Pamukkale University Journal of Engineering Sciences

942-951

Authors: Masoumeh GHASEMIAN1 , Rouzbeh DABIRI2* , Rahim MAHARI3

Abstract: of soil layers damage to structures located on the ground or the underground. In the last two decades, different experimental methods were used to determine the rate of volumetric strain (settlement) and maximum shear strain based on field and laboratory test data. The main purpose of the present study is the evaluation of the rate of settlement after the occurrence of liquefaction in soils and study relationship between liquefaction potential index (LPI) and settlement. The results of the standard resistance penetration test along Tabriz Metro Line 2 used to estimate the liquefaction potential of soil layers in 54 boreholes. Then, the value of settlement in soil layers due to liquefaction in both dry and saturated soil layers were evaluated. In continue, LPI was calculated. The results of this study showed that the rate of settlement in saturated soil layers was remarkably higher than the layers above the underground water level and with an increase in the density of the soil layers, the rate of settlement and soil volumetric strain decreased. Also, there is a good adoption between LPI and settlement values in soil layers. Öz: Deprem nedeniyle sıvılaşma meydana geldignde, zemin katmanlarının çozulmesi içinde bulunan veya yeraltı yapılarına hasar verebilir. Son yirmi yılda, farklı deneysel yöntemler alan ve laboratuar test verilerine dayandirilarak hacimsel gerilme (zemin oturmasi) ve maksimum kayma gerginliğini belirlemek için kullanıldı. Bu çalışmanın temel amacı, zemin sıvılaşmasından sonra zemin oturma oranı oranının değerlendirilmesi ve sıvılaşma potansiyel endeksi (LPI) ile oturma arasındaki çalışma ilişkisinin değerlendirilmesidir. Tabriz Metro 2 Hattı boyunca Standard Penetrasyon testi (SPT) 54 sondaj deliğindeki sonuçlarindan zemin katmanlarının sıvılaşma potansiyelini tahmin etmek için kullanıldı. Daha sonra hem kuru hem de doymuş zemin katmanlarında sıvılaştırmaya bağlı olarak zemin katmanlarında oturma oranı hesaplanmıştır. Devamında LPI hesaplanmıştır. Çalışmadan elde edilen sonuçlar gösteriyor ki, doymuş zemin katmanlarindaki oturma oranının, yeraltı su seviyesinin üzerindeki zemin katmanlardan belirgin derecede yüksek olduğunu ve zemin katmanlrinin yoğunluğunun arttığında oturma oranının ve zemin hacimsel gerilimin azaldığını gösterdi. Ayrıca, zemin katmanlarında LPI ve zemin oturma değerleri arasında iyi bir uyum var. Anahtar kelimeler: Sıvılaşma, Standard penetrasyon testi (SPT), Zemin oturmasi (hacimsel gerilme), Sıvılaşma potansiyel indeksi (LPI), Tabriz Metro 2 hatti

960-966

Authors: Ali DOĞAN1*

Abstract: This study presents the effect of curvature ratio on transient vibration analysis of simply supported antisymmetric thick cross-ply laminated composite shells (LCS) on elastic foundation. In the analysis, the foundation is modeled with two parameters. These models are Pasternak and Winkler models. The equation of motion for laminated rectangular shells resting on elastic foundation is obtained through Hamilton’s principle. The analysis is achieved in Laplace domain. By using modified Durbin’s algorithm, calculations are transformed from Laplace domain to the time domain. The numerical results are presented in the form of graphics. Öz: Bu çalışmada, elastik zemin üzerine oturan basit mesnetli antisimetrik çapraz-katlı dizilimli tabakalı kompozit silindirik kalın kabukların (LCS), zorlanmış titreşim analizi üzerine eğrilik oranının etkisi sunulmaktadır. Bu analizlerde, zemin iki parametre ile modellendi. Bu modeller Pasternak ve Winkler modelleridir. Hamilton prensipleri ile elastik zemin üzerindeki tabakalı kompozit dikdörtgen kabukların hareket denklemleri elde edilmiştir. Analizler, Laplace alanında elde edilmiştir. Modifiye Durbin yöntemi ile çözümler Laplace alanından zaman alanına dönüştürülmüştür. Sayısal sonuçlar grafikler şeklinde sunulmuştur. Anahtar kelimeler: Tabakalı kompozit, Zorlanmış titreşim, Eğrilik etkisi, Elastik zemin, Kayma deformasyon kabuk teorisi

974-1004

Authors: Utku ZEYBEKOĞLU1 , Halil KARAHAN2*

Öz Dünya ekosistemindeki olumsuzluklar ve küresel ısınma günümüzde insanlığın en önemli sorunlarından birini oluşturmaktadır. Küresel ısınma, buzulların erimesi, deniz suyu seviyesinde yükselme ve yağışlardaki düzensizlikler bu problemlerin varlığını gözler önüne sermektedir. Yağışlardaki düzensizlikler mevcut ve planlanan su yapıları açısından büyük önem arz etmektedir. Ülkemizde son zamanlarda; uzun yıllarda ölçülen yağış ortalaması verilerindeki düzensizlikler, azalmalar ve yağış şiddetlerindeki düzensizlikler sık sık görülmektedir. Bu bulgular Türkiye’nin de ekosistemden ve küresel ısınmadan farklı boyutlarda etkilendiğini göstermektedir. Çalışmada, Meteoroloji Genel Müdürlüğü’nden temin edilen gözlem süresi 20 yıldan fazla olan Türkiye’deki 207 gözlem istasyonuna ait Standart Sürelerde Gözlenen Maksimum Yağış Verilerinden elde edilen Standart Süreli Yağış Şiddeti Verileri kullanılarak istasyonlardaki yağış şiddetlerinin eğilimleri tespit edilmiştir. Eğilim tespit edilirken Mann Kendall ve Spearman’ın Rho, baskınlık belirlemede ise Yenilikçi Eğilim Çözümlemesi yöntemleri kullanılmıştır. İstasyonlara ait verilerdeki her bir standart süre için Mann-Kendall ve Spearman’ın Rho eğilim belirleme yöntemleri ile eğilimler, yenilikçi eğilim çözümlemesi kullanılarak veri setlerindeki baskınlık belirlenmiştir. Belirlenen sonuçlar eşliğinde her bir standart süre için kullanılan istasyonların eğilim ve baskınlık haritaları hazırlanmıştır. Anahtar kelimeler: Yağış şiddeti, Eğilim analizi, Mann-Kendall testi, Spearman’ın Rho testi, Yenilikçi eğilim çözümlemesi, Türkiye Abstract Emerging changes in the ecosystem and global warming are among the humanity’s most important issues in today’s world. Global warming, melting of glaciers, rising sea water levels and irregularities in rainfall show the existence of these problems. The irregularities in rainfall are of great importance in terms of existing and planned water structures. Recently in our country; irregularities in averaged rainfall data measured over many years, declines and irregularities in the intensity of precipitation are frequently observed. These findings show that Turkey is also affected by ecosystem and global warming in different dimensions. Trends in rainfall intensity at stations were determined by using the standard duration rainfall intensity data obtained from the Maximum Rainfall Data observed in standard durations by 207 observation stations in Turkey, the observation period being over 20 years. The data was obtained from the General Directorate of Meteorology. Mann Kendall and Spearman's Rho were used to identify trends, while Innovative Trend Analysis methods were used to determine dominance. Trends were determined by using Mann-Kendall and Spearman's Rho trend testing methods for each standard time of station data, and the dominance of data sets were determined by using innovative trend analysis. Trend and dominance maps of the stations used for each standard duration are prepared in the context of the determined results.

