Journal of Special Education and Rehabilitation

22-30

Authors: S. DIKIC, J. MAKSIMOVIC, B. ESKIROVIC, V. VUCINIC

Sight damages can appear in every period of the human life, from birth till very old age. The disorders of the sight function retard and hinder the possibility of learning, proper informing as well as recognizing the objects in reality. The possibility for rehabilitation and adaptation is bigger and the psychical consequences in the person development are smaller, if the person with damaged sight is younger and rehabilitation and correction of the incorrect sight function start at proper time, i.e., immediately after the detection of the damage. The developmental deviation with children with damaged sight can be recognized in the general physical development, in poorer fund of real ideas in the sensomotor development, in the space notion and space relations, in reduced motivation for certain activities and so on. However, these children have the same needs as the children with normal sight, such as: love, sympathies, care, discipline, learning, understanding, patience and so on. It should be taken into consideration that each child is an individual which means a special approach to the rehabilitation. In fact, more often we find children who, besides the sight damages, have other damages such as: cerebral paralysis, hearing damages, mental retardation, emotional disorders and so on. The preventive measures contribute to the decreasing number of children with more difficult psycho-physical anomalies and they mean obligation of the community to organize: Advisory Institutions for pregnant women, quick and prompt intervention of the ophthalmologists and other experts, increasing of the general culture of the population and so on, and the systematic sight check-ups of every child should be performed in the first, third and sixth year of their lives. The expert treatment of sight handicapped children should start from the very detection of the sight damage (blindness and low vision). For small blind and low vision children the Developmental Advisory Centers should be organized as well as the expert help for the family of such a child. In that way, the children acquire adequate experience and conditions for their correct psycho-physical development are made. That means we should provide conditions for getting the world closer to the child: with words, motions, feelings, explanation ... The blind child uses his/her hearing, the sense of smelling, his/her hands and the hands of the others to acquire necessary knowledge of the environment. The children with damaged sight at pre-school age should be placed in younger, middle and older educational groups in order to provide correct and educational work, specially adapted to each group of handicapped children. In such a way, the children with damaged sight can get ready for starting the adequate school, according to the sight and the level of the sight damage, intellectual and other abilities.

35-39

Authors: Dragoslav KOPACEV, Petar NASTOV

The term disharmonious is determined against the harmonious development of children. It is stressed that these children, because of the whole bio-psycho-social growth which is at a lower level, very often react with psychical disorders, compared with the children which normally develop and this seems to be not only a serious problem in the diagnostics but also in the performing of the adequate and in due time treatment. Trained by the existing experiences in the work with these children it is indicated that the best differential-diagnostics is performed in conditions of Day hospital where a whole treatment is provided by a professional team. In the treatment in this category of children it is insisted on the respect of the developmental dynamic approach, and for this, the acknowledgments that are given by the neuropsychology are used. The need of early treatment of a child, parents and the closest environment is stressed because if these children are neglected, they show the tendency to organize themselves at their lowest values, they intellectually decline and lead to severe psycho social results .Working with these children in our Day care hospital although we use a great number of therapeutic activities, we put the stress on the application of psychomotor re education. The use of remedial therapy as the only technic, without including the parents in the working plan, has shown as unadequate. Although there is an intellectual insufficiency, we tend these children to be mentally healthy, if we succeed to achieve bigger harmony in the function of the cognitive, emotional, motor and social aspects of the individual. Providing continuity in the treatment of this category of children, it is insisted to provide the pre-school institutions with planned and professional team work. The stress is put on the defectological activity, in a way to prepare the children to enroll in school.

46-50

Authors: B. APOSTOLOSKI, M. KJAEVA-PEJKOVSKA, S. NIKOLOVA

Factors which contribute the appearance of handicaps are numerous and complex. By their nature they are inherited or determined by factors of outer environment, mostly as a result of interaction of both. In the broad sense the genetic factors are located in 46 chromosomes in the human cell, before all in the female and male fertilized cell e.i. the genes located in the chromosomes which determine the function of the central nervous system. The chromosome aberrations e.i. the visible aberrations of the chromosome structure presents the cause for the appearance of handicaps mostly together with some syndrome. That’s the case with Dawn’s syndrome( mongolism) where we can find trizomia of 21 chromosome. Relatively, the great number of examinees (176) which we discovered in a period of 10 years from all the places of R. Macedonia confirm the need for further investigations. The newborns with this syndrome are children with prenatal development finished in not adequate way. The presence of different physical appearance on the birth and later on, more or less, speaks about indefinite mixture of pathological factors in the growth of the child and the difference. The symptoms that are discovered in these children indicate that they are retarded in their pchylological and physical development from the normal children, and the further growth and development are on a lower level. The psychological, pediatrical and psychiatrical researches show that the level of intelligence of our examinees is low, where as the social adjustment is far more better. The examination of our examinees was made up of taking an anamneza from the parents, mostly from the mother. Every examinee was under taken an caryological test. Ten of them showed an translocative type of Dauwn’s syndrome where one of the parents is the carrier of the heterological balanced translocation. The heterological balanced translocations can be discovered only through affected newborn child. Our researches show that the age level of mothers of the mongoloid children does not differ from an average in relation to mothers in the normal population. Because the declining age of a mother can be the reason for changes in oogeneses, the average of mothers` declining age is far smaller. Through our research we found a great number of mothers who had given birth to a mongoloid child in the period when they were physiologically most capable for fertilization.

58-60

Authors: Tihomir RISTESKI

Play as occupational activity till the period of enrolling at school has special importance for working i.e. professional orientation of children with hearing impairment. Having this in mind the basic objectives are: adaptation of these children in their social environment, grounding to lip reading and sign language, to learn how to play, participate and cooperate , to obey the rules of the game, to enrich the concepts and develop thoughts, to form the feeling of responsibility and overcoming the difficulties etc. In that way special materials and ways for activity i.e. game are stressed.

64-68

Authors: Aneta HRISTOVA

In this paper specific considerations upon conditions, possibilities and ways for integrated education of handicapped children are given, with special stress on the needs for integrated pre-school education. Considering that, special problems are stressed that are linked to the attitudes towards the integrated education, personnel, conditions and possibilities for more adequate decision of integrated education of handicapped children.

75-79

Authors: Koviljka RADULOVIC

The early detection of children with mental retardation is based on the close collaboration of a neonatologist, the pediatric services and a psychologist. The main methods are the following up of children who are carrying by themselves factors from birth, systematic six-months controls in the first three years of life, and collaboration with institutions taking care of youngsters. The analysis is based on the opinion of the neonatologist, an anamnesis taken from the parents, on following the child's development by a pediatrician and psychologist, as well as on the application of psychological tests according to the age of the child. At the moment, this method of working could be elaborated through developmental counseling departments located in municipal health institutions. The fact is that early detection has its value only if there are conditions for early treatment. This fact obliges developmental counseling departments to include in its team, besides a pediatrician and a psychologist, also defectologist who has adequate methods for the stimulation of the development and early treatment of mentally retarded children.

89-95

Authors: Svetlana HRISTOVA

In this paper specific knowledge by the research of the state of the family of mentally retarded child in present conditions of transition in Bulgaria is presented. In a very picturesque and overwhelming review are presented a lot of questions and problems of families on a social, economic, health, psychological and valuable aspect, with numerous consequences on the existence of the families and mentally retarded children that the transition leaves under the present existence of human .

100-105

Authors: Ilijana MALINOVA, Sonja VLADIMIROVA

The damaged children’s day nursery of Pazardjik-Bugarija is the result of an initiative taken on, in order to be ensured the necessary conditions for care of damaged children from the region’s area, from 3 to 18 years of age. In the nursery, a consulting room was established for early diagnosis children under risk , from o to 3 years of age. The children at the nursery are divided in four comparatively independent groups, according to their age and degree of damage. Without having the ambition to replace the families, the groups form a kind of “home” with permanent order : a dinning room, a comfortable bathroom, a small kitchen, a living room and a resting room. The adults which are working in teams with the groups, have set themselves the task of education, re-education, or training-according to the abilities of every child-with maximum safety. The organization of assuming responsibility for the children from 3 to 7 years of age begins with making individual plans for every child, which plans are being updated monthly by the whole team that is working with the child concerned ( psychologist, defectologist, supervisor, speech therapist and rehabilitation therapist. The individual plans conforms with the general plan of the group. The education, therapy and training are given to the children trough: A. Education · general education; · specific education; · socialization; · physical activities and leisure time; B. Re-education and Therapy · on psychotherapeutic level; · psychomotor re-education; · re-education of speech; · kinesitherapy; · medical supervision; C. Specialized pedagogical activities used at the nursery, in the group of children with moderate mental underdevelopment, from 3 to 7 years of age

109-110

Authors: Katica MILOSEVSKA

In the presentation a concrete case from the practice is showed. Namely, this case is about a nine years old girl ( a pupil ) who was sent by her teacher on a psychological examination, because of her failure at school. According to the adequate examinations that she had a lot of characteristics are given for the state of the child. It was concluded that according to the careful and qualitative approach the clinical impression of the determined conditions of delay of the psychological development differs from the development of the mentally-retarded.

