Pamukkale Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi

1-19

Authors: Sefa ATİK

Özet Şii/Ca‘ferî mezhebinin temel uygulamalarından birisi mut‛a nikâhıdır. Sünnî fakihler ile Ca‘ferî fakihleri arasındaki en temel tartışma noktalarından birisi de mut‛a nikâhıdır. Ca‘ferî fıkıh usulünün oluşumunda etkili olan ilk fakih Şeyh Müfîd önemli bir yere sahiptir. Şeyh Müfîd, ele aldığımız iki risalesinde mut‛a nikâhına dair gerekçeleri özetlemektedir. Risâletü’l-Mut‛a isimli eserinde konuyu bir hadîsçi gibi ele alırken Hulâsatü’l-Îcâz isimli eserinde ise konuyu bir sistematiğe koymaktadır. Burada bir fakîh gibi davranarak mut‛a’nın delillerini ve keyfiyetini net bir şekilde ortaya koymaktadır. Şeyh Müfîd birinci eserinde, hadislerden hareketle kendi mezhebinin görüşlerini ele almaktadır. İkinci kitabında ise konuyu giriş, gelişme ve sonuç şeklinde ele almaktadır. O, aynı zamanda sünnî rivayetleri de tenkit etmektedir. Abstract One of the basic principles of Shia/Jaafari sects is the mut‛a marriage. It is also one of the most debated subjects between Sunni scholars and Jaafari jurists. As the first scholar of the Jaafari Sect Sheikh Mufid has a prominent place in the formation of the Jaafari fiqh. In the two pamphlets that we overview, Sheikh Mufid summerizes the truths about the mut‛a marriage. While he handles the issue as a traditionist in his work Hulâsatü’l-Îcâz, he systematizes the subject in Risâletü’l-Mut‛a. He acts as a scribe in this work and asserts the evidence and conditions mentioned in Mut‛a transparently. In the first book, he discusses the views of the tradition of their sect movement. In the second book is the introduction, development and conclusion in the form of tackles. He also has been criticized Sunni narrations.

73-103

Authors: Mürsel ETHEM

Özet Bu çalışmada Fatiha suresinin son iki ayeti “gramer” ve “bağlamdaki anlamı” yönüyle incelenmiştir. Bu iki ayet – her ne kadar müstakil birer ayet olsalar da – hem mana açısından hem de dilbilgisi açısından birbirini tamamlamaktadır. Dolayısıyla söz konusu ayetlerde verilmek istenilen mesajı doğru anlamak ve Fatiha suresindeki konu bütünlüğünü koruyabilmek için her iki ayetin birlikte incelenmesi gerekmektedir. Çalışmamızın amacı, merhum Salih Akdemir’in de dikkatlerini çeken, Fatiha suresi altıncı ve yedinci ayetlerin manasının anadili Arapça olan müfessirler ve başka dillere çeviri yapan mütercimler tarafından kısmen gramer yönünden doğru fakat anlamlandırma yönünden hatalı biçimde çevrildiği ve bu hatanın sürdürülüyor olması sebebiyle ayetlerin anlamlarını yeniden ortaya koymak olacaktır. Abstract İn this work the last two verses of Surah Al Fatiha analyzed from point view of “grammar” and “context meaning.” Though these two verses are independent from one another but they complete each other from both meaning and grammar point of view. Consequently, it is necessary to analyze both verses together to understand rightly the message given in these two verses and to protect theme integrity of Surah Al Fati-ha. The aim of this work is to present afresh meaning of sixth & seventh verses of Surah Al-Fatiha be-cause, as it was noticed by late Salih Akdemir, though these two verses have partly been examined cor-rectly from grammar point of view but from meaning point of view these have been interpreted wrongly by both the Arab exegetes and translators of Quran into different languages and this mistake is carrying on.