1014-1023

Authors: Mutlu YAŞAR1*

Abstract This study investigates the possible hydropower potential of Turkey, using literature and the General Directorate of State Hydraulic Works plans. Based on the obtained hydraulic potential, two scenarios are proposed. The first scenario is an electricity investment and share of electricity production continuing as a historical trend, while the second scenario is the increase in the share of hydropower plants in total electricity production as 35%, including a newly calculated potential of 156 TWh. The results show that the hydropower potential of Turkey increased from 140 to 156 TWh with a level of 12%. Scenario I shows that the total share of electricity production from hydropower changed from 25% to 26% but natural gas did not change. Scenario II shows that natural gas power production will decrease from 42% to 30% and hydropower production increase from 26% to 35% in 2023. The results also show that if Scenario II is applied, the cumulative present value of gain will be approximately 32% in 2043 with a savings of about $25 billion. Öz Bu çalışmada Türkiye'nin hidroelektrik potansiyeli literatür ve Devlet Su İşleri planları çerçevesinde araştırılmıştır. Elde edilen hidrolik potansiyele dayanarak iki senaryo oluşturulmuştur. İlk senaryoda, mevcut eğilimin sürdürülmesi durumunda elektrik üretimi için gerekli yatırımlar değerlendirilirken, ikinci senaryoda yeni hesaplanan 156 TWh'lik potansiyele sahip olan hidroelektrik santrallerin elektrik üretimindeki payının %35 olması durumu incelenmiştir. Türkiye'nin hidroelektrik potansiyelinin literatürde belirtilen 140 TWh değerinden %12 fazla yani 156 TWh olduğu ortaya konulmuştur. Senaryo 1'e göre elektrik üretiminde hidrolik kaynakların payı %25'ten %26'ya çıkarken doğal gazın payı değişmemiştir. Senaryo 2'ye göre doğal gazdan üretilen elektriğin payı %42'den %30'a düşerken, hidroelektriğin payı %26'dan %35'e yükselmiştir. Sonuçlar, Senaryo 2'nin Senaryo 1'e göre 2043 yılı için %32 daha karlı olacağını ve kazancın bugünkü değerinin yaklaşık 25 milyar dolar mertebesinde olacağını göstermiştir. Anahtar kelimeler: Enerji politikası, Yenilenebilir enerji kaynakları, Hidroelektrik

1030-1036

Authors: Hasan Tahsin ÖZTÜRK1*

Öz Bu çalışmada betonarme tekil temellerin minimum maliyetle optimum tasarımları Yapay Arı Koloni, Guguk Kuşu Arama, Öğretme-Öğrenme Tabanlı Optimizasyon Algoritması adlarıyla bilinen çeşitli sezgisel algoritmalarla gerçekleştirilmiştir. Söz konusu algoritmalarla gerçekleştirilen optimum tasarımlardan elde edilen bulgular çeşitli başarım (performans) ölçütlerine göre değerlendirilmiştir. Algoritmalardan en yüksek başarımı ve en yüksek yakınsama hızını öğretme ve öğrenme tabanlı optimizasyon algoritması göstermiştir. Diğer taraftan temelin eğilme momenti ve normal kuvvet düzeyi ile temel zeminin taşıma gücünün optimum tasarıma etkisi birtakım parametrik çalışmalarla incelenmiştir. Gerçekleştirilen parametrik çalışmalardan normal kuvvetin artmasıyla tekil temelin minimum maliyetinin arttığı, ayrıca dış merkezlik düzeyinin artmasıyla bu artış düzeyinin de yükseldiği anlaşılmıştır. Zemin emniyet gerilmesinin artmasıyla temelin minimum maliyetinin azaldığı görülmüştür. Abstract In this study, optimum designs of reinforced concrete spread footings bases with minimum cost were realized with various metaheuristic algorithms known as Artificial Bee Colony, Cuckoo Search, Teaching-Learning-Based Optimization Algorithm. The findings obtained from the optimum designs performed by the algorithms are evaluated according to various performance criteria. Teaching-Learning-Based optimization algorithm showed the highest performance and convergence speed. On the other hand, the effect of bending moment-axial force level, bearing capacity of soil on the optimum design of the spread footing are investigated by some parametric studies. It is understood that the increase in axial force increases the minimum cost of the spread footing and the increase in the eccentricity level rises the degree of increase. It has been observed that the minimum cost of spread footing has decreased with the increase of the bearing capacity of soil.

