Journal of Special Education and Rehabilitation

18-40

Authors: Petre GEORGIEVSKI

The effort in this work to elaborate an action research method as a central research problem considering the recent contemporary sociological and educa­tional literature. The author begins with the statement that the method is a complex notion, composed of three main components: approach to the research problem, data gathering procedures and data analysis procedures. This point of view is further applied and elaborated in the author's text, emphasizing the action research characteristics: interruption with the positive tradition in social research and the devided of the objective and subjective, application of the qualitative data. The sub­stantial difference between the action research in regard with the other kinds of research, is not only in getting to new knowledge's, but also in problem solving or a change in the situation in a concrete social context. Key terms: action research, method, approach, data gathering procedures, data analyses procedures, triangulation, complementarity, collective researcher, coding, context, change

49-53

Authors: Vladimir TRAJKOVSKI

Fast development of medical genetics and it’s subdisciplines is noticed in last thirty years. Modern diagnostic methods made possible to establish human genom and its impairment. In human genetics, ethic is main principle in working. Ethic is science about biggest goodness for human or society, and its aim pro­tecting human health. Today's conditions for leaving and science development open a wide way for ethical approaches, but also for non-ethical manipulations with human even before his conception. We must keep to attitude that without law, with our behavior will must conduct our conscience. It is best to have neutral eugenetic attitude, which allows free ethical choice of each individual, in any case, for the well being of man.

57-60

Authors: Borislav GOGUSEVSKI, Marina CAKAR, Elena BOGESKA, Vladimir JEKIC, Aleksandar LAZAREVSKI

Secretory otitis media /SOM/ is an inflammatory middle ear disease with a heterogeneous and unpredictable course. The pathogenesis is in correlation with production and accumulation of effusion behind an intact ear drum without signs of acute inflammation. In spite of all diagnostic difficulties, the early detection of this disease and adequate treatment have medical and social importance.

67-70

Authors: S. FILIPOVA, R. JANKOVA, N. IKADINOVIC-TALESKA

In this work the authors emphasized the meaning and some tasks of the teamwork during the making of the diagnosis for the speech therapy because of the meaning of the professionalism and responsibilities are very important.

78-87

Authors: Slavica GOLUBOVIC, Milivojka MARKOVIC

In this work authors presents results which were got through research on the level of intellectuals, developmental and speech abilities of the 100 children whose at youngest school age born with risk. In the mentioned abilities children born with the risk and the children from the control group.

96-99

Authors: Ceca DANCEVA

In thiis article, the author gave very short explications for the suggestion and hypnosis. Also here are presented somee techniques and methods for their implementation.

109-117

Authors: Nadezda GLINDZINSKA, E. MITOVA, B. PETROVA

In this article are presented very interesting researching knowledge's in connection with the alternative knowledge for the integration of the children with special needs and their families through targets and tasks of the Daily Centers for children.

125-130

Authors: Mirjana SLANINKA-DINEVA

In the paper the author presents some questions on the Macedonian Social law. Then, she thinks, that Social law is a relatively new law, but it’s going to develop on the principles of Social state. So, the author debates about a social-juridical, that is formed by the social rights, the subjects, the objects and a declaration for the holder.

135-137

Authors: Vladimir TRAJKOVSKI

Прегледот на содржината на книгата ,,Психогенетика” води до констатацијата дека тоа е книга каква што недостасува во нашите книжарници и библиотеки, претставува и една од ретките книги од тој вид во целокупната светска литература. Затоа уште на почетокот на овој приказ треба да се поздрави иницијативата на авторот д-р Анастас Лакоски, кој се обиде да ја надополни празнината со непостоењето на учебник на македонски јазик по предметот хумана генетика, што е во наставниот план на Институтот за дефектологија и Институтот за психологија. Во книгата се опфатени 50-60% од содржините предвидени со наставната програма по предметот хумана генетика.

150-160

Authors: Dobrinka GEORGIEVA, Aneta PETKOVSKA, Eleni ZJUTZJULI

Целта на овој труд е да ги прикаже накратко системите за специјалното образование (special education) во три Балкански држави-Бугарија, Македонија и Грција и да ги посочи основните проблеми и тенденции за неговиот развој. Анализата и опишувањето се направени согласно со барањата посочени во "Review of the Pressent situation in Speial Needs Education" издадена од УНЕСЦО во периодот од 1988 до 1995 година.

33-39

Authors: Ture JONSON

The contents of this article start off the fact that the rehabilitation includes all measure which are head for reduction of disabilities of the persons. All this will provide independence, social integration and better quality of living for those people. Bearing this in mind, its very important to underlain that the collaboration between separated sector and the members of the society which treated the problems of rehabilitation of the disabled persons and education as a important component of the rehabilitation are crucial. In this meaning the inclusive education should be involved in all educational institutions where exist the adequate resources.

47-49

Authors: Elena BOGESKA, Marina CAKAR, E. KAJA

One of the most exciting recent findings in Audiology are the otoacustic emissions. The fenomen of the cochlear echo, based on an active mechanism in the cochlea (most probably in the hair cell system) was first described by Kemp 20 years ago. Since then a lot of research has been directed towards a detailed description of the otoacustic emissions and towards the implications of an active cochlea for the theory of hearing. As a result of these efforts some remarkable findings have been published. The authors of this article want to make closer the technique of OAE and it's possibilities to everybody who is dealing with hearing impairments in our country.

