FSM İlmi Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi

33-90

Authors: İlhami Danış

Menzil; posta teşkilatının, ordunun, hacıların ve seyyâhların yol üzerinde konaklama için kullandıkları yerleşim yerlerini veya yerleşim yerleri dışında kurulan coğrafi alanları ifade eder. Osmanlı İmparatorluğu, payitaht İstanbul’a bağlanan yol ağı üzerinde faklı amaçlara hizmet eden menziller kurmuştur. Bunların içinde sefer esnasında ordunun takip ettiği güzergâh üzerinde kurulan menziller oldukça önemlidir. Sefere giden ordunun belli mesafe kat ettikten sonra istirahat ettiği, iaşe ihtiyaçlarını karşıladığı bu menziller su yollarına yakın kurulur ve her seferin güzergâhına göre belirlenirdi. Sefer güzergâhları üzerindeki bu menziller; isimleri, coğrafi konumları, fiziki ve mimari özellikleri, birbirlerine olan mesafeleri ve menzilleri birbirine bağlayan yolların durumu gibi hususlar bağlamında çok sayıda eserlere konu olmuş ve bir Osmanlı sefer menzilnâmeleri literatürü ortaya çıkmıştır. Kanuni Sultan Süleyman döneminde 1529 yılındaki Viyana Seferi’ne çıkan Osmanlı ordusu bu seferden yüz elli dört yıl sonra 1683’te IV. Mehmed döneminde tekrar Viyana kapılarına dayanmıştır. İlk sefer esnasında ordunun takip ettiği güzergâh Feridun Bey’in Münşeâtü’s-Selâtîn eserinde, ikinci sefer esnasında takip edilen güzergâh ise Teşrifatçıbaşı'nın Vekâyi-i Beç eserinde ve Silâhdâr Mehmed Ağa’nın Zeyl-i Fezleke’sinde (Silâhdâr Târihi) detaylı olayları ile ele alınmıştır. II. Viyana Seferi menzillerinin Edirne’den Belgrad’a kadar olan kısmı ise Süleymaniye Yazma Eserler Kütüphanesi’ndeki bir mecmuada (Fezâil-i Cihâd Mecmuası) müstakil bir menzilnâme olarak yer almaktadır. Menzillerin isimleri, mesafeleri ve tafsilatlarının yer aldığı bu menzilnâme kapsamında kaleme alınan bu çalışmada mecmuadaki müstakil menzilnâmeden yola çıkarak II. Viyana Seferi’nde ordunun takip ettiği güzergâh üzerindeki menziller Silâhdar Târihi ile mukayeseli bir şekilde ele alınmış olup Osmanlı ordusunun İstanbul’dan Viyana’ya kaç günde eriştiği, hangi menzillerde konaklayarak ilerlediği, menzillere varış tarihleri ve güzergâhtaki menzillerin hangi coğrafi şartları taşıdığı hususlarına cevaplar aranmıştır. Ayrıca çalışmada Belgrad’dan Viyana’ya olan menziller Vekâyi-i Beç ve Silâhdâr Târihi’nden alınarak okuyuculara ve araştırmacılara tüm menziller hakkında bir çerçeve sunulmuştur. Menzilnâmenin sonunda II. Viyana Seferi’ne katılan Osmanlı ordusuna dair sayısal veriler yer almaktadır. Bu veriler de sefer bağlamında çalışmaya dahil edilmiştir. Menzil (halting place) refers to the settlements or the geographical regions used by the postal organization, the army, pilgrims and travelers for accommodation on the way. The Ottoman Empire established menzils serving different purposes on the road network connecting to Istanbul, the capital. Among these, the menzils established on the route followed by the army during campaigns are very important. These places, where the army rest after traveling a certain distance and met its needs, were established close to the waterways and determined according the route of each campaign. Menzils on the campaign routes have been the subject of many works in the context of issues such as their names, geographical locations, physical and architectural features, distances to each other and the condition of the roads connecting them. Thus a literature of Ottoman campaign menzilnâmes emerged. During the reign of Suleiman the Magnificent, the Ottoman army embarked on the Vienna Campaign in 1529. One hundred and fifty-four years after this campaign, in 1683, it reached the gates of Vienna again during the reign of Mehmed IV. The route followed by the army during the first campaign is described in Feridun Bey’s Münşeâtü’s-Selâtîn. The route followed during the second campaign was covered in detail in the Vekâyi-i Beç and Zeyl-i Fezleke (Silâhdâr Tarihi) of Silâhdâr Mehmed Ağa. The part of the Second Campaign for Vienna menzils from Edirne to Belgrade is included as a separate menzilnâme in a journal in the Süleymaniye Manuscripts Library. (Fezâil-i Cihâd Mecmuası) In this study, this menzilnâme, which includes the names, distances and details of the menzils, has been evaluated. Based on the separate menzilnâme in the journal the menzils on the route followed by the army in the Second Campaign for Vienna are discussed in a comparative way with Silahdâr Tarihi. Answers were sought to the questions of how many days the Ottoman army reached Vienna from Istanbul, at what distances it advanced, the dates of arrival at the destinations and the geographical conditions of the destinations on the route. In addition, in the study, the halting places from Belgrade to Vienna were taken from the Vekâyi-i Beç and Silahdâr Tarihi and a framework was presented to the readers and researchers about all the menzils. At the end of the Menzilnâme, there are numerical data about the Ottoman army that participated in the Vienna Campaign. These data were also included in the study.

111-138

Authors: Mehmet Erkan Kıllıoğlu

Çarlık idaresi döneminde 1742-1917 yılları arasındaki dönemde Kazak bozkırında meydana gelen dönüşüm, Kazak tarihinin en önemli dönemlerinden birisidir fakat bu sürecin doğası ve önemi hakkında Kazak entellektülelleri arasında derin düşünce farklılıkları vardır. Pek çok çalışmada bu süreç Kazakların Tatarlar tarafından “İslamileştirilmesi” olarak tanımlanır. Tatarların önderliğini yaptığı bu uyanış hareketini yerel bir milli kimlik oluşturulmasına ek olarak İslami bir kimlik oluşturulmasını da içermektedir. Kazak bozkırında yaşanan bu süreçler Volga-Ural bölgesi ve Rusya genelinde Müslümanlar arasında yaşanan kültürel canlanma süreçleri ile paralellik göstermektedir. Kazak İslami dönüşümünün kökleri 18. yüzyılda atılmıştır, ama 19. yüzyılın ikinci yarısında belirginleşmeye, hissedilmeye başlamış, 20. yüzyılda da asıl çıkışını yapmıştır. The cultural and religious awakening that occurred in the Kazakh steppe between the years of 1742 and 1917 was one of the most important periods in Kazakh history, but there are profound differences among Kazakh intellectuals about the nature and significance of that reform process. In some studies, this process is defined as the “Islamization” of Kazakhs by Tatars. This movement led by the Tatars, includes the creation of an Islamic identity but also creation of a national identity. The origins of the Kazakh Islamic awakening were constructed in the 18th century, but it began to grew in the second half of the 19th century and made its major breakthrough in the 20th century.