1043-1050

Authors: Rasim TEMÜR1* , Gebrail BEKDAŞ2

Öz Mühendislik tasarımlarında, güvenlik koşullarını sağlayacak en düşük maliyete sahip sonuçların elde edilmesi amaçlanmaktadır. Ancak güvenlik koşullarını sağlayan seçenekler içerisinde en düşük maliyetli çözüm, tasarımcının tecrübeli olması durumunda dahi bulunamayabilir. Özellikle mekanik özellikleri ve birim fiyatları birbirinden oldukça farklı iki malzemenin kullanıldığı betonarme yapıların tasarımında bu amacın gerçekleşmesi daha zor olabilir. Bu çalışma kapsamında statik ve dinamik yükler etkisindeki konsol tipi betonarme istinat duvarlarının en uygun (optimum) tasarımın elde edilmesi amacıyla metasezgisel algoritmalardan “Öğretme-öğrenme tabanlı optimizasyon” (ÖÖTO) algoritmasını temel alan bir yöntem önerilmiştir. Optimizasyon sürecinde istinat duvarı stabilitesi (devrilme, kayma ve zemin gerilmesi), kesit kapasiteleri (eğilme momenti, kesme kuvveti) ve betonarme tasarım kurallarını içeren 29 kontrol yapılmıştır. Optimizasyon işleminde 5’i duvar kesiti 12’si betonarme tasarımı ile ilgili olmak üzere toplam 17 değişken kullanılmıştır. İstinat duvarlarının boyutlandırmasında, TS 7994 (Zemin Dayanma Yapıları; Sınıflandırma, Özellikleri ve Projelendirme Esasları) kuralları göz önünde bulundurulmuştur. Betonarme tasarımında ise yürürlükteki ilgili yönetmelikler olan TS 500 (Betonarme Yapıların Tasarım ve Yapım Kuralları) ve DBYBHY (Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik) kuralları uygulanmıştır. Çalışmada önerilen yöntem ile elde edilen sonuçlar mevcut yöntemler ile karşılaştırılmış ve yöntemin konsol tipi betonarme istinat duvarlarının optimum tasarımının bulunmasında uygun olduğu görülmüştür. Anahtar kelimeler: Optimizasyon, Metasezgisel algoritmalar, Öğretme-öğrenme tabanlı optimizasyon, Konsol istinat duvarı Abstract Mühendislik tasarımlarında, güvenlik koşullarını sağlayacak en düşük maliyete sahip sonuçların elde edilmesi amaçlanmaktadır. Ancak güvenlik koşullarını sağlayan seçenekler içerisinde en düşük maliyetli çözüm, tasarımcının tecrübeli olması durumunda dahi bulunamayabilir. Özellikle mekanik özellikleri ve birim fiyatları birbirinden oldukça farklı iki malzemenin kullanıldığı betonarme yapıların tasarımında bu amacın gerçekleşmesi daha zor olabilir. Bu çalışma kapsamında statik ve dinamik yükler etkisindeki konsol tipi betonarme istinat duvarlarının en uygun (optimum) tasarımın elde edilmesi amacıyla metasezgisel algoritmalardan “Öğretme-öğrenme tabanlı optimizasyon” (ÖÖTO) algoritmasını temel alan bir yöntem önerilmiştir. Optimizasyon sürecinde istinat duvarı stabilitesi (devrilme, kayma ve zemin gerilmesi), kesit kapasiteleri (eğilme momenti, kesme kuvveti) ve betonarme tasarım kurallarını içeren 29 kontrol yapılmıştır. Optimizasyon işleminde 5’i duvar kesiti 12’si betonarme tasarımı ile ilgili olmak üzere toplam 17 değişken kullanılmıştır. İstinat duvarlarının boyutlandırmasında, TS 7994 (Zemin Dayanma Yapıları; Sınıflandırma, Özellikleri ve Projelendirme Esasları) kuralları göz önünde bulundurulmuştur. Betonarme tasarımında ise yürürlükteki ilgili yönetmelikler olan TS 500 (Betonarme Yapıların Tasarım ve Yapım Kuralları) ve DBYBHY (Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik) kuralları uygulanmıştır. Çalışmada önerilen yöntem ile elde edilen sonuçlar mevcut yöntemler ile karşılaştırılmış ve yöntemin konsol tipi betonarme istinat duvarlarının optimum tasarımının bulunmasında uygun olduğu görülmüştür. The aim of engineering designs is to obtain results with minimum cost that will provide safety conditions. But the most economical design ensuring security conditions may not be found within the options, even the designer is experienced. Especially in the design of reinforced concrete (RC) structures that consist from two materials with very different mechanical properties and unit costs, it may be more difficult to achieve this purpose. In this study, a methodology based on teaching learning based optimization (TLBO) was proposed for optimum design of RC cantilever retaining wall under the static and dynamic loads. During the optimization process, 29 design constraints including retaining wall stabilities (overturning, sliding and soil stress), section capacities (flexure and shear) and RC design rules are checked. In the optimization problem, totally 17 design variables (5 of them related to cross-section dimension and 12 of them related to RC design) are used. In the sizing of retaining wall, the rules of the TS 7994 (Soil Retaining Structures; Properties and Guidelines for Design) are considered. In the RC design, the requirements of the relevant regulations; TS 500 (Requirements for Design and Construction of Reinforced Concrete Structures) and DBYBHY (Specification for Buildings to be Built in Seismic Zones) are considered. The results obtained by the proposed method were compared with the existing methods and the method seems as suitable for the optimum design of the cantilever type RC retaining walls.

1062-1068

Authors: Mustafa ASLAN1* , Onur GÜLER2 , Ümit ALVER3

Öz Abstract Bu çalışmada, otomotiv sektöründe taşıyıcı elemanlardan olan şasi malzemesinin mukavemet değerlerini yükseltirken ağırlığını düşürmek amacıyla şasi malzemesi olarak sandviç panel teknolojisinin kullanılabilirliği araştırmak amaçlanmıştır. Yüzey malzemeleri olarak; karbon elyaf ve cam elyaf takviyeli polyester kompozit ile alüminyum plaka kullanılırken, çekirdek malzemeleri olarak; alüminyum bal peteği, polipropilen (PP) bal peteği ve polietilen terafitalat (PET) sert köpük kullanılmıştır. Yüzey kompozit malzemeleri, cam ve karbon elyaf kumaşlarının katmanlı olarak polyester reçinesi ile ıslatılarak el yatırma ve basınçlı kalıplama metoduyla üretilmiştir. Sandviç plakaların soğuk preste 50 bar basınç altında 720 dk. boyunca kürünü tamamlaması sağlanmıştır. Sandviç kompozitler, yüzey ve çekirdek malzemelerinin epoksi bant ile birleştirilerek ve sıcak preste 90 °C’de 30 dk. ve 120 °C’de 60 dk. 3 bar basınç altında bekletilerek üretilmiştir. Üretilen sandviç panel kompozitlerden standartlara uygun olarak; eğilme, yüzey ve kenar doğrultusunda basma numuneleri alınıp eğilme ve basma deneylerine tabi tutulmuştur. Deney sonuçlarına göre, sandviç panellerde çekirdek malzemelerinin yüzey malzemelerine kıyasla panel mekanik özelliklerinde daha belirgin değişimler oluşturduğu belirlenmiştir. Çekirdek malzeme olarak eğilme dayanımı ve kenara basma dayanımı açısından PET çekirdek malzemesi, eğilmede elastikiyet ve yüzeye basma mukavemeti açısından alüminyum bal peteği en iyi sonuçları göstermiştir. Bununla birlikte, PP köpük malzemeleri ile üretilen sandviç paneller ise diğer çekirdek malzemelerden üretilenlere göre önemli oranda yüksek uzama oranı göstermiştir. In this study, it was aimed to investigate the usability of sandwich panel technology as a frame material in order to decrease the weight of the frame material in the automotive sector while increasing the strength values of the chassis material. Carbon fiber, glass fiber polyester composites and aluminum plate were used as surface materials while aluminum honeycomb, polypropylene (PP) honeycomb and polyethylene terephthalate (PET) rigid foam were used as core materials. Surface composite materials are produced by wetting the glass and carbon fibre fabrics using polyester resins in layers by hand lay-up and compression method. It was provided that the plates completed their curation with a cold pressure at 50 bar for 720 minutes. The sandwich composites were produced by combining the surface and core materials with epoxy adhesive tape and holding under the hot pressure at 90 °C for 30 minutes and 120 °C for 60 minutes at 3 bar pressure. According to the standards of produced sandwich panel composites; bending, flatwise and edgewise in the direction of the compression samples were taken and subjected to bending and compression experiments. According to obtained experiment results; it was determined that core material is the more significant changes on the mechanical properties compared to surface materials. As a core material it was proven that Aluminum honeycomb core materials show the highest results in terms of bending and edgewise compression strength while PET core materials show highest results in terms of flexural stiffness and flatwise compression strength. However, it was seen that the panels with PP honeycomb core demonstrated considerably more elongation values than those of the other panels. Anahtar kelimeler: Sandviç paneller, Kompozit malzemeler, Bal peteği, Çekirdek malzemeler, Mekanik özellikler Abstract In this study, it was aimed to investigate the usability of sandwich panel technology as a frame material in order to decrease the weight of the frame material in the automotive sector while increasing the strength values of the chassis material. Carbon fiber, glass fiber polyester composites and aluminum plate were used as surface materials while aluminum honeycomb, polypropylene (PP) honeycomb and polyethylene terephthalate (PET) rigid foam were used as core materials. Surface composite materials are produced by wetting the glass and carbon fibre fabrics using polyester resins in layers by hand lay-up and compression method. It was provided that the plates completed their curation with a cold pressure at 50 bar for 720 minutes. The sandwich composites were produced by combining the surface and core materials with epoxy adhesive tape and holding under the hot pressure at 90 °C for 30 minutes and 120 °C for 60 minutes at 3 bar pressure. According to the standards of produced sandwich panel composites; bending, flatwise and edgewise in the direction of the compression samples were taken and subjected to bending and compression experiments. According to obtained experiment results; it was determined that core material is the more significant changes on the mechanical properties compared to surface materials. As a core material it was proven that Aluminum honeycomb core materials show the highest results in terms of bending and edgewise compression strength while PET core materials show highest results in terms of flexural stiffness and flatwise compression strength. However, it was seen that the panels with PP honeycomb core demonstrated considerably more elongation values than those of the other panels.