56-64

Authors: Dragoslav KOPACHEV, Vladimir TRAJKOVSKI, Goran AJDINSKI

The authors are using the neuropsychological method. On the base of their theoretical and practical experiences they come to certain considered that brain is reacting as a functional unity, same in the pathological like in the normal conditions. In this context, attention disorder is followed parallel by motorcar disorder and disorders in emotions, remembering, thinking, intelligence, perceptions, cognition’s, socialization, that means functioning of whole personality. For securing a good selective attention, authors suggest that is important to have a mature and integrity cerebral and neurotransmitter system which is respec­tive for the age of the child.

76-78

Authors: Dimitar LOZANOVSKI

In this work, the author actualizes one of the many important questions that determine the educational process in function of the socialization of mentally retarded children compulsory connected with ordinary living.

89-94

Authors: Ljubica CHONEVA

In spite of the fact that the variety and specialty of the living needs of the invalid persons hire are given many aspects of their satisfaction, observing not only from social and legal aspect, but also from the wider social aspect.

104-108

Authors: Sunchica DIMITRIJOSKA

The necessities for the daily care and productive activity of the moderate and severed mentally retarded persons are determinate by many cultural, traditional and social environments. In this context the part-time institutional treatment is very important for this persons.

124-128

Authors: Zorica NIKOLOVA

Правната регулатива е една од основните претпоставки за организирање и воспоставување на систем на социјална заштита и рехабилитација на лица со пречки во психофизичкиот развој. Со оглед на специфичноста на потребите на овие лица, во смисла на нивната хетерогеност, природно е истите да се остваруваат во различни сфери на општествениот живот, со учество на различни системи, подсистеми, установи и институции. Нивната дејност, а со тоа и остварувањето на различните права на овие лица е регулирана со повеќе закони и подзаконски акти. Еден од нив е Законот за социјална заштита, во кој се опфатени различни права од областа на социјалната заштита. Во глобала, скоро сите права предвидени со овој Закон, наполно или во одредени свои сегменти се однесуваат и на хендикепираните лица. Но, постојат и права предвидени исклучиво за хендикепираните лица. Согласно Законот за социјална заштита (Сл. Весник на Р.М., бр. 50/97), хендикепираните лица можат да користат права во рамките на вонинституционалната и институционалната заштита.

133-134

Authors: Natasha CHICHEVSKA-JOVANOVA

Правејќи еден краток преглед врз содржината на книгата “Аутизам” можеме да констатираме дека тоа е книга каква што недостасува во нашата стручна литература, а и една од ретките книги од тој вид во целокупната светска литература. Затоа треба да се поздрави иницијативата на издавачката куќа “ИП Заавет” од Белград, што прифатила книгата на Светомир Бојанин, Ивана Милачиќ и Милка Селаковиќ “Аутизам” да ја објави.

135-136

Authors: Risto PETROV

Од месец февруари 1998 год, со одлука на Институтот за дефектологија студентите од IV година под раководство на Доц. д-р Ристо Петров се вклучени во работата на Клубот на родители и нивните ментално ретардирани деца. Секој понеделник од 17:00 до 20:00 часот просториите во Домот на хуманитарните организации “Даре Џамбаз” посебно заживуваат. Доаѓаат деца, младинци и возрасни лица, некои сами, некои со нивните родители. Се дружат три саати. Родителите разговараат, разменуваат искуства, нивните деца другаруваат, разговараат, играат при што се постојано присутни студентите по дефектологија. Тие го организираат престојот на децата во овие три саати: изработувајќи прекрасни честитки за осми март, велигден, нови паноа со слики, изработуваат украсни ѓердани од разни артикли итн. Меѓутоа и се забавуваат, играат “не лути се човече”, карти, составуваат сложалки, а секое доаѓање завршува со музика и игра. За одбележување е дека бројот на децата и нивните родители од понеделник во понеделник постојано се зголемува. Сојузот на друштвата на ментално ретардирани лица на град Скопје, во чија организација работи клуб, набрзо се соочи со проблеми со простор и опрема. Просторијата е мала за да ги прифати сите заинтересирани родители и нивните деца, нема и доволно столчиња за сите присутни. Постои надеж дека Сојузот ќе изнајде решение за овие прашања. Она што студентите ги врзува со радосните лица на ментално ретардираните што секој понеделник ги дочекуваат и испраќаат. Студентите ќе доаѓаат и понатаму. Оваа форма на работа со овие лица ќе се негува и од ден на ден содржински ќе се збогатува. Задоволните родители и радосните лица на децата и младинците се големо БЛАГОДАРАМ за студентите, но и обврска следниот пат да биде уште посодржајно и поубаво.

137-138

Authors: Risto PETROV

Во Охрид, 26 јуни 1998 година во организација на Сојузот на глувите на Р. Македонија, а на иницијатива на светската федерација на глувите (SFG) се одржа третата средба на националните организациии на Цен­трална Европа. Средбата беше организирана со цел да се формира посебен Реги­о­нален секретаријат, односно да се поделат сите организации на глу­вите и наглувите во Европа на три центри: Регионален центар за цен­трал­на Европа (CERC), Центар на организации на држави од Европската Унија (EUD) и трета група се земји собрани околу Русија (EEMARS). На оваа сред­ба беа присутни делегати од Сојузот на глувите од Македонија, Словенија, Југо­сла­вија, Босна и Херцеговина, Хрватска, Полска, Република Словачка, Репуб­ли­ка Чешка и Унгарија (делегатите од Романија и Албанија не беа при­сут­ни поради оправдани причини), како и генералниот секретар на СФГ госпоѓа Carol-Lee Aqviline. Исто така беа присутни и преставниците од Буга­рија како набљудувачи а од Р. Македонија покрај преставниците Сојузот на глувите присуствуваа Проф. д-р Љупчо Ајдински-раководител на Инсти­ту­тот за дефектологија, Боге Чадиноски-советник во Министерството за труд и социјална политика како и Трајко Трајковски, Пеце Гаштаров и Нада Дуков­ска, директори на установи за рехабилитација на слухот и гово­рот од Р. Маке­донија. Со средбата претседаваше Janos Podahi, меѓувремен претставник на CEREC центарот за врски со следниот Дневен ред: Извештај за активностите од мај 1977 до јуни 1998 година со осврт на при­премите за формирање на ЦЕРЦ, Дискусија за предлог на статутот на ЦЕРЦ, Дискусија за идното седиште на ЦЕРЦ, Избор на директор на ЦЕРЦ, Утврдување на програмата за работа со ЦЕРЦ, Утврдување на висината на членарината за ЦЕРЦ, Разно. По исцрпните дискусии на кој учествуваа сите присутни беше одлу­чено да се започнат активности за формирање на единствена европска организација на глувите и наглувите и се потпиша предлог што беше испратен до Преседателката на Светската федерација на глувите. Беше заклучено во меѓувреме да функционира овој Регионален секретарјат со седиште во Република Словачка и Република Чешка.

