Pamukkale University Journal of Engineering Sciences

293-301

Authors: Mustafa Engin KOCADAĞİSTAN1 , Oğuzhan ÇİNAR1

Öz Bu çalışmada AISI-430 ve HARDOX 500 çelikleri Cold Metal Transfer (CMT) kaynak tekniği ile kaynak edilmiş, kaynak ve ITAB (Isı Tesiri Altındaki Bölge) bölgelerindeki mekanik özelliklerinde meydana gelen değişimler incelenmiştir. 100x130x6 mm boyutlarındaki AISI 430 ve HARDOX 500 çelikleri, şerit testere ile standart ebatlarda kesilerek, AWS 307 ilave tel kullanılarak CMT yöntemi ile birleştirilmiştir. Kaynaklı bölgelerin mekanik özellikleri ve mikroyapısal değişimleri çeşitli analizlerle ve mikrosertlik, çentik darbe ve çekme testleriyle ve deney numunelerinin çekme testinden sonra kopan yüzeyleri SEM analizleri ile incelenmiştir. Kaynak işlemi 140 A, 130 A ve 120 A akımlarda gerçekleştirilmiştir. Koruyucu gaz olarak %97.5 Argon ve %2.5 CO2 gazı kullanılmıştır. Kaynak sonrası optik görüntülerden morfolojilerdeki farklılıkların oluştuğu tespit edilmiştir. ITAB bölgelerinde kaba taneler oluşmuş, ancak bunlar CMT kaynağının düşük sıcaklık girdisi ile sınırlı miktarlarda kalmıştır. EDS analiz sonuçlarına göre bölgeler arasında atom geçişleri olduğu tespit edilmiştir. Sertlik analizinde, ITAB bölgelerinde ana metallere göre bir miktar sertlikte düşüş olmuştur. Çekme deneyinde 3 numune de AISI 430 ana malzeme kısmından kopmuştur. Uzama miktarları; 16.81 ile 17.90 mm arasında, çekme mukavemetleri de 417 ile 441 MPa arasında ölçülmüştür. Çalışma sonucunda CMT Kaynağı ile birleştirilen AISI 430 ve HARDOX 500 çeliklerinin kaynak bölgesindeki mekanik özelliklerinin önemli ölçüde arttığı ve kaynak edilebilirliğin mümkün olduğu ortaya konmuştur. Anahtar kelimeler: CMT, Kaynak, AISI 430, HARDOX 500, Mekanik özellik, Mikroyapı. Abstract In this study, AISI-430 and HARDOX 500 steels were welded with Cold Metal Transfer (CMT) welding technique, and the changes in the mechanical properties in the welding and HAZ (Heat Affected Zone) regions were investigated. 100x130x6 mm AISI 430 and HARDOX 500 steels were cut in standard sizes with a band saw and joined by the CMT method using AWS 307 additional wire. The mechanical properties and microstructural changes of the welded areas were investigated by various analyses, microhardness, notch impact, and tensile tests, and the ruptured surfaces of the test specimens after the tensile test were investigated by SEM analysis. Welding was carried out at 140 A, 130 A, and 120 A current. 97.5% Argon and 2.5% CO2 gas were used as shielding gas. It has been determined that there are differences in morphology from the optical images after welding. Coarse grains were formed in the HAZ regions but were limited to the low-temperature input of the CMT welding. According to the EDS analysis results, it has been determined that there are atomic transitions between the regions. In the hardness analysis, there was a slight decrease in hardness in the HAZ regions compared to the base metals. In the tensile test, all 3 samples broke from the AISI 430 main material part. Elongation amounts were measured between 16.81 and 17.90 mm, and tensile strengths were measured between 417 and 441 MPa. As a result of the study, it has been revealed that the mechanical properties of AISI 430 and HARDOX 500 steels combined with CMT Welding have increased significantly in the weld zone and weldability is possible.

310-315

Authors: Mehmet DUMAN1

Abstract In the field of electronics, technological advancements bring about alterations in electronic devices. With the fast-paced advancements in the era of communication, the frequency bands are becoming congested. One of the frequencies utilized by Wi-Fi-6, 6 GHz, has garnered its share of attention in these changes. This study proposes the design of a Butterworth Bandpass Filter that can be utilized in the IEEE C Band, employing both lumped elements and microstrip transmission lines. The methodology for determining the length and width of the transmission lines, as well as the considerations taken into account during their modification, is provided. A composite filter comprising of both elements and lines is also presented. The combined filter design is aimed at resolving issues arising from the increasing frequency. During the design process, an 8th-order lowpass filter is generated using the Butterworth normalized table, and a bandpass filter with a 200 MHz bandwidth and a 6 GHz center frequency is obtained through the use of a resonant circuit. The dimensions of the transmission lines are determined using theoretical formulas and verified through Matlab files and the MWO-AWR optimization tool. The voltage gain graphs generated demonstrate that the designs created on an FR4 substrate are suitable for use in the IEEE C Band for Wi-Fi-6. Öz Teknolojik yenilikler elektronik cihazlarda değişiklikler getirmektedir. İletişim çağındaki hızlı gelişmeler frekans bantlarını doldurmaktadır. Wi-Fi-6’nın kullanıldığı frekanslardan biri olan 6 GHz de bu gelişmelerden payını almaktadır. Bu çalışmada, hem toplu elemanlar hem de mikroşerit iletim hatları kullanılarak IEEE C Bandında kullanılabilecek bir Butterworth bant geçiren filtre tasarlanmıştır. İletim hatlarının uzunluk ve genişliğinin nasıl bulunduğu ve ilgili değerler değiştirilirken hangi hususlara dikkat edildiğine değinilmiş ayrıca eleman ve hatlardan oluşan birleşik bir filtre de sunulmuştur. Kombine filtre tasarımı sayesinde artan frekansla ilgili sorunlar aşılmıştır. Tasarım sırasında Butterworth normalize tablosu kullanılarak 8. dereceden bir alçak geçiren filtre üretilmiş akabinde bir rezonans devresi kullanılarak 200 MHz bant genişliğinde ve 6 GHz merkez frekanslı bir bant geçiren filtre elde edilmiştir. İletim hattı boyutları; teorik formüller, ardından Matlab dosyaları ve son olarak MWO-AWR optimizasyon aracı ile elde edilmiştir. Üretilen voltaj kazancı grafikleri, FR4 alt tabanı üzerinde üretilen tasarımların Wi-Fi-6 için IEEE C bandında kullanıma uygun olduğunu göstermektedir. Anahtar kelimeler: Rezonans devresi, Dağıtılmış iletim hattı, Wi-Fi-6, FR4, MWO-AWR.

324-332

Authors: Ömer KARAL1 , Hasan KAZDAL2

Abstract Micro Electro-Mechanical System (MEMS) Based Inertial Measurement Units (IMU) are widely used for attitude estimation in unmanned aerial vehicle (UAV) systems owing to their small, light weight and cost effectiveness. On the other hand, it has some disadvantages that influence performance, such as noisy output, low sensitivity, poor accuracy, and bias stability. Also, MEMS-based IMU sensors (accelerometers and magnetometers and gyroscopes) cannot provide adequate navigation solutions as a standalone system. Different sensor fusion techniques have been proposed in the literature to obtain reliable attitude estimation. However, most of these fail in situations such as nonlinear measurement models, nonlinear process dynamics, and long-range navigation. This article presents a new fuzzy rule-based complementary filter (CF) that combines magnetic field, angular velocity and acceleration measurements from low-cost MEMS-based IMU sensors to achieve a more robust attitude estimation in a UAV under dynamic motion. The proposed approach adjusts the cut-off frequency of the CF to the optimum value according to the variable dynamic motion of the system. Thus, the problem of constant cut-off frequency is eliminated and a more robust attitude estimation is achieved even with the varying movements of the system. Both real experiments and numerical simulations confirm the validity of the presented method. Öz Mikro Elektro-Mekanik Sistem (MEMS) Tabanlı Atalet Ölçüm Birimleri (IMU), küçük, hafif ve maliyet etkinliği nedeniyle insansız hava aracı (İHA) sistemlerinde tutum tahmini için yaygın olarak kullanılmaktadır. Öte yandan, gürültülü çıkış, düşük hassasiyet, zayıf doğruluk ve önyargı kararlılığı gibi performansı etkileyen bazı dezavantajları vardır. Ayrıca, MEMS tabanlı IMU sensörleri (ivmeölçerler ve manyetometreler ve jiroskoplar) bağımsız bir sistem olarak yeterli navigasyon çözümleri sağlayamaz. Güvenilir tutum tahmini elde etmek için literatürde farklı sensör füzyon teknikleri önerilmiştir. Ancak, bunların çoğu, doğrusal olmayan ölçüm modelleri, doğrusal olmayan süreç dinamikleri ve uzun menzilli gezinme gibi durumlarda başarısız olur. Bu çalışma, dinamik hareket altındaki bir İHA'da daha gürbüz bir tutum tahmini başarmak için düşük maliyetli MEMS tabanlı IMU sensörlerinden alınan manyetik alan, açısal hız ve ivme ölçümlerini birleştiren yeni bir bulanık kural tabanlı tamamlayıcı filtre sunmaktadır. Önerilen yaklaşım, sistemin değişken dinamik hareketine göre tamamlayıcı filtrenin kesme frekansını optimum değere ayarlar. Böylece sabit kesme frekansı sorunu ortadan kaldırılır ve sistemin değişen hareketlerinde bile daha sağlam bir tutum tahmini elde edilir. Hem gerçek deneyler hem de sayısal simülasyonlar, sunulan yöntemin geçerliliğini doğrulamaktadır. Anahtar kelimeler: Tutum tahmini, Atalet ölçüm birimi, Bulanık mantık, Tamamlayıcı filtre, Gerçek zamanlı deneyler.