1079-1086

Authors: Ilgın GÖKAŞAR1 , Büşra BURAN2 , Selim DÜNDAR3*

Öz Abstract Hizmet kalitesi, 1980’lerden bu yana, önemli bir konu olarak değerlendirilmektedir. Kişiden kişiye farklılık gösterebildiği ve somut bir çıktı üretmediği için, hizmet kalitesinin ölçümü, ürün kalitesine kıyasla daha zordur. Hizmet kalitesinin değerlendirilmesi için, literatürde çok sayıda model geliştirilmiştir. Ulaştırma iş kolu, hizmet iş kolunun önde gelen bileşenlerinden birisidir. Toplu taşımanın kalitesinin arttırılması, kentlerin gelişiminde ve özel araç kullanımının toplu ulaşıma yönlendirilmesinde kuvvetli bir etkendir. Otobüs hizmetlerinin kalitesi, toplu ulaşımın kalitesinin ölçülmesine olanak sağlayan TS-EN 13816 Standardına göre tanımlanmıştır. İstanbul’da otobüsler için hizmet kalite ölçütleri belirlenmiş olup performansları sistematik bir şekilde ölçülmektedir. Bu çalışma kapsamında, otobüs hizmetlerinin kalitesinin değerlendirmek için, İETT tarafından internet üzerinden kullanıcılara uygulanan memnuniyet anketlerinin 2177 tanesinin sonuçları kullanılarak faktör analizi uygulanmış ve çoklu doğrusal regresyon modeli oluşturulmuştur. Ortaya çıkan 2 faktör incelendiğinde, kullanıcıların hizmete erişime, konfordan daha fazla önem verdikleri ortaya çıkmıştır. Ayrıca, kullanıcı anketlerinin sonuçları, hizmet sağlayıcıların görüşleri ile karşılaştırılmış, iki kesimin görüşü arasında yalnızca %1.733’lik fark gözlemlenmiştir. Service quality has been regarded as an important issue since the 1980s. The measurement of service quality is harder than the quality of the product, since it varies from person to person and produces no concrete output. A number of models have been developed in the literature to assess service quality. The transportation sector is one of the leading components of the service sector. Increasing the quality of public transport has a strong influence in the development of cities and decreasing the usage of private cars. The quality of bus services is defined in accordance with TS-EN 13816 Standard, which allows measurement of the quality of public transport. In Istanbul, service quality criteria for buses are determined and their performance is measured systematically. In this study, factor analysis was applied to evaluate the quality of the bus services using the results of the Satisfaction Surveys applied by IETT to 2177 users on the internet and a multiple linear regression model was developed. When the two emerging factors are examined, it is seen that users pay more importance to access to the service than the comfort. In addition, the results of user surveys were compared with the views of service providers, and a difference of only 1.733% was observed between the two groups’ views. Anahtar kelimeler: Otobüs hizmetleri, Kalite değerlendirilmesi, Hizmet kalitesi, Faktör analizi, Çoklu doğrusal regresyon Keywords: Bus services, Quality evaluation, Service quality, Factor analysis, Multiple linear regression Abstract Service quality has been regarded as an important issue since the 1980s. The measurement of service quality is harder than the quality of the product, since it varies from person to person and produces no concrete output. A number of models have been developed in the literature to assess service quality. The transportation sector is one of the leading components of the service sector. Increasing the quality of public transport has a strong influence in the development of cities and decreasing the usage of private cars. The quality of bus services is defined in accordance with TS-EN 13816 Standard, which allows measurement of the quality of public transport. In Istanbul, service quality criteria for buses are determined and their performance is measured systematically. In this study, factor analysis was applied to evaluate the quality of the bus services using the results of the Satisfaction Surveys applied by IETT to 2177 users on the internet and a multiple linear regression model was developed. When the two emerging factors are examined, it is seen that users pay more importance to access to the service than the comfort. In addition, the results of user surveys were compared with the views of service providers, and a difference of only 1.733% was observed between the two groups’ views.

1093-1099

Authors: Süheyla Pelin ÇALIŞKANELLİ1 , Serhan TANYEL2*

Öz Denetimsiz kavşaklardaki araç hareketleri ile ilgili genel kabul, anayol akımı içindeki araçların mutlak önceliğe sahip olmasıdır. Ancak gerçek trafik koşulları altında bu durum her zaman mümkün olmayabilir. Yapılan çalışmalar, yanyolda bekleyen sürücülerin, bekleme süresi uzadıkça kavşağa girişte kural dışı davranışlar sergileyebildiklerini göstermektedir. Bu durumda anayolda hareket eden sürücüler, yavaşlayarak veya durarak olası bir kazayı engellemeye çalışacaklardır. “Ters öncelik” veya “aralık zorlama” olarak ta adlandırılan bu durum anayol akımındaki araçların gecikmelerine sebep olmaktadır. Çalışmada anayol akımındaki araçların gecikmesine sebep olan koşullar incelenmiş ve AIMSUM benzetim programı yardımıyla bir “T” kavşakta DUR, YOL VER ve KONTROLSÜZ denetim koşulları için anayol araçlarının gecikmelerini hesaplayan bağıntılar önerilmiştir. Anahtar kelimeler: Işıksız kavşaklar, Kapasite, Gecikme, Ters öncelik Abstract The general acceptance of vehicle movements at unsignalized intersections is that vehicles in the major stream have absolute priority. However, under real traffic conditions this may not always be possible. Studies show that drivers waiting on the minor road approach can exhibit irregular behaviors when entering the intersection. In this case the drivers on the main road will try to prevent a possible accident by stopping or slowing down. This is referred to as "reverse priority" or "gap forcing " which causes delays in vehicles in the major stream. In the study, the conditions which causes delay to vehicles in the mainstream is investigated by using AIMSUN simulation program and new functions for stop-controlled, yield-controlled and uncontrolled intersections which can be used in calculation major stream delays are suggested.