114-119

Authors: Velicko ANDREEVSKI

Како организирана дејност на општеството односно државата, грижата за лицата со пречки во развојот во Македонија започнува по нејзиното ослободување, 1945 год. Оттогаш до сега таа бележи постојан развој во корелација со општествено-економски напредок, развојот на културата, образованието, научно-истражувачката работа, а во тој контекст и со менувањето на ставовите кон хендикепираните лица како и влијанието на социјално-хуманитарните организации и други организации и здруженија на граѓани од земјата и светот. Концепциски грижата односно заштита и рехабилитацијата на лицата со физички и психички пречки во развојот, гледано како од стручен така и од правен аспект се одвива во процес со постојана интенција да се имплицираат современите теоретски и практични искуства од земјата и светот. При тоа значајно е да се одбележи дека во рамките на социјалната заштита како општествено-државна функција се јавуваат првите зачетоци на организирано згрижување на хендикепираните лица како и првите посеопфатни согледувања за нивната заштита и рехабилитација врз основа на светските искуства, формирајќи свој специфичен систем со своја правна регулатива, мрежа на установи, стручни кадри и своевидна организација на функционирање. Социјалната заштита како дејност со своите институции имаше многу понагласена улога односно надлежности во третманот на лицата со пречки во развојот и нивната заштита и рехабилитација уште во почетокот, задржувајќи го тој примат и за правното регулирање на највиталните прашања од оваа област чие успешно решавање во голема мера ја условува целокупната грижа за граѓаните со пречки во развојот и нивната судбина. Токму заради тоа останува сознанието дека досегашната законодавно правна регулатива во областа на социјалната заштита имаше посебно значење во решавањето на низа егзистенцијални прашања на овие лица што представува фундамент за новиот закон. Но тоа не значи дека досегашната нормативно правна регулатива најцелосно и најсоодветно ги опфаќаше и ги решаваше проблемите на грижата за хендикипираните лица. Во таа смисла присутни се бројни дилеми и проблеми што треба во идниот период да се решаваат, а кои уште повеќе ќе се диференцираат и физиономираат со сите свои специфични обележја за нивно натамошно нормативно правно регулирање со самата примена на новиот Закон за социјална заштита и актите што произлегуваат од него во даден временски период.

122-123

Authors: Mira POLAZAREVSKA

Програмата “Big Brothers/Big Sisters” за прв пат беше иницирана во САД во 1990 година како обид да се воведе грижа и оддршка во животот на старите и изнемоштени лица, како и болничките пациенти во клиниките. Помошта се обезбедува од страна на волонтери што се сретнуваат со пациентите континуирано и им помагаат за полесно пребродување на кризната ситуацијата. Со текот на времето се менувала и концепцијата и услугите што се нуделе. Педесетина години подоцна се формира агенција со сегашниот назив, која како приоритет ги зема децата со потреба и посредува при здружувањето на волонтерот и детето. Традицијата на ваков тип помагање и поддршка има основи и на територијата на Европа. Во 1995 год. Со посредство на Институтот “Отворено Општество”-Њујорк програмата беше имплементирана во Литванија, а следната година во Чешка. Во февруари 1997 год. во Вилнус, Литванија ИОО-Њујорк овозможи едукативен семинар со учество на 10 земји од Источна и Јужна Европа: Македонија, Бугарија, Хрватска, Словенија, Естонија, Латвија, Чешка, Молдавија, Киргистан и домаќинот Литванија. Целта на средбата беше обука на заинтересираните учесници за воведување на програмата и формирање агенција за посредување во матичните земји. Со оглед на општествените и културните разлики, програмата BB/BS се прилагоди кон условите во нашата земја. Адаптираниот назив на програмата BB/BS гласи програма “Големи и Мали”-Македонија. Идејата на програмата е здружување на “Големиот” (волонтерот) и “Малиот” (детето со потреба), со цел во животот на детето да му се зголеми и да зајакне поддршката и прифаќањето не само во семејството, туку и во пошироката средина. Програмата нуди можност да му се обезбеди другарување на детето со возрасен, а преку тоа да му се овозможи чувство на сигурност, грижа, поткрепа како и позитивен модел на однесување. Пристапот меѓу возрасниот и детето е индивидуален (еден со еден), а таа релација му дава на детето шанса да се почувствува почитувано и посебно во неговата природна околина. Дете со потреба подразбира дете кое има тешкотии во прилагодувањето меѓу своите врсници (нема пријатели, тешко склопува пријателства), има послаб успех во училиштето, има помала самодоверба), како и деца во потенцијална стресна ситуација (одвоеност од родителот, загуба на член од семејството, развод на родителите и сл.). Според возраста се опфаќаат децатата меѓу 7 и 14 години. Потенцијалните волонтери ги баравме меѓу студентската популација, претежно студенти на психологија, педагогија, дефектологија, социјална работа и политика, медицина заради нивните афинитети и предзнаења, но сепак тоа не е пресуден фактор. Заради олеснување на улогата на волонтерот, а пред да се изврши здружување со детето, обезбедуваме задолжителен тренинг со обработка на соодветни теми. Задачата на волонтерите е да се сретнуваат со детето еднаш неделно, час и половина, во текот на учебната година, најпрво во кругот на семејството, а подоцна и надвор од семејната средина. Во организацијата и оперативата на програмата се вклучени пет стручни лица. На програмата “Големи и Мали” гледаме како можност за остварување на следните три програмски цели: да се зголеми сензитивноста во општеството за потребите на децата, да се прошири ставот дека децата со кои работиме не се деца со недостаток, туку деца на кои им треба поддршка во определен период од животот со кој не можат да се справат; да се поддржат децата да бидат отворени за проблемите, за многуте алтернативи што можат да ги бираат за да го решат проблемот, да се почитуваат едни со други и да бидат активни учесници во своите животи и општеството; да се создаде позитивна атмосфера за придонесување во општеството, да бидеме активни учесници во животот на детето и во општеството, да си помагаме едни со други врз доброволна основа, па тука ја гледаме шансата за развивање на волонтеризмот во нашата земја. Ние веруваме дека обезбедувањето волонтери ќе им помогне на децата да станат посигурни, да имаат доверба во себе и да се грижат за другите, а под професионална поддршка на Агенцијата “Големи и Мали”-Македонија.

125

Authors: Daniela DIMITROVA

Во рамките на одбележувањето на Меѓународниот ден на хендикепираните-3 декември, беа истакнати актуелните проблеми од животот на инвалидните лица и мошне нагласените потреби за посоодветна грижа на државните институции за ваквите лица. По повод одбележувањето на овој ден беше одржана прес-конференција на Заедницата на хендикепираните лица на Македонија на кое беше изнесено незадоволството од сегашниот статус на овие лица во општеството и маргинализацијата на нивните проблеми. На пригоден начин во одбележувањето на Денот на хендикепираните лица се вклучија студентите со професорите од Институтот за дефектологија при што беше изведена приредба на која учествуваа ученици од скопските посебни установи, а беше упатен и апел до деканатите на Филозофскиот и Филолошкиот факултет за отстранување на архитектонските бариери на факултетите за да можат студентите со телесна инвалидност непречено да ги користат соодветните простории за настава.

125

Authors: Daniela DIMITROVA

На 3-4 октомври 1997 година во Струга, Институтот за педагогија и социологија при Филозофскиот факултет од Скопје, организираа научен симпозиум на тема “Опшествената транзиција и образованието”, под покровителство на д-р Софија Тодорова, Министер за образование и физичка култура на Р. Македонија. На Симпозиумот со свои трудови учествуваа и претставници на Институтот за дефектологија при Филозофскиот факултет.

27-32

Authors: Slobodanka STOILKOVIC

· Ways of obtaining findings for detection of etiology of impairment and time of the hearing damages; · Methods of diagnostic of hearing difficulties; · Problems that appear in the early diagnostics; · The role and importance of the audiorehabilitator in diagnostic of a child with hearing difficulties; · ”Useful time” and phases of speech development; · The role and benefit of the selective amplification in the treatment of children with hearing difficulties; · Characteristic audiograms for every group of children with hearing difficulties.

45-49

Authors: Elizabeta ZISOVSKA

Besides the great improvement of aostetrics and neanatal intensive care, certain percentage of new born children suffer from perinatal asphyxia (PA) and that is one of the first reasons for hypoxic and ischemic brain damage which leads to neuro-developing handicap. In order to show how strong is the correaltion between PA and permanent sequele, an early, precise and prompt diagnosis of asphyxia and its influence on neonatal brain is neccessary. This study presents answers to the following issues. 1. Which parameters define precisely the perinatal asphyxia? 2. How great is the PA incidence on our material? 3. What is the percentage of postasphyxic encephalopathy (PAE) in the group of asphyxic new born children? 4. Which of these children bear high risk for developmental psycho-motor difficulties? The Material The new born children delivered on time in the Clinic of Gyneacology and Obstetrics. The Methods 1. Early diagnosis of PA according to the score consisted of high specific, sensitivity and positive and predictive value 2. Consequent neurological check-ups and PAE cathegori-zation for seven days 3. Ultrasound examination of CNS through big fontanelle 4. Lab analyses The Results 5.639 successive new born children delivered on time were examined. The included scouring system covers APGAR score at the 5th minute, cardiotocographic record, base deficit in ABS, meconium around the amniotic water. According to this system, 81 child passed the PA , i.e., 14,3/ 1.000 new born children delivered on time. Out of them, 54 have signs of PAE (9,5/1000 new born children delivered on time), i.e., 66,6% of all asphyxia new born children. Classification has been made according to the PAE grade: 34 children survived the first grade (62,9%), 11 children survived the second grade (20,4%) and 9 new born children survived the third grade (16,7%). According to data in literature and long year studies of this issue, the children from the group who passed the second and the third grade of PAE have the risk of neurodeveloping changes and disorders, i.e., that risk is 3,5/1000 children born on time and they should be recorded and permanently observed.

