Pamukkale University Journal of Engineering Sciences

324-331

Authors: Özgür Başkan1*, Hüseyin ceylan1

ÖZ: Diferansiyel Gelişim Algoritması son yıllarda mühendislik optimizasyon problemlerinin çözümünde etkin olarak kullanılan bir yöntem olarak karşımıza çıkmaktadır. Temel olarak Genetik Algoritma tekniğine benzer çalışma prensibine sahip olan Diferansiyel Gelişim algoritması, diğer sezgisel algoritmalara oranla yapısal olarak daha basit olmasına karşın optimum değerlere ulaşmada daha kararlı bir yöntemdir. Bu çalışmada, Diferansiyel Gelişim Algoritması ulaşım ağ tasarımı problemlerine uygulanmakta ve çözüm üzerindeki etkinliği incelenmektedir. Bu kapsamda, Birleştirilmiş Ulaşım Ağ Tasarımı ve kentiçi karayolu ağlarındaki yol kenarı park yerlerinin belirlenmesi problemlerinin çözümü için iki seviyeli programlama yaklaşımı altında DG algoritması tabanlı modeller geliştirilmiştir. Bu modellerde, üst seviyede optimum yatırım ve parklanma stratejileri araştırılırken, alt seviyede sürücü reaksiyonlarını temsil eden Deterministik Trafik Atama problemi Frank-Wolfe algoritması ve VISUM trafik modelleme yazılımı kullanılarak çözülmüştür. Önerilen modellerin etkinliklerinin belirlenmesi amacıyla Sioux-Falls test ağı üzerinde sayısal uygulamalar gerçekleştirilmiştir. Elde edilen sonuçlar Diferansiyel Gelişim Algoritmasının ulaşım ağ tasarımı problemlerinin çözümünde etkin şekilde kullanılabileceğini göstermiştir. Anahtar kelimeler: Diferansiyel gelişim, Ulaşım ağ tasarımı,İki seviyeli programlama. ABSTRACT: Differential Evolution algorithm has effectively been used to solve engineering optimization problems recently. The Differential Evolution algorithm, which uses similar principles with Genetic Algorithms, is more robust on obtaining optimal solution than many other heuristic algorithms with its simpler structure. In this study, Differential Evolution algorithm is applied to the transportation network design problems and its effectiveness on the solution is investigated. In this context, Differential Evolution based models are developed using bi-level programming approach for the solution of the transportation network design problem and determination of the on-street parking places in urban road networks. In these models, optimal investment and parking strategies are investigated on the upper level. On the lower level, deterministic traffic assignment problem, which represents drivers' responses, is solved using Frank-Wolfe algorithm and VISUM traffic modeling software. In order to determine the effectiveness of the proposed models, numerical applications are carried out on Sioux-Falls test network. Results showed that the Differential Evolution algorithm may effectively been used for the solution of transportation network design problems. Keywords: Differential evolution, Transportation network design, Bi-level programming.

338-343

Authors: Figen Çoşkun, Kübra Çelik, Süheyla Pelin Çalışkanelli, Serhan Tanyel

ÖZ: Çalışmada İzmir’deki sinyalize arterlerden elde edilen verilerden yararlanarak, serbest araç oranının mesafeye ve akım yukarı sinyale ait yeşil süre/Devre süresi oranına bağlı değişimi modellenmeye çalışılmıştır. Modelleme aşamasında araçların takip aralıklarının Cowan M3 dağılımına uyduğu kabul edilmiştir. Yapılan hesaplamalar sonucunda sol şeritteki serbest araç oranının, diğer şeritlere oranla daha düşük olduğu; dolayısıyla daha fazla araç tarafından kullanıldığı anlaşılmıştır. Ayrıca hesaplar, “” değerinin, beklenildiği gibi, sinyalden uzaklaştıkça arttığını göstermiştir. Anahtar kelimeler: Zaman cinsinden takip aralığı, Cowan M3 dağılımı, Regresyon analizi. ABSTRACT: In this study, the variation in the proportion of free vehicles at a signalized arterial is tried to be modeled with respect to distance and green/cycle time ratio. In the analysis, it is assumed that headways between vehicles can be defined with Cowan M3 distribution. From the analysis, proportion of free vehicles in the left lane of an arterial is lower than other lanes. This results indicates that, left lanes are occupied by higher vehicle volumes. The analysis also showed that, proportion free vehicles increase with respect to the distance to traffic signals as expected. Keywords: Headways, Cowan M3 distribution, Regression analysis.