1107-1116

Authors: Hüseyin CEYLAN1* , Tayfun ÖZCAN2

Öz Gelişmekte olan ülkelerde kentiçi toplu taşıma sistemleri arasında en yaygın tür olan otobüs taşımacılığının verimliliğini arttırmaya yönelik çalışmalar son yıllarda artmaktadır. Otobüs sitemlerinin performansının ele alındığı birçok çalışmada, kullanıcı ve işletmeci faydalarını eniyileyen yaklaşımlar üzerinde durulmaktadır. Bu çalışmada, kentiçi otobüs ağlarındaki sefer sıklıklarını eniyileyen iki-seviyeli bir simülasyon/optimizasyon modeli geliştirilmektedir. Üst seviyede, işletmeci ve kullanıcı maliyetlerini temsil eden bir amaç fonksiyonunun çözümü için sezgisel Armoni Araştırması (AA) optimizasyon tekniği tabanlı bir model önerilmektedir. Alt seviyede ise talebin toplu taşıma ağına dağılımını temsil eden toplu taşıma ataması problemi çözülmektedir. Önerilen modelde, aktarma bekleme sürelerinin kesin hesabı için zaman çizelgesi tabanlı toplu taşıma ataması yaklaşımı kullanılmakta ve toplu taşıma ataması problemi logit tabanlı bir modele dayalı olarak VISUM yazılımı ile çözülmektedir. Geliştirilen model, toplu taşıma ağ tasarımı çalışmalarında yaygın olarak kullanılan bir test ağına uygulanmıştır. Sonuçlar, AA tabanlı modelin sefer sıklığı optimizasyonu probleminin çözümünde etkin olarak kullanılabileceğini ortaya koymuştur. Anahtar kelimeler: Kentsel toplu taşıma, Otobüs taşımacılığı, Armoni araştırması, Toplu taşıma ataması, VISUM Abstract In developing countries, efforts to increase the efficiency of bus transportation, which is the most common type of urban public transport systems, have been increasing in recent years. Many studies addressing the performance of bus systems focus on approaches to optimizing user and operator benefits. In this study, a bi-level simulation/optimization model is developed to optimize service frequencies in urban bus networks. At the upper level, a meta-heuristic Harmony Search (HS) optimization technique based model is proposed for solving an objective function that represents operator and user costs. At the lower level, the transit assignment problem, which represents the distribution of demand over the transit network, is solved. In the proposed model, a time-table based transit assignment approach is used for the exact calculation of transfer wait times, and the transit assignment problem is solved using VISUM software based on a logit-based choice model. The developed model has been applied to a test network that is widely used in transit network design studies. The results show that the HS based model can be used effectively to solve the service frequency optimization problem.

1125-1129

Authors: Deniz UÇAR1*

Abstract Öz In this study for the first time, biological reduction of the Acid Red 14 in elemental sulfur-based anaerobic reactor was studied. Two up-flow packed bed reactors were investigated in parallel for 95 days. Sulfur and methanol were used as electron donors in these reactors and the performance of the sulfur-based reduction process was investigated in comparison with a conventional electron source - methanol. The reactors were operated in 7 different periods, the influent dye concentration was kept at 5-10 mg/L and HRT was set to 12-24 hours. While influent Acid Red 14 concentration was 10±0.14 mg/L, it was reduced to 1.3±0.2 in the methanol-based reactor and 2.05±0.2 in the sulfur-based reactor. Elemental sulfur was used for the first time in and the effect of sulfur oxidation in dye reduction process on sulfate and alkalinity production was also investigated. Bu çalışmada ilk kez elementel kükürt bazlı anaerobik reaktörde Asit Kırmızı 14'ün biyolojik olarak indirgenmesi çalışılmıştır. İki yukarı akışlı paket yataklı reaktör birbirine paralel olarak 95 gün boyunca işletilmiştir. Bu reaktörlerde elektron kaynağı olarak kükürt ve metanol kullanılmış ve kükürt bazlı indirgeme işleminin performansı yaygın bir elektron kaynağı olan metanol ile karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Reaktörler 7 farklı periyotta çalışılmış olup, giriş boya konsantrasyonu 5-10 mg/L’de ve HRT 12-24 sa. olarak ayarlanmıştır. Asit Kırmızı 14 konsantrasyonu girişte 10±0.14 mg/L iken, metanol bazlı reaktörde 1.3±0.2 mg/L'ye, kükürt esaslı reaktörde ise 2.05±0.2 mg/L’ye düşmüştür. Kükürt bu çalışma ile boya indirgeme sürecinde ilk kez kullanılmış ve bu süreçte kükürt oksidasyonunun sülfat ve alkalinite üretimine etkisi ayrıca araştırılmıştır. Öz Bu çalışmada ilk kez elementel kükürt bazlı anaerobik reaktörde Asit Kırmızı 14'ün biyolojik olarak indirgenmesi çalışılmıştır. İki yukarı akışlı paket yataklı reaktör birbirine paralel olarak 95 gün boyunca işletilmiştir. Bu reaktörlerde elektron kaynağı olarak kükürt ve metanol kullanılmış ve kükürt bazlı indirgeme işleminin performansı yaygın bir elektron kaynağı olan metanol ile karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Reaktörler 7 farklı periyotta çalışılmış olup, giriş boya konsantrasyonu 5-10 mg/L’de ve HRT 12-24 sa. olarak ayarlanmıştır. Asit Kırmızı 14 konsantrasyonu girişte 10±0.14 mg/L iken, metanol bazlı reaktörde 1.3±0.2 mg/L'ye, kükürt esaslı reaktörde ise 2.05±0.2 mg/L’ye düşmüştür. Kükürt bu çalışma ile boya indirgeme sürecinde ilk kez kullanılmış ve bu süreçte kükürt oksidasyonunun sülfat ve alkalinite üretimine etkisi ayrıca araştırılmıştır. Keywords: Anahtar kelimeler: Asit kırmızı 14, Elementel kükürt, Metanol, Biyolojik bozunum, Renk giderme