343-353

Authors: Mehmet Doğan ELBİ1 , Ezgi ÖZGÖREN ÇAPRAZ2 , Emre ŞAHİN3 , Mehmet Ulaş KOYUNCUOĞLU3 , Can TUNCER4

Abstract Scientifically, the efficiency of a method refers to its power to best predict/calculate based on an evaluation following a certain process within the current scenario, parameter and/or data. For a good prediction, the most appropriate approach(es) to a problem should be considered and the related tests should be done reliably. Practical studies in the field of food safety and fruit quality are critical, with the accuracy, speed and economic parameters of the methods used being of particular importance. In this study, for the first time in literature an Arduino-based temperature and gas monitoring system (called e-nose) is used to monitor the decay of avocado fruit in a controlled experimental environment and support vector machines, a machine learning method, are used to detect (classification) the decay. In this study, test and validation success of over 99% was achieved with very few training-data for classification. The obtained results are encouraging in terms of the detection results of the developed e-nose and the method used to determine the level of decay in other fruit in cold storage. Öz Bilimsel olarak, bir yöntemin etkinliği, mevcut senaryo, parametre ve/veya veriler içinde belirli bir süreci takip eden bir değerlendirmeye dayalı olarak en iyi tahmin/hesaplama gücünü ifade eder. İyi bir tahmin için probleme en uygun yaklaşım(lar)ın göz önünde bulundurulması ve ilgili testlerin güvenilir bir şekilde yapılması gerekmektedir. Gıda güvenliği ve meyve kalitesi alanında yapılan uygulamalı çalışmalar, kullanılan yöntemlerin doğruluğu, hızı ve ekonomik parametrelerinin özellikle önemli olması ile birlikte kritik öneme sahiptir. Bu çalışmada, literatürde ilk kez, Arduino tabanlı bir sıcaklık ve gaz izleme sistemi (e-burun olarak isimlendirilir) ile kontrollü bir deney ortamında avokado meyvesinin çürümesi izlenerek verileri alınmakta ve çürümeyi tespit etmek (sınıflandırmak) için bir makine öğrenmesi yöntemi olan destek vektör makineleri kullanılmaktadır. Bu çalışmada, sınıflandırma için çok az eğitim verisi ile %99'un üzerinde test ve doğrulama başarısı elde edilmiştir. Elde edilen sonuçlar, geliştirilen e-burun tespit sonuçları ve soğuk hava deposunda diğer meyvelerdeki çürüme seviyesinin belirlenmesinde kullanılan yöntem açısından cesaret vericidir. Anahtar kelimeler: Gıda güvenliği, Makine öğrenmesi, Destek vektör makineleri, E-burun, Meyve kalitesi, Avokado.

366-373

Authors: Fatma AKALIN1 , Nejat YUMUSAK2

Öz Gastrointestinal bölgede yer alan anomalilerin teşhisi güncel bir araştırma alanıdır. Bu bölgenin incelenmesi için kablosuz kapsül endoskopi (WCE), geleneksel endoskopinin risklerini önlemek ve ağrısız bir süreç sağlamak amacıyla tercih edilen alternatif bir teknolojidir. Fakat birçok avantaja sahip bu teknoloji, düşük çerçeve yoğunluğu sunmaktadır. Verilerin kalitesini etkileyen bu durum, teşhis doğruluk oranının düşmesine neden olmaktadır. Bu çalışmada KID Atlas Veri kümesi 2’den elde edilen WCE endoskopi görüntüleri kullanılmış ve gatrointestinal bölgedeki inflammatory anomali, vascular anomali, polypoid anomali ve normal görüntü kategorilerinin tespiti için üç aşamalı yapay zeka destekli bir tanı süreci geliştirilmiştir. İlk aşama için 5 farklı yaklaşım kullanılarak görüntüler üzerindeki kritik noktalar belirginleştirilmiştir. İyileştirilen bu görüntüler, bölge öneri temelli bir nesne tanıma algoritması ile sınıflandırılmıştır ve kullanılan yaklaşımlara göre performans karşılaştırması yapılmıştır. İkinci aşamada, ilk aşamada maksimum performans gösteren iyileştirilmiş verilere görüntü çoğaltma tekniği uygulanmıştır. Böylece dengeli ve yeterli sayıda görüntü içeren bir veri kümesi oluşturulmuştur. Üçüncü aşamada bu güncel veri kümesi beş ayrı nesne tanıma algoritması ile sınıflandırılmıştır. Ancak her bir algoritmanın sahip olduğu bireysel başarı farklıdır. Bu nedenle her bir kategori için kararlı çıktılar elde etmek ve kategoriler arasında dengeli bir tespit süreci oluşturmak için topluluk öğrenme yaklaşımı kullanılmıştır. Son olarak inşa edilen bu hibrit yapı ile kategoriler arasında dengeli ve kararlı bir tahmin işlevi sağlanmıştır. Anahtar kelimeler: Gastrointestinal anomaliler, Kablosuz kapsül endoskopi, Derin öğrenme, Topluluk öğrenme. Abstract Diagnosis of anomalies in the gastrointestinal tract is a current research area. Wireless capsule endoscopy (WCE) for the evaluation of this region is a preferred alternative technology to avoid the risks of traditional endoscopy and to provide a painless process. But this technology, which has many advantages, offers low frame density. This situation affects the quality of the data and causes to a decrease in the diagnostic accuracy rate. In this study, WCE endoscopy images obtained from KID Atlas Dataset 2 were used and a three-stage artificial intelligence-supported diagnostic process was developed for the detection of the inflammatory anomaly, vascular anomaly, polypoid anomaly and normal image categories in the gastrointestinal tract. For the first stage, critical points on the images were clarified using 5 different approaches. These improved images were classified with a region proposal-based object recognition algorithm and performance comparison was made according to the approaches used. In the second stage, the data augmentation technique was applied to the improved images that showed maximum performance in the first stage. Thus, a dataset with a balanced and sufficient number of images was created. In the third stage, this current dataset was classified with five different object recognition algorithms. However, the individual success of each algorithm is different. For this reason, the ensemble learning approach was used to obtain stable outputs for each category and to create a balanced detection process among the categories. Finally, a balanced and stable estimation function was provided between categories with this hybrid structure.

386-394

Authors: Cevdet Taha ACAR1 , Kambiz RAMYAR1

Öz Bu çalışmada, Türkiye'nin iki farklı ocağından temin edilen ham perlit agregası ile üretilen beton karışımlarının mekanik ve taşınım özellikleri, kırma kireçtaşı agregası içeren beton karışımları ile kıyaslamalı olarak incelenmiştir. XRD analizi, perlit agregalarının kabaca benzer kristal bileşenleri içerdiğini göstermiştir. Ancak Erzincan perlitinin daha fazla amorf faz içerdiği görülmüştür. Ayrıca İzmir perlitinin su emmesi %7.25 ile %12.45 arasında olup su emmesi %5.08 ile %7.45 arasında değişen Erzincan perlitinin çok üzerinde olduğu saptanmıştır. Ancak 100 ve 500 devir Los Angeles deneyi ağırlık kayıplarından kullanılan agregaların yeterli ve üniform bir sertliğe sahip olduğu anlaşılmıştır. Çalışma kapsamında üç farklı su/çimento oranına sahip (0.69, 0.56 ve 0.41) 9 farklı beton karışımı hazırlanmıştır. Sonuç olarak, ham perlit agregası ile üretilen betonların birim hacim ağırlıklarının hafif beton sınırları içerisinde kaldığı, kontrol betonuna oranla %15-21 daha hafif olduğu bulunmuştur. Buna karşılık Erzincan perliti içeren betonlar, benzeri kireçtaşı agregası içeren kontrol karışımlarına göre %12-41 arasında daha düşük basınç dayanımı göstermiştir. Hem mekanik hem de taşıma özellikleri açısından en düşük performans İzmir perlit agregalı beton karışımlarından elde edilmiştir. Anahtar kelimeler: Perlit agregası, hafif beton, basınç dayanımı, basınç altında su işleme, kapiler yolla su emme, klor iyonu geçirgenliği. Abstract In this study, the mechanical and transport properties of concrete mixtures containing two raw perlite aggregates, obtained from two different quarries in Turkey, were compared with those of the concrete produced with crushed limestone aggregate. XRD analysis of the perlites showed that the aggregates contain roughly similar crystal components. However, Erzincan perlite was found to contain more amorphous phases. Moreover, water absorption of İzmir perlite ranged from 7.25 to 12.45% which was far above that of the Erzincan perlite with water absorption ranging from 5.08 to 7.45%. However, the 100 and 500 cycles Los Angeles weight losses revealed that the aggregates had a sufficient and uniform hardness. Within the scope of the study, 9 concrete mixtures with three different water/cement ratios (i.e., 0.69, 0.56 and 0.41) were prepared. It was found that the unit weights of the concretes produced with raw perlite aggregate remained within the limits of lightweight concrete and were 15-21% lighter than those of the control concretes. Moreover, the Erzincan perlite-bearing concretes showed 12-41% lower compressive strength that those of the control mixtures. The lowest performance in terms of either mechanical or transport properties were obtained in the İzmir perlite aggregate-bearing concrete mixtures.

405-413

Authors: Hacer ŞENSÖZ1 , Zehra Ebru SAYIN2

Öz Bu çalışmada, Emet konsantratör tesisi katı atık killeri kullanılmıştır. Karakterizasyon testlerinden elde edilen veriler ile 0.5 mm tane boyutu altında kalan, 1942-2035 ppm aralığında Li tenörlü numune fraksiyonu ile çalışmaya karar verilmiştir. Kil numunesi ile tuz karışımları, farklı oranlarda harmanlanarak; ilk aşamada tuz türü ve oranının, ikinci aşamada kavurma süresi ve sıcaklığının liçe etkisi ölçülmüştür. Kavurma çalışmasında kullanılan parametrelerin etkinliği, lityum ekstraksiyon çalışmaları ile değerlendirilmiştir. Çalışmanın üçüncü aşaması olan liç uygulamasında ise, H2SO4 konsantrasyonu ve liç süresi dikkate alınarak çalışma tamamlanmıştır. Gerçekleştirilen işlemlerle öncelikle, Numune/tuz karışım oranı 1/1, tuzların ise kendi arasında NaCl (0.6)-CaCl2 (0.4) oranlarında harmanlanmasıyla elde edilen karışımın; 900 °C sıcaklıkta 1 sa. kavrulması sonucu %77.26 Li kavurma verimi elde edilmiştir. Daha sonra, kavrulmuş malzemenin 0.4M H2SO4 varlığında 1 sa. liç işlemine tabi tutulması ile liç verimi %89.61 Li olarak tespit edilmiştir. Anahtar Kelimeler: Bor, Kavurma, Saponit, Espey, Hisarcık. Abstract In this study, solid waste clays from the Emet Concentrator Plant were used. With the data obtained from the characterization tests, it was decided to work with the sample fraction with a Li grade in the range of 1942-2035 ppm, which is below 0.5 mm grain size. Clay samples and salt mixtures are blended at different rates. In the first stage, the leaching effect of salt type and ratio was investigated, and in the second stage, the roasting time and temperature were investigated. The effectiveness of the parameters used in the roasting study was evaluated by lithium extraction studies. In the third phase of the study, leaching, the study was completed by considering the H2SO4 concentration and leaching time. With the processes carried out, first of all, the mixture obtained by blending the sample/salt mixture ratio of 1/1 and between the salts in the ratios of NaCl (0.6)-CaCl2 (0.4); Result of roasting at 900 °C for 1 hour, a roasting efficiency of 77.26% Li was obtained. Then, by leaching the roasted material in the presence of 0.4M H2SO4 for 1 hour, the leaching efficiency was determined to be 89.61% Li.