56-59

Authors: V. BUCHKOVSKA-NIKOLOVSKA, S. BOSNJAKOVSKA, V. JORDANOVA-DIMOVSKA, D. STAVRIC, E.GJORGJIEVSKA

The following conditions are necessary for binocular sight: · anatomical and dioptrical integrity of the eye; · binocular visual field; · perfect coordinance between the retinas and their elements ( NRKK). Detection and diagnostics · hisrory of the occuence of the strabismus; · cover test; · motility test; · fixation test. Rehabilitation of Amblyopia · optical correction; · occlusion; with atropinisatio, with penalisation. · application of prisms; · practices on eutiscop, flash and coordinator. Results A group of 27 patients (0-10 years) with monocular or binocular hyper­metropia (> + 6,00 dsph) treated in our clinic at the ortooptic department was analyzed in the period 1990-95. The effects of the treatment were corelated to the main three parameter: Age, duration of the ortooptic treatment and the type of fixation before the treat­ment. In 48,14% (13 patients) the visual acuity obtained was 1,oo cc. In 29,62% (8 patients) the visual acuity of the ambluopic eye was 0,70 cc. The remaining 22,22% (6 patients) were with excentric fixation had the following results: · In 3 patients a visual acurity of the amblyopic eye of 6,00 cc. and the central fixation was obtained; · In 3 of those patients the results were not satisfactory.

63-66

Authors: Ljupcho AJDINSKI

In this paper the basic professional competencies of the defectologist are determinated as a profile of competent specialists are educated at the Institute of Defectology-Faculty of Philosophy in Skopje. We want to emphasize that gratuated defectologist as a general specialist of defectology is enabled and professional competent to make programs, to organize and to work in those three parts of the integral rehabilitation treatment of persons with developmental disabilities (clinical, educational, social-economical part).

73-74

Authors: M. SOTIROVSKA-SIRVINI, Lj. NAUMOVSKA, V. RAZMOVSKA, V. VOJNOVSKA

The Day Care Institutions for children are forms of organized protection for improvement of the psycho-physical, emotional and social development of children. In this period, the growth and development are in their most intensive phase when the outside influence plays an extraordinary role both in a positive and in negative a direction. Directed and well-organized protection is of a great importance. By inclusion of children with developmental disorders in the group and with special, individual treatment of each child by adequate specialized staff, their socialization and stimulus for developmental acceleration is achieved. Many years ago, by recommendation of the Advisory Institution for Development, the doctors from the Advisory Institution for small children, the public-health nurses or by the parents initiative, the kindergartens accept children with Down syndrome, children with limited and lower level backwardness, with disharmonious development, with lower level forms of cerebral paralysis and with speech disorders. Children at the earliest age of one month are resided at the Advisory Institu­­tion for Development and receive treatment until they are cathegorized and are ready to start school, but certain children are sent to the kindergartens at the age of 3. In the previous years, out of five children with Down syndrome treated in the Advisory Institution for Development, four were sent to the kindergarten. Now, one of these children attends the fifth grade and two attend the first grade in a regular elementary school and one attends the special school. Three children with Spastic diplegia, four children with lower level of retardation, two with Syndromutitas and four with disharmonious development are still in the kindergarten.

81-84

Authors: Snezana TALEVSKA

The binocular function of the eyesight as a process develops as early as the first years of life. Taking into consideration the great number of inherent factors, which disturb the normal development of the eye-sight function, and the great number of causes of damages in the prenatal and natal period, the question of early detection of the reasons, diagnostics and treatment are of utmost importance. That’s possible, only if there is a cooperation among persons that are in the closest contacts with the child: · the mother; · the pediatrician; · the nurse; · the opthalmologist; · the educator and · the physician. It’s not so necessary to talk about the importance of the sight in the human life, i.e. the importance of the binocular function of the children’s sight, from the early age when their psychophysical development is the most flourishing. The importance of the early detection, diagnostics and treatment of the damaged eyesight is great. Especially, this is of great importance for ambliopija, which can be hardly detected at this early period, but it can be easily and successfully treated. We say it is hard to detect because of the delusion and inertness of parents, just during early years from birth to the 3 year, that the child is small and it’s too early to start a treatment. On the contrary, practice has shown that this time is lost and hardly can be conpesate, either in means of cure of ambliopia and treatment or rehabilitation of amaurosis. The numerical data of children with damaged eyesight on the territory of Skopje and the need of organized work with this population of children at preschool age will be confirmed and enclosed.

94-97

Authors: L. TIMCEV

This notification didn’t have target and couldn’t include brief scope didactically content of the topic. The significance is to take the problem of the game and its real place as high effective method in various instruments of the means and approach for the early intervention of the children with psychological disabilities.

104-107

Authors: Gordana SAZDOVA, Dragica ATANASOVA

The center for social affairs as a custody in the frameworks of its regular activities pays special attention to the protection of children without parent care, among which there are children with physo-physical difficulties. It uses various forms of protection among which are the institutional care and integration with other families. Following these children and using the long working experience as well as the scientific and theoretic acknowledgment, it is obvious that there is an advantage in using the form of protection-integration with another family-as the closest model to the natural environment compared to the institutional protection. Some expert acknowledgment gained by direct work with such children will be presented In our presentation. A special intention will be paid to the necessities of education and preparation of the family which takes care of the complete development and education of children with psycho-physical difficulties who are without parent care. It is necessary to point out the need of an adequate treatment of these children from the earliest age in the pre-school institutions as well as the expert cooperation between the Center and appropriate institutions.

118-120

Authors: M. ILIEVSKA, M. SOTIROVSKA-SIRVINI, Lj. NAUMOVSKA

3986 files have been examined in the Advisory Institute for a five year period in relation to the present risk factors in the pre, peri and postnatal period, the occurrence of asphyxia, I.H. (intracranial hemorrhages) and brain edema and their outcome for the children. There were 958 or 32% risk children, out of them 206 or 22% were with asphyxia, 25 or 3% were with brain edema and 14 or 1,5% were with intracranial hemorrhages. The analysis for the risk factors shows that 119 of them were abortive , and from them 15% were born with asphyxia; 124 were SFD and 21% of them with asphyxia; 272 children weighed over 4500 gr., 7% of them with asphyxia and 0.4% with I.H., there were 68 twins, 12% of them with asphyxia. Out of the children with no risk registered, 6 were born with I.H., or 0,2%. Mothers under the age of 18 gave birth to 13% children with asphyxia; treated for sterility and anemia during pregnancy 15%; with increased blood pressure 14%; and 5% with maintained pregnancy. The highest delivery risk is present with children born with vacuum extraction (30% or every third child is with asphyxia and 3% with I.H.) and with children delivered by caesarean section (14% with asphyxia). As for the position of the fetus-Citus pedalicus gave 55% children with asphyxia, and Situs pelvicus 12%. The worst damage is suffered by infants with premature amnion disruption (62% are with asphyxia); with the umbilical cord round the neck-56% with asphyxia and 6% with I.H.; and with muddled amniotic fluid and placenta pelvia-50%. The order of risk factors related to asphyxia, I.H. and brain edema is as follows: the first is premature amnion disruption, then follows the umbilical cord round the neck, the muddled amniotic fluid, and placenta previa and Citus pedalicus-which are obstetric problems. The next are the vacuum extraction and S.C. As for the gestatory period the order is as follows: first the abortive, then the twins and hypertrofic infants. The outcome of the early rehabilitation of these children in the first month of their lives at the Advisory Institute for Children's Development is the following: of those with I.H. 25% were with no sequela, 33% were with psychomotor retardation (RPM), 33% with cerebral palsy and 8% with hemiparesis. Of the children with brain edema-50% were with no sequela, 50% with cerebral palsy, or generally, out of the children treated-33% or every third child is without sequela, 39% are with RPM, only 19% with cerebral palsy and 8% with hemiparesis.

125-129

Authors: Suncica DIMITRIJOSKA

Social care of the children with developmental difficulties include spacious diapason of forms of the care: prevention, early detection, categories, children allowance, particular allowance, baby-packages as well as many forms in accordance with Low of the social care: financial contributions, putting children in another family, putting children in Institution depend of the kind of disabilities, putting children under the guardianship, daily welfare and some social services. If we notice the answer of the question haw many of this children should be rehabilitated and also help them to find a job and help them to find place for living, we could see how our activity lead to the general target. But, taking the single activities (for example particular allowance) also lead to the general target, keeping in mind the category of the person.

