an ion exchange membrane. Microorganisms grown as attached to carbon electrode in anode chamber oxidizes organics in wastewater and converts to H+ ions and electrones. In the literature, several reactor types are developed in different researches. In this study, a laboratory scale reactor (kubic type-KMFC) is used for electricity production and also organic removal. Synthetic wastewater was used in the reactor and energy production was measured together with COD removal efficiencies. Key words: Watewater treatment, Microbial fuel cells, Energy production.

247-253

Authors: Kâzım Türk, Mehmet Karataş, Paki Turgut, Ahmet Benli

ÖZET: Bu çalışmada, farklı oranlarda uçucu kül ve silis dumanı ikameli kendiliğinden yerleşen beton (KYB) karışımlarına ait basınç, çekme dayanımı ve elastisite modülü değerleri arasındaki ilişki araştırılmıştır. KYB karışımları için çökme-yayılma, t500, L-kutusu ve elek ayrışma işlenebilirlik deneyleri gerçekleştirilmiştir. Üretilen numuneler kalıptan alındıktan sonra, toplam 28 gün süreyle 20±2 ºC suda kür edilmiştir. Her bir beton özelliği için 3’er numune kullanılarak, basınç ve yarmada çekme dayanımı ve elastisite modülü deneyleri yapılmıştır. Bu deneylerden elde edilen çok sayıda veri kullanılarak yapılan regresyon analizi sonucu bulunan basınç dayanımı-çekme dayanımı ve basınç dayanımı-elastisite modülü bağıntıları önceki çalışmalara ait bağıntılarla karşılaştırılmıştır. Sonuçta, bu çalışmadan elde edilen basınç-çekme dayanımı ve basınç dayanımı-elastisite modülü bağıntılarının yüksek dayanıma sahip kendiliğinden yerleşen betonların çekme dayanımını ve elastisite modülünü doğru tahmin etmede kullanılabileceği sonucuna varılmıştır. Anahtar Kelimeler: Kendiliğinden yerleşen beton, Basınç dayanımı, Çekme dayanımı, Elastisite modülü. ABSTRACT: In this study, relationship between strength (compressive strength, tensile strength) and elastic modulus of self-consolidating concrete (SCC) that included different types and dosages of mineral admixtures (fly ash (FA) and silica fume (SF)) as replacement of Portland cement was investigated. In order to evaluate the workability of the mixtures, slump-flow, t500, L-box and sieve segregation tests were carried out. In the following day of casting, the specimens were de-moulded and located in 20±2 ºC water and cured for 28 days. Compressive strength, splitting tensile strength and elastic modulus tests were performed using a total of 3 specimens for each concrete property. Compressive strength–tensile strength and compressive strength-elastic modulus formulas obtained from regression analysis using a numerous data were compared with the equations obtained in the previous studies. Consequently, it was found that compressive strength–tensile strength and compressive strength-elastic modulus formulas obtained from this study can be used correctly to estimate the tensile strength and the elastic modulus of self-consolidating concrete. Key words: Self-consolidating concrete, Compressive strength, Tensile strength, Elasticity modulus.

265-281

Authors: Vahap Vahapoğlu

ÖZET: Kauçuk türü malzemelerin mekanik özellikleri malzemeye uygulanan şekil değiştirme hızıyla değiştirmektedir. Uygulamadaki deformasyon proseslerinde kauçuk türü malzemeler konvansiyonel test cihazlarında test edilen şekil değiştirme hızlarından daha yüksek hızlarda deforme edilmektedir. Bu sebeple konvansiyonel test cihazlarından elde edilen mekanik özellikler yüksek şekil değiştirme hızları için kullanılamaz. Dolayısıyla malzemenin deformasyonundaki şekil değiştirme hızı bilinmeli bu hızda malzemenin mekanik özellikleri belirlenmelidir. Özellikle bu durum malzemenin davranışını matematiksel olarak modelleyebilmek için önem arz etmektedir. Hazırlanan çalışmada, öncelikle, kauçuk türü malzemelerin çekme ve basma deformasyonu altındaki mekanik özelliklerini belirlemek için uygulanan deneysel teknik ve cihazlar sonrasında ise literatürde kauçuk türü malzemeler için yapılan deneysel çalışmalar incelenmiştir. Deneysel çalışmalar yarı-statik, düşük hızdaki dinamik, yüksek hızdaki dinamik ve yüksek hızdaki darbeli deneysel çalışmalar olarak ayrılmıştır. Anahtar Kelimeler: Kauçuk türü malzemeler, Şekil değiştirme hızı, Hopkinson basınç çubuğu. ABSTRACT: For rubber-like materials the mechanical behavior is strongly dependent on strain rate. Many of the deformation process for rubber-like materials are occurred at higher strain rate than applicable strain rate at conventional testing machine. For this reason, mechanical properties which are obtained from conventional testing machines can not be used for higher strain rate applications. So, operating strain rate for rubber-like materials must be known and mechanical properties of materials must be determined at this strain rate. This situation, especially, is important for mathematical modeling of rubber-like materials. In this study, firstly, experimental techniques and equipment employed for determining the mechanical behavior of rubber-like materials at different strain rates in tensile and compressive loading are presented. After then experimental studies of rubber-like materials for different strain rates in literature are reviewed. Experimental studies are separated as quasi-static, dynamic-low, dynamic-high and high velocity impact. Key words: Rubber-like materials, Strain rate, Hopkinson pressure bar.