140-152

Authors: Vladimir Radulov

On the basis of paralleled comparasion between regular and special education, the author analyses the French model of integration which focuses the openness of the education in the special classes. An accent is given to community support for integration and there are conclusions about the development of integrated education in our country.

24-40

Authors: Snezana JOKSIMOVIC

The present article argues about the concept of altruism and the related concepts, as well as the motivation of the altruistic and the other forms of archisocial behavior. The situational as well as individual components of altruism have also been analyzed. The effect of the age and sex, certain features of character and values accepted as the representatives of individual components has been considered too. In conformity with the interaction understanding according to which one’s behavior is the result of the mutual action (interaction) between a person and a situation, the author points out that to understand an altruistic behavior in takes having the entire survey over the circumstances saucing the demonstration of altruism and the properties of the personalities that exert the altruistic behavior. In the part of the article dealing whit the development and the simulation of altruism the author makes an analyses of the role of the family, persons of the same age and the school. Beside the adequate action of certain agents of socialization, the author is particularly in favor of the organized and well-devised participation of the young in the humanity work as one the most efficient ways to stimulate altruism.

46-48

Authors: B. APOSTOLOVSKI, M. KJAEVA-PEJKOVSKA, A. LAKOVSKI, S. NIKOLOVSKA

In this paper a case study about family autosome translocation is presented. On the basis of the evidence of chromosome`s abnormalities at the on parent (it was proved that the father has translocation between acrocentric chromosomes 13 and 14 or well known as Robertson’s or centric fusion’s) it was discovered that predisposition for nondisjunction could be expected. This is precondition for hereditary abnormality or for trisomia`s child to be born. These well-known facts are based on the proven risks for born of the children with trisomia because of the evidences that the bearers of the translocations have not any possibilities for child-bird of healthy descendants, nor descendants with balanced homological translocations, that were proved in our researched case.

53-57

Authors: Gjorgji GEORGIEV, Omer SULEJMAN

The authors analyze epidemic data on the most frequent disease of the nervous system during growth age. A group of factors is acting in relatively high frequency of the nervous system diseases in the course of growth age. The authors pay attention of these factors.

68-73

Authors: Ana RADOJKOVIC, Slavica GOLUBOVIC, Dejan RADOJKOVIC

Respecting the opinions of the modern researches which show that early interaction between mother and child has the crucial importance in child’s development, almost in all parts of child’s functions (speech, emotions, motor functions, intelligence). The authors did their own research that does not diffuse from the result got from former researches. Although this research is related to normal population of the children, also it is very important for speech in context of interaction between mother and handicapped child.

82-87

Authors: Todorka GRPCEVSKA

On the base of the correspondence already got permanent practice, in this presentation the author examined one problem which is exhibited in more intensive or more moderatel form in children in preschool institutions. This problem is not adequate elaborated in former theory and practice. In this context is prointed the importance of nutrition (natural or industrial) with all determinations.

94-97

Authors: Biljana FUNA

The goal of this article is to point the one of the most important questions about prepared starting of the integrative education of the mentally retarded children. In that context the readiness consist of the informing the teaching staff in the regular schools, readiness of the parents and children which are not mentally retarded, as well as the readiness of parents of the children that are mentally retarded.

102-104

Authors: Daniela JAKIMOVSKA

In this paper in a shortly and more descriptive way are pointed the questions connected with contents of the work in Day Center for mentally retarded persons. Also, first results that determinate the needs of existing of this institutions in Republic of Macedonia are given.

111-113

Authors: S. NIKOLOVSKA, I. DVOJAKOV, E. BOJADZIEVSKA

The aim of this paper is to show one part of the work of doctors in kindergarten, which is connected with detection of children that have deviations, their psychophysical development. This deviation could be detected during the regular systematic medical examinations. Using their own experience and documentation from medical cards, in this paper are elaborated the number of detected children with developmental difficulties matched with age and the level and kind of developmental difficulties.

116-119

Authors: Marica VELJANOVSKA

In this item especially are marked the needs of the family especially mother’s needs and their contribution in speech development of the hard of hearing children with rehabilitation as an organized process. “Reading from mouth” and social contacts in different situations (games, drawing, watching films) are the main contents in the work of speech development of the hard of hearing children.