136-138

Authors: Natasa CHICHEVSKA

Од Коменски наваму општата педагогија и масовната училишна практика доживеаја не мали промени, но ниедна од нив не е толку голема, како што е појавата на интегрираното образование во специјалната педагогија. Идеата за вклучување на децата со пречки во развојот во редовните училишта датира 50 години, од започнувањето на специјалните училишта. За иницијатор на таа идеја, што ја нарекуваме денес интегративно образование се смета австроунгарскиот педагог за проблемите на видот Јохан Клаин, кој уште во 1836 година го издава делото под наслов “Прирачник за образование на слепите деца од најраното детство во семејството и редовното училиште”. Меѓутоа факт е дека таа нестандардна, па дури за тоа време и еретична идеја, не можела да го здобие својот развој во Европа. Шеесетина години подоцна (17.09.1900 год.) во Чикаго, по иницијатива на учителот Џон Кертис, во редовно училиште е интегриран и првиот слеп ученик. Во 1904 год. во Чикаго веќе има интегрирано 24 слепи ученици. Во почетокот на 60-тите години светската јавност, родителите, меѓународните организации за инвалидите, како и многу други хуманитарни институции, започнаа со развивање на една нова концепција т.н. интеграција. Преку неа се настојува да се обезбеди една нова политика на образованието наречена нормализација и интеграција. Преку овој концепт се настојува да се обезбеди понормален живот на децата со пречки во развојот. Овие деца треба да живеат во своите семејства, да играат со своите врсници и да посетуваат настава заедно со своите другарчиња. Меѓутоа, поради хетерогеноста на хендикепираните деца, интеграцијата не треба да значи вклучување на сите деца во редовните училишта или во посебни одделенија при редовните училишта. Многубројните истражувања покажуваат дека во редовните училишта најдобро се интегрираат учениците што имаат визуелна неспособност, а најтешко се интегрираат ментално ретардираните ученици. Бидејќи во иднина во редовните училишта сî повеќе ќе се среќаваат ученици со пречки во развојот, накратко ќе ве запознаеме со Прирачникот наменет за просветните работници под наслов “Работа со учениците со пречки во развојот во основното училиште” во издание на “Школска књига“ - Загреб, 1996 год. Овој прирачник овозможува наставниците и стручните соработници да добијат низа корисни информации што ќе им користат во работата со учениците со пречки во развојот, а на учениците со пречки во развојот ќе им овозможи успешно вклопување во средината во која се школуваат. Овој прирачник содржи четири поглавија: Интеграција на децата со пречки во развојот во основното училиште; Постапки за остварување на социјалната интеграција; Планирање и програмирање на воспитно-образовната работа за учениците со пречки во развојот и Учениците со пречки во развојот и упис во средните училишта; Во првото поглавије обработена е структурата на децата со пречки во развојот во зависност од видот и степенот на оштетувањето. Авторите набројуваат: Потпросечно интелектуално функционирање (лесна, умерена, тешка и длабока ментална ретардација), Оштетување на видот (слепи и слабовиди), Оштетување на слухот (глуви и наглуви), Попреченост во моториката и хронично болни, Нарушување во однесувањето врз органска подлога, емоционално неурамнотежени (хиперактивност и др.), Оштетување на говорот и гласот (пелтечење, пречки во артикулацијата, дисфазија) Повеќекратни оштетувања т.е. истовремено постоење на две или повеќе пречки во развојот. Во второто поглавје се дадени основните барања што треба да ги исполни основното училиште за успешно вклучување на ученици со пречки во развојот. Ќе наброиме некои од нив: Во едно одделение се вклучуваат најмногу два ученика што имаат пречки во развојот, а бројот на учениците во одделението се намалува според пропишани нормативи; Наставникот што работи во одделението не треба да биде почетник; Училиштето мора да има дефектолог; Мора да биде осигурана и постојана соработка со определени стручњаци (лекар и социјален работник и др.) Мора да биде обезбеден соодветен простор, опрема, наставни средства и пмагала, односно специфичен дидактички материјал, наставни средства и помагала за децата со определен вид на попреченост; Мора да биде обезбеден превоз, ако тоа го налага состојбата на детето; Во третото и најобемно поглавије од овој прирачник е дадено планирањето и програмирањето на воспитно-образовната работа за учениците со пречки во развојот. Едно од најважните прашања за редовниот наставник кој во одделението има ученик со пречки во развојот е планирањето, програмирањето и оживотворувањето на работата со тој ученик во услови на воспитно-образовна интеграција. Важно е веднаш да се истакне дека нема универзална (унифицирана) програма за работа со учениците со пречки во развојот, без разлика на видот и степенот на попреченоста. Планирањето и програмирањето на воспитно-образовната работа за овие ученици е секогаш индивидуално. Индивидуализацијата е условена од околностите во кои дејствува определеното училиште, од општите и специфични педагошки и други особини на ученикот и од условите на неговиот живот во целост. Покрај наставникот во планирањето, програмирањето и оживотворувањето на програмата е неопходно активно да дејствува и дефектологот, а по потреба да се вклучат и другите важни стручњаци. За изработка на добра програма за ученикот со пречки во развојот е потребно добро да се познава ученикот за кој се подготвува програмата, неговите можности и ограничувања, неговите предзнаења како и неговите општи и специфични потреби. Програмите за школување на учениците со пречки во развојот треба да бидат индивидуализирани, а за нивното успешно остварување е неопходно да се исполнат следните претпоставки: да се утврдат реалните можности за способностите и знаењата на ученикот; да се определат годишните цели на воспитно-образовната работа; да се определат краткорочните цели на воспитно-образовната работа; да се утврдат посебните потреби на ученикот и начините на нивното задоволување; да се утврди обемот на редовната програма во кој ученикот ќе соучествува ученикот; да се утврди терминот и траењето на индивидуалната работа; да се определат објективните критериуми, наставните средства, методи и цели на воспитно-образовната работа и да се наведат профилите на стручњаците одговорни за создавање, оживотворување, евалвација и евентуално мерење на поставената програма. Во последното IV поглавје “Ученици со пречки во развојот и упис во средно училиште” прикажана е крајната цел на работа со овие ученици, а тоа е што поуспешна подготовка на овие ученици за задачи што ги очекуваат во светот на работата и во општествениот живот. Нема сомневање дека правилно одбраните работни задачи и успешно спроведеното професионално оспособување се важни фактори од кои зависи успешната социјална интеграција на лицата со пречки во развојот. Дадена е листа на занимања, за секој хендикеп посебно, за кои учениците со пречки во развојот можат да се школуваат во Р. Хрватска.

139

Authors: Natasa CHICHEVSKA

Во завршна фаза се подготовките за издавање на Речникот на знаковен јазик што ќе содржи околу 1.600 поими придружени со фотографии. Издавач на Речникот ќе биде Сојузот на глувите лица на Македонија, а го подготви петчлена работна група активисти на Сојузот што го познаваат гестовниот јазик. Претседател на работната група е Мице Башески, а членови на групата се: Раде Атанасовски, Вера Солева, Марија Башеска и Душко Хаџиниколовски. За изготвување на овој Речник црпени се искуства од меѓународниот речник на гестовни знаци како и литература од соседните земји. Во Македонија за прв пат ќе се сретне литература од ваков тип.

9-24

Authors: Goran AJDINSKI, S. BOSNJAKOVSKA, L..UGRINOVSKA, M. DUKOVSKI, M. CAKAR, L. BOGOEVSKA

Early diagnosis of children with developmental difficulties is one of the most important segments in the process of rehabilitation. It is not only an assessment and evaluation of the functional conditions, but also and detection of the possibilities for treatment and it’s improvement. In our presentation we give the first noticing for diagnostics of children with developmental difficulties in the Republic of Macedonia, the present capacities, possibilities, needs and suggestions for it’s improvement and advancement. Speaking about that we stress the need of multidisciplinary and complete professional team in the present institutions and solving out a number of problems that exist on that plan. It especially relates to the unique terminology, the procedure and involvement of defectologists in the diagnostic process. Having in mind the bio-psycho and social aspects of the personality of children with developmental difficulties, together with the need of a complex diagnostic procedure, we have tried to give the professional activities of all the profiles of professionals that take part in the diagnostic process. So, we give a review of the work of: · physician-pediatrician who is involved in the diagnostics of all children · audiologist who is involved in the diagnostics of children with damaged hearing from a medical point of view. · the clinical psychologist who works in the institute for medical rehabilitation and whose task is to prepare and realize all the necessary tests for the personality of the child with developmental difficulties. · physiologist for children with somatic damages. · neuropsychiatrist for children with psychological difficulties · specialist for eye diseases giving his report about the child’s damaged eyesight etc. We consider that we shouldn’t neglect the role of the defectologist, his examinations on psychomotor status, speech, i. e. the functions of the individual in relation to the social aspect in a close connection with the space and time, as a prognosis for treatment. All the findings got in the assessment of the child’s damages, should be synchronized and synthesized, agreed in the last assessment showing that this is a very complex and responsible task. That will depend on the professional approach, before all on the team work.

32-34

Authors: Katja DIONISIEVA

Hearing loss acquired in the pre-lingual period of child’s development leads to problems in oral speech and communication. Speech and language development are as difficult as severe the damaged hearing is. This affects many mental processes and disables the child for a long period of time. It is important to provide the hearing-impaired child with appropriate hearing aids and specific methods of treatment as early as possible in order to avoid such disabling conditions as mentioned above.

40-44

Authors: Klimentie MATOSKI

The goal of this paper and its main aim is to contribute in solving the problems of children with special needs. It could be done by longitudinal following of the growth and the progress from the period of their birth up to the age of eighty years. We described the method of work in children’s counseling office and its help for the children with special needs. At the sometime plan of working is given, the use of the materials and the content of the work as well as the way of doing the questionnaire which has been done by the children’s counseling office.

49-55

Authors: Anastas LAKOSKI

In the first paper on the syndrome of autism, Kanner described it as innate and inborn. He drew attention to the abnormalities in infancy without evidence of prior normal development and the intellectual, nonemotional qualities shown by many of the parents and grandparents. Subsequently, the supposed lack of parental warmth led many clinicians to abandon the notions of constitutional deficit in the child and instead to postulate a psychogenic origin etiology was likely, genetic factors probably did not play a major role. Attention was draw to the low rate of autism in siblings, the lack of chromosome anomalies, and the similarities with syndromes associated with known brain trauma. Although the rate of autism in siblings was indeed low, it was much higher than in the general population rate providing a strong pointer to the genetic factors. The recognition that this was so, associated with the parallel finding of apparently high familiar loading for language delay, stimulated the first, systematic, twin stady of autism, which suggested a strong genetic component. Subsequent research has produced findings in the same direction, although many questions remain unanswered. In this paper the evidence that has accumulated on genetic influences on autism is summarized and the remained dilemmas on this field are discussed.

59-66

Authors: Verica STAMENKOVA-TRAJKOVA, Ivan TRAJKOV

The subject of this paper is the research of family conditions ( financial, social, emotional, socio-cultural and educational ) and the relations and reactions of parents and other members of the family; their influence on the treatment of children with developmental difficulties. The research included 100 families with mentally retarded children on the territory of Skopje. The basic hypothesis is: the successfulness of the early treatment of the child with psycho-physical difficulties in their development depends on the socio-economical, educational status of parents especially the relation between the parents and their mentally retarded child. In the frame of the basic hypothesis more subordinate hypothesis have been examined. The results of the research have shown: a great number of the examined families are at low socio-economical and educational status. The unadvantageous socio-economical and educational negatively influences and backwards the early treatment of the child with difficulties. The relation towards the child varies-it goes from complete acceptance to complete neglecting of the mentally retarded child.