294-299

Authors: Mustafa Cansız, Ali Recai Çelik, M. Bahattin Kurt1

ÖZ: Türkiye’nin de içinde bulunduğu birçok ülke tarafından kabul gören Uluslararası İyonlaştırmayan Radyasyondan Korunma Komisyonu (ICNIRP), elektromanyetik alanlara halk ve mesleki maruziyet limitlerini belirleyen ve bu konularda yoğun çalışmalar yapan uluslararası bir komisyondur. ICNIRP elektrik, manyetik ve elektromanyetik alanların biyolojik ve potansiyel sağlık etkilerini incelemek üzere frekans bandını düşük frekans (0-100 Khz) ve yüksek frekans (100 Khz-300 Ghz) bandı olmak üzere ayrı ayrı incelemiş ve farklı kılavuzlar şeklinde yayınlamıştır. Bu çalışmada, düşük frekanslı elektrik ve manyetik alan ölçümleri Diyarbakır İl Merkezi’nin 30 farklı noktasında gerçekleştirilmiştir. Düşük frekans kaynaklı elektrik ve manyetik alan ölçümlerinde ICNIRP’nin belirlemiş olduğu halk maruziyeti limit değerlerini aşan yerlerin olduğu tespit edilmiş ve bununla ilgili durum değerlendirmesi yapılmıştır. Ölçümlerde EHP-50C isimli düşük frekanslı elektrik ve manyetik alan ölçer cihazı kullanılmıştır. Ölçüm sonuçları 6 dakikalık ölçümlerin ortalama değeri alınarak hesaplanmıştır. Ayrıca bir yüksek gerilim hattının altında 60 dakika boyunca elektrik alan şiddeti değerleri ve aynı şekilde manyetik alan şiddeti değerleri kaydedilmiştir. Kayıtlar sonucunda elektrik ve manyetik alan şiddeti değerlerindeki değişimler gözlemlenmiş ve bu değişimler grafik üzerinde gösterilmiştir. Anahtar kelimeler: Elektrik alan, Manyetik alan, 50 Hz, ICNIRP. ABSTRACT: International Commission on Non-Ionizing Radiation Protection (ICNIRP) accepted by many countries as well as Turkey is a commission which determines reference levels for general public and occupational exposure to electromagnetic fields and has intensive works on these issues. ICNIRP has published separately a low frequency band (0-100 kHz) and a high frequency band (100 kHz-300 GHz) guidelines which investigate the biological and potential health hazard effects of electric, magnetic and electromagnetic fields. In this study, measurements of low frequency electric and magnetic fields were taken in 30 different locations in the city center of Diyarbakir. Some locations exceeding the reference levels for general public exposure specified by ICNIRP were determined in the measurements of low frequency electric and magnetic fields and then some assessments were made about them. Low frequency electric and magnetic field meter device which is named EHP-50C was used in the measurements. The measurement results were calculated as an average value of 6 minute measurements. In addition, under a high voltage power line during 60 minutes, electric and magnetic field intensity values were recorded in the same manner. As a result of recordings, changes in the electric and magnetic field intensity values were observed, and then these changes were shown on the charts. Keywords: Electric field, Magnetic field, 50 Hz, ICNIRP.

304-309

Authors: Nursel Akçam, Gül Seyhan Şen

ÖZ: Bu çalışmada, öncelikle elektromanyetik girişimin, nasıl ve neden oluştuğu, çevresel etkileri ve bu etkilerden korunma yöntemleri açıklanmıştır. Elektromanyetik ışımanın zararlı etkileri personel üzerinde incelenmiştir. Bu konuda mevcut standartların neler olduğu araştırılmış, araştırma sonuçları sunulmuştur. Ayrıca uygulama için kullanılan MXF-484 V/UHF hava platform telsizi hakkında bilgi verilmiştir. Genel amaçlı ve taarruz helikopterlerinin hava platform telsizinde değişen frekans değerlerinden kaynaklanan çevresel elektromanyetik alan etkileri ölçülmüştür. Ölçülen elektromanyetik uyumluluk test sonuçları MIL-STD-464 standardı ile karşılaştırılmıştır. Anahtar kelimeler: EMI, EMC, HERP, HERF, HERO. ABSTRACT: In this study is to explain how the electromagnetic interference occur, its environmental hazards and protective method from this hazards. The hazards of electromagnetic interference on people was investigated. Related standards about Electromagnetic Compatibility and Electromagnetic Interference was researched. And also results were presented. More over information about MXF-484 V/UHF airborne radio used for application was given. Environmental effects of electromagnetic field occured by the varying frequency values on the MXF-484 V/UHF airborne radio of utility and attack helicopters were measured. Results of tests were compared according to MIL-STD-464 standard. Keywords: EMI, EMC, HERF, HERP, HERO.

