Macedonian Medical Electronic Journal

1-4

Authors: Славица Христоманова Митковска, Мирко Спироски

Andrew Jeremy Wakefield е поранешен истражувач познат по научно истражувачкиот труд објавен во 1998 година во кој тврдеше дека постои поврзаност помеѓу комбинираната вакцина за мали сипаници, заушки и рубеола и појавата на аутизмот и заболувања на цревата. Објавениот труд беше контраверзен и доведе до широк публицитет во Велика Британија. Четири години по објавувањето на трудот, други истражувачи не успеале да ги повторат наодите на Wakefield и да ја потврдат неговата хипотеза. Во 2004 весникот Sunday Times и новинарот Brian Deer спровеле истрага за истражувањето, а во 2010 година петчлениот суд на Главниот медицински совет утврдил дека сомненијата за измама се основани, вклучувајќи четири дела за нечесност и дванаесет дела кои се однесуваат за злоупотреба на деца со пречки во развојот. Во текот на наредните години на овие првични обвиненија биле додадени и нови. Истражувањата насочени кон докажување на измамата продолжуваат и понатаму и се откриваат нови докази против Wakefield.

1-8

Authors: Кирил Михајлов, Елена Трајковска Докиќ

Иако во минатото не и се придаваше големо значење на оваа бактерија, денес Clostridium difficile е еден од најзначајните агенси кои се поврзуваат со инфекции стекнати во болничката средина. Главната причина за ова е големата отпорност на Clostridium difficile како кон антибиотици, така и кон други надворешни влијанија како резултат на способноста за спорулација и секако способноста за лачење на токсини. Во Република Македонија нема податоци за преваленцата на инфекциите со оваа бактерија, ниту е одредена осетливоста и молекуларната карактеризација на изолираните соеви. Анализирајќи 65 рецензирани трудови од оваа проблематика, најдени со пребарување низ базата на податоци од „Пабмед централ“ добиваме интересни сознанија за изолираните соеви на Clostridium difficile низ светот, најчесто од хоспитализирани пациенти со антибиотик асоцирана дијареа. Во однос на дијагнозата се препорачува триделниот алгоритам (директен скрининг на глутамат дехидрогеназа-ГДХ, плус фекална детекција на токсините А и В и токсикогена култура) како мошне ефикасен начин за детекција на овие инфекции. Со него би се опфатиле многу случаи кои би биле пропуштени со другите алгоритми. Можноста од детекција на повеќе случаи го намалува бројот на случаи по пат на трансмисија во болниците, а со тоа и вкупните трошоци како резултат на пролонгирана хоспитализација. Стандардна терапија за инфекции со C. difficilе е орално метронидазол или ванкомицин. Пациентите со тешки и рефракторни инфекции со C. difficilе успешно се третираат интравенски со тигециклин. Тигециклин има најниски вредности за MИК90 за C. difficile, а понатаму следат даптомицин, метронидазол и ванкомицин (1 μg/ml). Клиндамицинот покажал највисоки МИК вредности од сите тестирани антимикробни агенси. Употребата на клиндамицин е поврзана со висок ризик за индуцирање на инфекција со C. difficilе. Во поголемиот број студии, сите соеви биле осетливи на метронидазол, ванкомицин, даптомици и тигециклин, а единствено соевите од риботипот 018 биле осетливи на на моксифлоксацин. Риботипот 018 е најчестиот риботип и сите изолати од овој риботип покажале резистенција на флуорокинолони, што укажува на тоа дека зголемената употреба на овие антибиотици одиграла главна улога во нивната селекција и ширење. Епидемии на инфекции со C. difficile, посебно со токсикогни соеви како риботипот NAP1/027, многу често се пријавувани во Европа, САД и Канада.