123-126

Authors: Kiril TEMKOV

Иако сите излози на книжарниците во развиениот свет се преполни со книги за менаџерството, таквата литература не е многубројна кај нас. Покрај неколку добри учебници од наставниците на Економскиот факултет (проф. Бобек Шуклев и др.), само малку преведени книги и еден лексикон на менаџерски поими, што ги задоволуваат основните студиски потреби, нашите библиотеки се сиромашни со книги за менаџерството, особено со оние што се однесуваат на раководењето во одделните области на дејствувањето. Таква една многу значајна и потребна книга за организацијата и раководењето во образовните, научните и сличните институции, како едно од првите опстојни и валидни дела кај нас за овој нов животен, дејствен и економски светски тренд, е неодамна излезената студија “Образовен менаџмент” од д-р Трајан Гоцевски, доктор по економија и професор по Економија на образованието на Филозофскиот факултет во Скопје.

129-130

Authors: Zora JACEVA

Во рамките на програмата за студискиот престој на група наставници и студенти од Институтот за дефектологија во Холандија ни беше овозможена посета на установата за глуви ученици Effatha. Бевме примени од страна на г-н Harry Brauwer кординатор во оделот за едукација и надворешна соработка. Г-н Harry Brauwer ни презентираше материјал во кој беа опфатени следните области: систем на образование на глувите во Холандија; методологија на работа на установата Effatha и некој прашања од законската регулатива. Воведен дел од излагањето на гн Harry Brauwer содржеше информација за филозофијата на установата Effatha што се темели врз терминот “да се биде отворен” односно да се оствари успешна комуникација независно од методата на работа. Во установата Effatha функционира билингвалниот систем на образование што значи употреба на знаковната и оралната метода како методи на комуникација во процесот на реализација на наставните содржини. Системот на образование на глувите деца во Холандија е организиран во три сегменти: Едукативен сегменторганизација на работата на училиштата; Грижа за глувите лицасе однесува на нивниот живот и на нивното сместување. Иноваторски активностиво чии рамки функционира и центарот за советување. Во рамките на установата Effatha глувите ученици се вклучени во три нивоа и тоа: основно специјално образование за глуви ученици и ученици со комбинирани пречки, средно специјално образование за глуви ученици и за ученици со комбинирани пречки, за стручни училишта за оспособување и образование на возрасни глуви лица. Глувите ученици своето образование го започнуваат на 3годишна возраст, а го заокружуваат на 12годишна возраст. Воспитнообразовниот процес за глувите деца од предучилишна возраст е организиран на тој начин што со секоја од групите, покрај воспитувачот што ги реализира содржините од воспитнообразовните подрачја, раководи и глув наставник за знаковен јазик кој паралелно ги презентира содржините. Основното образование е организирано во повеќе нивоа, а наставните содржини се реализираат преку следните предмети содржани во наставните планови. 1. Задолжителни предмети Холандски јазик Читање и пишување Веронаука Математика 2. Изборни предмети: Тематско образование (содржини од предметот ЗПО) Ритмика Креативни активности (содржини од предметот ликовна култура и ОТП) Драма (за деца од 1012 години) Пред започнувањето на основното образование децата се опфаќаат преку патронажна служба од установата, така што обучени специјални едукатори им даваат инструкции на родителите за начинот на комуникација со нивните деца неколку пати во неделата. Глувите ученици се обучуваат за 4 струки: техничари економисти земјоделство мода Образовниот процес на установата Effatha се реализира во 6 училишта што се лоцирани во повеќе градови. Начинот на организирање и образовниот процес во установата предвидува и функционирање на системот со три образовни пристапи: основно и средно образование за глуви ученици и глуви ученици со проблеми во учењето, ученици со комбинирани пречки и возрасни глуви лица. Вториот дел од третманот се однесува на активности што се однесуваат на животот и сместувањето на глувите ученици, така што интернатскиот начин на сместување е заменет со организација на живот на глуви ученици во семејни куќи. Во 25 семејни куќи се сместени по 34 ученици на возраст од 618 години, а со секоја од групите раководат по двајца водачи на групата. Во секоја од куќите се сместени ученици со иста хронолошка возраст поради тоа што практиката покажала неуспешно функционирање во изведувањето на активностите на децата од различна возраст. Постои и оддел за иновации во кој се вршат најразлични истражувања поврзани со проблемите во процесот на едукација на глувите ученици. Во рамките на овој оддел функционира и Центарот за советување и информирање што ги актуелизира проблемите на глувите лица во земјата.

133

Authors: Goran AJDINSKI

Институтот за дефектологија на седницата одржана на 8.12.1997 го­дина предложи Елаборат за организирање постдипломски студии до настав­но научниот совет на Филозофскиот факултет кој на својата седница одржа­на на 24.12.1997 година го усвои и донесе соодветна ОДЛУКА. Во февруари 1998 година Ректорската управа на Универзитетот “Св. Кирил и Методиј” го озваничи отварањето на постдипломските студии по дефектологија што ќе започнат од октомври 1998 година.

135-144

Authors: Dragan LUKIC

The present article sets forth the theoretical grounds which make the basis for the organizational scheme of the autistic persons social protection. This protection consists of the below listed forms of work: · Health service with the role of an early detection and participation in the creation of rehabilitation programs; · Social protection with its programs of work from the diagnostics where the defectologist makes a team together with the physician and the psychologists to the systems of rehabilitation institutions where the defectologist’s is the main responsibility. The present article underlines two facts, namely: · that an autistic person requires to be followed and every spare moment used to promote and advance the activities the doer commenced himself instead of having him carry out the programs which are beyond his internal motivations and which he finds emotionally inaccessible; that and form of work organization with autistic persons must subordinate its administrative part to the basic professional requirements this kind of disorder (handicap) sets in front of each professional.