127-176

Authors: Hidayet Aydar, Nesibe Kablander

Özet Bu çalışma Ebu’l-Leys es-Semerkandî’nin Arapça yazmış olduğu Tefsîru’l-Kur’ân adlı eserinin Anadolu Türkçesine yapılmış tercümelerinde bulunan mukaddimenin transkripsiyonlu metnini ve muhteva değerlendirmesini içermektedir. Mukaddime, asıl metin olan Ebu’l-Leys tefsirinde bulunmamaktadır, dolayısıyla tercüme değildir, özgün bir çalışmadır. Bu kısım, başta Tasavvuf ve Tefsir olmak üzere dinî bilimler açısından oldukça önem arz ettiği gibi, Türk Dili yönünden de büyük bir ehemmiyet taşımaktadır. Mûsâ el-İznikî’ye ait olması kuvvetle muhtemel olan mukaddime XV. Asır Anadolu Türkçesiyle yazılmıştır. Bu açıdan incelenmeye ve üzerinde araştırmaya yapmaya değer. Şimdiye kadar herhangi bir yerde günümüz harflerine aktarılarak yayımlandığına veya üzerinde herhangi bir tahlilin yapıldığına rastlamadık. O yüzden biz burada kültür tarihimiz açısından büyük bir değeri hâiz olan bu bölümün transkribe edilmiş metnini neşretmeyi, böylece ilim âlemine tanıtmayı münasip gördük. Çalışmada ilk olarak mukaddime hakkında tanıtıcı bilgiler verilmiş, ardından yazı çeviriminde kullanılan bazı kriterlere değinilmiştir. Daha sonra da transkripsiyonlu metin sunulmuştur. Çalışmada metinde geçen kişiler, konular, rivayetler vs. hakkında dipnotlarda gerekli açıklamalar yapılmış, hem diğer bazı nüshalarla, hem de Arapça orijinal metindeki bazı rivayetlerle mukayesesi yapılarak kelimelerin doğru şekli tespit edilmeye çalışılmıştır. Çalışma bir sonuçla nihayete ermiştir. Abstract This study includes transcription and contextual analysis of a specific preface which is found in the translated editions of Tefsîru’l-Kur’ân into Anatolian Turkish from its original text written by Ebu’l-Leys es-Semerkandî in Arabic. The preface does not exist in the original text, Tefsîru’l-Kur’ân that is a commentary by Ebu’l-Leys. Thus, it is not a translation but has authenticity, which is of considerable importance for religious sciences mostly Sufism and Exegesis of the Quran as well as Turkish studies. The preface most likely to be composed by Mûsâ el-İznikî is in Anatolian Turkish from 15th century, which makes the relevant analysis and research noteworthy since this task has not been undertaken by any academic authorities so far. Therefore publication of the preface’s transcription has been intended as its promotion to the realm of social sciences. First of all, an introduction regarding the main qualities of the preface is presented followed by the examination of criteria adopted for transcribing the text. As a final step, the transcribed text is offered. The necessary background information for characters, incidents and tales taking place throughout the text are demonstrated within keynotes. Moreover, this study endeavors to determine the original form of the text by comparison the to the other existing copies of the preface and accounts in the original text. Lastly, this study is finalized with a conclusion.

26-43

Authors: Mehmet Ali ÇALGAN

ملخص: هدفت هذه الدراسة إلى تحليل اآليات القرآنية و التعاليم النبوية التي ترشد إلى تطور الوعي بالمسؤولية االجتماعية لقضاء حوائج الناس و استجابة للحاجة االهتمام باآلخرين و تقديم مصلحة المجتمع على مصلحة الفرد و تحقيق بعض االتجاهات و التطبيقات الحديثة التي ظهرت ذ ت فيها األحاديث لها وجه ُ الملحة في مجال المسؤولية االجتماعية في المجتمعات المعاصرة. و من المالحظ أ ن كثي را من المواضيع التي كر اجتماعي و أ ن هناك كثي را من التوجيهات لرفع درجة متانة النسيج االجتماعي و أ ن نفع الناس هو سبب لفضيلة عظيمة. و قد قامت الدراسة بتحليل تطبيقات "المسؤولية االجتماعية للشركات" و "الخدمة المجتمعية", التي تهدف الى حل المشاكل االجتماعية المعاصرة و المساهمة في مقارنة بالمبادئ التي تُستخرج من اآليات و األحاديث. و من أهداف الدراسة أن المجتمع بصورة إيجابية و تطوير الوعي بالمسؤولية االجتماعية, يُ ط سل الضوء على العالقة بين إجراءات مؤسسة الوقف في تاريخ اإلسالم من جهة و الممارسات الحديثة من جهة أخرى و أن يشار إلى بعض حدود الممارسات الحديثة و مقترحات تطويرها. الكلمات المفتاحية: المسؤولية االجتماعية, قضاء الحوائج, الخدمة المجتمعية, الوقف İslamda Toplumsal Sorumluluk Şuuru Ve Günümüzde Toplum İçin Önemi Özet Bu makale ayet ve hadislerde söz edilen, insanların ihtiyaçlarını giderme, başkalarıyla ilgilenme, toplumun menfaatini şahsi menfaatin önünde tutma gibi toplumsal sorumluluk şuurunu geliştirmeye yönelik öğretileri tahlil etmeyi ve günümüz toplumlarında toplumsal sorumluluk alanında duyulan büyük ihtiyaca bir cevap olarak ortaya çıkan bazı modern yönelim ve uygulamaları değerlendirmeyi hedeflemektedir. Hadislerde yer alan pek çok konunun toplumsal bir yönünün bulunduğu, toplumsal dokunun güçlenmesine yönelik pek çok yönlendirmenin yapıldığı ve insanlara faydalı olmanın büyük bir fazilet sebebi olduğu anlaşılmaktadır. Günümüzde ortaya çıkan pek çok toplumsal sorunu çözmeyi, topluma olumlu yönde katkıda bulunmayı ve toplumsal duyarlılığı geliştirmeyi hedef alan “Topluma Hizmet Uygulamaları” ve “Şirketlerin Sosyal Sorumluluğu”, hadislerden çıkarılan ilkelerle karşılaştırılarak analiz edilmektedir. Çalışmanın hedefleri arasında islam tarihinde vakıf kurumunun çalışmaları ile modern uygulamalar arasındaki münasebete ışık tutmak, modern uygulamalardaki bazı kısıtlamalara ve bu uygulamaları geliştirmek için bazı önerilere işaret etmek yer almaktadır. Anahtar Kelimeler: Sosyal Sorumluluk, İhtiyaç Karşılama, Topluma Hizmet Uygulamaları, Vakıf Consciousness For Social Responsibility In Islam And Its Importance For The Contemporary Society Abstract This article aims to analyze the teachings in the verses of the Quran and the prophetic traditions, such as meeting people’s needs, taking care of others and holding the interest of the society above personal interest which develop the consciousness for social responsibility and to evaluate some of the modern trends and practices that emerged in contemporary societies as a response to the pressing need regarding social responsibility making use of the findings from the prophetic traditions. It is inferred that many topics that are discussed in the prophetic traditions have a social aspect and that there are many guidances to strengthen the societal bonds and that being beneficial to other people is a reason for great merit. The article further analyzes the practices of “Corporate Social Responsibility” and “Community Service”, which aim to solve many societal problems that emerged recently, to contribute to the society in a positive way and to develop social consciousness, making comparisons with the principles derived from the verses and the prophetic traditions. Among the aims of the article are to shed light on the relationship between the activities of Waqf institution in the history and the modern practices and to point to some of the limitations of the modern practices and to suggestions to improve them. Key Words: Social Responsibility, Community Service, Foundation, Waqf