1-14

Authors: Билјана Илковска, Бисера Котевска, Ѓеорги Трифунов

Железото е есенцијален елемент за скоро сите живи организми. Тој е клучен функционален дел на кислородните транспортери, депонирачките молекули и многу ензими кои ја катализираат редокс реакцијата неопходна за генерирање на енергија, продукти на различни метаболички интермедиери и за одбрана. Истражувањата покажаа дека клучен регулатор во хомеостазата на железото е хепцидинот и го поставија црниот дроб за централен орган во системската хомеостаза на железото. Хепцидинот е катјонски пептид составен од 25 амино киселини и 4 дисулфидни врски. Неодамна беше откриено дека циркулирачкиот хепцидин со релативно висок афинитет е врзан за α2-макроглобулин и со релативно низок афинитет со албуминот. Во прилог на својата улога во регулирањето на системскиот метаболизам на железо, хепцидинот може да придонесе за одбраната на домаќинот. Хепцидинот првично беше идентификуван како антимикробен пептид и беше откриено дека може индиректно да придонесе за одбраната на домаќинот преку намалување на концентрацијата на железо во плазмата.

1-6

Authors: Наташа Денкова, Снежана Иљовска

ЦЕЛ: Целта на на нашата пилот студија беше да се утврди преваленцата на забните ерозии, како и влијанието пијалоците врз степенот на оштетувањето на перманентните заби. МАТЕРИЈАЛ И МЕТОДИ: Како матерјал вклучивме 105 испитаника со позитивни знаци за постоење дентални ерозии, на возраст од 10 до 60 и над 60 години, кај кои ги нотиравме степенот на ерозиите и навики за консумирање пијалоци РЕЗУЛТАТИ: Степенот на ерозијата на првите трајни инцизиви кај испитаниците на возраст од 10-29 год. беа со површински губиток на емајлот и со возраста на пациентите поприсутна беше ерозијата каде освен губиток на емајлот имаше и присуство на експониран дентин. Испитувањата на ПТМ, според длабочината и возраста на испитаниците, укажа на постоење различни клинички слики, но со емајл во нормални граници немаше ниту еден испитаник. Резултатите говорат дека најголемиот дел од испитаниците газирани пијалоци консумирале 3-5 пати на ден Постоеше позитивна корелација помеѓу консумирањето на газирани пијалоци и овошни сокови и помеѓу вкупниот примерок на испитаници со дентални ерозии и сите возрасни групи на испитаници (р < 0.05) и помеѓу половите (р < 0.00). ЗАКЛУЧОК: Потребно да се направи студија со истражување на највлијателните етиолошки фактори кои би потпомогнале во подготвување превентивни стратегии.

1-200

Authors: Мирко Спироски

Книгава НАУЧНИОТ ТРУД - Да се напише и да се објави претставува збир од сознанија, препораки и забелешки на кои наидував низ моите триесет години пишување и објавување. Обрнато е особено внимание на подигнување научното ниво при пишувањето и објавувањето, затоа што само објавениот научен податок се смета како универзално достапен и можен за натамошни проверки и извор за нови научни идеи. Во книгава се изнесени правилата за пишување разни видови трудови, општите правила за рецензирање, печатење (типографски конвенции), поправање отисоци и други технички аспекти на печатењето. Изнесени се кратенките и симболите, употребата на зборовите, транслитерацијата на македонската кирилица, собирањето и цитирањето литература, усното изнесување, како и авторските права. Во сите текстови е опишана употребата на компјутерите во пишувањето и објавувањето научен труд и се изнесени основните податоци за електронските изданија на трудовите. Приниципите на научната работа треба да бидат вклучени на додипломската настава за да им овозможат на студентите квалитетно совладување на нучниот приод во работата и да ги подготват за сопствена научна работа. Реорганизацијата на наставните планови и наставни содржини на факултетите треба да ја земе предвид научната работа и да ја вклучи како редовен предмет во наставните планови. Книгава е наменета за студентите на додипломски студии, но особено за студентите на последипломски студии од сите области на биомедицината како дел од нивното редовно образование. Книгата можат да ја користат сите кои сакаат да напишат и да објават труд, а сакаат тој да биде според меѓународните стандарди.

