Cihannüma: Tarih ve Coğrafya Araştırmaları Dergisi

1-26

Authors: Anıl Yılmaz

Sasaniler, Eskiçağ’dan Ortaçağ’a sarkan bir İmparatorluk olması açısından çok önemli bir noktadadırlar. Ekonomik alanda uyguladıkları bazı tasarruflar, örneğin toprak reformu olarak yapmak istedikleri, günümüz topluluklarına dahi kaynaklık edecek durumdadır. İmparatorlar içinde bazıları oldukça ön plana çıkar. Örneğin I. Şapur daha üçüncü imparator olmasına rağmen, tarihte tek örneği olan, 260 Edassa savaşında Roma İmparatoru Valerianus’u esir etme başarısı göstermiş, ekonominin akışkanlığını sağlayacak bazı düzenlemeler de yapmıştır. Sasani İmparatorları içinde II. Hüsrev de son büyük Sasani Şah’ı olarak tarihe geçmiştir. Büyük büyükbabası I. Şapur gibi, Romalılarla (Bizans) uzun sürecek bir savaşa girişmiş, Sasani ordularını İstanbul Boğazı’na kadar sevk etmiş, ancak I. Şapur’un tersine bu süreç kendi trajik ölümüne sebep olmuştur. II. Hüsrev zamanında basılan Sasani sikkelerinin tedavül coğrafyası o denli geniştir ki, İpek Yolunun en kalabalık pazarlarından birini oluşturan Orta Asya ve Orta Doğu coğrafyasının neredeyse tamamında kullanılmıştır. Arapların da bir İmparatorluk olarak ortaya çıktıklarında ya da Eftalit ve Kuşhanların doğrudan ya da dolaylı olarak Sasani kalıplarını kullanıyor olmaları, bu sikkelerin İmparatorluğun dışında kalan halklar tarafından ne kadar benimsendiğini göstermesi açısından da önemlidir. Bu yüzden Dünya müzelerinin envanterinde sıklıkla II. Hüsrev’in sikkelerine rastlanır.

65-78

Authors: Hamidreza Sohrabiabad

Kitabelerde kullanılan dil, alfabe, yazı üslubu, geçen kavram ve terimler, ele alınan malzeme ve teknikler, dönemin sosyo-kültürel, ekonomik ve siyasi yapısı ile sanat anlayışı ve kalitesini anlatan birer güzel belgelerdir. Tarihi Azerbaycan sınırları içerisinde yer alan Hemedan Eyaleti, Türk-İslam mimari eserler açısından bir hayli zengindir. Ne var ki bu eserler, bilim adamları tarafından incelemeye konu edilmemiştir. Tarih boyunca bulunduğu coğrafi konumu hasebiyle Anadolu coğrafyası ile sosyokültürel, siyasi ve ekonomik ilişkide olan bu coğrafyanın kültürel ve maddi mirasının tanınması Anadolu’da var olan sanatın tanıması için de yararlı olacaktır. Bu bağlamda çalışmamızda Rezen’de bulunan İmamzâde Azher Türbesi’nin kitabeleri mercek altına alınacak binanın inşa ve plan özellikleri hakkında genel bilgiler aktarılarak Türbede bulunan kitabeler incelenecektir.