314-318

Authors: Teoman Karadağ1*, Ali Rıza Özdemir2, Teymuraz Abbasov1

ÖZ: İnönü Üniversitesi yerleşke alanında bulunan baz istasyonlarının ve kampüs yerleşkesi üzerine etki eden diğer çok yüksek frekanslı elektromanyetik alan kaynaklarının yaydığı elektrik alan şiddetlerinin dönemsel ve uzun süreli ölçümleri yapılmış, yerleşkenin frekans bazlı elektromanyetik alan yoğunluk haritaları çıkarılmıştır. Elde edilen ölçüm sonuçlarına göre dönemsel değişimler kıyaslanarak sonuçlar değerlendirilmiştir. 2011 yılında 27 MHz-3GHz frekans aralığında spektrum analizi yapılarak yerleşke dâhilinde 450’nin üzerinde noktada, farklı frekanslara sahip elektromanyetik dalgaların alan şiddeti değerleri ölçülmüştür. 2013 yılında 100 kHz-8 GHz frekans aralığında anlık ölçümler ile 6700’ün üzerinde noktada elektrik alan şiddeti değerleri ölçülmüştür. Elde edilen sonuçlarla, elektromanyetik alan kirlilik haritaları çizilmiş ve sonuçlar değerlendirilmiştir. Çalışmanın amaçlarından biri iki yıllık periyotta üniversite yerleşkesinde elektrik alan şiddetinin değişiminin belirlenmesidir; bir diğer amacı da ölçüm sonuçlarından elde edilecek verilerle çizilen elektromanyetik kirlilik haritaları ile bu bölgedeki elektrik alan kaynaklarının homojen dağılımının sağlanması ve olası risk bölgelerinin belirlenmesidir. Electric field intensity emitted by electromagnetic field sources of the base stations in the campus of Inonu University and other very high frequency electromagnetic field sources’ spread which are effect above at campus field were done and the frequency-based electromagnetic intensity maps of the campus were prepared. According to achieved measurement conclusions, the results were evalauted by comparing the periodical changes. The field intensity values of the electromagnetic waves which have different frequencies were measured by making a spectrum analysis over 450 points in the range of 27MHz-3GHz frequency in 2011. Also, in 2013, electric field intensity values were measured with instant measurements over 6700 points in the range of 100kHz-8GHz frequency. The electromagnetic pollution maps were drawn with obtained electric field values and the results were evaluated. One of study aims, it was determined changing electric field intensity along two-year period in campus of university. Another one purpose is provided homogeneous distribution of electric field source at this area with electromagnetic pollution maps which are drawn by obtained datas from results of measurements, and determined possible risk areas. Anahtar kelimeler: Uzun sureli ölçümler, Yüksek frekans elektromanyetik alan, Elektromanyetik haritalama. Keywords: Long term measurements, High frequency electromagnetic field, Electromagnetic mapping. ABSTRACT: Electric field intensity emitted by electromagnetic field sources of the base stations in the campus of Inonu University and other very high frequency electromagnetic field sources’ spread which are effect above at campus field were done and the frequency-based electromagnetic intensity maps of the campus were prepared. According to achieved measurement conclusions, the results were evalauted by comparing the periodical changes. The field intensity values of the electromagnetic waves which have different frequencies were measured by making a spectrum analysis over 450 points in the range of 27MHz-3GHz frequency in 2011. Also, in 2013, electric field intensity values were measured with instant measurements over 6700 points in the range of 100kHz-8GHz frequency. The electromagnetic pollution maps were drawn with obtained electric field values and the results were evaluated. One of study aims, it was determined changing electric field intensity along two-year period in campus of university. Another one purpose is provided homogeneous distribution of electric field source at this area with electromagnetic pollution maps which are drawn by obtained datas from results of measurements, and determined possible risk areas. Keywords: Long term measurements, High frequency electromagnetic field, Electromagnetic mapping.