128-135

Authors: Esra AYAN1 , Behiye YÜKSEL2 , Gökhan ORHAN1

Öz Son yıllarda Termokimyasal Isı Depolama (THS) sistemleri ve bu sistemlerin gelişimi açısından büyük öneme sahip olan depolama malzemeleriyle ilgili çalışmalar ilgi görmektedir. Bu çalışma için, sorbent tuzların (MgCl2, LiNO3) gözenekli doğal bir kayaç olan vermikülit (V) içerisine emdirilmesiyle iki farklı kompozit malzeme hazırlanmıştır. Elde edilen kompozit yapıların döngüsel ısı depolama davranışları laboratuvar ortamında oluşturulan termokimyasal ısı değiştirici prototip test düzeneği ile gerçekleştirilen ölçümlerle incelenmiştir. Buna göre, V+MgCl2 kompozitinin tekrar eden döngüler sırasında stabilitesinin ve prototipte gerçekleştirilen ölçümler sonucunda hesaplanan enerji depolama yoğunluğu (Ed) değerinin, DSC analizinden elde edilen sonuçlarla uyumlu olarak, V+LiNO3 kompozitine göre daha yüksek olduğu görülmüştür. Anahtar kelimeler: Termal enerji depolama, Termokimyasal ısı depolama, Kompozit malzeme. Abstract In recent years, Thermochemical Heat Storage (THS) systems and storage materials are important for the development of these systems have attracted a great interest. In this study, composite materials were prepared by impregnating sorbent salts (MgCl2, LiNO3) into vermiculite (V). The cyclical heat storage behaviors of the obtained composite structures were investigated with the laboratory scale thermochemical heat exchanger prototype system. Accordingly, the stability of the V+MgCl2 composite during repeated cycles and the energy storage density (Ed) value calculated as a result of the measurements in the prototype were found to be higher than the V+LiNO3 composite, as in the DSC analysis results.

145-154

Authors: Mevlüt Yunus KAYACAN1 , Mamoun ALSHIHABI1

Abstract Topology optimization has become a valuable tool in the aerospace industry, enabling engineers to develop aircraft components with improved performance characteristics while reducing their weight. The technique has also allowed for the design of complex structures that were previously unattainable using traditional manufacturing methods. In this study, a comprehensive topology optimization of the steering pump housing for an aircraft's nose landing gear was performed using the nTopology software. The primary objective of this optimization was to reduce the weight of the steering pump housing while preserving its mechanical properties, which are essential for safe and reliable operation of the nose landing gear system. The study demonstrates the potential for topology optimization to be an effective tool for reducing the weight of aircraft components while preserving their mechanical properties. This approach can be applied to other aircraft components with similar design challenges, and could potentially lead to significant weight savings in the overall design of the aircraft. Öz Topoloji optimizasyonu, havacılık endüstrisinde önemli bir yöntem ve mühendislerin, ağırlıklarını azaltırken yüksek performanslı uçak bileşenleri geliştirmelerini sağlamıştır. Ayrıca, daha önce geleneksel imalat yöntemleri kullanılarak üretilmesi mümkün olamayacak karmaşık yapıların tasarımına da olanak sağlamıştır. Bu çalışmada, nTopology yazılımı kullanılarak bir uçağın iniş takımları için direksiyon pompası muhafazasının kapsamlı topoloji optimizasyonu gerçekleştirilmiştir. Bu optimizasyonun birincil amacı, iniş takımı sisteminin emniyetli ve güvenilir çalışması için gerekli olan mekanik özelliklerini korurken direksiyon pompası mahfazasının ağırlığını azaltmaktır. Çalışma, topoloji optimizasyonunun, mekanik özelliklerini korurken uçak bileşenlerinin ağırlığını azaltmak için etkili bir araç olduğunu göstermektedir. Bu yaklaşım, benzer tasarım zorluklarına sahip uçak bileşenlerine uygulanarak, potansiyel olarak uçağın genel tasarımında önemli ağırlık tasarrufları sağlayabilecektir.

163-173

Authors: Serdar BÜYÜK1 , Engin ÖZDEMİR2

Öz Güç sistemlerinde, 2 kHz ile 150 kHz aralığındaki bozulmalar “Supraharmonikler” (SH) olarak adlandırılmaktadır. Supraharmonikler yeni bir kavram olmamakla birlikte; araştırmacılar, mühendisler ve son kullanıcıya yönelik cihaz üreticilerinin dikkatini ancak son yıllarda çekmektedir. Elektrikli/elektronik cihazların piyasaya arz edilebilmesi için gerekli olan elektromanyetik uyumluluk (EMC) testleri, harmonik akımların ölçülmesini (50 Hz-2000 Hz) ve iletimle yayınım değerlerinin ölçülmesini zorunlu kılmaktadır. Ancak supraharmonik aralığındaki çalışmalar ve araştırmalar oldukça sınırlıdır. Fotovoltaik enerji sistemleri, elektrikli araç hızlı şarj istasyonları, yüksek hızlı dijital haberleşme sistemleri gibi yüksek güçlü ve kHz mertebelerinde anahtarlama yapan yarı-iletken teknolojilerini kullanan sistemler yaygınlaştıkça, supraharmonikler de güç dağıtım sistemlerinde etkin olmaya ve sorunlara yol açmaya başlamışlardır. Elektrikli ve elektronik cihazlar, anahtarlamalı güç elektroniği cihazları ve güç hattından haberleşebilen (PLC) cihazların daha fazla kullanımı nedeniyle oluşan yüksek frekanslı bozucu etkilerle mücadele günümüzde daha da öne çıkmaktadır. Son yıllarda yapılan araştırmalarda; 2 kHz ile 150 kHz arasında ortaya çıkan bozucu etkilerin akıllı sayaçlarda ölçüm hatalarına, elektrikle çalışan cihazlarda ise duyulabilen gürültüye, arızalara ve performans azalmalarına yol açtığı ortaya konmuştur. Bu çalışmada, supraharmoniklerin kaynaklarına, cihazlarda ve şebekelerde yol açtığı sorunlara, supraharmoniklerin ölçüm yöntemleri ve ilgili standartlara, seçilen cihazların supraharmonik benzetimine ve ölçüm yoluyla analizlerine yer verilmektedir. Ölçümler ve benzetim sonuçları göstermektedir ki, cihaz tasarımlarında yalnızca EMC gereksinimlerine odaklanmak, supraharmonik bileşenlerinin ihmal edilmesine, dolayısıyla şebekede ve diğer cihazlarda olumsuz etkilenmelere neden olabilmektedir. Anahtar kelimeler: Supraharmonikler, Güç kalitesi, Elektromanyetik girişim. Abstract In power systems, disturbances between 2 kHz and 150 kHz are called “Supraharmonics” (SH). Although supraharmonics are not a new concept; It has only attracted the attention of researchers, engineers and manufacturers of end-user devices in recent years. Electromagnetic compatibility (EMC) tests, which are required for placing electrical/electronic devices on the market, require the measurement of harmonic currents (50 Hz-2000 Hz) and the measurement of conducted emission values. However, studies and research in the supraharmonic range are quite limited. As systems using semi-conductor technologies with high power and switching in the kHz range such as photovoltaic energy systems, electric vehicle fast charging stations, high speed digital communication systems become widespread, supraharmonics have also begun to be effective in power distribution systems and cause problems. Today, the struggle against high-frequency disturbances caused by the increased use of electrical and electronic devices, switched power electronic devices and power line communication (PLC) devices is even more prominent. Research conducted in recent years have revealed that disturbances between 2 kHz and 150 kHz cause measurement errors in smart meters, audible noise, malfunctions and performance reductions in electrical devices. In this study, sources of supraharmonics, the problems they cause in devices and networks, measurement methods of supraharmonics and related standards, supraharmonic simulation of sample devices and analysis by measurement are given. Measurements and simulation results show that focusing only on EMC requirements in device designs can cause supraharmonics to be neglected, thus negatively affecting the network and other devices.

182-189

Authors: Sulaiman SIDDIQI1 , Ihsan PEHLİVAN1 , Onur KALAYCI2 , Tevfik BAHADIR3 , Süleyman UZUN4

Öz Covid-19 pandemisi insanların alışveriş alışkanlıklarını değiştirerek, özellikle internet üzerinden online alışveriş sitelerine yönelmelerine yol açmıştır. Artan sipariş oranları karşısında üretici ve tedarikçi firmalar için ise, siparişleri toplama ve zamanında ulaştırma noktasında yenilikçi çözümler üretmek kaçınılmaz olmuştur. Pandemi nedeniyle de kısıtlı sayıda insan gücü kullanmak zorunda kalan firmalar/tedarikçiler bu sorunu makine kullanımı ile çözümleme yoluna gitmişlerdir. Bu çalışmada tedarik zincirinde siparişlerin toplanma ve dağıtılma aşamaları için geliştirilen düşük maliyetli yeni bir Sipariş Toplama ve Dağıtım Sistemi uygulaması anlatılmaktadır. Tedarik zincirinin bu aşaması en sorunlu, zaman alıcı ve fazla maliyet kapsamaktadır. Genel olarak önerilen çözümlerde de daha fazla insan kaynağı kullanılmaktadır. Bu uygulama ile zaman, insan gücü, depo alanı ve maliyet noktalarında daha verimli bir sistem oluşturmak amaçlanmaktadır. Bu amaç doğrultusunda prototip bir Sipariş Toplama ve Dağıtım Sistemi uygulaması tasarımı yapılıp imalatı gerçekleştirilmiş ve gerçek zamanlı uygulaması yapılmıştır. Anahtar kelimeler: Sipariş toplama ve dağıtım, Tedarik zinciri, PLC, Python. Abstract The Covid-19 pandemic has changed people's shopping habits, causing them to turn to online shopping sites, especially on the internet. In the face of increasing order rates, it has become inevitable for manufacturers and suppliers to produce innovative solutions for collecting orders and delivering them on time. Companies/suppliers who had to use a limited number of manpower due to the pandemic have tried to solve this problem with the use of machinery. In this study, a new low-cost Order Picking and Distribution System application developed for the stages of order picking and distribution in the supply chain is described. This stage of the supply chain is the most problematic, time-consuming and costly. In general, more human resources are used in the proposed solutions. With this application, it is aimed to create a more efficient system in terms of time, manpower, warehouse space and cost. For this purpose, a prototype Order Picking and Distribution System application was designed, manufactured and implemented in real time.

