Cihannüma: Tarih ve Coğrafya Araştırmaları Dergisi

15-43

Authors: Zafer Karademir

Osmanlı imparatorluğunun iktisadi yapısı ağırlıklı olarak toprak üzerine inşa edilmiştir. Bu yapıda tarım ve hayvancılık genelde tımar düzeni içinde faaliyet gösterirken bu alanda kendi yatırımlarını yapmak isteyen özel girişimci kesimler de boy göstermişlerdir. Bu sivil gruplardan birisi de büyük çiftlik sahibi sermayedarlardır. Bu makale, 18. yüzyılda Osmanlı coğrafyasında tarımsal ve hayvansal üretimin güçlü temsilcilerinden biri olan büyük çiftliklerin girişken sahiplerini ve onların çiftlik ünitelerinin genel niteliklerini incelemektedir. Çalışma, büyük çiftliklerin çalışanlarını, gelir ve giderlerini değerlendirmekte ve bu perspektiften genel üretim- tüketim düzeninin işleyişine katkılarını irdelemektedir. Makalede sınırları, sahipleri, statüleri, işlevleri belirlenebilmiş çiftlikler ele alınmaktadır ve çift ile sürülen küçük zirai alanları içeren, ticari olarak büyümeye müsait olmayan örnekler araştırmaya dâhil edilmemiştir. Araştırmanın ilgilendiği çiftlikler finansal olarak genişlemeye dönük faaliyetler içinde olan ve kâr amacı güden özerk ve özel olanlardır. Çalışmanın arşiv kaynakları Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nde yer alan belgelerdir.

61-81

Authors: Evren Dayar

19. yüzyılda Antalya, Küçük Asya’nın orta büyüklükteki liman şehirleri arasında yer alıyordu. Coğrafi konumu nedeniyle şehrin tarımsal üretim kapasitesi sınırlıydı. Bu sebeple 19. yüzyıl boyunca şehrin nüfusu, zorunlu kitlesel göç dönemleri haricinde çok fazla değişmemişti. Bu durumun en önemli istisnası ise 1860’larda yaşanan gönüllü Rum göçüydü. Gerçekten de 1860’lardan itibaren Antalya, ticaret için Ege adalarından şehre gelen birçok Rum için kalıcı ikametgâh olmuştu. Kesif Rum göçü şehrin nüfus yapısını değiştirmiş, ayrıca toplumsal dönüşüm sürecini de tetiklemişti. Bu makalede ele alınan cinayet tam da şehrin içinde bulunduğu bu dönüşüm sürecinde işlenmiştir. Dolayısıyla, cinayeti değerlendirirken, cinayetin ardındaki nedenler ile bu dönüşüm süreci arasında bir ilişki kurmak mümkündür. Bunun dışında Mancarcık Kuyusu cinayeti; hovardalar, kocaları tarafından terk edilmiş kadınlar ve azatlı köleler gibi 19. yüzyıl Antalya’sında gündelik hayatın faili olmuş bazı toplulukları bir arada düşünmeye de imkân tanımaktadır. Görece ayrıntılı sorgu tutanakları ise sıradan insanların zihin dünyaları hakkında fikir vermektedir. Bunların yanı sıra makalede, 19. yüzyılda Osmanlı Devleti’nin yaşadığı dönüşüm sürecinin sonucu olarak devletin değişen işlevleri ile taşrada artan nüfuzu ele alınmış, son olarak, yargı-altı uzlaşmanın ve toplumsal arabuluculuğun zamanla eski önemini yitirmesine değinilmiştir.

115-140

Authors: Rudi Matthee (çev. İlker Külbilge)

Rudi Matthee, “The Ottoman-Safavid war of 986-998/1578-1590: motives and causes”, International Journal of Turkish Studies, vol. 20, no: 1-2 (2014), ss. 1-20.

155-158

Authors: Özer Chatıp

Maurus Reinkowski, Düzenin Şeyleri, Tanzimat’ın Kelimeleri: 19. Yüzyıl Osmanlı Reform Politikasının Karşılaştırmalı Bir Araştırması, Çeviren: Çiğdem Canan Dikmen, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2017, 351 shf., ISBN: 9789750840609

163-165

Authors: Maged Yahya Mujahed Lajah

Seyyid Mustafa Salim, el-Fethü'l-Osmaniü'l-evvel Li’l-Yemen: 1538-1635, 6. Basım, Sana’a: Sana’a Üniversitesi yayını, 2006, 559 shf.