244-252

Authors: Deniz Mutlu Ala, Yüksel İkiz

ÖZ: Bu çalışmada ham bornozluk havlu kumaşlarda dokuma üretimi süresince oluşan belirli dokuma hatalarının sayıları istatistiksel proses kontrol teknikleriyle incelenmiştir. Bornozluk havlu kumaş dokuması yapan bir işletmede seçilen standart bir kumaş üretimi için, dokuma sonrası ham kumaş hata kontrolü yapılmıştır. Işıklı kontrol panosunda, deneyimli kontrol elemanlarınca yapılan kontrol sonucu görülen dokuma hatalarının sayıları kalite kontrol kartlarına işlenmiştir. İstatistiksel proses kontrol tekniklerinden pareto analizi uygulanarak, toplam hataların %80’ini oluşturan hatalar ortaya çıkarılmıştır. Problemlerin kaynaklarının %80’inin, tüm problemlerin %20’ sini oluşturan basit nedenleri ortadan kaldırmakla çözümlenebileceği öngörüsüne dayanarak, belirlenen hatalar için neden-sonuç diyagramları ve p kontrol grafikleri oluşturulmuş ve bu hataların önlenmesine yönelik çözüm önerileri sunulmuştur. Anahtar kelimeler: Bornoz, Dokuma, Kumaş, Hata, İstatistiksel proses kontrol. ABSTRACT: In this study, the number of specific woven fabric defects occured on raw terry fabrics during weaving production were investigated with statistical process control techniques. Raw fabrics of a selected standart fabric production were inspected for defect detection after weaving operation in a towel production company. Defects were detected by inspection of fabric on a lighted control board by experienced experts. Number of defects were noted on quality control charts. Applying pareto analysis, defects were revealed that formed 80% of total defects. Cause-effect diagrams and p control charts were created and solution suggestions to avoid these defects were presented keeping in mind that eliminating elementary causes, which is 20% of total problems, can resolve 80% of resources of problems. Keywords: Bathrobe, Weave, Fabric, Defect, Statistical process control.

258-265

Authors: Ayça Bal, Bengi Özkahraman, Mehmet Koray Gök, Işıl Acar

ÖZ: Bu çalışmada, sodyum akrilat esaslı hidrojel ve kriyojellerin şişme davranışları (şişme kapasitesi, denge şişme değeri ve şişme kinetiği), boyar madde (metilen mavisi) adsorpsiyonu ve mekanik özellikleri karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Kinetik paramatreler, doğrusal ve doğrusal olmayan metotlar kullanılarak belirlenmiştir. Buna ek olarak, kriyojel ve hidrojel yapıların yüzey morfolojileri, taramalı elektron mikroskobu (SEM) kullanılarak karakterize edilmiştir. Analizlerden elde edilen tüm sonuçlar karşılaştırmalı olarak değerlendirilmiştir. Anahtar kelimeler: Hidrojel, Kriyojel, Adsorpsiyon, Sodyum akrilat, Doğrusal ve doğrusal olmayan analiz yöntemleri. ABSTRACT: In this study, swelling behavior (swelling capacity, equilibrium swelling ratio and swelling kinetics), basic dye (methylene blue) adsorption and mechanical properties of sodium acrylate based hydrogel and cryogels were comparatively investigated. Kinetic parameters were determined using linear and non-linear methods. In addition, the surface morphologies of cryogel and hydrogel structures were characterized using by Scanning Electron Microscopy (SEM). All results obtained from analyses were comparatively evaluated. Keywords: Hydrogel, Cryogel, Adsorption, Sodium acrylate, Linear and non-linear analysis methods.

272-280

Authors: Emine Utkun

ÖZ: Son yıllarda tüketicilerin tekstil ürünlerinden beklentilerinin artması ve giysi tercihlerinde konforun ön sıralarda yer almaya başlamasıyla birlikte araştırmacılar ile tekstil ve hazır giyim üreticileri daha konforlu giysi sistemlerinin geliştirilmesi konusuna yoğunlaşmışlardır. Yapay sinir ağları sistemleri ise bu gelişmelere katkıda bulunmaya çalışan araştırma teknikleri arasında yer almaktadır. Literatürde, çeşitli kumaş parametreleri ile giyim konforu arasındaki ilişkiyi analiz etmek amacıyla istatistiksel yöntemler kullanılarak birçok araştırma yapılmıştır. Ancak kullanılan istatistiksel yöntemlerde bazı kısıtlamalar bulunmaktadır. İstatistiksel modellemede karşılaşılan en yaygın problemlerden birisi giyim konforunu etkileyen farklı parametrelerin giyim konforu ile doğrusal olmayan ilişkisidir. Yapay sinir ağları sistemleri bütün parametrelerin ortaklaşa etkisini göz önünde bulundurarak tahminleme yapmaya çalışan yöntemlerden bir tanesi olarak bilinmektedir. Bu çalışma kapsamında giyim konforunun tahminlenmesinde yapay sinir ağları sistemlerinin kullanımına yönelik bir literatür araştırması yapılmıştır.. Anahtar kelimeler: Giyim konforu, Yapay sinir ağları, Tekstil sektörü. ABSTRACT: In recent years, with the increasing of consumers’ expectations from textile products, researchers and producers of textile and apparel sectors focused on development of comfortable clothing systems. Artificial neural networks systems are research techniques that are trying to contribute to these developments. There are a lot of researches in literature about analysing relationship between clothing comfort and parameters of fabrics using statistical methods. On the other hand, there are some limitations in using them. One of the most common problems encountered in statistical modelling is non-linear relationship between clothing comfort and the parameters of fabrics. Artificial neural networks systems are known trying to make prediction considering all the impact of the parameters together. In this study, a literature research was performed about using artificial neural networks in prediction of clothing comfort. Keywords: Clothing comfort, Artificial neural networks, Textile sector.

