181–202
Diglosia iha Timor-Leste: Ita uza lian ida-idak ba funsaun saida?
Authors: Catharina Williams-van Klinken, Olinda Lucas
Number of views: 16
“Diglosia” (língua rua) signifika uza lian rua ka liu iha komunidade ida nia laran, lian ida-idak ho nia funsaun rasik. Timor-Leste nia situasaun diglosia komplikadu loos, tanba iha nasaun ida nia laran uza lian lokál barak, lian ofisiál tetun ho portugés, ho mós lian-indonézia ho inglés. Iha artigu ne’e, autór sira analiza, durante tinan 20 ikus ne’e, ita uza lian saida iha uma, iha igreja, iha governu, eskola, setór privadu, média, ho promosaun. Pergunta segundu mak ne’e: Situasaun linguístika ne’e estavel ka muda? Se muda karik, lian ne’ebé mak aumenta funsaun, no ne’ebé mak lakon funsaun? Dadus foti hosi sensus, hosi autór sira nia peskiza rasik ho mós hosi peskizadór seluk nia publikasaun. Dadus ne’e hatudu katak, lian lokál forte iha área rituál, maibé nudar língua uma-laran ho komunidade nian, tun, tanba ema barak muda ba tetun-Dili. Tetun nia funsaun barak liu. Iha funsaun hirak ne’e hotu-hotu, tetun sa’e, maske iha governu ho eskola tuir loos governu hakarak fortifika portugés. Portugés forte iha Ministériu Edukasaun, no iha área lei ho justisa. Lian Indonézia nia funsaun tun iha área hotu-hotu, so programa televizaun liu hosi satelite mak karik estavel nafatin. Inglés nia papél mós limitadu, liuliu uza hodi komunika ho rai-liur liu hosi relatóriu ba organizasaun internasionál no artigu akadémiku. Maibé númeru eskola privadu ne’ebé mak hanorin ho lian inglés sa’e.