Journal of Language and Literature Education

1-13

Authors: Yrd. Doç. Dr. Ahmet BALCI, Doç. Dr. Eyyup COŞKUN, Mehmet TAMER

Dil eğitimi, bireylerde iletişim becerisini geliştirmenin ötesinde hayat boyu öğrenme sürecini gerçekleştiren en önemli araçlardan biridir. Öğrenme sürecinin planlı olarak yürütüldüğü okullar, amaçlara ulaşmak için öğretmen, öğrenci, ders işleme süreci, öğrenme ortamı, program gibi pek çok ayrıntının sistematik bir şekilde düzenlendiği kurumlardır. Bu planlamanın en önemli basamaklarından biri de öğretim programlarıdır. Cumhuriyet döneminde hazırlanan ilköğretim Türkçe dersi öğretim programlarının ilk ikisi 1924 tarihini taşımaktadır. Ancak bu ilk iki programda (1924 İlk Mektep Türkçe Müfredat Programı ve 1924 Lise Birinci Devre Türkçe Müfredat Programı) genel amaçları içeren bir bölüm bulunmamaktadır. İlerleyen yıllarda hazırlanan programlarda ise genel amaç ifadelerinin “Hedef”, “Gaye”, “Amaç” başlıkları altında verilmiştir. Bu araştırmanın amacı Cumhuriyet döneminde hazırlanan ilköğretim Türkçe dersi öğretim programları genel amaçlarını dil becerileri (okuma, yazma, konuşma, dinleme, görsel okuma ve görsel sunu), ulusal değerler ve zihinsel beceriler açısından karşılaştırarak değerlendirmektir. Bu amaçla Cumhuriyet döneminde hazırlanan 15 öğretim programı “kategorisel içerik analizi” yöntemi kullanılarak incelenmiştir. Değerlendirme sürecinde, Türkçe dersi öğretim programlarındaki genel amaç ifade eden cümleler öncelikle iki araştırmacı tarafından ayrı ayrı kodlanmıştır. Bu kodlamada temel birim olarak cümle esas alınmıştır. İki kodlayıcının kodlamaları arasındaki farklılıklar üçüncü araştırmacı tarafından kontrol edilmiştir. Bu kontrolde ilk iki araştırmacının farklı kodlamasının az olduğu belirlenmiş, bu farklılıklarda üçüncü araştırmacının düşüncesi belirleyici olmuştur. Kodlamanın ikinci aşamasında Türkçe dersi öğretim programlarındaki genel amaç ifade eden cümleler araştırma amaçlarına göre sınıflandırılmıştır. Bu aşamada üç araştırmacı birinci aşamada belirlenen amaçları birlikte değerlendirmiş ve araştırma değişkenlerine (okuma becerisi, yazma becerisi, konuşma becerisi, dinleme becerisi, görsel okuma ve sunu becerisi, ulusal değerler ve zihinsel beceriler) göre sınıflandırmıştır. Bu kodlamada, üç araştırmacı arasında tam bir mutabakat sağlanmıştır. Çalışmanın sonuçlarına göre Cumhuriyet dönemi Türkçe dersi öğretim programlarında genel amaç olarak en çok yazma (f=61) ve okuma (f=48) becerisine yer verilmiştir. Konuşma becerisine 41 kez yer verilirken, dinleme (f=17) ve görsel okuma-sunu becerilerine (f=5) diğer becerilere göre çok daha az yer verildiği görülmektedir. Programların tamamında ulusal değerlere ilişkin amaçların mutlaka bulunduğu ancak zihinsel becerilere ilişkin amaçların sadece son üç programda bulunduğu anlaşılmaktadır. Elde edilen sonuçlara göre okuma eğitimi ile ilgili en sık vurgulanan unsur öğrencilerde “okuma zevkini geliştirme” (f=8) ile ilgilidir. Yazma eğitimi ile ilgili amaçlarda ise “Duygu ve düşüncelerini açık, doğru ve güzel biçimde yazılı olarak anlatabilmek” (f=12) amacı öne çıkmaktadır. Konuşma becerisi ile ilgili olarak “Duygu ve düşüncelerini karşısındakilere doğru ve güzel biçimde sözle anlatmak” (f=12) amacının hemen tüm programlarda tekrar edildiğini görmek mümkündür. Dinleme eğitimi ile ilgili genel amaç cümlesi programlarda diğer becerilere oranla daha az yer alsa da en sık “Dinlediğini anlama becerisini geliştirmek” (f=8) amacına yer verilmiştir. Ulusal değerlerle ilgili olmak “Türk dilini sevdirmek” (f=7), “Milli duygularını geliştirmek” (f=6) amaçları öne çıkan genel amaç ifadeleridir. Görsel okuma ve görsel sunu becerileri ile zihinsel becerilere ilişkingenel amaç cümlelerine ağırlıkla son iki programda rastlamak mümkündür. Amaç cümlelerinde özellikle beceriyi açıklayan temel niteliğe vurgu yapılmıştır. Ulusal değerlerde ders ile doğrudan ilgi kurularak “Türkçe” öne çıkarılmıştır. Türkçe dersi öğretim programları içinde özellikle 1929 Ortamektep Türkçe Programı (6-8. Sınıflar) ve bu programın tekrarı niteliğindeki 1931-1932 Ders Senesi Tadilatı Türkçe Programı (6-8. Sınıflar) ve 1938 Ortaokul Türkçe Programı (6-8. Sınıflar) genel amaçların en ayrıntılı biçimde verildiği programlardır. 1981, 2005 ve 2006 programlarında da genel amaçların ayrıntılı biçimde verildiği görülmektedir.