203-214

Authors: Umut Erdem

ABSTRACT: Transportation planning requires more efforts from city planners to use rational techniques to determine optimum road routes. To fulfill this requirement, this study aims at generating the cheapest and the shortest scenario based routes using Geographic Information Systems (GIS) and Advanced Spaceborne Thermal Emission and Reflection Radiometer (ASTER) Digital Elevation Model (DEM) with Least Cost Path analysis between the Simav and the Kutahya cities, and comparing them with existing routes. For generating the shortest and the cheapest route, these cities are selected as sample since the study region is located in the transition area between central Anatolia and Aegean Region which has access to the sea and regional ports. The methodology used in this study is composed of three parts: first part consists of two steps; (i) generating the factors and (ii) determining scenarios focusing on different transportation themes that are used in the study process. In second part all factors are weighed regarding scenarios. In the third part of the study the outputs Path A (cheapest) and Path B (shortest) are generated by Least Cost Path analysis. The output routes were compared not only with each other, but also with the existing routes in terms of the generated factors. Keywords: Transportation, Route planning, Digital elevation model, GIS, Kutahya. ÖZ: Ulaşım planlaması, şehir plancılarının optimum karayolu rotalarını belirlemelerinde rasyonel teknikler kullanımını gerektirmektedir. Bu gerekliliği sağlamak için, bu çalışma coğrafya bilgi sistemleri ve ASTER (Advanced Spaceborne Thermal Emission and Reflection Radiometer) sayısal yükseklik modelini kullanarak en az maliyetli ve en kısa senaryo temelli karayolu rotalarını Kütahya ve Simav kentleri arasında oluşturmayı ve mevcut rotalarla karşılaştırmayı amaçlamaktadır. En az maliyetli ve en kısa rotaları oluşturmak için seçilen çalışma alanı Orta Anadolu ile deniz ve limanlara sahip olan Ege bölgesi arasındaki geçiş bölgesinde yer almaktadır. Bu çalışmada kullanılan metodoloji üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölüm iki adımdan oluşmaktadır: (i) kullanılacak faktörlerin oluşturulması (ii) farklı ulaşım temalarına odaklanan senaryoların belirlenmesi. İkinci bölümde tüm faktörler senaryolara göre ağırlıklandırılmıştır. Üçüncü bölümde Least Cost Path analizi kullanılarak en az maliyetli ve en kısa rotalar oluşturulmuştur. Oluşturulan rotalar kendi aralarında ve ayrıca mevcuttaki rotalarla ağırlıklandırılan faktörlere göre değerlendirilmiştir. Anahtar kelimeler: Ulaşım, Rota planlama, Sayısal yükseklik modeli, CBS, Kütahya.