291-301

Authors: Özlem Dülgeroğlu Kısaoğlu

ÖZET: Orta ölçekli bir dokuma işletmesinde istatistiksel proses kontrol teknikleri kullanılarak kontrol sistemi kurma çalışmaları yapılmış ve bu kontrol sisteminin diğer dokuma işletmeleri için de örnek oluşturabileceği düşünülmüştür. Belirli bir örnekleme planına bağlı olarak üretim parametrelerinin belirlenebilmesi ve bunların kontrolünün sağlanabilmesi için sondaj kontrolleri ile dokuma işlemi sırasında oluşan duruşlar nedenleri ile birlikte incelenmiş ve üretimi devam eden kumaş üzerindeki hatalar tespit edilmiştir. Bu çalışmalar için üç farklı kord ve bir poplin dokuma kumaşın üretimi izlenmiştir. Yapılan duruş analizleri iplik, dokuma hazırlık, dokuma proseslerindeki mevcut problemler konusunda bilgi vermekte ve özellikle iplik kalite özelliklerine, dokuma makinesi ayarlarına ve dokuma hazırlık işlemlerine işaret etmektedir. Dokuma kumaş kalitesi ile ilgili yapılan değerlendirmeler incelenen tüm kumaş tiplerinde iplikten gelen hata oranının, dokuma hazırlık/dokuma prosesinden kaynaklanan hata oranından çok daha yüksek olduğunu göstermiştir. Anahtar Kelimeler: İstatistiksel proses kontrol, Dokuma işletmesi, Sondaj kontrolü, Dokuma kumaş hataları, Dokuma makinesi duruşları, Kontrol kartları. ABSTRACT: Establishing a control system in a medium-scale weaving mill by using statistical process control techniques was worked on and considered that the control system also would be a model for weaving mills. To determine production parameters and control them according to a definite sampling plan, the loom stoppages were investigated with their reasons and the defects on the fabric were detected during running of looms in process inspection. Therefore three different kinds of cord and a poplin fabric were observed. Analysis of loom-stoppages gives information about problems which are present in yarns, weaving preparation, weaving processes, and particularly indicates yarn quality, weaving machine adjustments and weaving preparation processes. In conclusion of woven fabric quality evaluations it was determined that the rate of defects originated from yarn is rather higher than that of defects originated from weaving preparation/weaving process. Key words: Statistical process control, Weaving mill, Process inspection, Woven fabric defects, Loom stoppages, Control charts.

325-333

Authors: Cenk Ozan, Özgür Başkan, Soner Haldenbilen, Erhan Derici

ÖZET: Trafik kazaları pek çok etkenin bileşkesi sonucu meydana gelen, karmaşık ve analizi zor bir konudur. Şehiriçi ulaşım ağlarında trafik kazalarının azaltılması için birçok çalışma yapılmakla beraber kaynağında insan ve çevre faktörünü barındıran trafik kazalarının tam olarak önlenebilmesi mümkün olamamaktadır. Bu nedenle özellikle şehiriçi ulaşım ağlarında kaza riski taşıyan linklerin belirlenmesi ve buna bağlı olarak gerekli önlemlerin alınabilmesi oldukça önem arz etmektedir. Bu çalışmada kaza riski taşıyan linklerin belirlenmesi amacıyla tehlike indeksi metodu kullanılmıştır. Çalışma alanı olarak Denizli kentinin trafik hacmi açısından en yoğun bölgelerini içeren ulaşım ağı seçilmiştir. Belirlenen ulaşım ağında tehlike indeksi uygulamasında kullanılacak veriler toplanmış, bölgedeki linkler için tehlike indeksleri hesaplanmış ve risk derecelendirilmesi yapılmıştır. Analizlerde kullanılmak üzere, linkler üzerinde, sabah ve akşam zirve saatlerinde hız ve hacim ölçümleri yapılmıştır. Yapılan risk analizi ve derecelendirilmesi sonucunda tehlike indeksi metodunun trafik kaza risk analizlerinde kullanılabileceği ve bu sayede kaza sayılarının azaltılabilmesi yönünde yapılacak çalışmalara temel oluşturabileceği belirlenmiştir. Anahtar Kelimeler: Trafik kazaları, Tehlike indeksi metodu, Risk analizi, Şehiriçi ulaşım. ABSTRACT: Traffic accidents that occur as a result of a combination of many factors are complex and difficult issue. Although many studies are carried out in order to reduce the number of traffic accidents in urban transportation networks, exactly prevention of traffic accidents which arise from human and environmental factors is impossible. Therefore, especially in the urban transportation networks, determining links which have an accident risk and taking required measures are very important. In this study, the hazard index has been used to determine links which have an accident risk. Transportation network which contains high traffic volume regions in Denizli has been selected as study area. In this network, data were collected to be used in the hazard index, hazard indexes were calculated for links and risk grading was conducted. Morning and evening peak hour speed and traffic volume surveys were carried out in order to be used in analyses. Results showed that hazard index method can be used in traffic accident risk analysis and it is determined that hazard index method can be used to form a basis for future studies about decreasing the number of traffic accidents. Key words: Traffic accidents, Hazard index method, Risk analysis, Urban transport.