76-80

Authors: Marion van MENS-VEISZ

The presentation gives a short historic background of the early treatment of visually handicapped children in Holland, as well as the experiences related to the positive results in the early intervention in the development of these children. Due to that it is especially stressed that the exercises in early intervention give essential contribution in preventing more serious problems that appear in later period of life in children with visual impairment. Those problems are connected with communication, orientation and mobility, motor, social, emotional and visual development. Also, it presents the role and the work of the professional team in the early intervention in children with visual impairment.

84-87

Authors: Vanja MATANOVA

36 children with language difficulties have been examined to establish the emotional disturbances. The examined pupils are in the age of 9-12 . Projective methodologies are used: man’s figure drawing, “Magic family”. The results have shown child’s isolation in the family, lack of interactions with the members of the family. The presence of high neurotics which correlates with the level of language difficulties. The backwardness in the development of language system provides frustrations and defense reaction such as: negativism and rationalization. There are programmes of the family’s isolation, coping with emotional disturbances of children with language difficulties.

92-99

Authors: Jasminka KOCANKOVSKA

The examination was carried out with the developmental test by Cuturic with every infant at the end of the first (103 infants), the second (120) and the third month (123) calendar age at the Infant and Small Children Center in Bitola. Besides the knowledge of general development (indicated with numeric value for the cathegorization possibility as retarded-limited-normal-faster-significantly accelerated), the test enables establishment of the development in three fields: motor, oculomotor and socialization with possibility for cathegorization in the previously mentioned five cathegories. The received results were statistically worked out for each age cathegory and for each field of the age cathegory and then they were mutually compared. The received results, unfortunatelly, rejected the stated and tested zero hypothesis and on their basis it was stated that the three month stay of the infants in the institution influenced negatively the dynamic of the psychomotor development in the sense of its retardation and it was indicated through decline of the developmental coefficient values-higher and better to average, average to weaker. The analyses of the developmental dynamics in different fields show that during these three month period the best is the motor development which decline from month to month is present, large and statistically significant. The additional education of the employees for behaving with children, the increase of the number of the employees, employment of special staff (educators, psychologists, somatologists, speech therapists and others) is only a part of the responsibilities of the adults in order to enable and ease the realization of the children developmental potential.

105-106

Authors: Vasilka RAZMOVSKA, Vesna STEPANOVSKA, Blagoj NEDELKOVSKI

· Introduction; · The influence of light hard of hearing for the appearance of sigmatism; · Expansion of sigmatism; · Treatment; · Conclusion.

111-113

Authors: Peter SKUBER

In my discussion about the early treatment, I am going to point out three important matters: 1. Open public health service The deliveries are made at hospitals and the health service is the first to detect and treat children who are disturbed in their development. It also supervisor pregnancies. Upon the delivery, the screening test is used to analyze the risk delivery. At the beginning, the treatment is individual. 2. Group (5-8) children in regular kindergarten The transition of the child from the clinical treatment to the kindergarten is the result of an agreement between the team of experts both from the health institutes and pedagogical field of activity working in this way also when the child is in the nursery. The group of 5-8 handicapped children is now under the supervision of a nursery teacher having been to obtain special pedagogical education. 3. Seminars of parents The state unity of associations providing for handicapped, in cooperation with local associations, organizes seminars lasting several days for parents and children. The purpose of the seminars is first of all helping parents in solving their emotional problems and also informing them on numerous issues appearing in connection with their child and themselves.

120-124

Authors: Liljana KATIC, Jagoda GJORGJEVIC

· Complete treatment of the child ( results ) · Audiological · Psychological · Social anamnesia · Diagnostic anamnesia · Otorinolaringological · Measuring the phonemic luggage. Main part: · Education of the parents ( directions for work ) · Rehabilitation of the rest of the hearing and adaptation of the hearing apparatus; · voices · words · sentences · dictionary Conclusion with material evidence 1. Audiogram 2. Tape recordings of voices and speech 3. Mother’s report for the two years course treatment and the results of the work.

129-131

Authors: Ljupco AJDINSKI

Според расположливите податоци накусо ќе се осврнеме на определени прашања од областа на законската регулатива за специјалното и интегративното образование во некои Европски земји, каде што било регулирано специјалното образование и за регулираноста на интегративното воспитание и образование на хендикепираните деца (Белгија, Данска, Италија, Хрватска). 1. Хулпиа Р. (1992)1од Белгија во својот труд “Специјална едукација во Фламанската заедница” дава поширок приказ со соодветни експликации во врска со законодавството во својата земја при што посебно треба да се нагласи следното: Во 1970 година е донесен Закон за посебно специјално образование според кој специјалниот образовен систем ги опфаќа трите “различни” популации: деца што не можат да ги следат барањата на редовното образование, деца со визуелен или слушен недостаток кои традиционално беа образовани во специјални институции, како и деца со тежок ментален или физички недостаток кои дотогаш не посетувале училиште. Во овој закон се содржани две основни начела: Општо правило е детето да го стекнува своето воспитание и образование во редовните училишта, а посетувањето на специјално училиште треба да биде оправдано со широко опфатени испитувања, водени од служба независна од училиштето; Бидејќи специјалното образование настојува да ги согледа специфичните потреби откриени кај учениците, тоа треба да биде организирано во 8 типови или педагошки поставки, наменети да го обезбедат одговорот кој ќе биде адекватен на определената потреба. Во суштина Законот од 1970 година ги одразува потребите од специјално образование од типот 2 а кои се однесуваат на децата со насочен или тежок ментален недостаток. Инаку според овој Закон за упис на детето во специјално училиште му се потребни да ги добие од соодветните надлежни служби следните документи: потврда во која треба да стои дека детето не може да има корист од посетувањето на редовното училиште и дека е корисно да посетува специјално училишно организирано образование од типот 10. документ што ја оправдува оваа потврда што содржи синтеза на психолошките, медицинските, социјалните и на педагошките податоци и испитувањето. Треба да се нагласи дека службата има исклучиво советодавен карактер и не може да ги натера родителите детето да го запишат во специјално училиште. Ако се јави спор меѓу родителите и училиштето специјална комисија интервенира и дава свое мислење. Ако отпорот на родителите за упис на детето во специјално училиште се покажува дека не е во интерес на детето, случајот се предава на суд за младина. Ваквата екстремна состојба е единствена во системот за образованието во Белгија кога родителите го губат правото на избор на училиште за своето дете. Според структурата на специјалното образование, секое специјално училиште според овој Закон нуди еден или повеќе типови на специјално подучување што му припаѓа на предучилишниот, основниот или средно образовниот степен. Предучилишниот степен го посетуваат деца од 2,5-6 години, но мораат да бидат задржани на овој степен плус додатни две години. Кај основно-образовниот степен растојанието на години е од 6-13, но некои деца не се примаат во специјалното основно училиште до 7 или 8 години, а некои ќе бидат задржани на овој степен до својата 15-та година. Кај средношколското образование, обично растојанието на годините е од 13-18 години. Осумнаесет години претставува горна граница кај редовното образование, но многу ученици во специјалното образование остануваат до 21 година. Дваесет и една година е горна старосна граница за цело-полно времено школување, но постојат и определени исклучоци од ова правило. Покрај сето тоа во законот се вклучени и две интересни определби и тоа: Можноста ученикот што е определен за специјално училиште да може да посетува редовно училиште која посета е полувремена во Фламанската заедница и на определено време во Француската. Но, специјалното училиште е одговорно за надгледување на оваа форма и треба да обезбеди определен третман како на пример говорна терапија или физиотерапија. Дефектологот или терапевтот од специјалното училиште им помага на учителот и на ученикот во редовното одделение. Новиот Закон од 1986 година ги специфицира финансиските услови за интегрираните ученици, но оваа одредба сî уште не стапила во сила. Овој Закон определува двосмисленост во постапката, бидејќи не е јасно дали со ова не се формира и треба да се формира училишна структура. Во Француската заедница се бара детето да биде запишано најпрвин во специјално училиште за да може да ги користи одредбите од Законот. Можноста за подучување дома за деца што имаат тешки медицински проблеми или се неподвижни, како и подучување на деца кои долго време биле задржани во болница или слично. 2. Данскиот парламент во 1969 година донесол Одлука хендикепираните деца да ја следат наставата заедно со здравите врсници. По неколку години го промениле и школскиот систем што í дава предност на интеграцијата и се воведени 4 облици: специјална настава во редовно одделение со повремена поддршка на додатен учител (дефектолог); специјална настава по определен предмет, надвор од матичното одделение (дополнителна настава); специјална настава во училишната клиника, т.е. во посебен простор (со посебно истакнати воспитни мерки, но од привремен карактер); специјална настава во специјални одделенија (се однесува на целата настава), што е дел од редовното и специјалното училиште; поединечна настава. Освен нагласените интегративни интереси (при што посебно внимание им се дава на индивидуалните потреби на ученикот), И. Биондиќ нагласува дека во Данска и понатаму постојат специјални одделенија и училишта за оние ученици со потешки хендикепи. 1 3. Во Италија во 1977 година е донесен Закон за единствено основно училиште и сметаат дека секое дете треба да посетува училиште што му е најблиску до неговата куќа. Тој Закон за единствено училиште определува: во редовното одделение каде што има вклучено хендикепирано дете не смее да има повеќе од 20 ученици; во секое такво одделение може да има само две хендикепирани деца; со секое хендикепирано дете мора најмалку 6 часа да работи дефектолог преку неделата, а бројот на децата треба да биде најмногу 4. Република Хрватска во 1980 година го има донесено таканаречениот “интегративен закон”, односно Закон за основно образование и воспитание со кој се регулираат бројни прашања од интеграцијата на хендикепираните деца во редовното школство, како што се видот и степенот на хендикепираните деца, кои од нив може да се вклучат во редовното образование, облиците на интеграцијата, интегрирањето на програмските содржини, стандарди и нормативи и сл. 5. Исто така треба да го нагласиме и тоа дека постојните модели за интеграција во одделни земји се воведени со соодветни закони, за да можат успешно да се спроведуваат. 1Hulpia R.: Special Education the Flemish Community, Flanders Report East Europe, Seminar on the Mentally handikapped in Flanders (Belgium) May 1992