196-201

Authors: Mert BÜYÜKTUNA1 , Ali Kursad GORUR2

Abstract In this paper, a hybrid model chipless radio frequency identification (RFID) tag is introduced. It is constructed by using multi-resonator circuit with a bandstop filter simultaneously. Bandstop filter section is conventionally designed by quarter-wave open-circuited stubs, while the multi-resonator circuit is developed by coupling dual-band co-directional split ring resonators (CDSRRs) to a feeding line. Each stub and CDSRR can provide two and four frequency codes, respectively. The open-circuited stubs can form the resonant frequencies within wide frequency range, while the CDSRRs have notch band characteristics. The proposed hybrid model approach has the ability of combining notch and wide band resonant frequencies on a single circuit. A 12-bit chipless RFID tag is designed by locating two wideband monopole antennas vertically and horizontally at the end of the multi-resonator circuit. The monopole antennas are formed by using two orthogonal ellipses. 000000000000 and 100100100100 frequency coded two tags have been experimentally investigated. Öz Bu makalede, bir hibrit model çipsiz radyo frekansı tanımlama (RFID) etiketi tanıtılmaktadır. Bu etiket çoklu rezonatör devresinin bir bant durduran filtre ile eş zamanlı kullanılmasıyla oluşturulmaktadır. Çoklu rezonatör devresi çift bantlı eş yönlü ayrık halka rezonatörlerin (CDSRR) bir besleme hattına kuplajlanmasıyla geliştirilirken, bant durduran filtre bölümü çeyrek dalga boyunda açık devre sonlandırmalı saplamalar kullanarak tasarlanmaktadır. Her yan hat ve CDSRR, sırasıyla iki ve dört frekans kodu sağlayabilmektedir. CDSRRlar çentik bant karakteristiğine sahipken, açık devre saplamalar rezonans frekanslarını geniş frekans aralığında oluşturabilmektedir. Önerilen hibrit model yaklaşımı, çentik ve geniş bant rezonans frekanslarını tek bir devre üzerinde birleştirme yeteneğine sahiptir. 12 bitlik çipsiz bir RFID etiketi, çoklu rezonatör devresinin ucuna dikey ve yatay olarak iki geniş bant monopol anten yerleştirilerek tasarlanmaktadır. Monopol antenler iki ortogonal elips kullanılarak oluşturulmaktadır. 000000000000 ve 100100100100 frekans kodlarına sahip iki etiket deneysel olarak incelenmiştir. Anahtar kelimeler: Çipsiz, RFID etiketi, Ayrık halka rezonatör, Bant durduran filtre, Monopol anten.

212-221

Authors: Zeynep BATMAZ1 , Cihan KALELİ1

Abstract Multi-criteria recommender systems provide efficient solutions to deal with information overload problem by producing personalized recommendations considering multiple criteria. Even though multi-criteria recommender systems provide more accurate and personalized recommendations to their users compared with traditional recommender systems, sparsity becomes a major problem for such systems due to the increasing number of criteria. Due to the lack of co-rated items among users, finding out neighbors and producing accurate predictions become harder. Especially similarity-based multi-criteria recommendation approaches are significantly affected by the sparsity problem. Thus, aiming to minimize the negative impacts of that problem, a hybrid similarity-based multi-criteria recommendation method, that utilizes complex, low-dimensional and latent features obtained from both reviews and criteria ratings by autoencoders, is proposed in this work. The empirical results performed on a real data set with a sparsity percentage of 99.7235% show that the proposed work can provide more accurate predictions compared with other neighborhood-based multi-criteria approaches. Çoklu-ölçütlü öneri sistemleri, aşırı bilgi sorunuyla başa çıkmak için birden fazla ölçütü dikkate alarak kişiselleştirilmiş öneriler üreterek etkili çözümler sunar. Çoklu-ölçütlü öneri sistemleri, geleneksel öneri sistemlerine göre kullanıcılarına daha doğru ve kişiselleştirilmiş öneriler sunsa da, artan kriter sayısı nedeniyle seyreklik bu tür sistemler için önemli bir sorun haline gelmektedir. Kullanıcılar arasında ortak puanlanan ögelerin olmamasndan dolayıı, komşuları bulmak ve doğru tahminler üretmek zorlaşmaktadır. Özellikle benzerlik-tabanlı çoklu-ölçütlü öneri yaklaşımları, seyreklik probleminden önemli ölçüde etkilenmektedir. Bu nedenle, bu çalışmada, bu sorunun olumsuz etkilerini en aza indirmek amacıyla, hem yorum hem de ölçüt derecelendirmelerinden otokodlayıcılar ile çıkarılan karmaşık, düşük boyutlu ve gizli özellikleri kullanan hibrit benzerlik-tabanlı çoklu-ölçütlü bir öneri algoritması önerilmiştir. Seyreklik yüzdesi %99,7235 olan gerçek bir veri seti üzerinde gerçekleştirilen deneysel sonuçlar, önerilen çalışmanın diğer komşuluk-tabanlı çok kriterli yaklaşımlara kıyasla daha doğru tahminler sağlayabildiğini göstermektedir. Anahtar kelimeler: Çoklu-Ölçüt, İşbirlikçi filtreleme, Otokodlayıcılar, Seyreklik, Komşu seçimi.

228-239

Authors: Ahmet ÖZENİR1 , Kemal BEYEN1

Öz Bu çalışmada sismik taban yalıtımlı bir yapıda katlara yerleştirilmiş ivmeölçerler tarafından 1994 Northridge depreminde elde edilen ivme kayıtları kullanılarak yapı davranışı Zaman-Frekans analizi yaklaşımıyla belirlenmeye çalışılmıştır. Çalışmada zaman-frekans ortamında sürekli dalgacık dönüşümü yöntemi kullanılarak yapı dinamik özelliklerinin zaman içerisindeki değişimleri gözlenmiştir. Buna göre, sismik taban yalıtımının etkisi ile kuvvetli yer hareketinin önemli miktarda enerji içeriğine sahip yüksek frekanslı bileşenlerinin üst yapıya aktarımının belirgin bir şekilde azaldığı anlık olarak izlenmiştir. Taban yalıtımlı yapıda deprem etkisinin ve üst yapıdaki davranış kinematiğinin ve tasarım kuvvetlerinin değişimlerini zaman ve frekans ortamlarında vermesi yapı davranışının frekans muhteviyatının zamanla nasıl değiştiğini göstermesi açısından etkin bir yöntem olduğu görülmüştür. Anahtar kelimeler: Zaman-Frekans analizi, Taban yalıtımı, Dalgacık dönüşümü, Yapı sağlığı ve izleme. Abstract In this study, structural characteristics and response characteristics of a base isolated building are evaluated in Time-Frequency domain. Structure story responses and earthquake data set were recorded by the accelerometer network during the 1994 Northridge earthquake. Time-frequency domain continuous wavelet transform is used to monitor the variations of structural frequencies in time. In accordance with the efficiency of the base isolation, reduction of significant energy transmission to upper structure in the higher frequency range is traced instantaneously. The seismic base isolation performance of the observed structure can be identified and understood clearly in the time-frequency domain also. It has been observed that the time-frequency analysis is a very efficient method in terms of showing the variations of the earthquake effect and the behavior kinematics and design forces in the superstructure in time and frequency domain.

257-262

Authors: Nurullah ÖKSÜZER1

Abstract In this study, lightweight concrete was investigated by using perlite (Pe), pumice (Pu), and waste rubber aggregates (R). The changes in compressive strength of lightweight concrete were investigated, while ultrasonic pulse velocity and density properties were compared after high-temperature exposure (300, 500 ℃). In this context, 11 different types of mixtures were produced. Combinations were formed by keeping the w/c ratio constant. As a result of the experiments, increases in compressive strength were determined at 300 ℃ in general. The compressive strengths of concretes produced using waste rubber aggregates were lower than concretes using pumice and perlite aggregates. It was determined that concrete made using waste rubber exhibited more ductile fracture during compression loading. Öz Bu çalışmada perlit (Pe), pomza (Pu) ve atık kauçuk agregaları (R) kullanılarak üretilen hafif betonların performansları incelenmiştir. Hafif betonun basınç dayanımındaki değişimler incelenirken, yüksek sıcaklığa (300, 500 ℃) maruz kaldıktan sonra ultrasonik ses geçiş hızı ve yoğunluk özellikleri karşılaştırılmıştır. Bu kapsamda 11 farklı karışım üretilmiştir. Kombinasyonlar s/ç oranı sabit tutularak oluşturulmuştur. Yapılan deneyler sonucunda genel olarak 300 ℃ sonrasında basınç dayanımında artışlar tespit edilmiştir. Atık kauçuk agrega kullanılarak üretilen betonların basınç dayanımları, pomza ve perlit agrega kullanılarak üretilen betonlara göre daha düşük olmuştur. Kauçuk atığı kullanılarak yapılan betonun basınç yüklemesi sırasında daha sünek kırılma gösterdiği belirlenmiştir. Anahtar kelimeler: Hafif beton, Atık kauçuk agregası, Yüksek sıcaklık.

271-281

Authors: Nazime MERCAN DOĞAN1 , Burak TOP1 , Naime Nur BOZBEYOĞLU2 , Duygu TAKANOĞLU BULUT3 , Orhan KARABULUT4 , Erdal UĞUZDOĞAN5

Abstract In this study, bacterial cellulose (BC) was obtained from Komagataeibacter xylinus S4 and characterized in detail. The effects of a various of carbon sources and media, different pH conditions, incubation temperatures, Surface area/Volume ratios, and incubation durations were determined for BC production. Considering the carbon types, the amount of BC production from high to low was realized as sucrose, fructose, mannitol, xylose, arabinose, and lactose. The highest BC amount (1.303 g/L) was achieved by combining M1A05P5 broth, 30 °C, 1.06 cm-1 Surface area/Volume ratio, pH 3.5 and 21 days. According to scanning electron microscope (SEM) analysis, the cellulose fibril diameters were 34.87-45.97 nm at pH 3.5 and 29.71-102.3 nm at pH 6.5 in M1A05P5. Also, TGA analysis exhibited that the weight loss of BC in the removal of water step initialized between 50 °C and 150 °C and the degradation step initialized between 215 °C and 228 °C. Finally, the electrical conductivity values of the BC samples were determined on the 27-137 °C temperature scale. It was observed that the conductivity was temperature dependent, and the conductivity increased exponentially as the temperature increased. In conclusion, the cellulose from K. xylinus S4 typically showed a semiconducting behavior. Öz Bu çalışmada, Komagataeibacter xylinus S4'ten elde edilen bakteriyel selüloz (BS) detaylı şekilde karakterize edilmiştir. Çeşitli karbon kaynakları ve ortamlarının, farklı pH şartları, sıcaklıklar, yüzey alanı/hacim oranları ve inkübasyon zamanlarının BS üretimine etkisi tespit edilmiştir. Karbon tipleri gözönüne alındığında, yüksekten düşüğe doğru BS üretim miktarı, sükroz, fruktoz, mannitol, ksiloz, arabinoz ve laktoz şeklinde gerçekleşmiştir. En yüksek BS miktarına (1.303 g/L), M1A05P5 sıvı besiyeri, 30 °C sıcaklık, 1.06 cm-1 yüzey alanı/hacim oranı, pH 3.5 ve 21 gün kombinasyonunda ulaşılmıştır. Taramalı elektron mikroskobu (SEM) analizine göre M1A05P5 ortamında üretilen bakteriyel selüloz liflerinin çapları pH 3.5'te 34.87-45.97 nm değerindeyken pH 6.5 değerine yükseldiğinde lif çapları 29.71-102.3 nm olarak ölçülmüştür. Ayrıca, TGA analizi, BS numunelerinde dehidrasyon adımındaki ağırlık kaybının 50 °C ile 150 °C arasında, bozunma adımının ise 215 °C ile 228 °C arasında başladığını göstermiştir. Son olarak, BS örneklerinin elektriksel iletkenlik değerleri 27-137 °C sıcaklık skalasında tespit edildi. İletkenliğin sıcaklığa bağlı olduğu ve sıcaklık arttıkça iletkenliğin üstel olarak arttığı gözlendi. Sonuç olarak, K. xylinus S4 selülozu tipik olarak yarı iletken bir davranış göstermiştir. Anahtar kelimeler: Bakteriyel selüloz, Yerel izolat, Karbon kaynakları, Elektriksel iletkenlik, Termal analiz, SEM.