195-230

Authors: Murat Öztürk

Hz. Osmân b. Affân, hilâfeti zamanında kazanılan deniz zaferleriyle temâyüz etmiştir. Bizans İmparatorluğu’nun denizdeki üstünlüğü devam ettiği sürece Bilâdü’ş-Şâm ve Mısır’daki hâkimiyetlerinin tehdit altında olduğunu ve Bizans’a karşı mücâdelenin donanmanın desteği olmadan yürütülemeyeceğini fark eden ilk devlet adamı olan Suriye (Şâm) Vâlisi Muâviye b. Ebû Süfyân’ın (ö. 60/680) deniz seferleriyle ilgili isteklerini ilk başta selefi Hz. Ömer b. el-Hattâb (13-23/634-644) gibi reddeden Hz. Osmân, en nihâyetinde onun denize açılma isteğini bâzı şartların yerine getirilmesi koşuluyla kabul etti. Hz. Osmân’dan aldığı izinle denizcilik faâliyetlerini hızlandıran Muâviye b. Ebû Süfyân önderliğinde Müslüman Araplar, Kıbrıs, Ervâd (Arados), Sicilya, Rodos, Kos, Girit adalarına ve Endülüs’e seferler düzenleyerek çok miktarda ganîmet elde ettiler. Kaynakların verdiği bilgilere göre bu dönemde İstanbul’a da deniz seferi yapan Müslüman Araplar, 31 (652) veya 34 (655) yılında Antalya’nın Finike (Phoenix) ilçesi açıklarında, İmparator II. Konstans’ın (641-668) kumandası altındaki Bizans donanmasını İslâm tarihinde Zâtü’sSavârî adıyla anılan muhârebede yenmek sûretiyle ilk büyük deniz zaferini elde ederek Bizans’ın Doğu Akdeniz’deki hâkimiyetine son verdiler. Bu makalede Müslümanların denize açılma sebepleri, bahrî anlamda kıyı şehirlerinde yürüttükleri faâliyetler, tertip edilen çıkarma harekâtları öncesinde yapılan hazırlıklar ve seferlerin netîceleri hem İslâm hem de Hıristiyan kaynaklarında verilen bilgilerin ışığında değerlendirilecektir. ʻUthmān b. ʻAffān shined through the sea victories at the time of his caliphate. Muʻāwiya b. Abī Sufyān (d. 60/680), the governor of Syria (Shām), was the first statesman to realize that as long as Byzantium’s rule in the sea continued, their dominance in Bilād al-Shām and Egypt was under threat and that the struggle against Byzantium could not be carried out without the support of the navy. Although Muʻāwiya’s requests for naval expeditions were initially rejected by ‘Uthmān just like the former Caliph ‘Umar b. al-Khaṭṭāb (13-23/634-644), he accepted his request to sail only if certain conditions were met. Under the leadership of Muʻāwiya b. Abī Sufyān, who accelerated his maritime activities with the permission of ʻUthmān, the Muslim Arabs made expeditions to Cyprus, Arados, Sicily, Rhodes, Cos, Crete Islands and Andalusia. According to the information given by the sources, Muslim Arabs who made the sea expedition also to Istanbul in this period, defeated the Byzantine navy under the command of Emperor Constans II (641- 668) around Antalya Phoenix in the battle called Dhāt al-Sawārī [The Battle of Masts] in Islamic history in 31 (652) or 34 (655). This was the first major naval victory achieved by Muslim Arabs and it ended Byzantium’s dominance in the Eastern Mediterranean. In this article, the reasons for the sailing of Muslims, the activities carried out in coastal cities in maritime sense, the preparations made before the landing operations and the results of the expeditions will be evaluated in the light of both Islamic and Christian sources.

251-286

Authors: Selahattin Aydın, Recep Yıldız

Sosyal Rol Valörizasyon (SRV) Kuramı çeşitli sosyal kategorilere yerleştirilen bireylerin farklılıkları sebebiyle sosyal değersizleştirilme ve değersiz rollerle ilişkilendirilme süreçlerini açıklamaya yönelen bir yaklaşımdır. SRV Kuramı değersizleştirilmiş bir kategori olarak engellilerin, içinde yaşadıkları toplumca muteber sayılan sosyal roller ifa edebilme kapasitelerinin geliştirilmesi yoluyla toplumsal konumlanışlarının olumlu yönde değişeceğini önermektedir. Çalışmada SRV yaklaşımının önermeleri ile engellilik olgusunun Türk toplumundaki anlamlandırılma formları arasında ilişki bulunduğunu; SRV kuramının bir sosyal hizmet uygulama yaklaşımı olarak kullanılmasının ihtiyaç duyduğu sosyokültürel zeminin Türk toplumunda mevcut bulunduğunu ve özellikle Osmanlı döneminde işitme engellilerin devlet kurumlarında istihdamları, görme engellilerin din hizmetleri ve hafızlık müessesesinde istihdamları gibi örneklerle ortaya koyma amacındadır. Social Rol Valorization (SRV) theory is an approach intending to explicate the processes which socially devaluate those individuals located in various social kategories, and designate them with devalued roles due to their differences. SRV Theory proposes that social positions of disabled persons, as being devalued category, can glow up by improving their capacity to undertake such social roles valued by the society they live in. This study aims to demonstrate that there is a remarkable relevance between forms of interpretation of disability in Turkish society and the main propositions of SRV Theory; Turkish society holds the proper socio-cultural background required SRV theory to be utilized as a socialwork implementation approach. These views have been discussed by holding up the employment of deaf individuals in state agencies and employment of blind individuals in religious services and Quran memorization sector in Ottoman period as examples.