1-163

Authors: Габриела Копачева-Барсова

Oперативната техника септоринопластика има за цел да го ремоделира и редизајнира носот, да ги отстрани екцесивните коскени или ʼрскавични структури, и/или со неа да се корегираат носните инсуфициенции, со цел носот да претставува хармонична единица во однос на останатите лицеви структури. Таа воедно претставува една од најфреквентните естетско - хируршки отоларинголошки процедури. Kартилагинозниот дел на назалниот септум претставува интегрален дел во регионот на истмусот и има значајна улога во струењето и турбуленцијата на воздухот. Поради оваа централна улога на носната преграда, многу е важна адекватноста на преземената оперативна техника како клуч за успешен третман, како во функционалната така и во естетската ринохирургија. Деформитетите на носната преграда можат да бидат локализирани во коскениот или ʼрскавичниот дел, но најчесто се комбинација од двете. ʼРскавичните девијации имаат најголем удел во нарушувањето на назалниот респираторен проток. Затоа e направена нивна адекватна класификација. Во оваа опсежна студија главните цели беа: 1. Риноманометраски, да се објективизира назалната воздушна резистенција (назална опструкција) при селекција на пациентите за септоринопластика. 2. Да се изврши евалуација на фреквенцијата и интензитетот на назалните симптоми кај пациентите за септоринопластика пред и по интервенцијата. 3. Да се класифицираат девијациите на носната преграда во однос на септалните структурно-анатомски промени врз база на КТ на нос и параназални синуси и интраоперативниот наод. 4. Да се одреди адекватен психолошки модел на личност при селекција на пациентите за септоринопластика. Поддржана од клинички важни информации, целта на оваа студија, беше да биде прифатена како протокол при селекција на пациентите за септоринопластика. Aвторот наведува дека оваа студија е проспективна нерандомизирана каде статистички беа анализирани вкупно 140 пациенти со девијација на носната преграда (deviatio septi nasi) одделно или во склоп со деформитети на носната пирамида: rhinokyphosis, rhinoscoliosis, rhinolordosis (седлест нос), „долг нос” (анг: functional tension nose). Испитуваните пациенти беа ставени на оперативна листа за септоринопластика која беше доставена до Универзитетската клиника за уво, нос и грло – Клинички центар во Скопје, во периодот од септември 2008 г., до септември 2013 г. Риноманометриските испитувања беа изведувани на Институтот за Медицина на труд - Скопје, а психолошките тестирања беа извршени со помош на клинички психолог и психијатар на Клиниката за психијатрија. Испитуваните групи беа поделени според следниве параметри: a) Според степенот на назална опструкција, пациентите беа поделени во 3 групи: Група IA – испитаници кои имаа тежок степен на назална опструкција (тежок степен на назална резистенција). Група IБ – испитаници кои имаа среден степен на назална опструкција (среден степен на назална резистенција). Група II– испитаници кои имаа лесен степен на назална опструкција (лесен степен на назална резистенција), а кои беа опсервирани клинички една година, а потоа се донесе одлука за оперативна интервенција. Кај сите пациенти-кандидати за септоринопластика, предоперативно беа следени назалните симптоми: назална опструкција, ринореа, назална болка, главоболка, хипосмија, ʼрчење, назален говор, епистакса и останато, и беа евидентирани на скалата на назални симптоми. По извршената оперативна интервенција, испитаниците беа анкетирани колку се задоволни од извршената корекција, при што им беа понудени 5 скорови, односно модалитети: 1-многу задоволни, 2-задоволни, 3-неодредени, 4-незадоволни и 5- екстремно незадоволни. б) Според видот на оперативната техника, при изведба на оперативната интервенција, пациентите беа поделени во две групи: - група I -1: каде се изведе само септопластика; тоа беа пациенти со Dg: Deviatio septi nasi. - група I-2: каде се изведе септоринопластика: тоа беа пациенти кои освен девијација на