1135-1140

Authors: Levent GÜREL1* , Selahi GÜNEŞ2

Öz Bu çalışma kapsamında Samsun Sahilleri’nden toplanan midye kabukları kullanılarak, bu kabukların sentetik olarak hazırlanmış atıksulardan kurşun ve nikel gibi ağır metalleri giderme kapasitesi araştırılmıştır. Yapılan çalışmalarda, midye kabukları iki ayrı şekilde kullanılmıştır. Bunlardan ilkinde, ham midye kabukları sadece öğütülmüştür. Diğerinde ise, kabuklar öğütüldükten sonra sülfürik asit kullanılarak ön arıtımdan geçirilmiştir. Deneysel çalışmalarda pH, zaman, midye kabuğu miktarı gibi çeşitli değişkenler kullanılarak midye kabuklarının ağır metal giderim potansiyeli incelenmiştir. Çalışmalar 25 °C sabit sıcaklık ve 150 devir/dk. çalkalama hızında yürütülmüştür. Deneylerde kullanılan midye kabuğu boyutu 45-125 µm olarak seçilmiştir. Yapılan çalışmalar neticesinde elde edilen sonuçlara göre, ham olarak kullanılan midye kabuklarıyla yapılan deneylerde, arıtım sonrası pH değerleri dikkate alınarak, kimyasal çöktürme mekanizmasının hâkim mekanizma olduğu sonucuna varılmıştır. Ön arıtımlı (asitle muamele edilmiş) midye kabuklarının arıtım performansı incelendiğinde ise, meydana gelen arıtım mekanizmasının adsorpsiyonu temsil ettiği anlaşılmıştır. Ham midye kabukları kullanılarak, kurşun ve nikel iyonu konsantrasyonları yaklaşık olarak 100 mg/L’den sırasıyla en düşük 3.9 mg/L ve 73.62 mg/L’ye indirilmiştir. Ön arıtımlı midye kabukları ile yapılan çalışmalarda ise sadece kurşun giderimi araştırılmış ve yaklaşık 100 mg/L olan başlangıç konsantrasyonu pH 2’de 9.22 mg/L’ye düşürülmüştür. Ön arıtımlı midye kabukları için adsorbent tutma kapasitesi (q) 0.4 g/L midye kabuğu dozajında 244.74 mg/g olarak bulunmuştur. Anahtar kelimeler: Karadeniz midye kabuğu, Adsorpsiyon, Kimyasal çöktürme, Ağır metal arıtımı Abstract The removal capacity of mussel shells in removing heavy metals such as lead and nickel from wastewaters prepared synthetically was investigated by using the shells collected from Samsun Coasts within the scope of this work. In the studies, mussel shells were used in two different forms. In the first form, raw mussel shells were only grinded. On the other one, the mussel shells were pretreated by using sulfuric acid after grinding. The heavy metal removal potential of mussel shells was investigated using various variables such as pH, time and mussel shell dosage in experimental studies. Tests were conducted at 25 °C constant temperature and a shaking speed of 150 rpm. The size of the mussel shell used in experimental studies was chosen as 45-125 µm. It was concluded from the results of the studies carried out by using raw mussel shells that the dominant mechanism was chemical precipitation according to the pH values after treatment process. It has been understood that the treatment mechanism was adsorption when the treatment performance of the pretreated mussel shells was in question. Lead and nickel ion concentrations were reduced from approximately 100 mg/L to 3.90 mg/L and 73.62 mg/L, respectively by using raw mussel shells. In the tests conducted with pretreated mussel shells, only lead removal was studied and lead concentration of approximately 100 mg/L was decreased to 9.22 mg/L at pH 2. Adsorbent uptake capacity was found to be 244.74 mg/g at 0.4 g/L mussel shell dosage for pretreated mussel shells.

1157-1160

Authors: Gülbin ERDEN1* , Ayşe FİLİBELİ2

Abstract The objective of this study was to compare dewatering properties of chemically conditioned sludge and freeze/thawed sludge as determined by mainly specific resistance to filtration (SRF), dry solids content of sludge cake (DS), and capillary suction time (CST) parameters. The experimental studies were carried out with mixed sludge samples taken from a municipal wastewater treatment plant in Turkey. In chemical conditioning experiments, sludge samples were conditioned with different dosages of polymer using classical jar test method. In freeze/thaw conditioning experiments, samples were frozen at -16.5 °C at different freezing rates and then thawed at 21±1 °C at different times in order to determine the effect of thawing time on dewatering performance. 25 mg/L polymer dose and 2.71 mm/h freezing rate were found to be optimum in terms of sludge conditioning. Rapid freezing that is higher than 8.13 mm/h could not sufficiently condition the sludge and there was no significant effect of thawing time on conditioning performance. Dewatering properties of chemically conditioned sludge and freeze/thawed sludge was determined as very close to each other. While CST and SRF reductions were calculated as 76% and 75%, respectively at 25 mg/L polymer dosage, 2.71 mm/h freezing rate application caused 79% and 76% reduction in CST and SRF, respectively. Öz Bu çalışmanın amacı kimyasal olarak şartlandırılmış çamur ve dondurulup çözdürülmüş çamurun su verme özelliklerinin özgül filtre direnci (ÖFD), çamur keki katı madde içeriği (KM) ve kapiler emme süresi (KES) parametre değerlerinin belirlenmesi ile karşılaştırılmasıdır. Deneysel çalışmada, İzmir (Türkiye)’de bulunan bir kentsel atıksu arıtma tesisi çamurları kullanılmıştır. Kimyasal şartlandırma deneylerinde çamurlar farklı dozlardaki polimer ile klasik jar testi metodu kullanılarak şartlandırılmıştır. Dondurma/çözme yöntemi ile şartlandırma çalışmalarında ise çamur örnekleri -16.5 °C’de farklı donma hızlarında dondurulmuş ve sonra 21±1 °C’de çözme süresinin su alma performansına etkisini belirlemek amacıyla farklı çözme sürelerinde çözdürülmüştür. 25 mg/L polimer dozu ve 2.71 mm/sa. donma hızı çamur şartlandırma için en uygun koşul olarak belirlenmiştir. 8.13 mm/sa.’ten daha hızlı dondurma işlemi çamurun şartlandırılması için yeterli olmamıştır. Yanı sıra, çözme süresinin çamur şartlandırma performansı üzerinde önemli bir etkisi olmadığı belirlenmiştir. Çalışmanın bir sonucu olarak, kimyasal şartlandırılmış çamur ile dondurma/çözme ile şartlandırılan çamurların su verme özellikleri birbirine oldukça yakın olduğu belirlenmiştir. 25 mg/L polimer uygulamasında KES ve ÖFD değerlerindeki azalma sırasıyla %76 ve %75 iken ve 2.71 mm/sa. dondurma hızı uygulaması sırasıyla %79 ve %76 KES ve ÖFD azalmasına sebep olmuştur. Çalışmanın diğer bir sonucu ise dondurma/çözme ile şartlandırılmış çamurların kimyasal şartlandırılmış çamurlara oranla vakum filtrasyonu sonrasında daha yüksek katı madde içeriklerine ulaşmasıdır. Anahtar kelimeler: Çamur, Susuzlaştırma, Kimyasal şartlandırma, Polimer, Dondurma/Çözme