22-30

Authors: Arş. Gör. Bircan EYÜP, Öğr. Gör. M. Zeliha STEBLER, Öğr. Gör. Serap UZUNER YURT

Bu araştırmanın amacı, Türkçe öğretmeni adaylarının özetleme stratejilerini kullanmadaki eğilimlerini belirlemektir. Araştırmada tarama modeli kullanılmıştır. Araştırmanın örneklemini 2011-2012 eğitim öğretim yılında Karadeniz Teknik Üniversitesi Fatih Eğitim Fakültesi ile Giresun Üniversitesi Eğitim Fakültesinin Türkçe Eğitimi Bölümlerinin son sınıfında öğrenim gören 97 öğrenci oluşturmaktadır. Araştırmaya katılan öğrencilerin % 56‟sı kız, % 44‟ü erkek öğrencidir. Araştırmada veri toplama aracı olarak Deneme (2009) tarafından geliştirilen 14 maddelik „Özetleme Stratejileri Ölçeği‟ kullanılmıştır. Ölçeğin Crohach-alfa değeri 0.79`dur. Araştırma sonucunda Türkçe öğretmeni adaylarının özetleme stratejilerini kullanma bakımından yeterli olmadığı ortaya çıkmıştır. Öğretmen adaylarının özet yazarken en çok uyguladıkları stratejiler arasında “özgün metindeki önemli bilgiyi seçip özet metne dâhil etme”, “özetlemeye başlamadan önce, özgün metni tamamen anlayabilmek için, metnin tamamını okuma” ve “özet metindeki cümleler arasında gerekli bağlaçları kullanarak fikir bütünlüğü sağlama” yer almaktadır. Öğretmen adaylarının büyük bir çoğunluğunun ”özet yazarken özgün metindeki detayları da özetleme”, “ özgün metindeki bütün örneklere değinme”, “özet metne özet yazarının konuyla ilgili fikirlerini de katması”, “özgün metni okumaya başlar başlamaz özet metni yazmaya başlama” gibi bir takım tercih edilmeyen stratejilerde kararsız kaldıkları tespit edilmiştir. Bu sonuçlar doğrultusunda Türkçe öğretmeni adaylarına lisans derslerinde özetleme becerisini kazandıracak ders içi uygulamalara daha fazla yer verilmesi ve çeşitli yöntem ve tekniklerle daha etkili bir öğretim yapılması önerilmekted

43-66

Authors: Gülşah Mete

Bu araştırmanın amacı, ilköğretim 8. sınıf öğrencilerinin okuma alışkanlığına ilişkin tutumlarını cinsiyet, anne ve baba eğitim düzeyi, okuma kampanyasına katılım ve kampanyadan haberdar olma değişkenleri açısından belirlemektir. Araştırmada tarama modeli kullanılmıştır. Araştırmanın evrenini 2010-2011 eğitim öğretim yılında Malatya il merkezinde bulunan ilköğretim 8. sınıf öğrencileri oluşturmaktadır. Evrenin tamamına ulaşılamadığı için farklı eğitim bölgelerindeki okullarda bulunan 291 8. sınıf öğrencisi örneklem olarak alınmıştır. Araştırma sürecinde ölçme aracı olarak “Kitap Okuma Alışkanlığına İlişkin Tutum Ölçeği”, “Kişisel Bilgiler Formu” kullanılmıştır. Ölçme süreci sonunda elde edilen verilerin analizinde betimleyici istatistik (frekans, yüzde ve ortalama), T-testi, ANOVA, Kruskal Wallis ve Mann Whitney U Testi analizleri kullanılmıştır. Analizler SPSS 17.0 programıyla gerçekleştirilmiştir. Verilerin karşılaştırılmasında anlamlılık düzeyi .05 olarak kabul edilmiştir. Araştırma sonucunda ilköğretim 8. sınıf öğrencilerinin okuma alışkanlığına ilişkin tutum düzeylerinin genel olarak “yüksek” seviyede olduğu belirlenmiştir. Kız öğrencilerin okumaya yönelik tutumları erkek öğrencilerden daha yüksektir. “Malatya Okuyor Kampanyası” da öğrencilerin okuma alışkanlığına karşı tutumlarında etkili olmuştur. Anne ve baba eğitim düzeyi değişkeni bütün alt boyutlarda istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık oluşturmamıştır