1-9

Authors: Toros Arda AKŞEN1 , Murat ÖZSOY1 , Mehmet FIRAT1

Abstract In the cup drawing process, the tensile stress in the radial direction is dominant during the drawing. However, the sheet bends around the punch and die radiuses, and the fibers touching the punch and die are exposed to compression, while the outer surfaces are exposed to tension. Therefore, the stress state at the radius regions of punch and die becomes complicated to overcome due to the bending and may influence the final earing form. The present study investigates the influence of a plasticity model involving an advanced yield criterion coupled with a combined hardening model on the earing prediction in the cup drawing process of AA6016-T4 aluminum alloy. Therefore, isotropic hardening and combined hardening models are implemented, respectively so as to show the kinematic hardening effect on the earing prediction performance. The combined hardening model comprises Armstrong-Frederic kinematic hardening and isotropic hardening rules together to characterize the hardening behavior of the sheet, and the parameters of the hardening model were obtained by considering a reversal shear test. A sixth-order polynomial-based yield criterion was implemented to represent the anisotropic response of the sheet successfully. The Hill48 yield criterion was also considered in the present study for comparison purposes. The analyses were conducted based on the additive plasticity approach and using the implicit stress update scheme in Marc commercial software. The punch force-displacement responses and earing profile predictions were obtained numerically and compared with the experimental outcomes. It was seen that introducing the combined hardening model enhances the earing prediction capability for both yield criteria. With the incorporation of the combined hardening rule, the improvement in the prediction of the earing profile was more apparent in HomPol6 results compared to Hill48. The HomPol6 yield criterion coupled with the combined hardening rule led to a better agreement in the prediction of ear formation. In the cup drawing process, the tensile stress in the radial direction is dominant during the drawing. However, the sheet bends around the punch and die radiuses, and the fibers touching the punch and die are exposed to compression, while the outer surfaces are exposed to tension. Therefore, the stress state at the radius regions of punch and die becomes complicated to overcome due to the bending and may influence the final earing form. The present study investigates the influence of a plasticity model involving an advanced yield criterion coupled with a combined hardening model on the earing prediction in the cup drawing process of AA6016-T4 aluminum alloy. Therefore, isotropic hardening and combined hardening models are implemented, respectively so as to show the kinematic hardening effect on the earing prediction performance. The combined hardening model comprises Armstrong-Frederic kinematic hardening and isotropic hardening rules together to characterize the hardening behavior of the sheet, and the parameters of the hardening model were obtained by considering a reversal shear test. A sixth-order polynomial-based yield criterion was implemented to represent the anisotropic response of the sheet successfully. The Hill48 yield criterion was also considered in the present study for comparison purposes. The analyses were conducted based on the additive plasticity approach and using the implicit stress update scheme in Marc commercial software. The punch force-displacement responses and earing profile predictions were obtained numerically and compared with the experimental outcomes. It was seen that introducing the combined hardening model enhances the earing prediction capability for both yield criteria. With the incorporation of the combined hardening rule, the improvement in the prediction of the earing profile was more apparent in HomPol6 results compared to Hill48. The HomPol6 yield criterion coupled with the combined hardening rule led to a better agreement in the prediction of ear formation. Öz Kap çekme işlemi esnasında, radyal yön boyunca çekme gerilmesi mevcuttur. Bununla birlikte şekillendirilecek sac, zımba ve kalıp köşelerinin etrafında bükülmektedir ve köşelere temas eden iç yüzeyler basma gerilmesi etkisi altındayken, dış yüzeyler ise çekme etkisi altındır. Bu durum sacın zımba ve kalıp köşelerinde bükülen bölümlerindeki gerilme durumunu karmaşık bir hale getirmektedir ve nihai kulak formunu etkileyebilmektedir. Bu çalışma, gelişmiş bir akma fonksiyonu ve bir birleşik pekleşme modeli içeren bir plastisite modelinin kulaklanma tahmin performansını incelemektedir. Bu kapsamda AA6016-T4 alüminyum alaşımının derin çekme işlemi incelenmiştir. Birleşik pekleşme modelinin kulaklanma tahmin performansına etkisini daha net ortaya koymak amacıyla, izotropik ve birleşik pekleşme kuralları ayrı ayrı analizlere entegre edilmiştir. Malzemenin pekleşme davranışını tanımlamak amacıyla kullanılan birleşik pekleşme modeli, Armstrong-Frederic kinematik pekleşme ve izotropik pekleşme modellerinin birleşimidir ve birleşik pekleşme modelinin parametreleri bir tersinir kayma testinin verileri kullanılarak elde edilmiştir. Sacın anizotropik davranışını isabetli bir şekilde tanımlamak amacıyla altıncı dereceden homojen polinom tabanlı bir akma fonksiyonu kullanılmıştır. HomPol6 kriterinin tahmin performansını göstermek için simülasyonlar Hill48 akma kriteri kullanılarak da yürütülmüştür. Simülasyonlar Marc ticari yazılımında eklemeli plastisite yaklaşımı ve kapalı zaman adımlı gerilme güncelleme şeması kullanılarak yürütülmüştür. Zımba kuvvet-deplasman davranışları ve kulak profil tahminleri sayısal olarak elde edilmiş ve deneysel sonuçlarla kıyaslanmıştır. Birleşik pekleşme modelinin kulaklanma tahmin yeteneğini iki akma kriteri için de iyileştirdiği görülmüştür. Bu iyileşmenin HomPol6 sonuçları için daha belirgin olduğu da kaydedilmiştir. En iyi kulak oluşum tahmininin, HomPol6 akma kriteri ile birleşik pekleşme kuralı kullanıldığında gerçekleştiği görülmüştür. Anahtar kelimeler: Kap çekme, Kulaklanma, Kinematik pekleşme, Plastisite.

17-30

Authors: Hatice ERDOĞAN AKBULUT1 , Feristah OZÇELİK2 , Tugba SARAÇ2

Abstract In this study, faculty-level university course timetabling problem with double major and minor program constraints where classrooms are shared with several faculties is taken into account. This is the first study considering all these constraints together. A goal programming model is proposed to solve the considered problem. Since it is not possible to find a feasible solution for large-size problems with the proposed model in a time limit, a simulated annealing algorithm is developed. The performance of the proposed solution methods is tested by using randomly generated test problems. In addition, a case study is performed at the engineering faculty of a private university. Computational results show the success of the proposed simulated annealing algorithm to solve large-sized problems. An 83% improvement was achieved with the proposed algorithm for the real-life problem. Öz Bu çalışmada, dersliklerin fakülteler arasında paylaşıldığı, çift anadal ve yan dal kısıtlarının olduğu fakülte seviyesinde üniversite ders çizelgeleme problemi ele alınmıştır. Bu çalışma, tüm bu kısıtları bir arada ele alan ilk çalışmadır. Ele alınan problemi çözmek için bir hedef programlama modeli önerilmiştir. Önerilen model ile büyük boyutlu problemler için süre limiti içinde uygun çözüm bulmak mümkün olmadığından, bir tavlama benzetimi algoritması geliştirilmiştir. Önerilen çözüm yöntemlerinin performansı rassal türetilmiş test problemleri kullanılarak sınanmıştır. Ayrıca özel bir üniversitenin mühendislik fakültesinde vaka çalışması yapılmıştır. Deneysel sonuçlar, önerilen tavlama benzetimi algoritmasının büyük boyutlu problemleri çözmedeki başarısını ortaya koymuştur. Gerçek hayat problemi için önerilen algoritma ile %83 oranında iyileşme sağlanmıştır. Anahtar kelimeler: Fakülte seviyesinde üniversite ders çizelgeleme, Tavlama benzetimi, Hedef programlama, Çift anadal programı, Yandal programı.

36-43

Authors: Yasin GÖRMEZ1 , Halil ARSLAN2 , Yunus Emre IŞIK1 , Sercan TOMAÇ3

Abstract Indoor localization involves pinpointing the location of an object in an interior space and has several applications, including navigation, asset tracking, and shift management. However, this technology has not yet been perfected, and many methods, such as triangulation, Kalman filters, and machine learning models have been proposed to address indoor localization problems. Unfortunately, these methods still have a large degree of error that makes them ill-suited for difficult cases in real-time. In this study, we propose a hybrid model for Bluetooth low energy-based indoor localization. In this model, the triangulation method is combined with several machine learning methods (naïve Bayes, k-nearest neighbor, logistic regression, support vector machines, and artificial neural networks) that are optimized and tested in three different environments. In the experiment, the proposed model performed similarly to the solo triangulation model in easy and medium cases; however, the proposed model obtained a much smaller degree of error for hard cases than either solo triangulation or machine learning models alone. Öz İç mekân konumlandırma, bir nesnenin iç mekândaki konumunun tam olarak belirlenmesi olarak tanımlanabilir ve navigasyon, varlık takibi ve vardiya yönetimi olmak üzere bir çok uygulama alanı bulunmaktadır. İç mekân konumlandırma problemlerini çözmek için üçgenleme, Kalman filtreleri ve makine öğrenmesi modelleri gibi birçok yöntem önerilmiştir ancak hala istenilen başarı oranları elde edilememiştir. Bu yöntemler deney ortamlarında başarılı sonuçlar elde etse de, gerçek zamanlı durumlarda hata oranları çok fazla olabilmektedir. Bu çalışmada, Bluetooth düşük enerji tabanlı iç mekân konumlandırma için hibrit bir model önerilmiştir. Bu modelde, üçgenleme yöntemini, üç farklı ortamda optimize edilmiş ve test edilmiş birkaç makine öğrenmesi yöntemiyle (Naive Bayes, k-en yakın komşu, lojistik regresyon, destek vektör makineleri ve yapay sinir ağları) birleştiren hibrit bir yaklaşım kullanılmıştır. Çalışmada önerilen model, kolay ve orta durumlarda üçgenleme modeline benzer şekilde performans göstermiş; ancak önerilen model, zor durumlar için üçgenleme veya tek başına makine öğrenimi modellerinden çok daha küçük bir hata oranı elde etmiştir. Anahtar kelimeler: Nesnelerin interneti, İç mekân konumlandırma, Buluetooth düşük enerji, Makine öğrenmesi, Üçgenleme.