225-231

Authors: Melike Ersoy, Hilmi Berk Çelikoğlu

ABSTRACT: In this study, capacity estimations with the incorporation of Highway Capacity Manual (HCM) 2010 method are evaluated. Parameter based sensitivity analysis on calculations with the new HCM formula and a comparative evaluation of the new methodology with two most common capacity analysis methods, i.e., the method of critical gap acceptance and the method of regression analysis, are performed. Maximum and minimum headway intervals of follow up time and critical gap parameters are alternated within the sensitivity analysis. The Transport Research Laboratory formula for regression and Australian formula for gap acceptance method are considered in comparison. Relative comparisons of predictions on capacity by HCM2010 method, regression analysis and gap acceptance method are presented considering field data obtained by observations at two roundabouts in Izmir, Turkey. The results of the study show that the HCM2010 formula led to lower capacity estimates than regression analysis and higher estimates than the gap acceptance method. Regarding the real capacity observations under high circulating flow-rates the HCM2010 method yielded to more appropriate results than the regression method. In addition to comparisons, studies on the sensitivity analysis show that entry capacity estimates possess sharper changes as smaller follow up headways are accepted. Keywords: Traffic engineering, Roundabouts. ÖZ: In this study, capacity estimations with the incorporation of Highway Capacity Manual (HCM) 2010 method are evaluated. Parameter based sensitivity analysis on calculations with the new HCM formula and a comparative evaluation of the new methodology with two most common capacity analysis methods, i.e., the method of critical gap acceptance and the method of regression analysis, are performed. Maximum and minimum headway intervals of follow up time and critical gap parameters are alternated within the sensitivity analysis. The Transport Research Laboratory formula for regression and Australian formula for gap acceptance method are considered in comparison. Relative comparisons of predictions on capacity by HCM2010 method, regression analysis and gap acceptance method are presented considering field data obtained by observations at two roundabouts in Izmir, Turkey. The results of the study show that the HCM2010 formula led to lower capacity estimates than regression analysis and higher estimates than the gap acceptance method. Regarding the real capacity observations under high circulating flow-rates the HCM2010 method yielded to more appropriate results than the regression method. In addition to comparisons, studies on the sensitivity analysis show that entry capacity estimates possess sharper changes as smaller follow up headways are accepted. Bu çalışmada, genel kabul görmüş çok şeritli dönel kavşak kapasite hesap yöntemlerinin uygulanabilirliği, yeni Highway Capacity Manual (HCM) 2010 yöntemiyle karşılaştırılmıştır. Yöntemlerden elde edilen sonuçlar, yerel çalışmalardan toplanan verilerin ışığında değerlendirilmiştir. Karşılaştırma için regresyon analiz yöntemini temsilen Transportation Research Laboratory (TRL) formülasyonu, Kritik aralık kabulü yöntemini temsilen Avusturya Hesap Yöntemi seçilmiştir. Bunlara ek olarak, sınırlı öncelik ve ters öncelik koşullarının göz önünde bulundurulduğu kalibre edilmiş kritik aralık yöntemi ve HCM 2010 da yerel uygulamalar için öngörülen kalibre edilmiş formüller ile hesaplamalar yapılmış ve HCM 2010’un olağan değerleriyle karşılaştırılmıştır. Çalışmanın sonucunda elde edilenler, kritik aralık kabul yöntemi ve regresyon yönteminin HCM 2010 olağan değerlerine kıyasla genellikle daha yüksek sonuçlar verdiğini göstermiştir. Yöntemler arasında yapılan regresyon analizleri sonucu, özellikle yüksek dönen akımlar altında kritik aralık kabul yönteminin HCM 2010 yönteminden daha uygun sonuçlar verdiği görülmüştür. Ancak HCM 2010’da yerel uygulamalar için kalibrasyon yapılmasını sağlayan formülasyon sonucunda elde edilenler, olağan formülasyonun verdiği düşük kapasite tahminlerini daha uygun değerlere yükseltmiştir. Keywords: Traffic engineering, Roundabouts. Anahtar kelimeler: Trafik mühendisliği, Yuvarlakada kavşaklar.