14-19

Authors: Nikola SOFIJANOV, Marija KUTUREC, Filip DUMA, Vesna SABOLIC-AVRAMOVSKA, Aspazija SOFIJANOVA-SPASOVSKA

The authors present an overview of the Attention Deficit Hyperactivity Disorder as one of the reasons for later development of milder forms of mental handicaps. It is well known that ADHD must not necessarily be connected with mental handicaps as the evolution of the syndrom goes through different stages. The paper presents, apart from the classical clinical picture, some new data as to the diagnosis and etiology of the syndrom. The modern treatment is elucidated as well.

28-32

Authors: Ksenija PETKOVIC-LUKIC

We have been analyzed (MLP) diagnoses of the children at the age of 8 to 11, with suspicion of developmental sensor dysphasia. We have been looking after the last positive wave Pb and all exanimate children have normal peripheral hearing and speech. We have been made comparisons of that diagnosis's with the control group of the health children on the same age, which have normal hearing and speech. 80% of the examinees did not have positive last wave, which represented coracle answer by the opinion of many authors. In the control group with health children (MLP) diagnosis was normal with the last positive wave Pb of all examinees. The author thinks that diagnosis is significant and represents contribution in the differential diagnosis of the developmental sensor dysphasyes.

38-41

Authors: Jove HADZIEVSKI

Social rehabilitation is very important process in the integration of the disabled adult persons in the environment of their living. Bearing this in mind, in this work with accomplished questionnaire and interview in which are enclosed the questions like: family status, relations in the family and in the environment, possibility for communication, kind of the cares, arhitectual barriers and etc. With this research are received definite awareness for the situation of the disabled adult persons. On the basis of received information, here are given measures and suggestions for improvement the social rehabilitationof the disabled adult persons and for successful integration in the living ambience.

46-53

Authors: Roberta MITREVSKA

In this work are presented many opinions and approaches connected with integration of the disabled children in the regular schools. Also here are quoted many domestic and worldwide authors, as well as their opinions for the integration in the educational system.

58-64

Authors: Natasa GALEVSKA

The text deals with some methodological problems in special education research. The limits of purely positivistic, quantitative, experimental research in the area of special education lately are overcome with the use of qualitative approach. Qualitative research are flexibly designed. The data are descriptive and collected in natural setting. Characteristics of the qualitative research make them more appropriate for investigation of the phenomena in special education, considering the small numbers of available subjects, heterogeneity, ethical and moral problems, etc.

74-77

Authors: Paris PARIZOV, Stefka CINCEVA

Social rehabilitation is very important process in the integration of the disabled adult persons in the environment of their living. Bearing this in mind, in this work with accomplished questionnaire and interview in which are enclosed the questions like: family status, relations in the family and in the environment, possibility for communication, kind of the cares, arhitectual barriers and etc. With this research are received definite awareness for the situation of the disabled adult persons. On the basis of received information, here are given measures and suggestions for improvement the social rehabilitationof the disabled adult persons and for successful integration in the living ambience.

83-88

Authors: Jordanka KALAJDZIESKA

In this paragraph are Gavin interpretations with many aspects, based on information which were get by categorization of the mental retarded children from the large region of the town Stip. At the some time particularly were pointed out the age, the references for rehabilitation and the relation of the citizens with these children. With this questions we gave critical remarks and courses for further more successful treatment of this children from side of society.

92-98

Authors: Mirjana SLANINKA-DINEVA

In this paper the author analyses several aspects of the government in the social institutions in Macedonian. The author elaborates only the legal regime which is in accordance with Constitution. But, in this context, the author discusses about the practice which is designet by right of the government in the social institutions. There are two forms of the social institutions: 1. Public institutions, and 2. Private institutions, which are very differently, because there are two regime's government. So, the government of the public social institutions is in the competence of the state, or of the local-self govenment, too. But, the government in the private social institutions is not public, because it is in the competence of the founder, then, it is privately.

102-103

Authors: Vele BLAGIN

При крајот на 1997 и почетокот на 1998 година определен број на студенти од првата генерација запишани на дефектолошките студии при Филозофскиот факултет на Универзитетот “Св. Кирил и Методиј”-Скопје, кои за прв пат во нашата Република започнаа во учебната 1993/94 година, дипломираа со исклучително висок просечен успех. Завршувањето на студиите беше крунисано со одбраната на нивните дипломски трудови и стекнување звање-дипломиран дефектолог.

104

Authors: Natasa CICEVSKA-JOVANOVA

Во Херцег Нови (С.Р. Југославија) од 12-16.01.1998 година се одржа “Дефектолошките денови на Југославија” со главна тема: “Образованието на дефектолошките кадри кај нас и во светот”. Овој собир се одржа под покровителство на Сојузната влада и Владата на Р. Црна Гора, а на истиот учествуваа окулу 600 учесници од земјата домаќин и од странство. Од странство учествуваа стручњаци од Италија, Р. Македонија, Англија, Русија, Унгарија, Румунија, Турска и Грција. Во расправата по оваа тема зедоа учество и преставниците од Р. Македонија и тоа проф д-р Љупчо Ајдински со темата “Концепција и организација за подготвување на дефектолошки кадри во Р. Македонија” и доц. д-р Р. Петров.

106-114

Authors: Stanika DIKIC, Branka ESKIROVIC, Vesna VUCINIC

The research included 200 visually impaired children of primary school during the period from 1992 to 1996. By means of adequate instruments we have tested the relation between the success at school of partially seeing children and hyperkinetical behavior, active and passive vocabulary richness, visuel-motoric coordination and the maturity of handwriting. Besides the already known factors (intellectual level, specific learning disturbances, emotional and neurotic disturbances, cultural deprivation), the success in class depends very much on the intensity of hyperkinetical behavior as well as its features: unstable attention, impulsiveness and hyperactivity. Visual-motor coordination eye-hand and the maturity of handwriting have a strong influence on their success at school. Key words. Visually impaired children, success at school, hyperkinetical behavior, active and passive vocabulary, and maturity of handwriting, visual-motor coordination.