носната преграда имаа и деформитет на носната пирамида од типот на: rhinokyphosis, rhinoscoliosis, rhinolordosis (седлест нос) „долг нос” (анг: functional tension nose). Од двете групи, пациентите беа поделени во две подгрупи: - подгрупа I2-а: во која се изведе лателарна и медијална остеотомија; - подгрупа I2-б: во која не се изведе остеотомија. в) Психолошка анализа се направи само на пациентите-кандидати за септоринопластика кои доброволно прифатија да го пополнат прашалникот за селекција на пациентите-кандидати за септоринопластика и нивните психолошки склоности. Врз база на повеќе светски стандардни тестови и прашалници кои би ги пополнил пациентот-кандидат за интервенција, се формира сличен прашалник, се разбира адаптиран за нашето поднебје во кој влегоа следните параметри: - Селекција на пациентот за септоринопластика и неговите психолошки склоности (Психолошко тестирање-прашалник за self body image), Brief Symptom Inventory (BSI) тест, со кој беа анализирани добиените резултати добиени од прашањата поставувани на пациентите кандидати за септоринопластика. Преку Brief Symptom Inventory (BSI) тестот, кој претставува еден стандарден психолошки тест беа следени следните психолошки симптоми кај пациентот: соматизација, опсесивно-компулсивни реакции, интерперсонален сензибилитет, депресивност, анксиозност, фобична анксиозност, параноидни идеи, а беа евидентирани и пациентитие без симптоми. Како методи на испитување беа користени: риноманометрија како метод за објективизирање на назалната воздушна резистенција, Компјутеризирана томографија –(КТМ) на носот и параназалните синуси. Испитуваните назални симптоми беа евидентирани и групирани во скалата на субјективни назални симптоми. Интраоперативно, структурните деформитети на носната преграда беа класифицирани во шест групи. Психолошките тестирања за селекција на пациентите за септоринопластика и неговите психолошки склоности беа извршени преку употреба на посебни прашалници. Беше утврден хируршкиот протокол, како и хируршки процедури и постапки при септоринопластика. При тоа, докторантот не се држеше до некоја ригидна насока при обавување на естетската и функционална ринохирургија. Која хируршка процедура требаше да биде преземена највеќе зависеше од патологијата на септумот. Наведени се и статистичките методи кои беа употребени при анализа на добиените резултати. Врз база на резултатите, статистичката обработка, како и преку дискусијата, се воочија следниве заклучоци: 1. Риноманометријата претставува метод за објективно мерење на степенот на назалната опструкција, клинички многу важен метод со кој може реално да се објективизира степенот на назална опструкција предоперативно. Во студијата, бенефитот од ринома-нометријата беше што се постигна важна клиничка цел: се направи дистинкција и се групираа пациентите на кои навистина им е потребна септоринопластика и пациентите кои требаа да бидат следени или третирани медикаментозно. Исто така, се докажа дека постои индикација за септопластика и кај оние пациенти кај кои постои лесен степен на назална резистенција (блага девијација на носната преграда) која и покрај тоа што е следена во период од една година, без лекови или со употреба на назални тописки стероиди, назалната резистенција била се уште присутна, па препораката за септопластика била неизбежна. 2. Кај многу пациенти кои се јавуваат како за функционална, така и за естетско-функционална септоринопластика се поставува прашањето дали постои поврзаност помеѓу степенот на назалната опструкција и инциденцијата и јачината на појавата на назалните симптоми кои се јавуваат како резултат на девирана носна преграда. Разбирливо е очекувањето, дека најголем број од овие пациенти имаат асиметричен назален проток низ двете ноздри асоцирано со девијацијата на носната преграда и доколку девијацијата на носната преграда е потешка, а назалната резистенција е појака, назалните симптоми доминирале што доведувало до еднострана или двострана хипертрофија