317-334

Authors: Zeynep Deniz Seven, Serdal Seven, Feyza Uçar Çabuk

Bu araştırmanın amacı, bağlanma ve duyarlılık davranışlarının nesiller arası aktarımla 3-5 yaş çocukları üzerinden yansımasını incelemektir. Araştırma karma desenlidir. Araştırmaya 2 anneanne ve bunların 3-5 yaş aralığında çocuğu olan birisi ikincil bağlanmaya sahip ikişer kızları dahil edilmiştir. Böylece 3 nesilden toplam 10 kişi araştırmaya katılmıştır. Bağlanma durumları Yakın İlişkilerde Yaşantılar Envanteri-II ölçeğiyle belirlenmiştir. Annelerin duyarlılık davranışları yarı yapılandırılmış bir ortamda oyun hamurları yardımıyla 3-5 yaş çocuklarla annelerinin etkileşimleri dahilinde incelenmiştir. Sonuç olarak anneannelerin büyük çocuklarıyla bağlanma ilişkisinden dolayı nesillerarası bir aktarımın olduğu ancak bunun anneannelerin ikincil bağlanmaya sahip küçük kızlarını kapsamadıkları görülmüştür. Annelerin duyarlılık davranışlarında ikincil bağlanmaya sahip olanlarının daha olumlu oldukları görülmektedir. Araştırma sonuçları nesiller arası aktarım ve hiyerarşik bağlanma biçimi teorilerini desteklemektedir. The aim of this study is to examine the reflection of attachment and sensitivity behaviors on children aged 3-5 with intergenerational transmission. The research has a mixed pattern. The study included 2 grandmothers and two daughters, one of whom had secondary attachment, with children between the ages of 3-5. Thus, a total of 10 people from 3 generations participated in the study. Attachment status was determined using the Experiences in Close Relationship Inventory-II scale. The sensitivity behaviors of the mothers were examined in a semi-structured environment with the help of play dough, within the interaction of children between 3-5 years and their mothers. As a result, it was observed that there was an intergenerational transmission due to the attachment relationship of grandmothers with their older children, but this did not include the grandmothers’ younger daughters with secondary attachment. It is seen that those who have secondary attachment in mothers’ sensitivity behaviors are more positive. The results of the research support the intergenerational transfer and hierarchical attachment style theories.

363-416

Authors: Hidayet Aydar

Bu çalışmada ilk dönem Osmanlı âlimlerinden olan Hacı Paşa Aydınî ve Mecma’u’l- envâr fî cemî’i’l-esrâr adlı tefsiri ele alınmaktadır. Çalışmada Hacı Paşa’nın hayatı, eğitim-öğretimi ve tahsil için gittiği merkezler işlenmektedir. Hacı Paşa aslında bir müfessir olmaktan ziyade bir tabip olarak meşhurdur. Çalışmada neden doktor olarak şöhret bulduğu üzerinde de durulmaktadır. Hacı Pasa Aydınî çoğunluğu tabâbetle ilgili olmak üzere çok sayıda eser telif etmiştir. Bunlardan biri de Mecma’u’l-envâr fî cemî’i’l-esrâr adlı tefsiridir. Çalışmada Hacı Paşa Aydınî’nin bir tefsir yazmaya ihtiyaç duymasının sebebi irdelenmektedir. Kütüphanelerimizde çok az sayıda nüshası bulunan tefsir, müellifi tarafından tamamlanmış olduğu halde bugüne kadar biri ilk, diğeri de onuncu cilt olmak üzere sadece iki cildi bilinmekteydi. Ayrıca son cildi bilinmediğinden tamamının kaç cilt olduğu da bilinmiyordu. Araştırmalarımız neticesinde eserin son cildi olan on ikinci cildini de tespit ettik. Böylece eserin toplam on iki cilt olduğu netleşti. Bununla birlikte şimdilik tefsirin geri kalan ciltleri kayıptır. Çalışmada elde mevcut iki nüsha ve yeni tespit ettiğimiz on ikinci cilt hakkında bilgi de verilmektedir. Yine müellifin tefsirindeki yöntemi konusunda da bilgi sunulmaktadır. Eserin kaynakları ve daha önceki tefsirlerle münasebeti de ele alınıp işlenmektedir. Bilhassa Ebû Hafs Necmüddîn Ömer en-Nesefî ve Râzî tefsirleriyle sıkı bir ilişkisinin olduğu örnek metinler üzerinden kıyaslar yapılarak tespit edilmeye çalışılmaktadır. Keza eserin mukaddimesinde, ilmin ve âlimin faziletine dair verdiği bilgiler de çalışmada konu edilmektedir. In this study, one of the Ottoman scholars, Haci Pasha Aydinī, and his tafsīr (exegesis) named Majmāʿ al-anwār fī jamīʿ al-asrār, is discussed. In the study, the life of Haci Pasha, an early Ottoman scholar, and the places he went for education and training are covered. Haci Pasha actually became famous as a doctor rather than a mufassir. The study also emphasizes why he became a doctor and why he gained fame as a doctor. Haci Pasha Aydinī wrote many works, mostly in the medical field. One of them is his exegesis named Majmāʿ al-anwār fī jamīʿ al-asrār. Here, the reason why Haci Pasha Aydinī needed to write an exegesis and which motives led him to write an exegesis are also examined. His exegesis named Majmāʿ al-anwār fī jamīʿ al-asrār is a work that has very few copies in our libraries. Although the work was completed by the author, unfortunately, only two volumes, one of which was first and the other was tenth, were known so far. In addition, since the final volume was not known, the total number of volumes was not known. In our studies, we determined the twelfth volume, which is the last volume of the work. Thus, it became clear that the work had a total of twelve volumes. For now, however, most of the exegesis is unfortunately missing. In the study, information about the two existing copies and their location is presented. Especially, the twelfth volume, which we recently identified, is emphasized. Again, in the study, information is given about the author’s method in his exegesis and his style of handling various issues. The sources of the work and especially its relationship with previous exegeses are also discussed. It is stated that he had a very close relationship with Abû Hafs Najm al-din Omar el-Nesefî and Rāzī’s exegesis in particular. Here, this issue is tried to be determined by making comparisons over the sample texts. The preliminary of the work, some of the issues mentioned here, and especially the information given by him regarding ʿilm (science) and the virtue of the ʿālim (scholar) are also included in the study.