22-30

Authors: S. DIKIC, J. MAKSIMOVIC, B. ESKIROVIC, V. VUCINIC

Sight damages can appear in every period of the human life, from birth till very old age. The disorders of the sight function retard and hinder the possibility of learning, proper informing as well as recognizing the objects in reality. The possibility for rehabilitation and adaptation is bigger and the psychical consequences in the person development are smaller, if the person with damaged sight is younger and rehabilitation and correction of the incorrect sight function start at proper time, i.e., immediately after the detection of the damage. The developmental deviation with children with damaged sight can be recognized in the general physical development, in poorer fund of real ideas in the sensomotor development, in the space notion and space relations, in reduced motivation for certain activities and so on. However, these children have the same needs as the children with normal sight, such as: love, sympathies, care, discipline, learning, understanding, patience and so on. It should be taken into consideration that each child is an individual which means a special approach to the rehabilitation. In fact, more often we find children who, besides the sight damages, have other damages such as: cerebral paralysis, hearing damages, mental retardation, emotional disorders and so on. The preventive measures contribute to the decreasing number of children with more difficult psycho-physical anomalies and they mean obligation of the community to organize: Advisory Institutions for pregnant women, quick and prompt intervention of the ophthalmologists and other experts, increasing of the general culture of the population and so on, and the systematic sight check-ups of every child should be performed in the first, third and sixth year of their lives. The expert treatment of sight handicapped children should start from the very detection of the sight damage (blindness and low vision). For small blind and low vision children the Developmental Advisory Centers should be organized as well as the expert help for the family of such a child. In that way, the children acquire adequate experience and conditions for their correct psycho-physical development are made. That means we should provide conditions for getting the world closer to the child: with words, motions, feelings, explanation ... The blind child uses his/her hearing, the sense of smelling, his/her hands and the hands of the others to acquire necessary knowledge of the environment. The children with damaged sight at pre-school age should be placed in younger, middle and older educational groups in order to provide correct and educational work, specially adapted to each group of handicapped children. In such a way, the children with damaged sight can get ready for starting the adequate school, according to the sight and the level of the sight damage, intellectual and other abilities.

35-39

Authors: Dragoslav KOPACEV, Petar NASTOV

The term disharmonious is determined against the harmonious development of children. It is stressed that these children, because of the whole bio-psycho-social growth which is at a lower level, very often react with psychical disorders, compared with the children which normally develop and this seems to be not only a serious problem in the diagnostics but also in the performing of the adequate and in due time treatment. Trained by the existing experiences in the work with these children it is indicated that the best differential-diagnostics is performed in conditions of Day hospital where a whole treatment is provided by a professional team. In the treatment in this category of children it is insisted on the respect of the developmental dynamic approach, and for this, the acknowledgments that are given by the neuropsychology are used. The need of early treatment of a child, parents and the closest environment is stressed because if these children are neglected, they show the tendency to organize themselves at their lowest values, they intellectually decline and lead to severe psycho social results .Working with these children in our Day care hospital although we use a great number of therapeutic activities, we put the stress on the application of psychomotor re education. The use of remedial therapy as the only technic, without including the parents in the working plan, has shown as unadequate. Although there is an intellectual insufficiency, we tend these children to be mentally healthy, if we succeed to achieve bigger harmony in the function of the cognitive, emotional, motor and social aspects of the individual. Providing continuity in the treatment of this category of children, it is insisted to provide the pre-school institutions with planned and professional team work. The stress is put on the defectological activity, in a way to prepare the children to enroll in school.

46-50

Authors: B. APOSTOLOSKI, M. KJAEVA-PEJKOVSKA, S. NIKOLOVA

Factors which contribute the appearance of handicaps are numerous and complex. By their nature they are inherited or determined by factors of outer environment, mostly as a result of interaction of both. In the broad sense the genetic factors are located in 46 chromosomes in the human cell, before all in the female and male fertilized cell e.i. the genes located in the chromosomes which determine the function of the central nervous system. The chromosome aberrations e.i. the visible aberrations of the chromosome structure presents the cause for the appearance of handicaps mostly together with some syndrome. That’s the case with Dawn’s syndrome( mongolism) where we can find trizomia of 21 chromosome. Relatively, the great number of examinees (176) which we discovered in a period of 10 years from all the places of R. Macedonia confirm the need for further investigations. The newborns with this syndrome are children with prenatal development finished in not adequate way. The presence of different physical appearance on the birth and later on, more or less, speaks about indefinite mixture of pathological factors in the growth of the child and the difference. The symptoms that are discovered in these children indicate that they are retarded in their pchylological and physical development from the normal children, and the further growth and development are on a lower level. The psychological, pediatrical and psychiatrical researches show that the level of intelligence of our examinees is low, where as the social adjustment is far more better. The examination of our examinees was made up of taking an anamneza from the parents, mostly from the mother. Every examinee was under taken an caryological test. Ten of them showed an translocative type of Dauwn’s syndrome where one of the parents is the carrier of the heterological balanced translocation. The heterological balanced translocations can be discovered only through affected newborn child. Our researches show that the age level of mothers of the mongoloid children does not differ from an average in relation to mothers in the normal population. Because the declining age of a mother can be the reason for changes in oogeneses, the average of mothers` declining age is far smaller. Through our research we found a great number of mothers who had given birth to a mongoloid child in the period when they were physiologically most capable for fertilization.