53-62

Authors: Kadir AKGÖL1 , Emre DEMİR2 , İbrahim AYDOĞDU3

Abstract Determination of the optimal route in transportation activities is one of the major problems in transportation. Therefore, efficient techniques deserve our utmost attention to detect optimal routes. In this study, a novel method called Cluster Path Covering (CPC) has been developed and introduced to identify a route based on a sequence of location points on a network. There are already models to minimize the total path cost between the pair of nodes following a kind of sequence. However, our method aims to minimize the path cost, including the neighbourhood accessibility of the path nodes on the network. One of the major challenges for the new model is to reveal the accessibility costs between the nodes. The methodology presents the CPC method clustering the location points on a network and indicating the optimum point for each cluster. Then, the CPC method generates the best path by connecting the specific location points representing the clusters. Moreover, the shortest covering of the neighbourhood path problem (SCNPP) is introduced in this study. The novel CPC method is utilized for SCNPP, a distinctive version of the shortest covering path problem (SCPP). The performance of the CPC method is then tested on two different benchmark networks. According to the results, it provides robust and efficient outcomes for decreasing the routes' transportation costs (e.g., distances). The issues that can be solved via the CPC method include the accessibility costs of public transportation paths and the locations of stops by minimizing the costs. Öz En uygun güzergâhın belirlenmesi ulaşım faaliyetlerindeki en büyük sorunlardan biridir. Bu nedenle, en uygun rotaları tespit etmek için etkili teknikler kullanılmalıdır. Bu çalışmada, bir ağ üzerindeki konum noktaları dizisine dayalı bir rotayı tanımlamak için Küme Yolu Kaplama (CPC) adı verilen özgün bir yöntem geliştirilmiş ve tanıtılmıştır. Bir dizi üzerindeki düğüm noktaları çiftleri arasındaki toplam yol maliyetini en aza indirecek modeller hâlihazırda bulunmaktadır. Ancak bizim yöntemimiz, ağdaki düğümlerin komşu olduğu muhite erişilebilirliğini de göz önünde bulundurarak yol maliyetini en aza indirmeyi amaçlamaktadır. Bu yeni yöntem için en büyük zorluklardan biri, düğümler arasındaki erişilebilirlik maliyetlerini ortaya çıkarmaktır. Metodolojimiz, bir ağ üzerindeki düğüm noktalarını kümeleyen ve her küme için optimum noktayı gösteren CPC yöntemini sunmaktadır. Bu yöntem, kümeleri temsil eden düğüm noktalarını birbirine bağlayarak en iyi yolu oluşturmaktadır. Ayrıca bu çalışmada, komşu muhiti kaplayan en kısa yol probleminin (SCNPP) tanımı yapılmıştır. Yeni CPC yöntemi, kaplayan en kısa yol probleminin (SCPP) ayırt edici bir versiyonu olan SCNPP için kullanılmaktadır. İlaveten, CPC yönteminin performansı iki farklı kıyaslama ağında test edilmiştir. Sonuçlara göre CPC yöntemi, güzergâhların ulaşım maliyetlerini (mesafeler gibi) azaltmak için güçlü ve etkin neticeleri bize sağlamaktadır. CPC yöntemi ile çözülebilecek sorunlar arasında, toplu taşıma güzergâhlarına mesafe açısından erişilebilirlik maliyetlerinin azaltılması ve durakların konumları arasındaki mesafelerin minimize edilmesi yer alabilir. Anahtar kelimeler: Yol ağ tasarımı, Kaplayan yol, K-means, Kentsel planlama.

71-80

Authors: Gülay ONUŞLUEL GÜL1

Öz Birbiriyle ilişkili birçok etkene bağlı olduğundan oldukça karmaşık ve yıkıcı etkileri olabilen kuraklıkla ilgili çalışmalar, bu doğal afetin sonuçlarının bertaraf edilebilmesi ve önlemlerin zamanında alınarak harekete geçilebilmesini kolaylaştırmak amacıyla bir süreklilik gösterecek şekilde gelişmektedir. Bütünsel çerçevede gerçekleştirilen bu çalışmada, kuraklık olgusunun zamansal ve mekânsal olarak, uzaktan algılama verileri kullanılarak Google Earth Engine (GEE) platformunda hesaplanmasına dayanmaktadır. Bu amaçla, Sıcaklık Durum İndisi (TCI), Bitki Örtüsü Durumu İndisi (VCI) ve Bitki Örtüsü Sağlığı İndisi (VHI), yakın geçmiş dönem (2018-2021) ile geçmiş dönemler (2002, 2005, 2010 ve 2015 yılları) için temmuz ve ocak ayları bazında incelenmiş ve böylece tarımsal kuraklık durumu ortaya konulmuştur. Anahtar kelimeler: Kuraklık, Uzaktan algılama, Google Earth engine (GEE), Sıcaklık Durum İndisi (TCI), Bitki örtüsü durum indisi (VCI), Bitki örtüsü sağlığı indisi (VHI). Abstract Studies on drought, which can have quite complex and devastating effects due to a number of interrelated factors, are developing continuously in order to eliminate the consequences of such a natural disaster and even further to facilitate actions for taking timely measures. This study, which is carried out in this holistic framework, is based upon the temporal and spatial assessment of drought phenomenon on the Google Earth Engine (GEE) platform through the use of remotely-sensed data. For this purpose, Temperature Condition Index (TCI), Vegetation Condition Index (VCI) and Vegetation Health Index (VHI) were calculated both for the recent period (2018-2021) and the previous periods (the years 2002, 2005, 2010 and 2015) examined through July and January months and the agricultural drought situation was revealed in this way.

87-94

Authors: Seda HOŞGÜN1 , Emir Zafer HOŞGÜN2

Abstract In this study, a Co/MMT catalyst was synthesized by pillaring method using montmorillonite (MMT) as a support material for hydrogen production by hydrolysis reaction from sodium borohydride (NaBH4) solution. N2 sorption, XRD, SEM-EDS, and FTIR spectroscopy techniques were used for catalyst characterization. To optimize the amount of hydrogen obtained as a result of the hydrolysis reaction, the NaBH4 concentration (0.3-0.5 M), the sodium hydroxide (NaOH) concentration (0.3-0.5 M), the amount of catalyst (20-50 mg) and the reaction temperature (30-50 °C) were investigated. The optimal conditions obtained from the Box-Behnken analysis were 50 °C, 0.33 M NaBH4, 39 mg catalyst, 0.46 M NaOH, and the maximum reaction rate (hydrogen production) was 2328 mL min-1 gcat -1at standard temperature and pressure (298K,1atm). According to the analysis of variance, it was found that all parameters had a significant effect on the hydrogen production rate. Öz Bu çalışmada, destek malzemesi olarak Montmorillonit (MMT) kullanılarak sütunlama yöntemiyle Co/MMT katalizörü, sodyum borhidrür (NaBH4) çözeltisinden hidroliz reaksiyonu ile hidrojen üretimi için sentezlenmiştir. Katalizör karakterizasyonu için N2 sorpsiyon, XRD, SEM-EDS ve FTIR spektroskopi teknikleri kullanılmıştır. Hidroliz reaksiyonu sonucunda elde edilen hidrojen miktarını optimize etmek amacıyla, NaBH4 konsantrasyonu (0.3-0.5 M), sodyum hidroksit (NaOH) konsantrasyonu (0.3-0.5 M), katalizör miktarı (20-50 mg) ve reaksiyon sıcaklığı (30-50 °C) gibi parametrelerin etkisi incelenmiştir. Box-Behnken analizinden elde edilen optimal koşullar 50 °C, 0.33M NaBH4, 39 mg katalizör, 0.46 M NaOH olup, maksimum reaksiyon (hidrojen üretim) hızı standart sıcaklık ve basınç koşullarında (298K, 1atm) (2328 mL dak-1 gcat -1 olarak bulunmuştur. Varyans analizine göre tüm parametrelerin hidrojen üretim hızı üzerinde önemli bir etkisi olduğu belirlenmiştir. Anahtar kelimeler: Hidrojen, Sodyum borhidrür, Montmorillonit, Box-Behnken.

103-108

Authors: Fatih ESİN1 , Onur ACUR1 , Berkman İŞÇİ1 , Caner CANTÜRK1 , Cansu BESUN1 , Engin ÇEVİK2