451-482

Authors: Şaban Öztürk

Bu çalışmada terâdüf (eşanlamlılık) konusu, kelâm ilmi –özellikle Ehl-i Sünnet kelâmcıları– açısından ele alınmıştır. Konu, esasen bir dil problemi olması nedeniyle Arap dilcilerinin görüşleri öncelikle ortaya konulmuştur. Bu bağlamda terâdüfün sözlük ve terim anlamı, dilcilerden terâdüf taraftarları ve karşıtlarının görüşleri ve delilleri, terâdüfün ortaya çıkışı, terâdüfü doğuran sebepler, terâdüfün çeşitleri gibi konulara değinilmiştir. Terâdüf konusu, Ehl-i Sünnet kelâm âlimlerinin görüşleri çerçevesinde ve onların temel kelâm kaynaklarına müracaat edilerek değerlendirilmiştir. Söz konusu kelâmcıların terâdüfe yaklaşımları iki açıdan ortaya konulmuştur. Birincisi, bazı Ehl-i Sünnet kelâm âlimleri kronolojik sırayla ele alınarak terâdüf konusundaki görüşleri, müterâdif kabul ettikleri veya etmedikleri kelimeler tespit edilmeye çalışılmış ve bunlarla ilgili yaptıkları açıklamalara yer verilmiştir. İkinci olarak, ulûhiyyet, nübüvvet, âhiret, esmâ ve ahkâm, varlık ve bilgi gibi temel kelâm konularına ilişkin müterâdif oldukları iddia edilen bazı kavramlar ele alınarak aralarındaki farklar ortaya konulmaya çalışılmıştır. Böylece iki ayrı kavramı bir anlamda kabul etmenin anlam kaybına yol açıp açmadığı gösterilmeye çalışılmıştır. This study discusses the subject of taraduf (synonymy) from the prospect of the science of kalam. First, the views of Arab linguists have been presented as the subject is essentially a linguistic problem. In this perspective, the lexical and term meaning of taraduf, the views and evidence of proponent and disputant linguists for the taraduf subject, the emergence of taraduf, the direct causes of taraduf, and the types of taraduf are mentioned. Then, the subject of taraduf has been evaluated within the framework of the views of Ahl as-Sunnah kalam scholars while referring to their studies. The approaches of the stated scholars to taraduf are examined in two aspects. First, some Ahl as-Sunnah kalam scholars are examined in chronological order by showing their views on taraduf, the words they repeatedly accepted or did not accept, and their explanations about these words. Secondly, the terms from kalam studies claimed to be synonyms, such as divinity, prophecy, the hereafter, names and judgments, and existence and knowledge, have been discussed to reveal their differences. Thus, it has been tried to show whether accepting two different notions as synonym leads to a loss of meaning.

503-530

Authors: Nur Yılmaz, Fazilet Duygu Saban

Köşenin tasarımı, mimari tasarım alanında önemli bir problem olarak yer almakta ve kent köşelerinin anlamsal olarak kentlinin sosyal yaşamındaki önemi vurgulanmaktadır. Bu çalışma, mimaride köşelerin anlamına ve mimarların köşe bina tasarımı yaklaşımlarına odaklanmaktadır. Bu amaç doğrultusunda mimarlara uygulanmak üzere sorgulama metni tasarlanmış ve veri analizi yöntemi olarak parametrik hipotez testleri içerisinde yer alan bağımsız örneklem t testi uygulanmıştır. T test grubunda veriler köşe parselde bina tasarlayanlar/tasarlamayanlar olmak üzere analiz edilmiş ve anlamlılık analizinde ölçüt olan, ″005″ değerine eşit veya küçük bir değer izlenmemiştir. Değerlendirme sonucunda köşe parselde bina tasarlayan ve tasarlamayan mimarlar arasında anlamlı bir farklılık görülmemiştir. In architectural design, designing a corner building is considered to be a major problem and the significance of the meaning of urban corners is emphasized. The aim of this study, focusing on the corner is to investigate the meanings attributed by architects to the design of a corner building. Within this aim, the methodology is adopted for the study, involving literature review, designing and the implementation of questionnaire. For the data analysis, the t-test, which shows whether any significant difference exists between two independent groups is used. In conclusion, no significant difference is found between the architects who had and had not designed corner buildings, based on their answers.

35-54

Authors: Hasan Binay, Zeynep Emel Ekim

1839 yılında Sultan Abdülmecid’in ihya ettiği Halid Ağa Çeşmesi’nin adı değiştirilerek Abdülmecid Han Çeşmesi olmuştur. 1902 senesinde günümüzdeki Haydarpaşa’daki yerine taşınmış ve çeşme zamanla yol kotu altında kalmıştır. Haydarpaşa Tren İstasyonu alanında, “Marmaray Projesi Gebze-Halkalı Banliyö Hattı İyileştirmesi” kapsamında, İstanbul Arkeoloji Müzeleri denetiminde 2018 senesinde “Haydarpaşa Garı Arkeolojik Kazıları” başlatılmıştır. Kazı çalışmaları sırasında çeşmenin taşınmadan evvelki yerinden Halid Ağa Çeşmesi Kitâbesi bulunmuştur. Tıbbiye Köprüsü G1 ayağının inşası sırasında ise Haydarpaşa’daki mevcut yerinden Abdülmecid Han Çeşmesi ve Sarnıcı ortaya çıkarılmıştır. Tüm bu çalışmalar sayesinde gün ışığına çıkarılan bu eserler kültürel bir miras olarak kentsel dokuya tekrar kazandırılmıştır. Bu çalışmanın literatüre katkısı, çeşmenin yapım tarihinden günümüze kadar geçirdiği tüm değişimlerin belge ve haritalarla tespit edilmesidir. Çeşme, çağdaş örnekleri ile süsleme detayları açısından karşılaştırılmış, ölçü ve yapısal özellikleri tanımlanarak araştırmacılara veri oluşturmuştur. Zamanla işlevini kaybeden çeşmenin yeniden ortaya çıkarılması ile koruma sorunları değerlendirilmiştir. In 1839, the name of the Halid Ağa Fountain, which was restored by Sultan Abdülmecid, was changed into Abdülmecid Han Fountain. It was moved to its current location in Haydarpasha in 1902 and over the time the fountain remained below the road level . In the area of Haydarpaşa Train Station, “Haydarpasha Train Station Archaeological Excavations” was started in 2018 under the supervision of Istanbul Archeology Museums, within the scope of “Marmaray Project Gebze-Halkalı Suburban Line Improvement”. During the excavations, the Halid Ağa Fountain Inscription was found in the place before the fountain was moved. During the construction of the Tıbbiye Bridge G1 pillar, Abdülmecid Han Fountain and Cistern were unearthed from its current location in Haydarpaşa. Thanks to all these works, which were brought to light, were brought back to the urban fabric as a cultural heritage. The contribution of this study to the literature is to identify all the changes that the fountain has undergone from the date of its construction to the present day, with documents and maps. The fountain was compared with its contemporary examples in terms of ornamental details, its size, and the structural features were defined and data were created for researchers. Conservation problems were evaluated with the re-discovery of the fountain, which lost its function over time.

