Pamukkale Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi

26-43

Authors: Mehmet Ali ÇALGAN

ملخص: هدفت هذه الدراسة إلى تحليل اآليات القرآنية و التعاليم النبوية التي ترشد إلى تطور الوعي بالمسؤولية االجتماعية لقضاء حوائج الناس و استجابة للحاجة االهتمام باآلخرين و تقديم مصلحة المجتمع على مصلحة الفرد و تحقيق بعض االتجاهات و التطبيقات الحديثة التي ظهرت ذ ت فيها األحاديث لها وجه ُ الملحة في مجال المسؤولية االجتماعية في المجتمعات المعاصرة. و من المالحظ أ ن كثي را من المواضيع التي كر اجتماعي و أ ن هناك كثي را من التوجيهات لرفع درجة متانة النسيج االجتماعي و أ ن نفع الناس هو سبب لفضيلة عظيمة. و قد قامت الدراسة بتحليل تطبيقات "المسؤولية االجتماعية للشركات" و "الخدمة المجتمعية", التي تهدف الى حل المشاكل االجتماعية المعاصرة و المساهمة في مقارنة بالمبادئ التي تُستخرج من اآليات و األحاديث. و من أهداف الدراسة أن المجتمع بصورة إيجابية و تطوير الوعي بالمسؤولية االجتماعية, يُ ط سل الضوء على العالقة بين إجراءات مؤسسة الوقف في تاريخ اإلسالم من جهة و الممارسات الحديثة من جهة أخرى و أن يشار إلى بعض حدود الممارسات الحديثة و مقترحات تطويرها. الكلمات المفتاحية: المسؤولية االجتماعية, قضاء الحوائج, الخدمة المجتمعية, الوقف İslamda Toplumsal Sorumluluk Şuuru Ve Günümüzde Toplum İçin Önemi Özet Bu makale ayet ve hadislerde söz edilen, insanların ihtiyaçlarını giderme, başkalarıyla ilgilenme, toplumun menfaatini şahsi menfaatin önünde tutma gibi toplumsal sorumluluk şuurunu geliştirmeye yönelik öğretileri tahlil etmeyi ve günümüz toplumlarında toplumsal sorumluluk alanında duyulan büyük ihtiyaca bir cevap olarak ortaya çıkan bazı modern yönelim ve uygulamaları değerlendirmeyi hedeflemektedir. Hadislerde yer alan pek çok konunun toplumsal bir yönünün bulunduğu, toplumsal dokunun güçlenmesine yönelik pek çok yönlendirmenin yapıldığı ve insanlara faydalı olmanın büyük bir fazilet sebebi olduğu anlaşılmaktadır. Günümüzde ortaya çıkan pek çok toplumsal sorunu çözmeyi, topluma olumlu yönde katkıda bulunmayı ve toplumsal duyarlılığı geliştirmeyi hedef alan “Topluma Hizmet Uygulamaları” ve “Şirketlerin Sosyal Sorumluluğu”, hadislerden çıkarılan ilkelerle karşılaştırılarak analiz edilmektedir. Çalışmanın hedefleri arasında islam tarihinde vakıf kurumunun çalışmaları ile modern uygulamalar arasındaki münasebete ışık tutmak, modern uygulamalardaki bazı kısıtlamalara ve bu uygulamaları geliştirmek için bazı önerilere işaret etmek yer almaktadır. Anahtar Kelimeler: Sosyal Sorumluluk, İhtiyaç Karşılama, Topluma Hizmet Uygulamaları, Vakıf Consciousness For Social Responsibility In Islam And Its Importance For The Contemporary Society Abstract This article aims to analyze the teachings in the verses of the Quran and the prophetic traditions, such as meeting people’s needs, taking care of others and holding the interest of the society above personal interest which develop the consciousness for social responsibility and to evaluate some of the modern trends and practices that emerged in contemporary societies as a response to the pressing need regarding social responsibility making use of the findings from the prophetic traditions. It is inferred that many topics that are discussed in the prophetic traditions have a social aspect and that there are many guidances to strengthen the societal bonds and that being beneficial to other people is a reason for great merit. The article further analyzes the practices of “Corporate Social Responsibility” and “Community Service”, which aim to solve many societal problems that emerged recently, to contribute to the society in a positive way and to develop social consciousness, making comparisons with the principles derived from the verses and the prophetic traditions. Among the aims of the article are to shed light on the relationship between the activities of Waqf institution in the history and the modern practices and to point to some of the limitations of the modern practices and to suggestions to improve them. Key Words: Social Responsibility, Community Service, Foundation, Waqf