150-161

Authors: Hüseyin Ali Sarıkaya, Emre Çalışkan, Orhan Türkbey

ÖZET Geleneksel tedarik zinciri ağı tasarım problemleri genellikle tek amaçlı olarak ele alınmıştır. Ancak, tedarik zincirleri gerçek hayatta birbirleri ile çelişen amaçları olan organizasyonların meydana getirdiği karmaşık ağlardır. Bu çalışmada, piyasa taleplerinin belirsiz olduğu bütünleşik bir tedarik zinciri ağındaki birden fazla ölçülemeyen amacı gerçekleştirmek için çok ürünlü, çok aşamalı ve çok dönemli planlama modeli önerilmiştir. Tedarik zinciri planlama modeli, birbiriyle çelişen birkaç amacı doyurmak için karışık tam sayılı doğrusal olmayan programlama problemi olarak bina edilmiştir. Önerilen model iki amaç fonksiyonundan oluşmaktadır. Birincisi, tedarik zincirindeki sabit tesis açma ve işletme maliyetleri ile mesafelere bağlı olarak belirlenen taşıma maliyetlerinin en azlanmasıdır. İkincisi, Ekonomik Üretim Miktarı (EÜM) modeline göre satın alma, sipariş verme, stok bulundurma ve yok satma maliyetlerinin en azlanmasıdır. Önerilen modelde, karar vericilerin kesin olmayan hedef değerlerini dahil edebilmek için bulanık hedef programlama yaklaşımı kullanılmıştır. Model, GAMS optimizasyon programı kullanılarak çözülmüştür. Çalışmada sunulan uygulama sonuçları, bulanık modelleme ve çözüm yaklaşımlarının daha gerçekçi tedarik zinciri modelleri oluşturulmasında kullanılabileceğini göstermiştir. Anahtar Kelimeler: Tedarik zinciri ağı, Tesis yeri seçimi, Bulanık hedef programlama. ABSTRACT Traditional supply chain network design problems are often taken as a single objective. However, supply chains are complex networks formed by organizations having conflicting objectives with each other in real life. In this study, a multi-product, multi-stage and multi-period planning model is proposed to achieve multiple incommensurable goals in an integrated supply chain network with uncertain market demands. The supply chain planning model is constructed as a mixed-integer nonlinear programming problem to satisfy several conflicting objectives with each other. The proposed model consists of two objective functions. The first one is minimizing the fixed opening and operating costs with transportation costs determined depending on distances. Second one is minimizing the purchasing, ordering, inventory and backlogging costs according to Economic Production Quantity (EPQ) model. Fuzzy goal programming approach is used in order to include decision maker's imprecise goal values in proposed model. The model is solved using GAMS optimization program. The application results presented in this study, demonstrates that fuzzy modeling and solution approaches could be used in the creation of more realistic models of the supply chain. Key words: Supply chain network, Facility location, Fuzzy goal programming.

166-173

Authors: Özcan Dülger

Abstract Predicting Mathematics 1 course success of students is very important to prepare them before the semester. It is difficult to obtain solution because of the non-linear property of data set. Fuzzy logic is one of the common methods for the problems which involve numeric values. In fuzzy logic, it is important to determine membership functions and their parameter’s values correctly. This can be done by an expert or can be learned with a data set. In this study, we aimed to predict the Mathematics 1 course success of 434 students who enrolled to Engineering Faculty of Pamukkale University in 2007-2008 academic year by using their university exam data. For this, the adaptive-network-based fuzzy inference system (ANFIS) which combines the important characteristics of artificial neural network and fuzzy logic was used. In training section, nine parameters which are selected from sixteen parameters in data set with different combinations were given to the ANFIS. When an ANFIS structure with nine input parameters has at least three membership functions for each input, it will have at least 3^9 fuzzy rules. Because of this, the training part is too slow and too much memory is needed. Instead of this inefficient structure, a hierarchical method was proposed. In this method, the ANFIS is partitioned to the sub-systems. Each sub-system performs some part of input parameters and sends their result to the final ANFIS structure to obtain the overall system output. After testing with one-third of data set, two best prediction results with ratio 77.77% and 78.47% are obtained. When these results are analyzed, it is seen that 64 successful students from 85 students and 48 unsuccessful students from 59 students in Mathematics 1 course were predicted truly in the result with ratio 77.77%. Similarly, 69 successful students from 85 students, and 44 unsuccessful students from 59 students were predicted truly in the result with ratio 78.47%. Key words: Fuzzy logic, Artificial neural network, Adaptive network based fuzzy inference system (ANFIS), Hierarchical ANFIS, Machine learning, Prediction of Mathematics course success. Özet Öğrencilerin Matematik 1 dersinden alacağı notları önceden tahmin etmek dönem öncesi öğrencileri Matematik 1 dersine hazırlamak için oldukça önemlidir. Verilerin doğrusal olmayan yapılarından dolayı çözüm elde etme zor olmaktadır. Sayısal değerler içeren bu tür problemler için çözüm sunan bulanık mantık yöntemi tercih edilen yöntemlerden bir tanesidir. Bulanık mantıkla çözüm elde etmek için üyelik fonksiyonlarını ve onların parametre değerlerini doğru belirlemek gereklidir. Bu işlem bir uzman tarafından yapılabildiği gibi bir veri kümesi kullanılaraktan da yapılabilmektedir. Bu çalışmada, Pamukkale Üniversitesi Mühendislik Fakültesi’ne 2007-2008 Eğitim-Öğretim yılında kayıt yaptıran 434 öğrencinin Öğrenci Seçme Sınavında elde ettikleri verileri kullanarak öğrencilerin Matematik 1 dersinden elde edeceği başarı durumunu önceden tahmin etmek amaçlanmıştır. Bu veri kümesini kullanarak üyelik fonksiyonlarını belirlemek için yapay sinir ağı ve bulanık mantık yönteminin önemli özelliklerini birleştiren uyarlanabilir ağ tabanlı bulanık çıkarım sistemi (ANFIS) kullanılmıştır. Eğitim aşamasında veri kümesindeki 16 nitelikten farklı kombinasyonlarla seçilen 9 veri niteliği ANFIS yapısına girdi olarak verilmiştir. Fakat dokuz tane girdi parametresine sahip olan bir bulanık çıkarım sisteminin her girdisinin en az üç tane üyelik fonksiyonuna sahip olduğu durumlarda bu çıkarım sisteminde en az 3^9 tane kural meydana gelmektedir. Bu yüzden eğitim işlemi oldukça vakit almakta ve bu işlem için oldukça fazla belleğe ihtiyaç duyulmaktadır. Bu çalışmada, çok verimsiz olan bu yapı yerine hiyerarşik bir yöntem önerilmiştir. Bu yöntemde ANFIS yapısı küçük alt sistemlere ayrılmaktadır. Her alt sistem veri kümesinin bazı parçalarını işlemekte ve elde ettiği çıktı değerlerini sistemden beklenilen asıl çıktı değerinin elde edilmesi için sonuç ANFIS yapısına girdi olarak göndermektedir. Verilerin üçte biri ile yapılan deneme işleminden sonra %77,77 ve %78,47 genel tahmin oranına sahip iki tane iyi sonuç elde edilmiştir. Bu sonuçlar detaylı incelendiğinde, ilk sonuçta Matematik 1 dersinden geçen 85 öğrencinin 64’ü, kalan 59 öğrencinin 48’i doğru tahmin edilmiştir. İkinci sonuçta ise dersten geçen 85 öğrencinin 69’u ve dersten kalan 59 öğrencinin 44’ü doğru tahmin edilmiştir. Anahtar Kelimeler: Bulanık mantık, Yapay sinir ağı, Uyarlanabilir ağ tabanlı bulanık çıkarım sistemi (ANFIS), Hiyerarşik ANFIS, Makine öğrenmesi, Matematik dersi başarı tahmini.

