Energija, ekonomija, ekologija

1-7

Authors: Jelena Stojković, Predrag Stefanov

Integracija obnovljivih izora energije (OIE) predstavlja važan korak u borbi protiv klimatskih promena i oni postaju sve više zastupljeni u proizvodnji električne energije. Sistemi sa velikim udelom OIE, obično povezanih za mrežu uređajima energetske elektronike, imaju smanjenu inerciju u odnosu na sisteme sa klasičnim sinhronim generatorima i zbog toga su naročito ugroženi u pogledu frekvencijske stabilnosti. S druge strane, uređaji energetske elektronike omogućavaju brzo upravljanje snagama na njihovim krajevima, sa vremenima stabilizacije od nekoliko milisekundi. Ovaj rad predlaže novi pristup primene ove brze regulacije u cilju sprečavanja pojave velikih dinamičkih odstupanja frekvencije pri velikim poremećajima u sistemu, uvođenjem višestepene brze regulaciju frekvencije (BRF) na svim uređajima kojima se može promeniti snaga injektiranja aktivne snage i koji mogu da nude usluge brze regulacije učestanosti. Pored obnovljivih izvora energije povezanih uređajima energetske elektronike, u potencijalne pružaoce usluge mogu se svrstati uređaji za skladištenje energije, upravljiva potrošnja ili HVDC konekcije. Svi oni imaju sposobnost da brzo promene izlaznu snagu i daju frekvencijsku podršku neposredno nakon poremećaja, u vremenskom periodu pre nego što frekvencija dostigne minimalnu vrednost. Predložena upravljačka strategija koristi samo vrednosti lokalne brzine promene frekvencije (RoCoF) i ne zahteva kompleksnu telekomunikacionu infrastrukturu. Postajanje više stepeni regulacije omogućava aktiviranje regulacione rezerve srazmerne poremećaju sa prostornom raspodelom kojom se obezbeđuje maksimalna aktivacija u delu sistema u kom se poremećaj desio. Posebno, definisana regulacija obezbeđuje da se pri poremećajima u delovima sistema sa manjom inercijom zahteva aktivacija srazmerno veća rezerva prostorno raspoređene tako da ne dovodi do promena tokova snaga i neželjenih oscilacija kojima bi se destabilizovao rad sistema. Predložena upravljačka strategija je prikazana na test sistemu sa 3 koherentne oblasti a rezultati simulacija na jednostavnom primeru prikazuju prednosti brze višestepene regulacije.

16-22

Authors: Vladimir Antonijević, Lazar Mlađenović, Goran Dobrić, Mileta Žarković

U radu je izvršena analiza formiranja mikromreže u Južnom Banatu. Rad sadrži tri scenarija vezana za određivanje veličine konzuma dela elektroenergetskog sistema Srbije koji se potencijalno može napajati samo iz obnovljivih izvora energije. Na osnovu realnih podataka o proizvodnji četiri vetroelektrane u Srbiji (Čibuk, Kovačica, Alibunar i Košava) za period januar – jun 2019. godine, kao i realnih podataka o potrošnji, formiran je prvi scenario koji se odnosi na određivanje dela konzuma koji se može pokriti iz postojećih vetroelektrana. U ovom scenariju je, uz poštovanje kriterijuma besprekidnosti napajanja, za različite veličine konzuma određivano procentualno učešće energije iz elektroenergetske mreže. Kako bi se smanjio udeo energije iz elektroenergetske mreže, razmatraran je novi scenario, koji se odnosi na dodavanje proizvodnih kapaciteta energije sunca. Analiza drugog scenarija pokazala je smanjenu zbirnu intermitentnost vetroelektrana i solarne elektrane u odnosu na prvi scenario. Komplementarna priroda sunca i vetra doprinosi boljoj korelisanosti potrošnje i proizvodnje. Treći scenario podrazumeva dodavanje skladišnog kapaciteta na drugi scenario. Primenjen je genetički algoritam za optimalno određivanje skladišnog kapaciteta za slučaj mikromreže u ostrvskom radu, kao i kada je priključena na elektroenergetsku mrežu. Za svaki scenario je formiran koeficijent korelacije proizvodnje i potrošnje. Kompletna analiza je izvršena u cilju sagledavanja mogućnosti formiranja mikromreže u delu elektroenergetskog sistema Srbije u blizini vetroelektrana. Ovakva analiza pokazuje smanjenje gubitaka u prenosu, smanjenje emisije CO2 i bolje naponske prilike.