135-137

Authors: Zora JACOVA

Во рамките на востановената едиција на книги од страна на Дефектолошкиот факултет во Белград е објавена и книгата на д-р Надежда Д. Димиќ со наслов: Методика на артикулацијата,1 што го расветлува процесот на демутизација кај слушно оштетените деца, особено значаен во сурдопедагошката теорија и практика. Со проблемите на артикулацијата кај овие деца се занимавале повеќе автори како што се: М. Матиќ, Џ. Костиќ, Љ. Савиќ, С. Владисављевиќ, Д. Димиќ, П. Матијашевиќ, Р. Поповиќ, К. Николиќ, Л. Логио и Ш. Арнаутовиќ. Затоа, д-р Надежда Д. Димиќ во оваа книга се обидува да пристапи на најрационален начин кон овој проблем, врз основа на досегашната литература и нејзиното долгогодишно искуство во работата на артикулацијата на слушно оштетените деца и во исто време да расветли неколку дополнителни аспекти. Оваа книга на д-р Надежда Д. Димиќ претставува драгоцен ракопис за студентите на Дефектолошките факултети и на другите профили што работат со слушно оштетени деца. Книгата содржи 11 поглавја напишани на 295 страници кои претставуваат една целост. Во воведниот дел на оваа методика, како што е и вообичаено се истакнува предметот и задачите на методиката на артикулацијата. Потоа, следат поглавја што ги обработуваат проблемите на јазикот и говорот, методите на демутизација, помошните средства во развојот на говорот, улогата на играта во процесот на артикулацијата, читањето на говорот од уста и лицето на соговорникот. Авторот во најголем дел од оваа книга се задржува на проблемите на артикулацијата и гласовите на српскиот јазик и нивното формирање, така што го обработува секој глас посебно и врши толкување и фонетско разјаснување на грешките во изговорот на слушно оштетените деца, укажувајќи на можните начини за отстранување. Во првото поглавје што се однесува на релацијата помеѓу јазикот и говорот, д-р Надежда Д. Димиќ ги презентира најновите пристапи во анализата на јазичкиот систем и неговата конкретна реализација-говорот, истакнувајќи го користењето на остатоците на слухот во формирањето на говорот, како и познавањето на развојните фази на говорот што ќе овозможи правилен пристап во отстранувањето на евентуалните отстапувања и нарушувања. Во второто поглавје авторот укажува на значењето на техниката на говорот како научна дисциплина за изградување на навики за правилно дишење, дикција и правилно поставување на гласот, базирајќи се врз досегашните научни достигнувања. Д-р Надежда Д. Димиќ ги обработува во третото поглавје гласот и неговите особености, притоа истакнувајќи ги дефектите на гласот кај слушно оштетените деца поврзани со проблемот на интензитетот, висината и бојата, поделени во две основни групи: растројства со функционален и органски карактер. Во четвртото поглавје што се однесува на методите на демутизација, авторот дава преглед на застапените методи низ историскиот развој на сурдопедагошката наука а тоа се: оралната метода, комбинирани методи, методата на пишување и методата на тотална комуникација. На крајот од ова поглавје се дадени четирите искристализирани методи кои денес егзистираат во светот: орална метода, аудиторната метода, Рочестер методата и симултаната метода, а најпопуларната метода-на тотална комуникација како нејзино продолжение. Петтото поглавје е посветено на помошните средства во развојот на говорот кај слушно оштетените деца (мимика, дактилологија и гест), така што авторот го изнесува својот став дека во комуникацијата со слушно оштетените деца треба да се користи говор придружен со гест, сî додека детето не научи да го чита изговорениот збор и не го сфати неговото значење а потоа гестот да се изостави и да се користи само говорот. Во шестото поглавје од книгата д-р Надежда Димиќ ја истакнува улогата на играта во процесот на артикулација и грешките што се јавуваат во изведувањето на игрите и вежбите за артикулација со децата со оштетен слух. На крајот од овој дел авторот дава примери на игри за автоматизација и диференцираност на гласовите и истакнува дека игрите за формирање на правилен изговор на гласовите треба да им овозможат на слушно оштетените деца јасно, точно и чисто изговарање на различните гласови или групи на гласови. Во седмото поглавје што се однесува на значењето на ритмиката во говорот на слушно оштетените деца, авторот нагласува дека ритмичките вежби се неопходни за постигање на сигурност на тактилно-вибрациските сетила, создавање на можност за развој на моторна координација и рамнотежа, зголемување на слушното сфаќање и подобрување на изговорот, квалитетот на гласот и развојот на говорот. Осмото поглавје авторот го започнува со прикажување на дефиниции за артикулација, неопходните услови за правилна артикулација и развој на говорот, принципите во наставата на артикулација, отстапувања во артикулацијата кај децата и битните фактори за процесот на артикулирање на гласовите кај слушно оштетените деца. На крајот од ова поглавје авторот го истакнува значењето на правилната артикулација во процесот на совладувањето на читањето. Во деветтото најобемно поглавје во оваа книга “Гласовите на српскиот јазик и нивното формирање”, авторот ја разработува класификацијата на гласовите на српскиот јазик според различни автори, дава преглед на акустичката структура на гласовите и постапките за нивното формирање (за секој глас посебно) и грешките во изговорот на гласот, укажуваат на неопходноста од правилно формирање на основниот глас. Десеттото поглавје од книгата се однесува на читањето на говорот од уста и лицето на соговорникот како еден дел од говорната верига на комуникација што го опфаќа говорникот и оној кој го чита говорот. Авторот во ова поглавје го прикажува и користењето на читањето на говорот од уста и лице на соговорникот низ историјата на образованието на глувите лица. На крајот Надежда Д. Димиќ укажува на значењето на говорните органи, на слухот и на видот во процесот на читањето на говорот и дава табеларен приказ на читливоста на гласовите на испитаници со нормален слух и глуви и наглуви испитаници. Последното поглавје во книгата на д-р Надежда Димиќ е посветено на наставните и технички средства (како извори со помош на кои се стекнува знаење) и помагала (објекти за изучување и стекнување на знаењата) за учење на говорот, со чија помош се остварува основната цел во процесот на наставата, а тоа е: оспособување на ученикот за самостоен живот и работа. Мошне богатата библиографија на странски автори дадена по секое од наведените поглавја, ја зголемува вредноста на оваа книга. Оваа книга, пред сî, е намената за студентите на Дефектолошкиот факултет, меѓутоа јас топло ја препорачувам на сите оние што се во контакт со лицата со оштетен слух и сакаат да го озвучат светот на тишината. 1Во издание на Дефектолошкиот факултет-Белград, 1996.

140-141

Authors: Stanka SLAVENSKA

Чест ми е да Ви се обратам од името на Педагошкиот завод на Македонија како соиздавач, и од свое име, да изразам задоволство од излегувањето на првиот број на списанието “Дефектолошка теорија и практика” и во оваа пригода дозволете ми да истакнам: Значајна и длабока човечка смисла се открива при секој потфат за заштита, рехабилитација, воспитување и образование на лицата со пречки во развојот, затоа што тоа е една од најблагородните и најзначајните активности. Таквата висока вредност и смисла обврзува на особен начин да се развива квалитетен систем на здравствени, социјални, рехабилитациони и воспитно-образовни установи, служби, институции, хуман однос кон оваа категорија на лица. Ние, во Република Македонија, можеме да констатираме дека ја имаме таа институционална и организациона основа врз која успешно работат подготвени дефектолошки кадри, најнепосредно ангажирани врз проблемите од животот, оспособувањето, грижата, заштитата, рехабилитацијата, воспитанието и образованието на лицата со пречки. Активностите се одвиваат како на теоретски, така и на практичен план. Таквиот хуман и благороден ангажман, мотивиран со неопходноста од постојан напредок, следење на знаењата и искуствата на поразвиените, освојување понови и посовремени знаења и форми, обезбедување помодерни и поефикасни средства, и постигнување повисоки и позначајни резултати во работата, подразбира и постојан развој и унапредување на научната мисла и стручната подготвеност. Аксиом е дека богатата научна и стручна основа, заедно со квалитетната технологија, овозможува постигнување највредни резултати. Во тој поглед, пак, протекот на квалитетни знаења, искуства, информации и приопштување на научниот и стручниот придонес има посебно значење на унапредувањето на вкупното ангажирање и работата по овие прашања. Оттука издавањето на оваа публикација за дефектолошката теорија и практика кај нас не може а да не се смета за значајна можност во таа насока. Со успешното реализирање на иницијативата за ова стручно-научно списание се пополнува во значителна мера една празнина во поглед на недоволната сопствена стручно-научна литература за оваа толку значајна проблематика. Би сакале ова списание да биде поттик за побогата издавачка дејност што ќе ги задоволува потребите на научната и стручната јавност во доменот на заштитата, рехабилитацијата, воспитанието и образованието на лицата со пречки во развојот. Од своја страна, ценејќи го значењето на секој издаден стручен и научен наслов, Педагошкиот завод на Македонија, во рамките на својата дејност и активностите за унапредување на основното и средното воспитание и образование, ќе настојува да дава свој придонес кон ангажирањето и образованието на лицата со пречки во развојот. Во своите стручни и други активности врз унапредувањето на воспитанието и образованието на децата со пречки во развојот и со својата издавачка дејност, Заводот ќе вложува усилби за позначителен придонес во оваа насока и, по логиката на интерактивното работење со другите чинители, ќе се залага за поголеми постигања на ова поле. Првиот број на списанието “Дефектолошка теорија и практика” го имаме во рацете со сета уверливост на неговата содржина, опременост и компетентниот издавачки совет и редакционен одбор. Најубавото што можеме во овој момент да му го посакаме е да ја освојува својата публика со значајна смисла, освојувајќи ја и својата иднина со несомнената функција. А на неговите творци, на чело со главниот и одговорен уредник, честитаме за успешниот резултат и им посакуваме успешна работа и доволно сили во подготовките на наредните броеви.