82-118

Authors: Hikmet KOÇYİĞİT

Özet Kur’ân’ın nüzulüyle beraber İslam âleminde kitap telifi de büyük bir ivme kazanmıştır. İlk asırlarda telif edilen kitaplara, mevzusuna ya da müellifine izafeten isimler verilirken hicrî üçüncü asırdan itibaren estetik değere haiz isimler verilmeye başlanmıştır. İslâmî ilimlerin her sahasında olduğu gibi tefsir sahasında da secili isimler yaygın biçimde kullanılmıştır. Bir kısım müfessirler, ayetlerden iktibas yaparak kitaplarına ad koyarken; bazıları ise Kur’ân’ın çeşitli isimlerini secili biçimde kullanarak kitaplarını adlandırmıştır. Kısa isimlerin yanı sıra çok uzun isimler de tefsir kitaplarının isimlerinde yer almıştır. Bazı tefsir kitaplarına ise iddialı isimler verilmiştir. Genel itibariyle isim-müsemma uyumuna özen gösterilmekle birlikte isim-müsemmanın tam anlamıyla örtüşmediği isimlere de rastlanmaktadır. Bu makalede tefsir kitaplarının isimleri çeşitli yönleriyle analiz edilmektedir. Anahtar Kelimeler: Kur’ân, Tefsir, Müfessir, İsim, Kitap. On The Names Of Commentary Books Abstract With the coming of the Qur’an, the writing books has gained great momentum in the Islamic world. While the names were given as theirs subjects or their writers to the books which were written in the first centuries, the aesthetic value names were started to be given to the books from the third century A.H. As in every field of Islamic sciences, rhymed names were used widely in the commentary field. While some commantators given a names to their books by quoting to the names of verses, some have named by using different names of the Qur’an. Short names as well as very long names have taken places in the names of the tafseer books. But pretentious names were given to some tafseer books. Although, with name and named were generally paid attention, it can be found in the names that name and named does not overlap. In this article the names of tafseer books are analyzed with various aspects. Key Words: Qur’an, Tafseer, Commantator, Name, Book.

139-155

Authors: Samet SAZAK

Siyer ilmi, son ilahi vahyin temsilcisi risalet zincirinin son halkası olan Hz. Muhammed(sas)’i ve onun dönemini tanıma ve anlamada büyük bir öneme sahiptir. Hicri I. asırdan itibaren sözlü gelenekten yazılı geleneğe geçişin hadis ilmi ile başlamasıyla birlikte Hz. Peygamberin bizzat hayatını içeren rivayetlerin derlenmesiyle oluşan siyer ilmi sonraki dönemlerde gelen Hz. Muhammed’in takipçileri tarafından başucu kaynak olarak yerini almıştır. Ayrıca Kur’an-ı Kerim başlıca bir tarih veyahut biyografi kitabı olmamakla birlikte geçmiş millet ve peygamberlerden kendine has bir üslupla bahsedip indirildiği dönemin olaylarını da ihtiva etmektedir. Bununla birlikte Kur’an-ı Kerim ayetlerinin farklı yorumlamalara açık olması ve siyer ilminin kaynağı olan hadislerin sahihliği konusunda oluşan ihtilaflardan dolayı oluşan algılar çağdaş dönemde de tartışma konusu olmuştur. Hz. Peygamber’i doğru anlama ve anlatma hususunda modern dönemde ortaya çıkan eleştirel ve analitik bir bakış açısıyla toplumda meydana gelen sosyolojik ve teolojik çözülmeler tespit edilip doğru ve sağlam bir peygamber algısı oluşturmaya yönelik çalışmalar yapılmaya halen devam edilmektedir