58-60

Authors: Tihomir RISTESKI

Play as occupational activity till the period of enrolling at school has special importance for working i.e. professional orientation of children with hearing impairment. Having this in mind the basic objectives are: adaptation of these children in their social environment, grounding to lip reading and sign language, to learn how to play, participate and cooperate , to obey the rules of the game, to enrich the concepts and develop thoughts, to form the feeling of responsibility and overcoming the difficulties etc. In that way special materials and ways for activity i.e. game are stressed.

64-68

Authors: Aneta HRISTOVA

In this paper specific considerations upon conditions, possibilities and ways for integrated education of handicapped children are given, with special stress on the needs for integrated pre-school education. Considering that, special problems are stressed that are linked to the attitudes towards the integrated education, personnel, conditions and possibilities for more adequate decision of integrated education of handicapped children.

75-79

Authors: Koviljka RADULOVIC

The early detection of children with mental retardation is based on the close collaboration of a neonatologist, the pediatric services and a psychologist. The main methods are the following up of children who are carrying by themselves factors from birth, systematic six-months controls in the first three years of life, and collaboration with institutions taking care of youngsters. The analysis is based on the opinion of the neonatologist, an anamnesis taken from the parents, on following the child's development by a pediatrician and psychologist, as well as on the application of psychological tests according to the age of the child. At the moment, this method of working could be elaborated through developmental counseling departments located in municipal health institutions. The fact is that early detection has its value only if there are conditions for early treatment. This fact obliges developmental counseling departments to include in its team, besides a pediatrician and a psychologist, also defectologist who has adequate methods for the stimulation of the development and early treatment of mentally retarded children.

89-95

Authors: Svetlana HRISTOVA

In this paper specific knowledge by the research of the state of the family of mentally retarded child in present conditions of transition in Bulgaria is presented. In a very picturesque and overwhelming review are presented a lot of questions and problems of families on a social, economic, health, psychological and valuable aspect, with numerous consequences on the existence of the families and mentally retarded children that the transition leaves under the present existence of human .

100-105

Authors: Ilijana MALINOVA, Sonja VLADIMIROVA

The damaged children’s day nursery of Pazardjik-Bugarija is the result of an initiative taken on, in order to be ensured the necessary conditions for care of damaged children from the region’s area, from 3 to 18 years of age. In the nursery, a consulting room was established for early diagnosis children under risk , from o to 3 years of age. The children at the nursery are divided in four comparatively independent groups, according to their age and degree of damage. Without having the ambition to replace the families, the groups form a kind of “home” with permanent order : a dinning room, a comfortable bathroom, a small kitchen, a living room and a resting room. The adults which are working in teams with the groups, have set themselves the task of education, re-education, or training-according to the abilities of every child-with maximum safety. The organization of assuming responsibility for the children from 3 to 7 years of age begins with making individual plans for every child, which plans are being updated monthly by the whole team that is working with the child concerned ( psychologist, defectologist, supervisor, speech therapist and rehabilitation therapist. The individual plans conforms with the general plan of the group. The education, therapy and training are given to the children trough: A. Education · general education; · specific education; · socialization; · physical activities and leisure time; B. Re-education and Therapy · on psychotherapeutic level; · psychomotor re-education; · re-education of speech; · kinesitherapy; · medical supervision; C. Specialized pedagogical activities used at the nursery, in the group of children with moderate mental underdevelopment, from 3 to 7 years of age

109-110

Authors: Katica MILOSEVSKA

In the presentation a concrete case from the practice is showed. Namely, this case is about a nine years old girl ( a pupil ) who was sent by her teacher on a psychological examination, because of her failure at school. According to the adequate examinations that she had a lot of characteristics are given for the state of the child. It was concluded that according to the careful and qualitative approach the clinical impression of the determined conditions of delay of the psychological development differs from the development of the mentally-retarded.

114-119

Authors: Velicko ANDREEVSKI

Како организирана дејност на општеството односно државата, грижата за лицата со пречки во развојот во Македонија започнува по нејзиното ослободување, 1945 год. Оттогаш до сега таа бележи постојан развој во корелација со општествено-економски напредок, развојот на културата, образованието, научно-истражувачката работа, а во тој контекст и со менувањето на ставовите кон хендикепираните лица како и влијанието на социјално-хуманитарните организации и други организации и здруженија на граѓани од земјата и светот. Концепциски грижата односно заштита и рехабилитацијата на лицата со физички и психички пречки во развојот, гледано како од стручен така и од правен аспект се одвива во процес со постојана интенција да се имплицираат современите теоретски и практични искуства од земјата и светот. При тоа значајно е да се одбележи дека во рамките на социјалната заштита како општествено-државна функција се јавуваат првите зачетоци на организирано згрижување на хендикепираните лица како и првите посеопфатни согледувања за нивната заштита и рехабилитација врз основа на светските искуства, формирајќи свој специфичен систем со своја правна регулатива, мрежа на установи, стручни кадри и своевидна организација на функционирање. Социјалната заштита како дејност со своите институции имаше многу понагласена улога односно надлежности во третманот на лицата со пречки во развојот и нивната заштита и рехабилитација уште во почетокот, задржувајќи го тој примат и за правното регулирање на највиталните прашања од оваа област чие успешно решавање во голема мера ја условува целокупната грижа за граѓаните со пречки во развојот и нивната судбина. Токму заради тоа останува сознанието дека досегашната законодавно правна регулатива во областа на социјалната заштита имаше посебно значење во решавањето на низа егзистенцијални прашања на овие лица што представува фундамент за новиот закон. Но тоа не значи дека досегашната нормативно правна регулатива најцелосно и најсоодветно ги опфаќаше и ги решаваше проблемите на грижата за хендикипираните лица. Во таа смисла присутни се бројни дилеми и проблеми што треба во идниот период да се решаваат, а кои уште повеќе ќе се диференцираат и физиономираат со сите свои специфични обележја за нивно натамошно нормативно правно регулирање со самата примена на новиот Закон за социјална заштита и актите што произлегуваат од него во даден временски период.