73-110

Authors: Zaliha Peçe

Kitap sanatları arasında önemli bir yere sahip olan minyatür sanatı, yazma eserler içerisinde yer alan metinleri görselleştirmek amacı ile yapılmışlardır. Bir haminin desteği ile vücuda getirilen resimli tarihlerde eserin metninde olduğu gibi içerisinde yer alan minyatürlerde de hami lehine inşa edilmiş taltif edici bir dilin varlığı göze çarpar. Bu bağlamda bizzat padişahın ya da yüksek makamdaki devlet görevlilerinin emri ile yapımına başlanan resimli tarihlerde padişah lehine inşa edilen, onun iktidarını taltif edici bir görsel dilin varlığı dikkati çeker. Ele alınan makalede, padişahtan yana olan bu iktidar dilinin Osmanlı minyatürlerindeki varlığı, Türklerdeki iktidar sembolleri ve kozmik merkez kavramları üzerinden analiz edilmeye çalışılmıştır. Bu analizin yapılacağı örnek olarak ise bizzat padişahın talimatı ile yapımına başlanan 1558 tarihli Süleymannâme (TSMK, H. 1517) adlı eserin vr. 503a da yer alan “Kanunî Sultan Süleyman’ın Halep’teki Sarayda Hicaz’dan Sorumlu Mekke Şerifi’nin Elçisini Huzura Kabulü” sahnesi seçilmiştir. Yapılan bu analiz sonucunda mevcut minyatürde merkez ve iktidar sembollerinin varlığından müteşekkil bir dikey kompozisyon şemasının varlığına rast gelinmiştir. Miniature art, which has an important place among the book arts, was created with the aim of visualizing the texts in the manuscripts. In the illustrated dates brought to life with the support of a patron, the presence of a gratifying language built in favor of the patron stands out in the miniatures included as well as in the text of work. In this context, the presence of a visual language built in favor of the sultan on the illustrated dates, which were started to be created by the order of the sultan himself or the state officials in high office, that gratifies his power, draws attention. In the article discussed, the existence of this language of power in Ottoman miniatures were tried to be analyzed through the concepts of symbols of power in Turks and the cosmic center. As the example through which this analysis was to be done, the scene “Suleiman the Magnificent Receiving the Messenger of the Sharif of Mecca Responsible of Hijaz in the Palace in Aleppo” in the vr. 503a of the 1558 dated work d Suleiman-nama (Süleymannâme) (TSMK, H. 1517), the making of which had started by the order of sultan, was selected. As a result of this analysis, a vertical composition scheme consisting of the symbols of center and power has been found in the present miniature.

195-224

Authors: Muradiye Şimşek, Ömer Dabanlı

Fransız İhtilali’nin yıkımları ve Endüstri Devrimi’nin şehirlerde başlattığı dönüşümün etkisiyle tarihî anıtların uğradığı tahribata karşı Fransa’da yükselen tenkitlerin önemli isimlerinden birisi olan Victor Hugo, bazı eserlerinin ana temasını o dönemdeki yıkımlara karşı verdiği mücadele etrafında kurgulamıştı. İngiltere’deki çağdaşı John Ruskin ile benzer düşünceleri Fransa’da dile getiren Hugo, bilinçsiz ve tartışmalı restorasyon uygulamalarına karşı da sesini yükseltenlerin başında geliyordu. Yaptığı ayrıntılı tasvirlerle anıtların yazılı bir belgelemesini yapan Hugo’nun eserlerinde mimari anıtlar geniş yer tutmakta, tarih ve kültüre karşı duyarlılığını her fırsatta dile getirdiği satırları, sanat eserlerine hak ettikleri saygıyı göstermeye teşvik ederken çağdaş koruma düşüncesinin ortaya çıkışına da katkı sağlamaktaydı. Edebiyatını bir belgeleme ve mücadele aracı olarak kullanan Hugo, Notre Dame’ın Kamburu romanı ve Yıkıcılarla Savaş isimli makalesiyle geniş kitlelerin dikkatini çekmişti. Bu çalışmada, Hugo’nun eserlerinde mimari koruma hakkındaki düşünceleri ve bu alana katkıları ele alınmış, Yıkıcılarla Savaş isimli makalesi dilimize kazandırılmış ve uluslararası koruma ilkeleri ve günümüzdeki bazı koruma tartışmalarıyla ilişkilendirilerek irdelenmiştir. In the 19th century, Victor Hugo was one of the important names of the criticisms that rose in France against the destruction of historical monuments due to the demolition of the French Revolution and the transformation in cities initiated by the Industrial Revolution. Hugo, set the main theme of some of his works around his struggle against the destruction that took place at that time, as his contemporary John Ruskin in England. Historic monuments occupied a large place in Hugo’s texts, and he also made well written documentation of the monuments with his detailed descriptions, encouraging the sensitivity to history and culture at every opportunity to show the respect they deserve to artworks, while also contributing to the emergence of contemporary conservation idea. Using his literature as a means of documentation and struggle, Hugo attracted the attention of the masses with his novel The Hunchback of Notre Dame and also his essay War on Demolishers. In this study, Hugo’s ideas and contributions on architectural conservation in his works were discussed, his essay War on Demolishers was translated into Turkish, and it is correlated with today’s conservation debates and international conservation principles.