1169-1178

Authors: Hakan ÇELEBİ1* , Gülden GÖK2

Öz Ülkemizde gelişmekte olan illerde nüfus artışına bağlı olarak araç sayısında ve trafikte yoğunluklar her geçen gün artmaktadır. Bu durum sosyo-ekonomik açıdan gelişme olarak değerlendirilse de çevreye (toprak-su-hava) olumsuz ekolojik etkileri olmaktadır. Otoyollar, şehirlerde yapılan önemli ve bir o kadar da gerekli mühendislik yapılarındandırlar. Özellikle şehirleri birbirine bağlayarak sosyo-ekonomik ve diğer alanlarda etkili bir konuma sahiptirler. Günümüzde artan otoyol taşımacılığı, hızlı şehirleşme ve artan araç sayısı trafikten kaynaklı ağır metal kirliliğini önemli bir konu haline getirmiştir. Toprakların ağır metaller ile yüksek oranda kirlenmeleri otoyollara yakınlıklarından kaynaklanmaktadır. Bu nedenlerle toprağa ulaşan ağır metallerin topraktan uzaklaştırılmasının zor olması nedeniyle toprak kirliliği önemli bir çevre sorunu olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu çalışmada otoyol kenarlarında yer alan toprakların kirlilik durumu üzerine yapılan çalışmalar, kirleticilerin kaynakları ve dağılımı incelenmiştir. Anahtar kelimeler: Ağır metaller, Otoyol, Toprak kirliliği Abstract In the developing provinces of our country, the traffic jam and the number of vehicles gradually increased over day, which is related to the population growth. This situation could be identified as the socio-economic development. However, it led to negative effects on soil-water-air. Highways are important and necessary engineering structures in the cities, which connect different cities and have an important effect on the socio-economic development and other areas. Today, because of increasing highway transport, the rapid urbanization and higher number of vehicles, heavy metal pollution of traffic become an important issue. For that reason, in these places soil pollution level is an important environmental problem, as it is difficult to remove heavy metals from the soil. Soils are close to the highways, leading to higher level of pollution due to heavy metals. This study examines previous researches on the pollution of lands, sources and distribution of pollutants which are located close to the highways.

1188-1191

Authors: Hüseyin ERTEN1*

Öz Denizli havzası batı Anadolu’da yer alır ve erken orta Miyosen-Kuvaterner yaşlı karasal tortulları barındırır. Bu karasal tortullarda pek çok memeli fosil lokalitesi bulunmuştur. Özellikle Kuvaterner devrinde bulunan küçük-büyük memeli fosilleri, cins ve tür açısından oldukça zengindir ve çoğunlukla Anadolu’daki ilk bulgulardır. Bu fosil gruplarından küçük memeli olanları Tosunlar Formasyonun taban bölümündeki akarsu tortullarında bulunmuştur (Gökpınar lokalitesi). Büyük omurgalı (memeli) olanlar ise yine Tosunlar Formasyonu içerisinde yer alan ve mermercilik alanında kullanılan travertenlerin farklı seviyelerinde bulunmuştur. Yeni cins ve türlerinde bulunduğu bu fosi grupları Anadolu’nun Kuvaterner dönemi paleofaunasının belirlenmesinde önemli bir rol oynamaktadır. Anahtar kelimeler: Denizli havzası, Kuvaterner, Memeli Abstract The Denizli Basin is located in the Western Anatolia and it includes early-middle Miocene-Quaternary terrestrial sediments. Several mammal fossil localities were found in these terrestrial sediments. Especially, small-large mammal fossils from Quaternary period are considersbly rich in terms of genus and species and they are mostly the first findings in Anatolia. Micro mammal fossils have been identified in the fluvial sediments in the lower levels of Tosunlar Formation (Gökpınar locality). However, large vertebrate (mammals) fossils have been obtained from different levels of travertines in the Tosunlar Formation used in marble industry. These fossil groups, which include new genus and species, have a significant role in the identification of the paleofauna of Anatolia in Quaternary period.

1200-1208

Authors: Savaş TOPAL1* , Mehmet ÖZKUL2

Abstract In this study, in order to determine relative tectonic activity of the Honaz Fault, geomorphic indices such as triangular facets, drainage basin asymmetry (AF), hypsometric integral (HI), drainage basin shape (Bs), ratio of valley-floor width to valley height (Vf), and mountain front sinuosity (Smf) have been calculated. The results of the indice analysis were evaluated and then index of the relative tectonic activity (Iat) were re-evaluated. Base on the different Iat values, the results were divided into four classes that range from the relatively highest to the relatively lowest tectonic activity. The drainage basin area between Honaz Fault and Mount Honaz is an ideal place to test relative tectonic activity. The Honaz fault that is the north boundary fault of the Honaz Mountain has been divided into the Karateke segment and Honaz segment. The indice values calculated from these segments are triangular facets (Lf / Ls: 0.3-0.46), AF (32-77), HI (0.1-0.6), Vf (0.08-0.7), Bs (1.53-5.06) and Smf (1.12-1.41). The results of this study exhibit the presence of high to very high tectonic activity especially in the central part of the Honaz Fault. Based the results, the neotectonics played an important role in geomorphic evolution of this part of the Honaz Mountain. In addition to the results obtained, evidence of seismic activity, travertine occurrences due to thermal springs and alluvial fans in front of fault zones support high tectonic activity in the region. Öz Bu çalışmada, Honaz fayının göreceli tektonik aktivitesinin belirlenmesi için, dağ önü sinüslülük oranı (Smf), üçgen yüzler, vadi taban genişliğinin vadi yüksekliğine oranı (Vf), drenaj havzası asimetrisi (AF), hipsometrik integral (HI) ve drenaj havzası şekli (Bs) gibi jeomorfik indisler hesaplanmıştır. İndis analizlerinin sonuçları değerlendirilmiş ve daha sonra göreceli tektonik aktivite indisi (Iat) olarak tekrar değerlendirme yapılmıştır. Farklı Iat değerlerine dayanarak, sonuçları nispeten en düşükten en yüksek tektonik aktiviteye kadar dört sınıfa bölünmüştür. Honaz Fayı ile Honaz Dağı arasındaki drenaj havzası alanı, göreceli tektonik aktiviteyi test etmek için ideal bir yerdir. Honaz Dağı'nın kuzey sınır fayı olan Honaz fayı morfolojik olarak Karateke ve Honaz segmentlerine ayrılmıştır. Bu iki segmentte hesaplanan indis değerleri, Smf (1.12-1.41), üçgen yüzeyler (Lf/Ls: 0.3-0.46), Vf (0.08-0.7), AF (32-77), HI (0.1-0.6) ve Bs (1.53-5.06)’dır. Bu çalışmanın sonuçları Honaz Fayının özellikle orta kesimlerinde çok yüksek ve yüksek tektonik aktivitenin varlığını ortaya koymaktadır. Araştırmanın sonucu, Honaz Dağı’nın bu bölümünün jeomorfik evriminde neotektonizmanın önemli bir rol oynadığını göstermektedir. Elde edilen sonuçların yanı sıra bölgedeki sismik aktivite, sıcak su kaynaklarına bağlı traverten oluşumları ve fay hatlarının önündeki alüvyon yelpazelerinin varlığı bölgedeki yüksek tektonik aktiviteyi desteklemektedir. Anahtar kelimeler: Honaz fayı, Tektonik jeomorfoloji, Göreceli tektonik aktivite, Jeomorfik indis, Güneybatı Anadolu