122-123

Authors: Mira POLAZAREVSKA

Програмата “Big Brothers/Big Sisters” за прв пат беше иницирана во САД во 1990 година како обид да се воведе грижа и оддршка во животот на старите и изнемоштени лица, како и болничките пациенти во клиниките. Помошта се обезбедува од страна на волонтери што се сретнуваат со пациентите континуирано и им помагаат за полесно пребродување на кризната ситуацијата. Со текот на времето се менувала и концепцијата и услугите што се нуделе. Педесетина години подоцна се формира агенција со сегашниот назив, која како приоритет ги зема децата со потреба и посредува при здружувањето на волонтерот и детето. Традицијата на ваков тип помагање и поддршка има основи и на територијата на Европа. Во 1995 год. Со посредство на Институтот “Отворено Општество”-Њујорк програмата беше имплементирана во Литванија, а следната година во Чешка. Во февруари 1997 год. во Вилнус, Литванија ИОО-Њујорк овозможи едукативен семинар со учество на 10 земји од Источна и Јужна Европа: Македонија, Бугарија, Хрватска, Словенија, Естонија, Латвија, Чешка, Молдавија, Киргистан и домаќинот Литванија. Целта на средбата беше обука на заинтересираните учесници за воведување на програмата и формирање агенција за посредување во матичните земји. Со оглед на општествените и културните разлики, програмата BB/BS се прилагоди кон условите во нашата земја. Адаптираниот назив на програмата BB/BS гласи програма “Големи и Мали”-Македонија. Идејата на програмата е здружување на “Големиот” (волонтерот) и “Малиот” (детето со потреба), со цел во животот на детето да му се зголеми и да зајакне поддршката и прифаќањето не само во семејството, туку и во пошироката средина. Програмата нуди можност да му се обезбеди другарување на детето со возрасен, а преку тоа да му се овозможи чувство на сигурност, грижа, поткрепа како и позитивен модел на однесување. Пристапот меѓу возрасниот и детето е индивидуален (еден со еден), а таа релација му дава на детето шанса да се почувствува почитувано и посебно во неговата природна околина. Дете со потреба подразбира дете кое има тешкотии во прилагодувањето меѓу своите врсници (нема пријатели, тешко склопува пријателства), има послаб успех во училиштето, има помала самодоверба), како и деца во потенцијална стресна ситуација (одвоеност од родителот, загуба на член од семејството, развод на родителите и сл.). Според возраста се опфаќаат децатата меѓу 7 и 14 години. Потенцијалните волонтери ги баравме меѓу студентската популација, претежно студенти на психологија, педагогија, дефектологија, социјална работа и политика, медицина заради нивните афинитети и предзнаења, но сепак тоа не е пресуден фактор. Заради олеснување на улогата на волонтерот, а пред да се изврши здружување со детето, обезбедуваме задолжителен тренинг со обработка на соодветни теми. Задачата на волонтерите е да се сретнуваат со детето еднаш неделно, час и половина, во текот на учебната година, најпрво во кругот на семејството, а подоцна и надвор од семејната средина. Во организацијата и оперативата на програмата се вклучени пет стручни лица. На програмата “Големи и Мали” гледаме како можност за остварување на следните три програмски цели: да се зголеми сензитивноста во општеството за потребите на децата, да се прошири ставот дека децата со кои работиме не се деца со недостаток, туку деца на кои им треба поддршка во определен период од животот со кој не можат да се справат; да се поддржат децата да бидат отворени за проблемите, за многуте алтернативи што можат да ги бираат за да го решат проблемот, да се почитуваат едни со други и да бидат активни учесници во своите животи и општеството; да се создаде позитивна атмосфера за придонесување во општеството, да бидеме активни учесници во животот на детето и во општеството, да си помагаме едни со други врз доброволна основа, па тука ја гледаме шансата за развивање на волонтеризмот во нашата земја. Ние веруваме дека обезбедувањето волонтери ќе им помогне на децата да станат посигурни, да имаат доверба во себе и да се грижат за другите, а под професионална поддршка на Агенцијата “Големи и Мали”-Македонија.

125

Authors: Daniela DIMITROVA

Во рамките на одбележувањето на Меѓународниот ден на хендикепираните-3 декември, беа истакнати актуелните проблеми од животот на инвалидните лица и мошне нагласените потреби за посоодветна грижа на државните институции за ваквите лица. По повод одбележувањето на овој ден беше одржана прес-конференција на Заедницата на хендикепираните лица на Македонија на кое беше изнесено незадоволството од сегашниот статус на овие лица во општеството и маргинализацијата на нивните проблеми. На пригоден начин во одбележувањето на Денот на хендикепираните лица се вклучија студентите со професорите од Институтот за дефектологија при што беше изведена приредба на која учествуваа ученици од скопските посебни установи, а беше упатен и апел до деканатите на Филозофскиот и Филолошкиот факултет за отстранување на архитектонските бариери на факултетите за да можат студентите со телесна инвалидност непречено да ги користат соодветните простории за настава.

125

Authors: Daniela DIMITROVA

На 3-4 октомври 1997 година во Струга, Институтот за педагогија и социологија при Филозофскиот факултет од Скопје, организираа научен симпозиум на тема “Опшествената транзиција и образованието”, под покровителство на д-р Софија Тодорова, Министер за образование и физичка култура на Р. Македонија. На Симпозиумот со свои трудови учествуваа и претставници на Институтот за дефектологија при Филозофскиот факултет.