19-33

Authors: Özer Küpeli

Tire 18. yüzyılda 60'tan fazla mahallesi ve birçok köyü ile Batı Anadolu'nun önemli kasabalarından biri konumundaydı. Bu yüzyılda resmi kayıtlar bize Tire'nin cizye ve avarızının mukataa yoluyla toplandığını göstermektedir. Seyyid Yeğen Mehmed Ağa ise aynı yüzyılın son çeyreğinde voyvoda olarak bu mukataanın yöneticisi ve işleticisiydi. Tire'de içinde medrese ve çeşme bulunan bir vakıf kuran Yeğen Mehmed Ağa'nın voyvodalık vazifesini ne kadar süreyle yürüttüğü bilinmese de, 1787 yılında gerçekleştirdiği Hac farizasından döndükten kısa süre sonra eceliyle Tire'de vefat ettiği anlaşılmaktadır. Vefatının ardından muhallefatının zaptı süreci başlamış, fakat bunun öncesinde kardeşi Hüseyin ile bölükbaşısı başta olmak üzere Mehmed Ağa'nın adamları muhallefattan bir kısım nakit ve emvali alelacele kaçırıp çiftliklerinden birinde saklamışlardır. Bu süreç ayrıca kovuşturma konusu olmuş, bostancıbaşı tarafından hapsedilen Hüseyin sakladığı nakit ve emvalin karşılığında 300 altın kese bedel ödemek suretiyle serbest kalmış, kısa bir süre sonra da ağabeyinin yerine voyvodalığı devralmıştır. Diğer taraftan Seyyid Yeğen Mehmed Ağa'nın muhallefatının mirî adına zapt süreci işletilmiş, İstanbul'dan tayin edilen Mirahor-ı sani Çayırzade İbrahim Ağa marifetiyle bu iş yürütülmüştür. Neticede Seyyid Yeğen Mehmed Ağa'nın emval, eşya, akar ve emlakleriyle, çiftliklerinde bulunan hububat, alât ve hayvanatı kayıt altına alınmıştır. Bu çalışmada çoğunlukla Başbakanlık Osmanlı Arşivi'nden temin edilen belge ve defterlerden hareketle önce Tire Voyvodası Seyyid Mehmed Ağa'nın ölümünün ardından muhallefatının zaptı süreci ele alınacak, ardından serveti değerlendirilecektir. Bu suretle 18. yüzyıl Tiresinde yaşayan bir yatırımcının profili ortaya konulmaya çalışılacaktır.

61-92

Authors: Sevtap Gölgesiz Karaca

Türk Tarihi ile yakından alakalı olan Haçlı Seferleri’ni daha iyi anlayabilmek için konuyla ilgili olan kaynaklara hâkim olmak gerekmektedir. Haçlı Seferleri kaynakları genel olarak Doğulu ve Batılı olmak üzere iki ana başlık altında incelenmektedir. Bunlardan Batılı kaynaklar son derece önemli olup özellikle Latince, Eski Fransızca ve Erken Yeni Yüksek Almanca ile yazılanları bulunmaktadır. Bununla birlikte, Birinci Haçlı Seferi’nin Batılı kaynakları ve yazarları hakkında Türk Tarih literatüründe bir bütün olarak derli-toplu bilgi ne yazık ki mevcut değildir. Dolayısıyla bunları görgü şahidi olanlar, sefere katılanlar ya da sonradan duydukları-edindikleri bilgiler ile eserlerini oluşturanlar olmak üzere, kronolojik verileri de göz önünde bulundurarak kendi içinde bir ayrıma tabi tutarak inceledik. Tüm bu kaynaklar Birinci Haçlı Seferi ile alakalı bilgiler sunmalarının yanı sıra Türkler, Türk hükümdar ve emirleri ile özellikle Türk-Haçlı ilişkileri hakkında önemli bilgiler vermektedir. Bu anlamda, Birinci Haçlı Seferi’nin başlıca resmî Batılı kaynakları olarak adlandırılan bu eserleri, yukarıda belirttiğimiz çerçeve doğrultusunda tanıtmayı amaçladık. Bu incelemeyi yaparken özellikle adı çok bilinmeyen ve ülkemizde pek kullanılmayan kaynaklar hakkında bilgi vermek ve bu kaynakların Türk-Haçlı-Müslüman ilişkileri bakımından önemini vurgulamak amacıyla çeşitli Orta Çağ kaynaklarından, araştırma eser, makale ve maddelerden yararlanarak makaleyi oluşturduk.

131-154

Authors: İsmet Sarıbal

Pertevniyal Valide Sultan’ın El Konulan Hazinesine Dair Tutulan Bir Defterin Analizi

195-209

Authors: Mercan Nigehi (Çev. / Trans. Reza Khalily)

Mercan Nigehi, “Yasa ve Eser-i An ber Nizâm-i Huqûqi-i İran der ‘Asr-i Moğol”, Rüşd Amûziş-i Târix, 7. dönem, Sayı: 3, Bahar 1385 (2006), s. 48-54.