82-118

Authors: Hikmet KOÇYİĞİT

Özet Kur’ân’ın nüzulüyle beraber İslam âleminde kitap telifi de büyük bir ivme kazanmıştır. İlk asırlarda telif edilen kitaplara, mevzusuna ya da müellifine izafeten isimler verilirken hicrî üçüncü asırdan itibaren estetik değere haiz isimler verilmeye başlanmıştır. İslâmî ilimlerin her sahasında olduğu gibi tefsir sahasında da secili isimler yaygın biçimde kullanılmıştır. Bir kısım müfessirler, ayetlerden iktibas yaparak kitaplarına ad koyarken; bazıları ise Kur’ân’ın çeşitli isimlerini secili biçimde kullanarak kitaplarını adlandırmıştır. Kısa isimlerin yanı sıra çok uzun isimler de tefsir kitaplarının isimlerinde yer almıştır. Bazı tefsir kitaplarına ise iddialı isimler verilmiştir. Genel itibariyle isim-müsemma uyumuna özen gösterilmekle birlikte isim-müsemmanın tam anlamıyla örtüşmediği isimlere de rastlanmaktadır. Bu makalede tefsir kitaplarının isimleri çeşitli yönleriyle analiz edilmektedir. Anahtar Kelimeler: Kur’ân, Tefsir, Müfessir, İsim, Kitap. On The Names Of Commentary Books Abstract With the coming of the Qur’an, the writing books has gained great momentum in the Islamic world. While the names were given as theirs subjects or their writers to the books which were written in the first centuries, the aesthetic value names were started to be given to the books from the third century A.H. As in every field of Islamic sciences, rhymed names were used widely in the commentary field. While some commantators given a names to their books by quoting to the names of verses, some have named by using different names of the Qur’an. Short names as well as very long names have taken places in the names of the tafseer books. But pretentious names were given to some tafseer books. Although, with name and named were generally paid attention, it can be found in the names that name and named does not overlap. In this article the names of tafseer books are analyzed with various aspects. Key Words: Qur’an, Tafseer, Commantator, Name, Book.

139-155

Authors: Samet SAZAK

Siyer ilmi, son ilahi vahyin temsilcisi risalet zincirinin son halkası olan Hz. Muhammed(sas)’i ve onun dönemini tanıma ve anlamada büyük bir öneme sahiptir. Hicri I. asırdan itibaren sözlü gelenekten yazılı geleneğe geçişin hadis ilmi ile başlamasıyla birlikte Hz. Peygamberin bizzat hayatını içeren rivayetlerin derlenmesiyle oluşan siyer ilmi sonraki dönemlerde gelen Hz. Muhammed’in takipçileri tarafından başucu kaynak olarak yerini almıştır. Ayrıca Kur’an-ı Kerim başlıca bir tarih veyahut biyografi kitabı olmamakla birlikte geçmiş millet ve peygamberlerden kendine has bir üslupla bahsedip indirildiği dönemin olaylarını da ihtiva etmektedir. Bununla birlikte Kur’an-ı Kerim ayetlerinin farklı yorumlamalara açık olması ve siyer ilminin kaynağı olan hadislerin sahihliği konusunda oluşan ihtilaflardan dolayı oluşan algılar çağdaş dönemde de tartışma konusu olmuştur. Hz. Peygamber’i doğru anlama ve anlatma hususunda modern dönemde ortaya çıkan eleştirel ve analitik bir bakış açısıyla toplumda meydana gelen sosyolojik ve teolojik çözülmeler tespit edilip doğru ve sağlam bir peygamber algısı oluşturmaya yönelik çalışmalar yapılmaya halen devam edilmektedir