179-188

Authors: Aslı Kılıç, Sümeyye Aygün, Gülşen Aydın Keskin, Kasım Baynal

ÖZET: İşletmeler, olağanüstü rekabetin yaşandığı günümüz piyasa şartlarında, maliyetleri minimize, kârı maksimize edecek etkin stok politikalarını geliştirmek ve uygulamak zorundadır. Stoklar, üretim işletmelerinin toplam varlıklarının içinde önemli bir yere sahiptir. Bu önemli kalem için etkin stok kontrol ve yönetim politikalarının uygulanması, işletmenin geleceği için büyük önem taşımaktadır. Bu çalışma kapsamında, büyük bir holdingin kimyasallar grubunda faaliyet gösteren bir işletmesinde öncelikle stok kontrol yöntemlerinden ABC analizi uygulanmıştır. İkinci olarak stokların çok kriterli olarak sınıflandırılması için öncelikle Bulanık Analitik Hiyerarşi Prosesi (BAHP) yöntemi ile kriter ağırlıkları belirlenmiş ve İdeal Çözüme Yakınlığa Göre Tercih Sıralama Tekniği (TOPSIS) yöntemi kullanılarak stok kalemleri önem derecelerine göre sıralanmıştır. Çalışmanın sonunda stokların sınıflandırılmasında klasik ABC analizi ve BAHP-TOPSIS yöntemlerinin sonuçları arasındaki farklılıklar ortaya konmuştur. Anahtar Kelimeler: Çok kriterli karar verme, ABC analizi, Bulanık AHP, TOPSIS. ABSTRACT: In today’s competitive market conditions, organizations have to develop and implement effective inventory policies to minimize their costs, and maximize profit. Inventories have an important place in the total assets of production enterprises. Applying efficient inventory control and management policies for this significant item is very important for the future of the organizations. In this paper, initially an ABC analysis method had been applied to a firm operating at the chemical group of a conglomerate. Then, to classify the inventory as multi criteria; primarily criteria weights are determined by the fuzzy analytic hierarchy process (FAHP) and then stock keeping units are ranked according to their significances with Technique for Order Preference by Similarity to Ideal Solution (TOPSIS) method. Finally, the differences are presented between classical ABC analysis and FAHP-TOPSIS results for classifying the inventories. Key words: Multi-criteria decision making, ABC analysis, Fuzzy AHP, TOPSIS.