на носната школка. Чувството на отежнато дишење, пациентите-кандидати за септоринопластика го чувствуваа како доминантен симптом при назалната опструкција. Резултатите од истражувањето покажаа дека и предоперативно, како и на контролите по 3, 6 и 12 месеци најмал е бројот и процентот на испитаници кои назалната опструкција ја чувствуваа како слаба и која не им ги попречува секојдневните активности и спиењето. Укажувањето на главоболката како доминантен симптом кај пациентите со назална септална девијација и нејзината константност и во постоперативниот период укажа дека таа кај пациентите се појавува и од одредени субјективни причини кои се најчесто од психогена природа: анксиозност, немир, преголеми очекувања од интервенцијата. Ринореата беше драстично намалена, поради тоа што со корекцијата на носната преграда се ублажи едемот и хипертрофијата на назалната мукоза, особено промените во назалните конхи, што последователно доведе до намалување на екскудацијата на назалниот секрет. Појавата на епистакса беше повеќе детектирана кај назални септални девијации во предните и предно-задните партии, но без сигнификантност. Тоа доведе до мислење дека и други причинители, функционални, инфламаторни, субјективни и останати можат да доведат до појава на овие симптоми. Резултатите сигнификантно ја прикажуваа корелацијата помеѓу анатомските (објективни) и психолошките (субјективни) причини кои ја одредуваа фреквенцијата и тежината на присутноста на назалните симптоми. 3. Беа разгледани поделбите на назалната септална девијација според Младина, како и поделбата врз основа на короналните пресеци на назалниот септум добиени со направени коронални и аксијални пресеци на носната преграда добиени со Компјутеризирана томографија. Исто така, се направи компарација во однос на корелација на носната девијација и консеквентните промени во средната носна школка, споредувајќи ги испитувањата што ги направиле Бауман (Baumann) и соработниците во студијата за класификација на назална септална девијација. Системската поделба на девијацијациите на носната преграда направени во оваа студија има доста предности во однос на претходно наведените поделби, бидејќи поранешните, најчесто ги опфаќаа поделбите во пределот на картилагинозниот септум, воедно не земајќи ја во обѕир улогата на поставеноста на носната преграда во однос на надворешната конфигурација на носот. Оваа класификација се цели да ги опфати сите патолошки алтерации на носната преграда и да ги документира, со цел да се имплементира адекватна оперативна техника. Оваа класификација се стреми и кон тоа, систематската обука на младите ринохирурзи во обавувањето на септопластиката да биде олеснета, како и да тежнее таа да биде интересна и прифатлива за работа. 4. Во поглавјето за Хируршкиот протокол при изведба на септоринопластика се одредија и утврдија хируршките процедури и постапки при изведба на оперативната интервенција септоринопластика. Преку одредени оперативни техники беше прикажан еден современ пристап при обавување на оперативната техника септопластика. Крајната цел на оперативната процедура беше да се посочи дека не само медиопонирање на носната преграда, туку и просторот помеѓу септумот и носните школки е неопходно важен за правилна назална респирација. Мотото и бенефитот на адекватно изведената интервенција во септалната хирургија и хирургијата на носните конхи е: „Не септумот, не носните конхи, туку просторот помеѓу нив е вистинскиот погодок”. 5. Преку тестирањето на психолошкиот профил на личноста обидот беше, пациентот да препознае и да донесе зрела одлука за евентуална промена која би настанала, која не само телесно, туку и духовно би му го променила животот. Тоа би било од голема корист и за хирургот во донесување на правилна одлука околу оперативниот тек на интервенцијата, како и исклучително во постоперативниот тек при разграничување на објективните очекувања на хирургот од реализираната хируршка процедура и очекувањата на пациентот.