Abstract In the Coke Plant of KARDEMIR, coking coal is charged to the furnaces, the hot coke is obtained after 18-21 hours of coking is discharged to the quenching wagon via the guide car with the help of the pusher machine. The hot coke is quenched by water spraying in the quenching towers and is poured into the coke ramp. The metallurgical coke is sized in the Coke Crushing and Screening Plant and sent to the blast furnaces. In the blast furnace process, the use of metallurgical coke with high CSR values obtained from high quality coking coals is preferred. In the blast furnace process, it is preferred to use metallurgical coke with CSR values in the range of 60-70% obtained from high quality coking coals. However, the reserves of high quality coal beds are decreasing day by day. In this study, it is aimed to increase the CSR value of metallurgical coke by spraying various concentrations of boron solutions in order to obtain the same efficiency from low quality coals. In this way, low quality coals in the coal blend in metallurgical coke production will be used at higher rates and raw material costs will be reduced. Solutions prepared with three different boron products and various concentrations were applied to the hot coke obtained at 1050±50 °C in coke ovens, and its effects on the alteration of coke strength after reaction (CSR) values were investigated. When the coke reactivity test results of the applications were examined, it was observed that there was a 20-48% improvement in the CSR value of the coke samples with boron solution compared to the coke samples quenched by spraying water. A 46.29% increase in CSR value and a 34.92% decrease in CRI value of the hot coke sample, which was quenched with 7 g/Ɩ concentration Disodium Octaborate Tetrahydrate solution giving the optimum value, was determined. Öz KARDEMİR Kok Fabrikalarında koklaşabilir kömür fırınlara şarj edilmekte, 18-21 sa.’lik koklaşma sonrasında elde edilen kızgın kok itici makina yardımı ile kılavuz arabası üzerinden söndürme vagonetine boşaltılmaktadır. Kızgın kok, söndürme kulelerinde su püskürtülerek söndürülmekte ve kok rampasına dökülmektedir. Metalürjik kok, kok kırma eleme tesisinde boyutlandırılarak yüksek fırınlara sevk edilmektedir. Yüksek fırın prosesinde kaliteli koklaşabilir kömürlerden elde edilen CSR değerleri yüksek metalürjik kok kullanımı tercih edilmektedir. Yüksek fırın prosesinde, kaliteli koklaşabilir kömürlerden elde edilen CSR değerleri %60-70 aralığında olan metalürjik kok kullanımı tercih edilmektedir. Fakat kaliteli kömür yataklarının rezervleri gün geçtikçe azalmaktadır. Bu çalışmada, düşük kalitedeki kömürlerden aynı verimi elde etmek için metalürjik koka çeşitli derişimlerde bor solüsyonları püskürtülerek CSR değerinin artırılması amaçlanmaktadır. Bu sayede metalürjik kok üretiminde kömür harmanı içerisinde düşük kalitedeki kömürler daha yüksek oranlarda kullanılabilecek ve hammadde maliyeti düşürülmüş olacaktır. Kok fırınlarında 1050 ± 50 °C sıcaklıkta elde edilen kızgın kok üzerine üç farklı bor ürünü ile çeşitli derişimlerde hazırlanan çözeltiler uygulanarak reaksiyon sonrası kok mukavemetindeki (CSR) değişiklikler üzerine etkileri incelenmiştir. Gerçekleştirilen uygulamaların kok reaktivite test sonuçları incelendiğinde, bor çözeltisi uygulanmış kok numunelerinin su püskürtülerek söndürülen kok numunelerine göre CSR değerinde %20-48 iyileşme olduğu gözlenmiştir. Optimum değeri veren 7 g/Ɩ derişimli Disodyum Oktaborat Tetrahidrat çözeltisi ile söndürülen kızgın kok numunesinin CSR değerinde %46.29 artış, CRI değerinde %34.92 azalış tespit edilmiştir. Anahtar kelimeler: Metalürjik kok, Bor, Kok reaktivite, Yüksek fırın, Kok fabrikaları.

119-127

Authors: Fehmi Görkem ÜÇTUĞ1 , Zehranur TEKİN1 , Zeynep DAYIOĞLUGİL2 , Ercan ULUSOY2 , Şule OKTAYLAR KEYİK2

Abstract This study involves the cradle-to-gate life cycle assessment of tomato paste production in Turkey. All the data was obtained from a large-scale production company located in north-west Turkey in 2020. CCaLC software with Ecoinvent2 database alongside CML2001 method was used for the analysis and the following impacts were taken into account: acidification potential, carbon footprint, eutrophication potential, human toxicity potential, ozone layer depletion potential, and photochemical smog potential. Functional unit was chosen as 1 kg of tomato paste sold in glass jars. The results show that the biggest contributor to environmental impacts was the raw material supply stage, mainly due to fungicide (for agriculture) and metal (for packaging) use. Energy required for agricultural and production processes were also found to have significant effects of the impacts. The results were found to be in very good consistency with earlier literature. Using photovoltaic panels for meeting 10% of the electricity demand of agricultural and production processes or utilizing tomato harvesting waste to produce biomethane were found to have almost no positive effects as far as impact reduction is concerned. These results show that switching to organic farming seems to be essential if environmental impacts of processed food products such as tomato paste are to be reduced. Öz Bu çalışma, Türkiye'de salça üretiminin beşikten kapıya yaşam döngüsü değerlendirmesini içermektedir. Tüm veriler 2020 yılında Türkiye'nin kuzeybatısında bulunan büyük ölçekli bir üretim şirketinden elde edilmiştir. Analiz için CML2001 yönteminin yanı sıra Ecoinvent2 veri tabanına sahip CCaLC yazılımı kullanılmış ve şu etkiler göz önüne alınmıştır: asidifikasyon potansiyeli, karbon ayak izi, ötrofikasyon potansiyeli, insan toksisite potansiyeli, ozon tabakasını inceltme potansiyeli ve fotokimyasal sis potansiyeli. Fonksiyonel birim cam kavanozda satılan 1 kg salça olarak seçilmiştir. Sonuçlar, çevresel etkilere en büyük katkının, esas olarak mantar ilacı (tarım için) ve metal (ambalaj için) kullanımı nedeniyle hammadde tedarik aşamasından geldiğini göstermektedir. Tarım ve üretim süreçleri için gerekli olan enerjinin de çevresel etkilerde önemli bir payı olduğu tespit edilmiştir. Sonuçların literatürdeki diğer yayınlarla tutarlılığının yüksek olduğu görülmüştür. Tarım ve üretim süreçlerinin elektrik talebinin %10'unu karşılamak için fotovoltaik panellerin kullanılması veya biyometan üretmek için domates hasat atığının kullanılmasının etki azaltma söz konusu olduğunda hemen hemen hiçbir olumlu etkiye sahip olmadığı saptanmıştır. Bu sonuçlar, salça gibi işlenmiş gıda ürünlerinin çevresel etkilerinin azaltılması için organik tarıma geçişin gerekli olduğunu göstermektedir. Anahtar kelimeler: Karbon ayak izi, Çevresel etki, Gıda ürünleri, Yaşam döngüsü analizi, Domates salçası, Türkiye.

797-809

Authors: Hasan AKYER1

Öz Türkiye’nin Ege bölgesi iklim koşulları ve toprak özellikleri açısından meyve üretimine çok elverişli bir bölgedir. Ege bölgesindeki meyve ve sebze üretimi Türkiye tarım ekonomisi açısından önemli bir konuma sahiptir. Meyvecilik sektörü Türkiye’nin tarım ekonomisi açısından oldukça önemli bir yere sahiptir. Çalışmanın amacı, Ege bölgesindeki dengesiz meyve üretiminin önüne geçilerek daha verimli meyve yetiştiriciliğini sağlamaktır. Çalışmada, farklı koşullarda yetişen meyveleri Ege bölgesindeki farklı özelliklere sahip illerde dengeli bir şekilde üretiminin yapılacağı bir atama amaçlanmıştır. Atama problemi için Ege bölgesindeki şehirlerin koşulları ve meyvelerin yetişme koşulları birlikte ele alınmıştır. Bu koşullar rakım, sıcaklık, toprak niteliği, iklim, nem, işgücü ve sulamadır. Meyve üretimi için AHP yöntemiyle koşullar analiz edilmiş ve faktör ağırlıkları hesaplanmıştır. Meyvelerin atama problemini çözmek için Aras ve Bulanık Mantık yöntemleri kullanılmıştır. Bu yöntemler, belli bir durumun hesaplanamayan özelliklerini sayısallaştırarak sonuca ulaşmayı sağlamaktadır. Endüstriyel değeri ve ihracat geliri yüksek olan başta incir, üzüm, kekik ve kiraz üretimi için sırasıyla Aydın, Manisa, Denizli ve Afyonkarahisar illeri önerilmiştir. Yapılan çalışma ülke genelinde her bölgede bu şekilde meyve ve sebze atamasının yapılarak dengesiz üretimin önüne geçilebileceğini göstermiştir. Sonuçta ülkenin tarım arazileri etkin kullanılabilecek ve tarımın milli ekonomiye katkısı artacaktır. Anahtar kelimeler: AHP, Bulanık mantık, Aras, Atama problemi, Meyve üretimi. Abstract Turkey's Aegean region is a very suitable region for fruit production in terms of climatic conditions and soil characteristics. Fruit and vegetable production in the Aegean region has an important position in terms of Turkey's agricultural economy. The fruit growing sector has a very important place in Turkey's agricultural economy. The aim of the study is to prevent unbalanced fruit production in the Aegean region and to ensure more efficient fruit growing. In the study, it was aimed to assign a balanced production of fruits grown under different conditions in provinces with different characteristics in the Aegean region. For the assignment problem, the conditions of the cities in the Aegean region and the growing conditions of the fruits are considered together. These conditions are altitude, temperature, soil quality, climate, humidity, labor and irrigation. Conditions for fruit production were analyzed with the AHP method and factor weights were calculated. Aras and Fuzzy Logic methods were used to solve the assignment problem of fruits. These methods enable to reach the result by digitizing the non-computable features of a particular situation. Aydın, Manisa, Denizli and Afyonkarahisar provinces have been proposed, respectively, for the production of figs, grapes, thyme and cherries, which have high industrial value and export income. The study has shown that unbalanced production can be prevented by assigning fruits and vegetables in this way in every region of the country. As a result, the country's agricultural lands will be used effectively and the contribution of agriculture to the national economy will increase.

824-832

Authors: Zeliha ERGÜL AYDIN1 , Banu İÇMEN ERDEM1 , Zeynep İdil ERZURUM ÇİÇEK1

Abstract The popularity of bike-sharing programs has increased the need for precise demand prediction techniques. In this work, the use of gradient-boosting techniques to forecast demand for bike-sharing systems is studied. The gradient boosting algorithms XGBoost, LightGBM, and CatBoost are used in this study to suggest an approach for predicting bike-sharing demand. Two real-world data sets were analyzed in this study, one for Konya and the other for Washington, D.C. Both datasets provide details about the day's particular characteristics and the weather. By using previous data to train a gradient-boosting model, we are able to make extremely precise predictions of future bike-sharing demand. CatBoost outperforms XGboost and LightGBM when all gradient boosting models are trained with the best hyperparameter sets. Öz Bisiklet paylaşım sistemlerinin artan popülaritesi, talebi doğru tahmin etme ihtiyacını artırmıştır. Bu çalışma, bisiklet paylaşım sistemlerinde talebi tahmin etmek için gradyan artırma yöntemlerinin kullanımını araştırmaktadır. Bu amaçla, XGBoost, LightGBM ve CatBoost gradyan artırma algoritmalarını kullanarak bisiklet paylaşım talebini tahmin etmek için bir yöntem önerilmektedir. Önerilen yöntem Konya ve Washington, D.C. olmak üzere iki gerçek dünya veri setine uygulanmıştır. Her iki veri setinde de hava koşulları ve günün belirli özellikleri gibi bilgiler yer almaktadır Geçmiş veriler üzerinde bir gradyan artırma modeli eğiterek, gelecekteki bisiklet paylaşımı talebine ilişkin son derece doğru tahminler yapılabilmektedir. Tüm gradyan artırma modelleri en iyi hiperparametre kümeleriyle eğitildiğinde; CatBoost, XGboost ve LightGBM'den daha iyi performans göstermiştir.