257-278

Authors: Melek Astar

Bu çalışmanın amacı, üst orta gelirli ülkelerde Kaldor büyüme modellerinin geçerliliğinin incelenmesidir. Çalışmada üst orta gelirli ülkelerin tercih edilmesinde bu ülkelerin son yılların en önemli büyüme sorunları arasında yer alan orta gelir tuzağı riski ile karşı karşıya olmalıdır. Çalışmada verisine ulaşılabilen 24 üst orta gelirli ülke için 1991-2019 dönemi ele alınarak, Kaldor’un önerdiği her üç model için panel veri modelleri tahmin edilmiştir. Modellerin tahmininden önce serilerin durağanlığı kırılmalı birim kök testleri ile incelenmiştir. Tahmin sonuçlarına göre orta gelir tuzağı riski ile karşı karşıya olan söz konusu ülkeler için sadece Kaldor’un önerdiği ikinci modelin geçerli olduğu sonucuna ulaşılmıştır. The aim of this study is to examine the validity of Kaldor growth models in upper middle income countries. The reason why upper middle income countries were preferred in the study that they were faced with the risk of middle income trap, which is among the most important growth problems of these countries in recent years. In the study, panel data models were estimated for the Kaldor’s growth models for 24 upper middle-income countries whose data can be accessed by considering the period 1991-2019. Before the estimation of the models, the stationarity of the series was examined with the unit root tests with structural break. According to the estimation of the results, it has been concluded that only Kaldor’s second model has been found valid for those countries with the risk of middle income trap.

307-354

Authors: Sevgi Ağca Diker

İlk dönemlerde Rumeli’de sonraki yüzyıllarda Anadolu’da bir köyde hayata gelen bir çocuk fiziki özellikleri ve yetenekleri ile seçilerek devşirme sistemi içine girmektedir. Sistem içinde, kabiliyeti ve itaatkârlığı oranında yükselerek, hazırlık saraylarından/ mekteplerinden sonra Topkapı Sarayı’na gelmektedir. Enderûn’da, devşirilerek gelenler dışında, müteferrikalar, hediye olarak gelen köleler, iltimaslılar, zâdeler ve çıraklar da bulunmaktadır. Enderûn’da eğitim ve seçimlere tabi tutularak; Büyük Oda, Küçük Oda, Seferli Koğuşu, Doğancı Koğuşu, Kilerli Koğuşu, Hazine Koğuşu’nda onlarca yıl eğitim gördükten sonra Has Oda’ya terfi etmektedir. Enderûn teşkilatı içinde yer alan bu koğuşların her birinde; kaç kişinin eğitim göreceği, hangi kurallarla koğuş içinde terfi edileceği, hangi kıyafetleri giyecekleri, koğuş mevcutları yanında yaptıkları hizmetler de farklılık göstermektedir. Büyük Oda ve Küçük Oda’ya mensup ağaların kıyafetleri diğer koğuşlardan farklı olduğu gibi padişaha sundukları bir hizmette bulunmamaktadır. Bu çalışmada koğuşlar içindeki hiyerarşik yapı sınıflandırılarak, her sınıfta bulunan görevlilerin unvanları, vazifeleri, kıyafetleri, bahşişleri, terfileri, ilmî çalışmaları tespit edilmeye çalışılacaktır. Enderûn teşkilatı çalışırken sıklıkla karşılaşılan; “acemilik”, “cülus bahşişi”, “bayram inamı” gibi terimlerin koğuştan koğuşa gösterdiği farklılık irdelenecektir. Eğitimin son basamağı olan Has Oda; sınırlı kontenjanı, özel kuralları, sınıflandırması, ağaların sıra dışı ayrıcalıkları ve padişahla kurdukları olağanüstü ilişkilerle tüm ağaların ortak hayalidir. A child who came to life in a village of Rumelia the first periods and of Anatolia in the following centuries, is selected with his physical characteristics and abilities, and enters the recruitment system. Within his system, he rises in proportion to his capability and obedience and comes to Topkapı Palace after preparatory palaces/schools. In Enderûn, besides the recruited ones, there are also connoisseurs, slaves who come as gifts, benefactors, people and apprentices. By being subjected to education and elections in Enderûn, after decades of education in Büyük Oda, Küçük Oda, Seferli Ward, Doğancı Ward, Kilerli Ward, and Treasury Ward, he is promoted to the Privy Chamber. In each of these wards within the Enderûn organization; how many people will be educated, under which rules will be promoted within the ward, which clothes they will be worn, and the services they provide besides the wards are also differ from each other. While the clothes of the aghas belonging to Büyük Oda and Küçük Oda are different from the other wards, they do not serve the sultan. In this study, by classifying the hierarchical structure in the wards, the titles, duties, clothes, gratuities, promotions, scientific studies of the officers in each class will be tried to be determined. Frequently encountered cases while studying the Enderûn organization, such as the difference between terms of “inexperience”, “ enthronement tip”, “feast tip” from ward to ward, will also be examined. The Privy Chamber which is the last step of education, with its limited quota, special rules, classification, extraordinary privileges of the aghas with the extraordinary relationships they established with the sultan, is the common dream of all aghas.

415-436

Authors: M. Seyyit Şen

Bazı akademisyenler norm dışı hareket eden bütün derviş gruplarını Kalenderî olarak nitelendirirlerken diğer akademisyenler bu tür toptancı bir yaklaşıma karşı çıkmaktadırlar. Yanı sıra, çoğu akademisyen derviş gruplarını Ortodoks (Sünni) veya Heterodoks (Gayr-i Sünni) şeklinde tasnif etmekte ve derviş topluluklarını Sünnilik açısından değerlendirmektedir. Bu makalede, farklı yaşam tarzları olan ve farklı mistik tecrübe yaşayan derviş topluluklarını yek pare bir grup olarak ele almanın problematiği üzerinde duracağız. Ayrıca, Ortaçağ döneminde kural dışı hareket eden derviş topluluklarıyla Ortodoks olarak anılan Sûfî gruplar arasında derin bir ilişki ağı bulunduğundan dolayı, derviş topluluklarını Sünni veya Gayr-i Sünni olarak sınıflandırmanın zorluğunu vurgulayacağız. While some scholars describe all antinomian dervish groups as Qalandari, other scholars oppose this perspective because of its essentialist characteristics. Also, most scholars classify dervish groups as Orthodox (Sunni) or Heterodox (Non-Sunni) and analyze dervish communities in terms of Sunnism. In this article, I will argue that treating dervish communities as a single group is problematic since there had been dervish communities with different lifestyles and different mystical experiences. Also, classifying dervish communities as Sunni or non-Sunni was not substantial since interaction and exchanges existed between antinomian dervish communities and Orthodox Sufi groups in the Middle Ages.