1-10

Authors: Елена Цветковска, Мирко Спироски

ОСНОВА: Банка за хумана ДНК (хДНАМКД) претставува складирање на примерок на ДНК од поединецот, како и нејзино безбедно и долгорочно чување со цел да се обезбеди примерок на генетски материјал за медицински и научни истражувања. Македонската банка за хумана ДНК датира од 2000 година и во неа се дефинирани неколку проектни полиња. Медицинската сестра како дел од стручниот тим извршува многу активности со кои учествува во истражувачката дејност на хДНАМКД. ЦЕЛ: Целта е да се презентира улогата на мединцинската сестра во хДНАМКД во сите сегменти во кои таа зема учество почнувајќи од земањето на писмена согласност, земање на примероци, ДНК екстракција и складирање на истата. МАТЕРИЈАЛ И МЕТОДИ: Примероците на ДНК се земени од доброволни дарители по претходно потпишана согласност, доброволно и без притисок. Поединците се информирани во однос на видот на истражувањата што ќе се вршат, аранжманите за пристап и споделување на складираните примероци и времетраењето на чување на примероците. ДНК е изолирана од периферна крв со фенол-хлороформ метод за екстракција. Квалитетот и квантитетот на изолираната геномска ДНК е определен со 260/280 УВ спектрофотометар со GENEQUANT pro RNA/DNA калкулатор. Интактноста на изолираната ДНК е одредена со електорфореза на ДНК на агарозен гел по што истата се аликвотира во нормализирана концентрација и се складира во замрзнувач Heraus Sepatech на -80оЦ. РЕЗУЛТАТИ: Во хДНАМКД се дефинирани три проектни области: антропологија, несродни пациенти и сродни пациенти. Лабораторискиот код за ДНК примероците што се чуваат во Македонската банка за хумана ДНК е MKDSPI. Вкупниот број на примероци кои се складирани во Македонската банка за хумана ДНК до крајот на 2010 година е 5252 примероци – 1575 во антропологијата, 2186 несродни пациенти и 1491 сродни пациенти. ЗАКЛУЧОК: Медицинската сестра има целокупно учество во собирање на сите важни информации за генетските истражувања како земање на семејна историја, медицински информации и доброволна согласност од страна на дарителите. При тоа мора да ги применува етичките приципи за одржување на приватноста и доверливоста на генетски информации. Преку правилно земање и соодветно одбележување на примероците крв таа обезбедува точност на резултатите добиени од генетските истражувања. Претставува неопходен дел од тимот на хДНАМКД заради што треба да има големо искуство и знаење од областа на генетиката и медицинската етика.

1-6

Authors: Томица Анчевски

ОСНОВА: Главната функција на коронарната единица е достапност на телеметрија или континуирано следење на срцевиот ритам и крвниот притисок преку електрокардиографија и мерење на крвиот притисок на интервали. Единицата за интензивна коронарна нега (ЕИКН) при Одделението за интерна медицина – Општа болница Куманово почна со работа од 1998 година. ЦЕЛ: Да се прикаже бројот на пациентите кои биле на обсервација (до 24 часа) и хоспитализација (над 24 часа) во Единицата за интензивна коронарна нега, причините за обсервација и хоспитализација, нивниот третман, застапеност според полот, возраста како и исходот од обсервацијата и хоспитализација во периодот од 5 години (од 2009 до 2013 година). МАТЕРИЈАЛ И МЕТОДИ: Во ретроспективната студијата без користени податоци од дневникот кој се води за пациентите во Единица за интензивна коронарна нега при Одделението за интерна медицина – Општа болница Куманово и истории за болеста од пациентите. РЕЗУЛТАТИ: Вкупно беа анализирани 4677 пациенти во периодот од 2009 до 2013 година. Во тој период обсервирани 3668 пациенти, хоспитализирани 1009 пациенти, упатени на терциерна здравствена заштита (ЈЗУ Универзитетска клиника за кардиологија и останати клиники во Скопје) 278 пациенти и летално завршиле 277 пациенти. ЗАКЛУЧОЦИ: Во најголем процент се застапени пациенти со атријален фибрилофлатер (од 16% до 26%), коронарна артериска болест, нестабилна и стабилна ангина пекторис (од 15% до 20%), малигни вредности на крвниот притисок (од 11 % до 17%), потоа пациенти со и пулмоналниот едем (од 6% до 16%). Според анализираните податоци за работата на еикн можеме да заклучиме дека со отпочнувањето на работата на оваа единица значително се подобри лекувањето и излекувањето на критично болни пациенти со срцево страдање. Од студијата се извлекува да секоја година се зголемува бројот на пациенти кои се обсервирани и хоспитализирани во ЕИКН, како и бројот на пациенти кои бараат третман на терциерна здравствена заштита на клиники во Скопје.