842-854

Authors: Ayşegül TUŞ1 , Gülin Zeynep ÖZTAŞ1 , Tayfun ÖZTAŞ1 , Abdullah ÖZÇİL2 , Esra AYTAÇ ADALI1

Öz Endüstri 4.0’ın yol açtığı dijital dönüşüm süreci, ülkelerin yeniden yapılandırılmasını gerektirmektedir. Dijital dönüşüm, bilgi birikimi ile teknolojiyi entegre ederek verimliliği arttırmak yoluyla katma değere sahip ürünler ile sürdürülebilir bir kârlılığı hedeflemektedir. Dijital dönüşümün yarattığı fırsatların ve tehditlerin farkında olan ülkeler, rekabette avantaj elde ederek pazar paylarını arttırma imkânı bulabilmektedir. Bu nedenle ülkelerin, dijital dönüşümü benimseme ve uygulama düzeylerinin tespit edilebilmesi için çeşitli kuruluşlar tarafından analizler ve değerlendirmeler yapılmaktadır. Bu çerçevede, Bilişim Sanayicileri Derneği (TÜBİSAD) tarafından hazırlanan ve ilki 2020 yılında yayımlanan Türkiye Dijital Dönüşüm Endeksi, Türkiye’nin dijital dönüşüm performansının zaman içinde değişiminin gözlenmesine ve diğer ülkelerle karşılaştırma yapılmasına imkân sağlayan kullanışlı bir araçtır. Türkiye Dijital Dönüşüm Endeksi, çeşitli göstergeleri (kriterleri) dikkate alarak, 4 ana bileşeni (ana kriteri) ve 10 alt bileşeni (alt kriteri) içeren bir endekstir. Bu endeks değeri hesaplanırken her bir kriterin öneminin eşit olduğu varsayılmaktadır. Ancak endeks değeri hesaplamada kullanılan ana ve alt kriterlerin önem derecelerinin gerçekte farklı olması nedeniyle kriter ağırlıklarının dikkate alınarak endeks hesaplamanın daha anlamlı olacağı düşünülmektedir. Bu nedenle bu çalışmada, kriter ağırlıklarının hesaplanmasında dijital dönüşüm konusunda uzmanlaşmış kişilerin görüşleri dikkate alınarak Çok Kriterli Karar Verme (ÇKKV) yöntemlerinden biri olan Bayesian Best-Worst Method (BBWM) ile dijital dönüşüm endeks değeri yeniden hesaplanmıştır. Bu yöntem sayesinde bir uzman grubun bir kriteri diğerine tercih etme derecesi ölçülerek bütünleşik ağırlıklar elde edilebilmektedir. Bu çalışma ile elde edilen bulgular, Türkiye’nin dijital dönüşüm performansını nasıl artırılabileceğine ilişkin ipuçları sunarken, bu bulguların TÜBİSAD'ın hazırladığı rapordaki sıralamayı ve yorumları etkileyeceği düşünülmektedir. Anahtar kelimeler: ÇKKV, Dijital dönüşüm, Bayesian BWM. Abstract The digital transformation process caused by Industry 4.0 requires the restructuring of countries. Digital transformation integrates the knowledge and technology. It aims at sustainable profitability with products with added value by increasing efficiency. Countries that are aware of the opportunities and threats created by digital transformation can find the opportunity to increase their market share by gaining a competitive advantage. For this reason, analyses and evaluations are made by various organizations in order to determine the level of adoption and implementation of digital transformation by countries. In this framework, Turkey Digital Transformation Index was prepared by Informatics Industry Association (TÜBİSAD) and the first one was published in 2020. It is a useful tool that allows observing the change in Turkey's digital transformation performance over time and making comparisons with other countries. The Turkey Digital Transformation Index includes 4 main components (main criteria) and 10 sub-components (sub-criteria) taking into account various indicators (criteria). It is assumed that the importance of each criterion is equal when calculating this index value. However, it is thought that the main and sub-criteria used in the index value calculation are actually different in importance. Therefore, it will be more meaningful to calculate the index by considering the criteria weights. For this reason, they are calculated in this study with Bayesian Best-Worst Method (BBWM), which is one of the Multi-Criteria Decision Making (MCDM) methods, taking into account the opinions of experts in digital transformation. The digital transformation index value is recalculated with these criteria weights. Thanks to this method, aggregated weights are obtained by measuring the degree to which an expert group prefers one criterion to another. This study provides tips on how to increase Turkey's digital transformation performance. It is thought that the findings will affect the ranking and comments.

870-884

Authors: Duygu TOPALOĞLU1 , Olcay POLAT2 , Can Berk KALAYCI2

Öz Aynı kompartımanda taşınamayan farklı ürünlerin dağıtımında çok kompartımanlı araç kullanımı verimli bir çözüm yöntemidir. Bu çalışmada zaman pencereli araç rotalama problemi heterojen filolu ve çok kompartımanlı araçların kullanımı göz önünde bulundurularak ele alınmıştır. Çalışmada ele alınan problemin varyantı heterojen filolu çok kompartımanlı zaman pencereli araç rotalama problemi (HFÇKZPARP) olarak bilinmektedir. Bu çalışmada Değişken Komşuluk Arama algoritması (DKA) ve Yapay Arı Koloni Algoritması (YAKA) problemin çözümü için uyarlanmıştır. Algoritmaların performanslarını analiz edebilmek için iyi bilinen veri setleri problem yapısına uyarlanmıştır. Karşılaştırmalı sonuçlar geliştirilen algoritmaların oluşturulan veri setlerini efektif bir şekilde çözdüğünü ortaya koymaktadır. DKA algoritması YAKA’ya göre sayısal olarak önemli bir üstünlük gösterdiği gözlemlenmiştir. Anahtar kelimeler: Lojistik, Rotalama, Bölünebilir talep, Çok kompartıman, Zaman penceresi, Sezgisel algoritma. Abstract The use of multi-compartment vehicles is an efficient solution for distributing different products that cannot be transported in the same compartment. In this study, the vehicle routing problem with time windows is addressed by considering the use of a heterogeneous fleet and multi-compartment vehicles. The variant of the problem discussed in this study is known as the Heterogeneous Fleet Multi-Compartment Vehicle Routing Problem (MCVRPTWHF). In this study, the Variable Neighborhood Search algorithm (VNS) and the Artificial Bee Colony Algorithm (ABCA) have been adapted to solve the problem. Well-known datasets have been adapted to fit the problem structure in order to analyze the performance of the algorithms. Comparative results reveal that the developed algorithms effectively solve the generated datasets. It has been observed that the DKA algorithm has significant numerical superiority compared to YAKA.

897-912

Authors: Halenur ŞAHİN1

Öz Bu çalışmada tarihi binalarda yapılması öngörülen restorasyon işlerini planlayacak bir optimizasyon modeli geliştirilmiştir. Literatürde tarihi eser ve kültürel mirasların restorasyon işlerinin modellenmesine yönelik çok az sayıda çalışma bulunmakta olup, bu çalışmaların çoğu yapılacak işleri önceliklendirmeyi amaçlayan çok kriterli karar verme modellerine dayanmaktadır. Tarihi eser restorasyonu pahalı ve uzun süren bir süreçtir. Restorasyonu devam eden eserlerin ziyarete kapalı olacağı varsayımı altında eserlerin kültürel, sosyal ve ekonomik önemi göz önünde bulundurulduğunda, restorasyon işlerinin optimize edilmesinin önemi anlaşılmaktadır. Ancak, yöneylem araştırması literatüründe bu problemi bahsedilen kapsamda ele alan herhangi bir çalışmaya rastlanmamıştır. Bir binadaki kusurları düzeltmek için gereken minimum eylemler dizisinin “iş” olarak adlandırıldığı durumda, bir binada farklı kusurlardan ötürü birden fazla “iş” olabileceği varsayımı yapılabilir. Eserlerin restorasyonu için ayrılan sınırlı bütçeye göre restorasyon işlerinin iş paketlerine atanması ve çizelgelenmesi gerekmektedir. Bütçe kısıtlı olduğundan, belirli bir dönem için ayrılan bütçenin tamamı yalnızca bir iş paketi için ayrılmaktadır. Yani iş paketleri paralel olarak yürütülemez, bir iş paketi tamamlanmadan yeni iş paketi başlayamaz. Benzer türdeki işlerin aynı ekipler tarafından yapılabileceği düşünülebilir. Birbirine yakın mesafelerde bulunan farklı tarihi eserler için benzer işlerin, aynı ekipler tarafından yapılmasının sağlayacağı ekonomik avantajlar bulunmaktadır. Bir eserdeki restorasyon işlerinin tümü tamamlanmadan binanın kullanıma/ziyarete kapalı kalacağı varsayımı altında, binaların restorasyon işlerinin mümkün olduğunca erken bitirilmesi hedeflenebilir. Bu kapsamda, geliştirilen matematiksel model ile işlerin benzerlik ve coğrafi yakınlıkları dikkate alınarak iş paketlerine atanması ve böylece kısıtlı bütçe koşullarında optimal atama ve çizelgeleme yapılması amaçlanmaktadır. Anahtar kelimeler: Restorasyon, Optimizasyon, Atama, Çizelgeleme. Abstract In this study, an optimization model has been developed to plan the restoration works envisaged to be done in historical buildings. There are very few studies in the literature on modeling the restoration works of historical monuments and cultural heritages, and most of these studies are based on multi-criteria decision-making models that aim to prioritize the works to be done. Restoration of historical monuments is an expensive and long process. Considering the cultural, social and economic importance of the buildings under the assumption that the works under restoration will be closed to visitors, the importance of optimizing the restoration works is understood. However, no study has been found in the operations research literature that deals with this problem in the scope mentioned. Where the minimum set of actions required to correct defects in a building is termed a 'work', it can be assumed that there may be more than one 'work' due to different defects in a building. Restoration works need to be assigned to work packages and scheduled according to the limited budget allocated for the restoration of the works. Since the budget is limited, the entire budget allocated for a certain period is reserved for only one work package. That is, work packages cannot be executed in parallel, a new work package cannot be started before a work package is completed. It is conceivable that similar types of work could be done by the same teams. There are economic advantages for similar works to be done by the same teams for different historical buildings located at close distances to each other. Under the assumption that the building will remain closed to use/visit before all the restoration works on a work are completed, it can be aimed to complete the restoration works of the buildings as early as possible. In this context, with the developed mathematical model, it is aimed to assign the works to the work packages by taking into account their similarity and geographical proximity, thus making optimal assignment and scheduling under limited budget conditions.