1220-1229

Authors: Hamit ÇAKICI1*

Öz Süreksizlik içeren kaya kütlelerinin dayanım özelliklerinin belirlenmesinde, jeolojik çalışmaların yanında jeofizik yöntemlerin uygulanmasıda çok daha doğru ve güvenilir sonuçların elde edilmesini sağlar. Bu çalışmada Deriner (Artvin) Baraj yerinde sağ ve sol sahilde jeolojik yapı dikkate alınarak 20 farklı noktada belirlenen profillerde kayaların elastik parametrelerinin ve kaya kalitelerinin belirlenmesi amacıyla arazide sismik kırılma ölçümleri yapılmıştır. Bu ölçümlerden çalışma alanındaki hâkim kayaç türü granodiyorit kayaçlarının içinde yayılan elastik dalgaların (P- ve S- dalgaları) hesaplanmış ve bu hızlar kullanılarak yoğunluk (ρ),poisson oranı (), kesme modülü (G), bulk modülü (k) ve elastisite modülü (E_SKY ) hesaplanmıştır. Baraj yerinde kaya kütlesinin serbest basınç dayanımı (q_u ) enine dalga hızına (V_s ) bağlı olarak belirlenmiş olup, sismik ölçümlerin yapıldığı profillerden elde edilen boyuna dalga hızlarından (V_p ) yararlanılarak kaya kütlesinin sökülebilirliğinin sınıflaması yapılmıştır. Deriner baraj yerinde yüzeylenen granodiyoritin kaya kalitesi özelliği (RQD), 20 farklı yerde doğrudan yüzeylenmiş granodioritin yüzeyinde belirlenen ölçüm hatlarında yapılan çatlak sayısı ölçümlerden yararlanarak hesaplanmıştır. Çalışma alanına ait hız dağılım haritaları yapılmış ve baraj yerinde bulunan granodiyorit kaya kütlesinin RQD değerleri ile sismik kırılma yönteminden elde edilen V_s (m/s),G (MPa) ve E_SKY (MPa) değerleri arasındaki ilişkiler incelenmiştir. Araştırmada, önce bu özelliklere ait serpilme diyagramları çizilmiş ve belirtilen özellikler arasında doğrusal ilişkilerin olduğu tespit edilmiştir. Anahtar kelimeler: Deriner barajı, Elastisite modülü (E_SKY ), Kesme modülü (G), RQD , Sismik hız, t-testi Abstract Application of geophysical methods besides geological studies in determining the resistance properties of rock mass including discontinuous provides much more accurate and reliable results. In this study, seismic refraction measurements were done in order to obtain the elastic parameters and quality of rocks at 20 different stations with determined profiles at the Deriner (Artvin) Dam site on both the right and left side. The density (ρ), the Poisson’s ratio () the shear modulus (G), the bulk modulus (k) and the modulus of elasticity (E_SKY ) were calculated by using the propagation velocities of elastic waves (P and S waves) within the granodiorite which is dominant rock in the area. The free compressive strength (q_u ) of the rock mass at the dam site has been calculated using the shear wave velocity (V_s ), and the rippability of the rock mass was classified by using the longitudinal wave velocities (V_p ) obtained in the profiles where seismic measurements were done. The rock quality designation(RQD) features of granodiorite outcroped at the Deriner dam site was calculated by utilizing the crack number technique directly on the surface on granodiorite in seismic measurement profile at 20 different stations. The maps of the velocity distributions of the study area obtained in these measurements are given. The relationship between the percentage distribution of the RQD values of the granodiorite rock mass at the dam site and the V_s (m/s),G (MPa) and E_SKY (MPa) values obtained from the seismic refraction method are investigated. In the study, firstly, the scatter diagrams of these properties were ploted and linear relationships were found between the specified properties.

1237-1244

Authors: Barış SEMİZ1*

Öz Pamukkale (Denizli) bölgesinin kuzeydoğusunda yüzeyleyen Asartepe (LE2) ve Kızılburun (LE3 ve LE4) formasyonlarından alınan üç adet kil örneğinin fiziko-kimyasal, mineralojik ve termal özelliklerini incelemek için X-ışını floresans, termal analiz, X-ışını kırınımı, Atterberg limitleri ve tane boyu analizi yöntemleri kullanılmıştır. Farklı birimlerden alınan bu killerin kimyasal ve mineralojik bileşimleri arasında çok büyük farklılıkların olmadıkları tespit edilmiştir. Mineralojik olarak, kırmızı killerin (LE2) kuvars, az oranda hematit, kil minerali olarak ise illit, az oranda kaolinit, klorit/simektit ve klorit içerdiği belirlenmiştir. Marnlı killerin ise (LE3 ve LE4) kuvars, kalsit ve piroksen içerdikleri kil minerali olarak da illit ve az klorit, kaolinit ve klorit/simektit içerdikleri tespit edilmiştir. Kimyasal bileşim açısından, kırmızı killer yüksek miktarda SiO2 (%52.0), Fe2O3 (%7.7) ve Al2O3 (%19.2) içermekte marnlı killer ise daha az oranda SiO2 (%40.1-44.5) ve Al2O3 (%12.7-14.0) ve yüksek oranda CaO (13.2-16.5) ve MgO (%3.6-3.8) içerdikleri gözlenmektedir. Tüm kil örneklerinin kızdırma kayıplarının (%14.2-17.7) yüksek olduğu belirlenmiştir. Endüstriyel uygunluk değerlendirilmeleri kırmızı killerin yaygın tuğla imalatı için yeterli özelliklere sahip olduğunu göstermektedir. Bununla birlikte, marnlı killer ise ince cidarlı delikli ürünlerin imalatı için yeterli özelliklere sahip olup, bazı değişikliklerle yaygın tuğla imalatında da kullanılabilirler. Anahtar kelimeler: Kırmızı kil, Marnlı kil, Kil, Tuğla, Seramik Abstract X-Ray fluorescence, thermal analyses, X-Ray diffractions, Attenberg limits, and particle size analyses are used to determine mineralogical, physico-chemical, and thermal properties of three clays from the Asartepe (LE2) and Kızılburun (LE3 and LE4) formations from northeastern of the Pamukkale (Denizli) region. There are no significant differences between the samples with respect to their chemical and mineralogical compositions. Mineralogically, red clays (LE2) comprise mainly quartz and small amount hematite, illite as clay minerals, and chlorite, kaolinite and chlorite/smectite as minor clay minerals. Marl clays (LE3 and LE4) were also rich in quartz, calcite, and pyroxene minerals, illite and a small amount of chlorite, kaolinite and chlorite/smectite as clay minerals. Chemically, red clays consist of high amount of SiO2 (%52.0), Fe2O3 (%7.7) and Al2O3 (%19.2) and marly clays have also lower SiO2 (%40.1-44.5), Al2O3 (%12.7-14.0), and higher CaO (13.2-16.5) and MgO (%3.6-3.8) compositions. LOI (%14.2-17.7) contents of the all clay samples are high. As a result, in industrial suitability point of view, characteristics of red clays are suitable for common brick manufacturing. However, marly clays have favourable properties for thin-walled hollow brick production and can be used for manufacturing of common brick with some modification.