1-6

Authors: Весна Мицевска, Бисерка Јовковска-Ќаева

Астмата претставува хронична инфламаторна болест на дишните патишта која се карактеризира со реверзибилна бронхообструкција и појава на симптоми на кашлица, визинг и отежнато дишење. Kласичен облик на инфламацијата кај астмата претставува еозинофилната инфлитрација. Со оглед на тоа, значењето на издишаната фракција на азотен моноксид (FeNO) игра важна улога во мерењето на степенот на инфламација кај пациентите со астма. Азотниот моноксид e биолошки медијатор кој се произведува од Л аргинин со учество на три ензими наречени нитрикоксид синтетази (НОС). NO го произведува NO синтетаза од респираторните епителни клетки кој потоа поминува во луменот на дишните канали. Синтезата на NO е иницирана од дејството на проинфламаторните цитокини како важен дел од инфламаторниот процес. Поради тоа азотниот моноксид е наречен и инфламометар. Овие карактеристики го објаснуваат значењето на вредностите на издишаниот азотен моноксид кај пациентите со астма и одредувањето на степенот на инфламација како значаен маркер во водењето на децата со астма. Со оглед на фактот дека постои покачена вредност на FeNO кај децата со астма, истиот се користи и како еден од маркерите за дијагноза на оваа болест, заедно со постоењето на клиничките параметри, покачената вредност на ИгЕ во крвта и функционалните белодробни тестови. Мерењето на овој параметар се врши со едноставен, неинвазивен метод со одредување на фракцијата на азотен моноксид во издишан (ексхалиран) воздух со помош на апарат (NO analyzer) користејќи реакција на хемилуминисценција. Нормалните вредности на FeNO кај здрави деца (деца без астма) се дефинирани во ниво од 15 до 25 ppb (parts per billion). Дефинирајќи го FeNO како маркер на еозинофилната инфламација, постои голем интерес во неговата примена како маркер за следење на ефектот од терапијата со инхалирачки кортикостероиди кај децата со астма. FeNO има големо значење во откривањето на ризикот за релапс на болеста кај пациенти со намалена или прекината кортикостероидна терапија, во поставување на дијагноза на болеста како и водењето на пациенти со дефинирана дијагноза на астма. Потврдена е и позитивна корелација на вредностите на FeNO со постоењето на атопија кај пациентите со астма како и покачени вредности на FeNO кај пациентите со алергиска конституција и симптоми на друга алергиска (неастматска) болест. FeNO претставува неинвазивен инфламаторен биолошки маркер кој заедно со останатите параметри во алгоритамот на следење, во иднина ќе зазема се поважно место во постигнување на добра контрола на болеста кај децата.

1-5

Authors: Марија Милошевска Мијалковска, Ѓорѓе Џокиќ, Христина Брешковска, Ана Томановиќ Тодорова