142-144

Authors: Daniela DIMITROVA

Во организација на Родителската национална организација на Нор­веш­ка, од 9-14 мај 1997 година во Осло се одржа Меѓународна конферен­ција на тема “Општество за сите”. Во работата беа вклучени околу 60 учесници од централна и источна Европа. На Конференцијата беа презентирани соопштенија за реформите на згрижување на МРЛ во Норвешка, а посебен акцент се стави на улогата на родителите на децата со пречки во менталниот развој, како и проблемите и потребите на овие деца и нивните родители. Од Република Македонија на Конференција учествуваше г-ѓа Виоле­та Димов­ска-секретар на сојузот за помош на МРЛ.

142-144

Authors: Daniela DIMITROVA

Од 3-9 август 1997 година во Сао Паоло, Бразил, во организација на ICEVI ќе се одржи 10-та Светска конференција. На конференцијата ќе се расправа за важноста на заедничкото вклу­чу­вање на родителите и стручњаци за овозможувањето на квалитетна едукација на лицата со оштетен вид. Во програмата се предвидени 10 основни актуелни области и тоа: Браева литература; Служба за рана интервенција; Интерграција/целосно вклучување; Слабовидност; Мултипло оштетување; Организација и менаџмент на службите; Вклучување на родителите; Подготовка на личноста; Технологија; Транзиција на работата. Во концептот на работата на Конференцијата се предвидени секој­дневни пленарни сесии, workshop-ови и презентација на постери. За првпат на 10-та Светска конференција на 6 август ќе се одржи т.н. Фокус ден на кој сите учесници ќе можат да учествуваат во работата на секцијата за која имаат посебен интерес. На конференцијата ќе учествуваат околу 1.000 учесници, стручњаци и родители. ICEVI (International counsel for education of visual impairment) 1 Интернационален совет за едукација на лицата со оштетен вид

25-34

Authors: Svetomir BOJANIN

Every problem of defectology, based on the developmental difficulties of the senses, intelligence, motor and early socialization, is performed in the area of the developmental nervous structures and neuromuscular links. The scientific defectology , today, can not exist without neuropsychological studies of perception, movement, function of intelligence and feelings. The time when determined functions develop, and the appropriate time for stimulation of those functions, for improvement of the development of perception, intelligence, movements and feelings, that means socialization. At the same time, disorders in the development are treated effectually if the structure and function of determined segments of the person are agreed and matured. Accepting the attitudes of Pijaze, that the nervous structures are dividing the capabilities and incapabilities at a given age, and that the social environment stimulates or irritates the development of those structures and functions, in this paper we give the arguments for this attitudes and methods of early diagnostics and treatment in the childhood and youth.

42-46

Authors: Violeta MIRAKOVSKA

Beside the early detection and early diagnostics, one of the main factors for effectual rehabilitation treatment of children with damaged hearing , is also the early range, immediately after the detection and confirmation of the state. There is no professional paper that elaborates the problems of children with damaged hearing , without stressing the importance of this factor, although there are only several analyses for the practical representation. An analysis is made in the Institute for rehabilitation of hearing, speech and voice in Skopje, for the period of 6 years ( 1990-1996 ), where we can see that before the range of children with damaged hearing with rehabilitation treatment, optimal time is left for the development of audio function, speech and language, upon which the thoughtful and learning processes are dependent. There are a lot of causes, but the most important are late detection, diagnostics and directing on treatment.

55-71

Authors: Ivan DVOJAKOV, Marika SOTIROVSKA-SIRVINI, Gorica LEVENSKA

In the composition of one well imagined axis, the approach towards the children with developmental difficulties, integrated rehabilitational system, the most important place takes the basic element, the early and adequate detection and evidence of these children, as essential condition for successful realization of the remained segments in the whole system i. e., building of the whole strategy of the children with developmental difficulties. The main goals of this presentation are: · the objective condition in the early detection, evidence and registration of children with developmental difficulties in the Republic, focusing on the present deficiency and partial solutions in this moment. · our professional and personnel possibilities as base for improvement of this segment; · the objective needs and organizational perspectives for a global system of detection of children with developmental difficulties; · the central evidence of these children, excluding the elements of improvisation and partial working. Absence of one unique methodology of detection, registration and central evidence of these children although there is a legislative regulation for their registration (in the centers for social affairs) it puts us in a position only to predict the expected number of children with developmental difficulties ( according to WHO, about 5-7 % in pre-school population ). The results of the commissions for categorization, as well as the number of persons with developmental difficulties, can’t be equal with the real position of early detected and evidenced, at this moment. Stressing the importance of the early detection and evidence, as a segment in the preventive health care, from one point of view, and pointing out the insufficient engagement of the health workers (doctors), from another point of view, automatically gives the conclusion, that this problem must be solved at health level, giving directions and education of the teaching staff, on the level of health care of children, prime health care institutions which get in contact with every child (regular examinations, immunization, medical check-ups etc.). With the opening of the Developmental advisory centers in Skopje and Bitola, the condition is getting better. The Developing advisory centers which are product of the pediatrical services in the prime health care, appears as “ core “ of the organized approach in the early detection, evidence and following the children born with some factor of risk and children with developmental difficulties. The concept of the Developmental advisory centers allows animation and involvement of all the segments, necessary for detection, evidence and registration of children riskborn and children with developmental difficulties, according to equal standards, criteria and methodology of work of GAK and the central register of the risk born and impaired children for the whole Republic. Also the involvement of the commissions for categorization and the centers for social affairs. Thus, set concept requires legislative regulations, obtaining legislative obligation of every subject and continuity in the work. The perspective essential obligations which would be performed in the most rational way and step by step, only if they become a legislative regulations are: I-st step: Preparation and constitution of necessary documentation on the level of the Republic. II-nd step: Establishment of regional developmental advisory centers ( gradually, according to the needs and possibilities ) in the larger cities, with regional registers of risk and impaired children, team work and equal methodology for the whole Republic. III-rd step: Central evidence, linking of the regional registers in the Developmental advisory centers, in one central Republic register of risk born and children with developmental difficulties. This project represents a very complex and hard work. In the frames of realization it requires compulsory participation of the Ministry of Health, Ministry for labor and social affairs, socio-humanitarian organizations. It will be necessary to establish an coordinative body from the neonatal participants and before all, for coordination, following, realization and evaluation of the results from the whole project. The effects of the successful realization of this concept, will be seen in overpassing of some weakness in its segment, and the same time will present the real timely, and modern approach in the “syndrome” child with developmental difficulties.

78-80

Authors: Jordanka DIMOVSKA, Icko GJORGOSKI

There are a lot of reasons for the appearance of developmental difficulties in children, but as the most important that provoke changes in the regulating mechanism are before all nervous and endocrene. That’s because all the information that the organisms get from the environment and adequatly correspond to them are gained throughout the nervous system, at the same time the products of the endocrine glands being involved. That’s why, if there are some disorders in the production of certain hormones or the transmission of senses especially in the CNS, the answer and the reactions of the organism at the reguired senses will be inadequate. That is nevertheless as a result of the content of the materials in the CNS that take part directly in the transmission of senses.

89-92

Authors: Tanja JOSIFOVA, M. IVANOVSKA, G.SOFRONIEVA,M.GOLUBOVIK, K.BLAZEVSKA, V.NIKOLOVSKA

Introduction The retinal disorders are responsible for the most difficult types of visual lost. They are presented as a disturbances of the photoreceptors, pigment epithelium, bruchs membrane and the choriocapilaris. Material and methods According to the results from the Fluorescent Angiography ( FFA ) in the period of 1981-96 in 30 children are registered retinal heredodegenerative disorders. The patients are in the age from 7-15 years. Out of this number of patients, 11 have Degeneratio tapetoretinalis and 19 have Degeneratio ML juvenilis. The diagnosis is based on this investigations: visual activity, opthalmoscopy, FFA, perimetry and electrophysiological investigation. Discussion Because of the early lost of visual function in the childhood, the frequency of the registered patients with macular degenerations is bigger than the patients with tapetoretinal degenerations. Conclusion The number of patients with heredodegenerative disturbances is bigger after 15 years of age, then in the group up to 15 years of age. Considering the meaning of this problem we should make an early screening of all children in the pre-school period.

107-113

Authors: Nevena PACEMSKA, Ana ANDONOVSKA, Jane CONNOLLY, Karen DOWEN

Importance of pre-school education ( with particular emphasis on children with learning difficulties ). Over view of the present pre-school education provision for children in the Republic of Macedonia. Methodology Questionnaires were circulated to kindergartens to assess: 1. the present provision for pre-school children with learning difficulties in the Republic if Macedonia. 2. the attitudes of pre-school educators in accepting children with learning difficulties in kindergartens. Results The results indicated areas for future development in the educational provision for pre-school children with learning difficulties in the Republic of Macedonia. In particular the study highlighted the attitudes of pre-school educators and their understanding of the needs of pre-school children with learning difficulties.