455-480

Authors: Murat Bozkurt

Bu çalışmanın hedefi etkileşimli ve katılımcı bir medya türü olan yeni medyanın politik/ ideolojik söylem üretiminde en etkili mecralarından biri olan Twitter’ın yapısını ve kullanıcılarının varoluşsal konumu mekân ve kimlik olguları üzerinden çözümlemektir. Modern yaşamın ontolojik anlamda doğal, teknik anlamda yapay bir uzantısı olan, bir bireyselleşme/ toplumsallaşma pratiği olarak sosyal medyanın modern birey üzerindeki varoluşsal boyuttaki etkisi; bireysel ve toplumsal yaşantıdaki duyuş, düşünüş, algılayış ve davranış kalıplarını dönüştürmesi; son olarak tarihteki örneklerinden çok farklı bir insan ve uygarlık türünün oluşumundaki inkâr edilemez rolünün arka planındaki paradigmatik değişim irdelenmektedir. Bu hedeflere ulaşmak amacıyla öncelikle (I) sosyal medyanın modern çağ ve paradigma içindeki yeri ortaya koyulduktan sonra (II) mekân ve kimlik açısından benzeşim kurulan kavramların (fantazmagori, simülasyon ve flâneur) literal ve kuramsal kullanım biçimleri, tanımları, anlam alanları ve Twitter pratiği ile benzerlikleri ilişkilendirilmektedir. Daha sonra (III) Twitter’ın teknik yapısı mevzu bağlamında ele alınmakta, son kısımda ise (IV) dijital bir mekânda inşa edilen dijital kimliklerin oluşturduğu dilin (söylemin) bazı politik/ideolojik/parodik yönleri tespit edilmekte ve fenomen/ flâneur tipi semiyotik açıdan değerlendirilmektedir. This article aims to structurally analyze Twitter as an interactive, participatory media type that is one of the most effective channels of new media in political/ideological discourse- production, as well as the existential position and situation of its users, through the phenomena of space and identity. Given social media as a practice of individualization/ socialization is an ontologically natural, technically artificial extension of modern life, the article explores its existential effects upon the modern individual; its transformation of the emotional, reflexive, perceptive and behavioral patterns in individual and social life; finally the paradigmatic change behind its undeniable role in the formation of a particular type of human being and civilization that are very different from their precedents in history. To do this, primarily (I) the place of social media within the modern age and paradigm will be elaborated, then (II) literal and theoretical uses, definitions, areas of meaning and similarities with the practice of Twitter of concepts (phantasmagory, flâneur and simulation) that are likened to each other in terms of space and identity are examined. The following section (III) contextually introduces the technical structure of Twitter and the final section (IV) detects certain political/ideological/parodical aspects of the language (discourse) constituted by digital identities in a digital space and reassesses the phenomenon/flâneur type semiotically.

513-566

Authors: Ayşe Gökmen, Yasin Toprak, Said Sami

The spread of COVID-19 reached pandemic rates in a few weeks. People have turned to coping and religious coping styles as a result of the psychological effects of COVID- 19. In this context, this study’s primary purpose is to reveal the relationship between fear of COVID-19, resilience, coping, and religious coping. In this article, where the quantitative research method was used, the relational screening design was adopted as the research design. Collected data were analyzed using correlation and structural equation modeling. According to the findings, women, single people, people from low-income families, and people with chronic conditions are more afraid of COVID-19. Also, resilience has been found to play a mediating role in the negative relationship between task-oriented coping and fear of COVID-19. COVID-19’un yayılması birkaç hafta içinde salgın düzeyine ulaştı. İnsanlar COVID- 19›dan psikolojik olarak etkilendikleri için başa çıkma ve dini başa çıkma tarzlarına yöneldi. Bu bağlamda, bu çalışmanın temel amacı COVID-19 korkusu, psikolojik dayanıklılık, başa çıkma ve dini başa çıkma arasındaki ilişkiyi ortaya koymaktır. Nicel araştırma yönteminin tercih edildiği bu makalede, araştırma deseni olarak ilişkisel tarama deseni benimsenmiştir. Toplanan veriler, korelasyon ve yapısal eşitlik modellemesi kullanılarak analiz edilmiştir. Bulgulara göre, kadınlar, bekarlar, düşük gelirli insanlar ve kronik rahatsızlığı olanlar COVID-19’dan daha çok korkmaktadır. Ayrıca, psikolojik dayanıklılığın, çözüm odaklı başa çıkma ile COVID-19 korkusu arasındaki olumsuz ilişkide arabulucu bir rol oynadığı bulunmuştur.

587-610

Authors: Sabahattin Gümüş

İsnâaşeriyye/İmâmiyye/Câferiyye Mezhebi’nin hadis kitapları ve rivâyet tefsirlerinde âyetleri imamlar, taraftarları ve onların düşmanları sayılan kimselerle ilişkilendirilen birçok rivâyet bulunmaktadır. Modern dönem İsnâaşeriyye müfessirlerinden Muhammed Hüseyin et-Tabâtabâî (1904-1981) rivâyetlerdeki bu irtibâtı, geliştirdiği cery kavramıyla açıklamaktadır. Bu çalışmada onun cery kavramını uygulayarak ortaya koyduğu âyet yorumlarının, âyet-rivâyet uygunluğu açısından analizi ve eleştirisi yapılmıştır. Ayrıca onu bu kavramı, Şiî-usûlî ulûmu’l-Kur’ân’ına üst bir başlık olarak kazandırmaya sevk eden âmiller bulunmaya çalışılmıştır. Buna göre teorik açıdan ilgili kavrama yüklenen anlamın âyet yorumlarına yansımadığı ve bunun arkasında mezhep taassubunun olduğu anlaşılmıştır. Bu tutumuyla onun, İsnâaşeriyye rivâyet edebiyatında önemli bir yekûn tutan söz konusu rivâyetleri muhâfaza etme çabası içine girdiği tespit edilmiştir. Diğer yandan onun, bâtıni anlam ile te’vîl kavramını da bu amaca yönelik düşündüğü fark edilmiştir. There are various narratives that associate the verses with the Imams and the ones considered their supporters and their enemies in the narrative interpretation and hadith books of the Ithna ‘Ashariyyah/Imamiyyah /Jafariyyah sects. Muhammad Husayn Tabâtabâî (1904-1981), the contemporary Ithna ‘Ashariyyah commentator, explains this association in the narratives with the concept of Al-Jary he developed. In this study, the analysis and the critique of the interpretations of the verses he put forward by applying the concept Al-Jary, was made from the perspective of verse-narrative compatibility. Additionally, the factors that impelled him to bring in this concept to the Shi’a-Usuli Qur’anic Sciences were tried to find out. As a result, it was understood that the meaning theoretically assumed to the verses was not reflected to the interpretation of the verses and the drive behind this approach was sectarian fanaticism. It was found out that he sank himself into the effort of preservation of the narratives that constitute an important amount in the Ithna ‘Ashariyyah literature of the narratives. On the other hand, it was noticed that he considered the esoteric (batıni) meaning and the concept of implicity (ta’wil) to support his aim.