113-137

Authors: Gökçen Beyinli Dinç

Türkiye Cumhuriyeti’nin Osmanlı mirasını ve İslam’ı kamusal alandan çıkarmak hususunda en etkili kanunlarından biri, 1925 tarihli “Tekke ve Zaviyelerle Türbelerin Seddine ve Türbedarlıklarla birtakım unvanların meni ve ilgasına dair” 677 sayılı Kanundur. Buna göre ülkedeki tüm türbeler kapatılmış, türbe ziyareti ve türbedarlık yasaklanmış, kapatılan ve 1950’den sonra müze olarak açılan bazı türbelere devlet memuru olarak bekçiler tayin edilmiştir. Bu makale, tarihsel çalışmalarda yeterince ilgi görmemiş türbedarlık mesleğini, 677 sayılı kanun ve türbelerin “millileştirilmesi” bağlamında, cumhuriyet arşivleri, meclis tutanakları ve daha önce kullanılmamış İstanbul Türbeler Müze Müdürlüğü arşivleri ışığında 1925-1970 dönemine odaklanarak incelemektedir. Geç Osmanlı’da türbedarın kim olduğu, türbeler kapatıldıktan sonra türbe ve türbedarlara ne olduğu, türbelerdeki hırsızlık vakaları, Vakıflar sorunu ve farklı devlet kurumları, türbe bekçileri ile halk arasında yaşanan gerilim, çekişme ve yasal ihlaller ele alınacaktır. Makale, tarihi ve mimari önemi olan türbelerin ihmalinin ve türbeleri müzeye dönüştürerek “millileştirme” politikasının, kültürel tarihimizde kopukluk yaratmasını ve tarihi birikimi zedelemesini göstererek, cumhuriyet tarihinin daha önce ele alınmamış bir boyutunu aydınlatmayı amaçlamaktadır.

163-177

Authors: Dimitris Dimitropoulos (Çev. Mehmet Savan)

Bu makale, Osmanlı hâkimiyetindeki Ege Adalarındaki ailelerin durumunu gösteren vergi kayıt türlerini incelemektedir. Bu kapsamda Andros [Andre], Mykonos [Mokene], Syros [Sira], Serifos [Koyunluca] ve Patmos [Batnaz] adalarından elde edilen sayısal veriler vurgulanmakta, seyyahlar ve Katolik rahiplerin anlatılarıyla birlikte döneme ait başka belgeler de ele alınmaktadır. Makale; aile büyüklüğü, aile sayısı, birden fazla ailenin tek bir hane çatısı altında yaşama ihtimali ve hane halkı reisi sayısına dair kayıtlardan elde edilen verilerin güvenilirliğini doğrulamaya çalışmaktadır. Şahsî vergilere (ispençe ya da haraç) dair kayıtlar, 17. ve 18. yüzyıllarda bu adalarda yaşayan ailelerin çok kalabalık olmadığını göstermektedir. Topluluklar vergileri resmî Osmanlı emirlerine aynen uymak yerine kendi aralarında tekrar tevzi ettiklerinden, kesin veriler elde etmek zordur. Vergi mükelleflerinin mülk devir işlemlerini kaydeden başka bir tür defterden de benzer dolaylı bilgiler elde edilmektedir. Bazı adalarda hane sayıları sürekli bir artış gösterirken, aile paylarının sayısında ise böyle bir artış yaşanmamıştır. Bu vakıanın, gayrimenkullerin mülkiyet durumu, buralarda geçerli olan yatay mülkiyet ve geniş ailelerin bir arada yaşamaması gibi nedenlerle ilişkili olması mümkündür. Başka önemli bir husus da, vergi kayıtlarında geçen dul kadın sayısıdır. Bu yüksek sayı, bu kadınların ailevî durumuyla uyumlu olmayıp, daha ziyade bu toplulukların geçerli vergi uygulamaları ve bu kadınların adalardaki iktisâdî ve sosyal hayata katılımı ile alakalı görünmektedir.

209-231

Authors: Nejdet Bilgi

Yüksek lisans, yani master/ustalık tezini böyle üreten ve bunun için de danışmanından onay alan bir öğrencinin, kim olsa doktorasından da, yazdıklarından da şüphe eder. Bu tarz etik ihlallerle yol alan ve akademik mevki sahibi olan bir akademisyenin nasıl öğrenci yetiştireceğini ve ne öğreteceğini düşünmek bile istemiyorum. Doğrusu, bu fahiş etik ihlalin, yani nitelikli intihalin bu noktada durdurulması ve düzeltilmesi yoluna gidilmesidir. Bunun akademik mevzuatta yöntemi ne ise, o yola başvurulmalıdır.

243-246

Authors: Aslıhan Dinçer

Prof.Dr. Semih Tezcan vefeyat