31-37

Authors: Igor Shesho, Risto Filkoski, Done Tashevski, Monika Uler-Zefikj

The decrease in conventional energy resources, environmental pollution issues and climate change are the leading factors inducing the increase of energy efficiency criteria. Trends to improve energy efficiency are mainly aimed at the construction sector as one of the leading sectors in energy consumption. In the paper, the performance of the decentralized solar assisted heating systems (SAHS) for climatic conditions in Macedonia was analysed in order to assess its possibility to be integrated as part of the district heating system. The analysis is based on a holistic approach, in which the performance of the SAHS is generally functionally dependent on four factors: (1) the characteristics of each component, (2) the system structure and mutual interactions of the components, (3) the management method and (4) specific energy consumption for heating of the building. The specific analysis is directed toward the assessment of the solar fraction of the SAHS as a function of the building energy performance and system heating temperature range. The numerical modelling of the processes occurring in systems was performed with the dynamic simulation software TRNSYS. Both dynamic models of the solar bivalent system and reference building were developed. The dynamic model contributes to the flexibility of conducting parametric analysis. The obtained results from the parametric analysis were condensed in a general table upon which the analysis of system performance was performed.

45-52

Authors: Branko Stojanović, Tomislav Rajić

U radu je prikazana rekonfiguracija distributivne mreže i otočna kompenzacija kada su prisutni vetro generatori metodom simuliranog kaljenja (SA). Mreža od interesa ima 69 čvorova i 73 grane koje su sve komutujuće. Potrošnja se menja po Gauss-ovoj raspodeli a snaga vetro generatora po Weibull-ovoj svaki sat. Postoje dva vetro generatora maksimalne snage od 200 kW (10% aktivne potrošnje) i na početku se mogu dodeliti svakom čvoru po uniformnoj raspodeli. Isto važi i za kondenzatorske baterije što je nerealistično. Monte Carlo grafičkom metodom biraju se najčešće posećeni čvorovi za permanentan rad vetro generatora i uključenje kondenzatorskih baterija. Ulazni faktor snage mreže je manji od 0.85 tako da su kondenzatorske baterije neophodne. Mreža ne sme biti ni prekompenzovana. Analiziraju se četiri scenarija, prvi kada postoje samo vetro generatori a zatim i sve moguće kombinacije regulacije. Izlaz iz programa su: cena konfiguracije i baterija kondenzatora kao i promena ušteda na časovnoj osnovi. Rezultati su prikazani krivama za period rada od 1000 sati. Oni pokazuju da se istovremenom rekonfiguracijom i otočnom kompenzacijom uz prisustvo vetro generatora mogu ostvariti znatne uštede.

59-63

Authors: Stanko Janković, Bojan Ivanović

U radu su autori dali osvrt na razvoj nekonvencionalnih jedinica za proizvodnju električne energije u Nemačkoj u poslednjih 10 godina sa pogledom na moguće scenarije u 2035. i 2040. godini. Dinamički razvoj proizvodnje iz obnovljivih izvora energije doveo je do toga da se u pojedinim delovima Nemačke plan za proizvodnju električne energije iz obnovljivih izvora za 2025. dostigne još u 2011. godini. Imajući u vidu da je oko 97% svih proizvodnih jedinica na obnovljive izvore energije povezano na distributivne mreže, nameće se pitanje operativnog upravljanja proizvodnje. U radu su data tehnička rešenja za upravljanje proizvodnjom iz obnovljivih izvora kao i potrebni tehnički zahtevi za priključenja generatorskih jedinica koje su preko invertora povezane na mrežu u cilju očuvanja stabilnosti elektroenergetskog sistema.

70-77

Authors: Dunja Mirjanić, Tihomir Dabović, Željko Marković

Tržišta električne energije u zemljama zapadnog Balkana i dalje nisu u potpunosti liberalizovana, pa se stoga mogu uočiti različiti stepeni otvorenosti tržišta električne energije od zemlje do zemlje, pa čak i unutar zemlje, za šta je Bosna i Hercegovina očigledan primjer. U Republici Srpskoj, formalno-pravni uslovi za otpočinjanje procesa otvaranja tržišta električne energije su se stekli stupanjem na snagu Zakona o električnoj energiji, krajem 2007. godine i Pravilnikom o snabdijevanju kvalifikovanih kupaca i postupku promjene snabdjevača, koji je stupio na snagu krajem 2014. godine. Ipak do otpočinjanja stvarnog procesa otvaranja tržišta električne energije nije došlo sve do stupanja na snagu Pravilnika o izmjenama i dopunama Pravilnika o snabdijevanju kvalifikovanih kupaca i postupku promjene snabdjevača, koji je stupio na snagu u martu 2019. godine. U radu se najprije ispituju i analiziraju do sada sprovedene aktivnosti na liberalizaciji tržišta električnom energijom, i daje ocjena u pogledu dosadašnjih rezultata. Dalje se analiziraju potrebni uslovi i pitanja koja se nameću pred sprovođenje daljeg otvaranja tržišta električne energije u Republici Srpskoj. Na kraju, u tekstu se analiziraju najvažnije aktivnosti koje očekuju sve relevantne činioce, u prvom redu Vladu RS, potom resorno ministarstvo i RERS, snabdjevače kao i privredne subjekte koji aktivno učestvuju u oblikovanju tržišta električne energije u cilju pripreme tržišta za dalje otvaranje i ostvarenja uslova za njeno uspješno okončanje.