653-672

Authors: Mustafa Özsaray

Osmanlı Devleti halkın ilim ve irfan yönünden eğitiminde tekkelerin ve şeyhlerin rolünü daha kuruluş aşamasında farketmiştir. Tasavvuf ehli de devletin kendilerinden beklediği rolü ifa etmişlerdir. Bu anlamda Osman Gazi ile Şeyh Edebâli arasındaki birliktelik daha sonraki padişahlar zamanında da devam etmiştir. Bu birliktelik, tekkeleri halk ile devleti birbirine raptedecek temel kurumlardan biri haline getirmiştir. Bundan dolayı devlet, mürîdlerin rûhî eğitimlerinin yapıldığı tekkelerin toplum yararına olan sosyal fonksiyonlarını da yerine getirmeleri için şeyhlere her türlü imkânı vermiştir. Tekkeler bu imkânları hem insanların ilim ve irfan eğitiminde hem de toplum yararına olan sosyal faaliyetlerde kullanmışlardır. Tekkeler ile ilgili araştırmalarda onların sosyal fonksiyonlarına ana hatlarıyla temas edilmiştir. Bununla birlikte, bu konuda belgelere yeterince bakıldığı söylenemez. Oysa Osmanlı’da çok faal bir kurum olan tekkenin bu yönünün de belgelere dayalı olarak ortaya konulması gerekir. Çünkü Osmanlı Arşivi’nde son yıllarda tasnif edilen belgelerin sayısı artmıştır. Dolayısıyla tekkelerin bu yönünü ortaya çıkaran yeni verilere ulaşılmaktadır. Bu makalede, tekkelerin bu yönde üstlendiği role kısaca değinildikten sonra arşiv belgelerinden örnekler verilmek suretiyle Osmanlı Devleti’nin bu köklü kuruma bakışı ve sosyal fonksiyonları bakımından tekkelerin Osmanlı Devleti’ndeki yeri ortaya konulacaktır. The Ottoman Empire realized the role of the dervish lodges in the education of the people in terms of knowledge and wisdom since its very first establishment stages. Sûfîs also performed the role expected by the state. In this sense, this unity between Osman Gazi and Sheikh Edebâli continued during the later sultans. This unity has made the dervish lodges one the basic institutions that connect the people and the state. Therefore, the dervish lodges gave all kinds of opportunities to the sheikhs to perform their social functions fort he benefit of the society, as well as the spiritual edecation of the disciples. The dervish lodges also used these opportunities for both basic tasks. In the studies on dervish lodges their social functions have been outlined. However, it cannot be said that the documents on this subject have been examined adequately. This aspect of the dervish lodges that were effective in the Ottoman State should be revealed by looking at the documents. Because, the number of documents classified in the Ottoman Archive ha increased in recent years. Therefore, new data revealing various aspects of dervish lodges are reached. In this article, after mentioning the role of the dervish lodges throughout the history of Islam, it will be given examples from archive documents, and will be revealed the Ottoman Empire’s view of this deep-rooted institution and its place in terms of its social functions.

715-750

Authors: Gülşah Parlak Kalkan

Bu araştırmada Türkiye’de reyting sıralamasında önde olan Atv, Fox, Kanal D, Kanal 7, Show, Star ve TRT 1’de 1990’lı yıllardan 2020 yılına kadar yayınlanan dizi adlarından seçkisiz örneklem şeklinde oluşturulan verideki kelimeleri köken bakımından sınıflandırmak suretiyle Türkçenin hangi dil ile ne ölçüde etkileşim hâlinde olduğunun tespiti amaçlanmış ve ulaşılan sonuçlar, Türk dil/kültür tarihi ile uygunluğu bakımından değerlendirilmiştir. Araştırma verileri için ilgili kanalların internet sitelerinden derlenen 576 dizi adındaki kelimeler, örnek durum çalışması tekniği ile incelenmiş ve içerik analizi yapılarak deşifre edilen veriler çeşitli tasniflerle değerlendirilmiştir. Sonuçta TV dizi adlarındaki kelimelerin %55’inin Türkçe, %31’inin Arapça, %8’inin Farsça, %4.5’inin batı kökenli ve %2’sinin de kökeninin belirsiz olduğu tespit edilmiştir. Dolayısıyla dizi adlarında Türkçe açısından betimlenen durumun Türk dil/kültür tarihi ile bağının günümüzde de kuvvetli olduğunu söylemek mümkündür. In this study, in order to classify the words in the data formed as a random sample of the series names from the 1990s to 2020 in Atv, Fox, Kanal D, Kanal 7, Show, Star and TRT 1, which are at the top of the rating order in Turkey, to classify the words in terms of origin and It was aimed to determine the extent of interaction with the language and the results obtained were examined in terms of their compatibility with the Turkish language / cultural history. The words in 576 series, which were compiled from the websites of the relevant channels for the research data, were analyzed with the case study technique and the data deciphered by content analysis was evaluated with various classifications. As a result, it has been determined that 55% of the words in TV series names are Turkish, 31% Arabic, 8% Persian, 4.5% Western and 2% uncertain origin. Therefore, it is possible to say that the situation described in terms of Turkish in the series titles and the Turkish language / cultural history is still strong today.

797-804

Authors: Fatma Erdim

Yayın Değerlendirme

809-818

Authors: Ayşe Kılıç

Yayın Değerlendirme

825-832

Authors: Muazzez Gündüz Oğul

Yayın Değerlendirme