ОСНОВА: Дизморфофобија, или на англиски Body Dismorphic Disorder (BDD) е релативно често и многу тешко заболовање кое многу пати поминува недијагностицирано. Со вакви пациенти во контакт се како психијатрите така и пластичните хирурзи и дерматолозите затоа што ваквите пациенти многу често се обраќаат кај нив барајќи естетска корекција која најчесто не е решение на нивниот проблем. Ова заболување е битно, треба да се помисли на него за да се дијагностицира затоа што е проблем за пластичните хирурзи затоа што овие пациенти прават проблеми, никогаш не се задоволни, ги тужат своите доктори, така претставува проблем е и за самите пациенти затоа што овие пациенти се сериозно болни. Тоа се пациенти кои не се задоволни со својот изглед, најчесто се со самоубиствени идеи, некои веќе имаат во минатото обиди за самоубиство, а дел и завршуваат со самоубиство. Затоа ова заболување е важно, не смее да се потцени и треба да се помисли на него за да се дијагностицира. ЦЕЛ: Од севкупно искористената литература, произлезе целта на истражувањето, а тоа е да го покаже процентот на застапеност на БДД испитуван по студии во естетската хирургија, да се види на која возраст пациентите најчесто бараат естетска корекција, и да се презентира понатамошниот тек на ова заболување кај пациенти кои се јавиле и добиле хируршки третман. Во заклучокот се дискутира за процентот на БДД кај пациенти кои побарале естетска операција и околу тоа дали такви пациенти треба да се третираат хируршки. МАТЕРИЈАЛИ И МЕТОДИ: Беше направено пребарување во базите на податоци со отворен пристап Pub Med, Embase Medline. Пребарувањето беше направено според клучните зборови “body dysmorphic disorder, BDD”, “aesthetic surgery”, “prevalence”, “outcome”. Беа вклучени сите трудови каде беше опишана БДД во естетска хирургија и исходот на естетските процедури кај БДД пациенти. Исклучувачки критериуми: Студии на детска популација, студии кои не беа на англиски јазик, студии каде БДД се разгледа во нехируршки естетски студии, студии каде се објаснува БДД и коморбитетот, студии кои не се дадени во целост. Во прегледот беа вклучени проспективни, пресечни и ретроспективни студии кои беа достапни во целосен текст. Беше направен и преглед на референтните листи од студиите кои беа вклучени во овој ревиски труд за добивање на дополнителни релевантни податоци. РЕЗУЛТАТИ: Резултатите добиени од литературните и научните истражувања укажуваат на фактот дека степенот на застапеност на БДД во естетска хирургија варира во поединечни студии. Воочена е најниска застапеност од 3.2, а највисока застапеност од 53.6% што укажува на јасна врска меѓу пациенти со БДД кои бараат естетска хируршка интервенција. Во просек овие пациенти се околу 40-та година од животот. Во однос на резултат од естетскиот третман на лицата со БДД разгледани се 2 студии и како заклучок може да се каже дека естетските интервенции во еден одреден лимитиран дел водат до подобрување на симптоматологијата на БДД. ЗАКЛУЧОЦИ: БДД е често психијатриско заболување кое често води до естетска хируршка интервенција. Битно е да постои предоперативен скрининг на вакви пациенти за нивно правилно дијагностицирање, насочување и третман.

1-6

Authors: Дарко Илиев, Петранка Мишевска, Наташа Илиева

ОСНОВА: Инцидената на дијабетес тип 2 е во пораст. Во делот на раното откривање потребно е да се најде интервенција која најдобро ќе ја препознае болеста во што порана фаза. Семејниот лекар има иницијален контакт со општата популација и игра клучна улога во превенцијата на хроничните болести. ЦЕЛ: Целта на овој труд е да ги пребара, да ги анализира и да ги прикаже резултатите од пребарувањето објавени трудови поврзани со скрининг за дијабетес тип 2 во примарна здравствена заштита. МАТЕРИЈАЛ И МЕТОДИ: Пребарување на истражувања повзани со рано откривање дијабетес тип 2 со клучни зборови: скрининг, дијабетес тип 2, примарна здравствена заштита на Pubmed, Pubmed Central и кохрановата база. РЕЗУЛТАТИ: Достапната литаратура укажува дека скрингот може да е ефективен метод во раното откривање на Дијабетес тип 2 во примарна здравствена заштита. Добри резултати се постигнати доколку се изведува структурирано и стратифицирано кај пациенти со дефиниран ризик. Америчката асоцијација за дијабетес го препорачува опортуниот скрининг кај семејниот лекар во раното откривање и превенција на дијабетес. Како пристап мерењето на гликоза во крв на гладно, HgbA1c или ОГТТ може да се користат во скринингот, но гликоза на во крв на гладно е најпогодна поради тоа што е лесно изводлива, прифатлива за пациентите, ефтина и брза метода. Кај позитивните наоди потребно е да се повтори тестот. ЗАКЛУЧОЦИ: Скрингот за дијабетес тип 2 во примарна заштита е изводлив. Мерењето на гликоза во крв на гладно е најдобар избор кај семејниот лекар. Ефикасноста на скринингот варира зависно од стратегијата која ќе се примени, потребни се повеќе истражувања во насока на дефинирање на најдобрите практики за одредување на ризик групи.