121-125

Authors: Zlatko DOBREV

The content of the presentation shows essential review of the executed research on 335 children at pre school age from subsidiary kindergartens and homes for children with mental retardation. The purpose is to motivate the application of certain methods and forms in the improvement. In that case, the mutual link among etymology, localization, the level of disability and other factors is clearly shown in correlation with certain parameters of psycho-motor development of children at their early age.

131-136

Authors: Aleksandar KJORDIC, Petar IVANOVIC, Dragan LUKIC, Svetomir BOJANIN

Vigotsky's work about the problems in defectology point at social dimension of handicap and the need of multidisciplinary approach towards rehabilitation of the handicap persons. His attitude in defectology more humanistic in meeting with handicapped person. Piaget offers to the defectology completely new and more plentiful approaches in the work with the handicapped children, and in providing defectological help to the children, having discognitive problems in regular schools, as well.

141-144

Authors: Aneta ANDONAKIS

Researches about child’s intellectual development in the psychology has started in the 19th century and the first step has been made by Tiedemann in “ Observation of the development of the mental abilities of the children”. His work caused a great interest in the circles of doctors and psychologists. Their interpretation of intelligence was different, but the most acceptable is the performance of complicated activities for getting knowledge and skills and getting over the obstacles in the development of the person”. The social ability do not correspond with the intelligence. The two aspects are tested and a complete picture of their functioning can be seen. The developmental principle is determined from general to the separate as functionally connected. In the period when a child does not accept the higher level of intelligence and thinking , in relation to which are effectuated by sense-motor activities, than we say that a child is mentally handicapped. The widest approach of the educational system should be treated as a functional, institutional and organizational, that takes part in the realization of the social aims and tasks. Not getting into viewing of the curriculums and programs for preparatory groups in the pre-educational period, we may say that the justification for the existence of these group in the regular schools, is maturation of the perceptive motor coordination and learning. With the maturing the function of the "ego" is increasing. As a child adapts better he can learn better, and the maturity comes sooner. In this way these groups are justified. Mentally handicapped child has not the opportunity to attend an organized prepared education which provides:-forming of the speech, self-control, which can be achieved in the process of learning through a direct contact with other children; · regulation of the lateralisation through re-education of the psycho-motor abilities, and in general neuro-motor experienced maturation · control of the aggressive behavior · adaptation to the environment and the obligations · socialization as a result of the social learning. According to my experience the preparatory period for these children, should last two years, because their mental abilities are lower compared to other children’s at the same age. The results of testing by WISC are proving the same. For the last forty years there are many institutions for education of the children with mental disorders, light, but none of them have preparatory classes, in Macedonia. World’s experience s are showing that this kind of classes are necessary for further development of the handicapped children. This means that the existence of that kind of groups is of great importance and responsibility of all the factors which are included in the education and the good of children.

153-157

Authors: Jordan JOVEV, Veselinka IZMIRLIEVA Sineva JOVEVA, Stojan GRKOV

Working in the way of "a collective as a doctor" in which the personnel, the mentally retarded persons and their parents live together during their weekend meetings, 3-7 days, in a calm and warm atmosphere, it was possible to find out a great number of neuropsychiatric diseases, imitating mental retardation, while their intelligence was normal. The importance of the early detection of the syndrome of pseudoretardation is in the use of adequate therapy and of course far better prognosis for a great number of patients. Though this form of work, it is possible to educate the parents of the mentally retarded persons, so that they can easier recognize their children's symptoms and take part in their further therapy. The author's opinion is that the adequate recognizing of these syndromes may reduce the number of wrong diagnosed and categorized persons and make their prognosis better.

162-165

Authors: Dimitar LOZANOSKI

In realization of the conception for work with mentally retarded children, the work of the expert staff should be directed towards the child, parents (family) and the environment. The parents, instructors and the other members of the family, in order to be equal cooperators should know the basic characteristics of the mentally retarded child, i.e., to get to know their child. It is known that the parents have different approach and attitude towards their child and his/her disorders, which spread between two extremes: from complete denial, nonacceptance and rejection to over-protection of the child. The attitudes, behavior and emotional climate of the family where the child lives play important role in shaping of the child personality. The work with the parents of mentally retarded children takes a special place in the working program of the Federation of the Associations for Assistance of MRP in the Republic of Macedonia. The so-called “week-end gatherings” have shown as the best, the most successful and the most useful forms of work with parents. According to the system of therapeutic community, the experts, the parents and their mentally retarded children are together at these week-end gatherings.

171-172

Authors: Violeta MALINSKA-PETRUSEVSKA

На Четириесет и шестата сесија на Регионалниот комитет на Светската здравствена организација за Европа, што се одржа од 9-13 септември 1996 година во Копенхаген, донесена е Резолуција за Третата евалуација за спроведување на Стратегијата “Здравје за сите” во Европскиот регион (1996-1997). Во оваа резолуција се подвлекува важноста од имплементацијата на стратегијата “Здравје за сите” со усвоените и иновираните во 1991 година 38 цели на здравствената политика во Европа, меѓу кои гледано од наш аспект посебно значење е целта (3). Македонија овие цели ги прифати во април 1993 година, кога стана полноправен член на Светската здравствена организација. Во цел 3 од Резолуцијата е нагласено: “Подобри можности за луѓето со онеспособеност” До 2000-тата година, на луѓето со онеспособеност треба да им се овозможи да водат социјално, материјално и духовно исполнети животи обезбедувајќи им специјални погодности што ги подобруваат нивните релативни физички, општествени и економски можности (способности). Оваа цел е со намера да: обезбеди еднакви можности; го подобри статусот на луѓето со онеспособеност; овозможи на луѓето со онеспособеност да го подобрат квалитетот на живеењето и да го развиваат сопствениот здравствен потенцијал. Во Резолуцијата се нагласува дека оживотворувањето на овие цели може да се постигне со стратегии преку кои: во јавноста да се промовира позитивен однос кон луѓето со неспособеност; да се создаваат услови за безбедни (не ризични средини); да се промовираат рехабилитациони програми и обезбедат социјални служби што ќе овозможат посоодветни услови за самостојното извршување на секојдневните животни функции на хендикепираните лица; да им се обезбедат услови на овие лица за самостојно извршување на животните функции; на оние лица што неможат самостојно да ги обавуваат своите секојдневни животни функции, и на нивните семејства или негуватели да им се обезбедуваат специјални услуги и помош.

178-179

Authors: Natka MICKOVIC

Во најновиот Енциклопедиски речник за воспитание и образование во издание na "Nathan", Paris, 1995 се опфатени неколку проблеми поврзани со едукацијата и згрижувањето на децата со пречки во развојот. Ние ќе се задржиме на поимот специјално образование стр. 361-367. Специјалното образование во Франција има долга традиција. Ова образование се однесува на децата и адолесцентите што “не можат нормално да го следат редовното школување поради определен хендикеп, болест или друга сериозна тешкотија”. Во толковниот речник се објаснува еволуцијата на поимот специјално образование како и на практичната реализација на едукацијата на децата во различните институции што се занимавале со овој проблем. Оценуваме дека осмата деценија на овој век е најинтересна за едукацијата на овие деца зашто во овој период најинтензивно се работи врз проблематиката на специјалното образование. Со Државниот закон донесен во 1975 година се предвидува: “задолжително школување на хендикепираните деца и адолесценти”, а со Законот за образование донесен во истата година се вели дека кога децата имаат сериозни и перманентни проблеми тие “добиваат адаптирана настава”, односно за нив се предвидува специфична педагошка практика и, ако е потребно, се преземаат терапевтски мерки. Со најновиот Закон за образование од 1989 година секому му се гарантира “право на образование” и се додава дека “се фаворизира школска интеграција на младите хендикепирани”. Различната употребувана терминологија “специјално образование”, “адаптирана настава”, “училишна интеграција”, е резултат на едновековната апликација на различните концепции на специјалното образование во Франција. Периодот од 1965-1975 е период на “адаптација и специјално образование”. Тој се одликува со мерки за превенција, реедукација и формирање на различни служби. Проблемот се ситуира на еден комплексен план на релација дете-семејство-училиште. Се јавува мултипликација на реедукатори во сите домени за овие деца и младинци и развој на повеќе служби. Тука би ги споменале одделенијата за адаптација, групите за психо-педагошка помош, дневните болници, службите за нега и за специјално образование во домовите на децата, медико-психолошки-педагошките центри и центрите за медико-социјални активности. Во 1980 година се случува нешто ново-почнува актуелниот период на адаптација и школска интеграција на децата со пречки во развојот. Се инсистира на тенденцијата дека секоја личност може да има позитивна улога во општеството. Задачите и структурата на ова образование се мултиплицираат. Новата дефиниција на специјалните одделенија сега е: “одделенија за училишна интеграција со специјалистичка помош за децата со тешкотии”. Дипломите (1987) на лицата што работат во ова подрачје се модифицираат во дипломи за едукативни активности, за адаптација и училишна интеграција. Секоја фаза од оваа еволуција оставаше свои траги и оттаму комплексноста на актуелната ситуација во ова подрачје. Моментно две министерства имаат ингеренции за оваа проблематика: Министерството за образование преку специјалните одделенија во редовното основно училиште за подобрување, одделенија за сензорен и моторен хендикеп, потоа одделенија во специјализирани институции и Министерството за социјална работа преку интеграција (сколаризација) со полно училишно време во специјални институции или со определено скратено време во задолжителното училиште. Министерството за образование во 1990-91 година укажува на диверсификацијата на структурите за специјално образование меѓу кои ги истакнува медико-едукативните институции, болниците и домовите со медицински карактер, медико-педагошките институции, институциите за сензорна и моторна едукација, социјално-едукативните институции и службите за социјална помош на децата и адолесцентите со пречки во развојот. Кога сместувањето во интернат е неопходно се настојува да се обезбедат оптимални услови при што се реализираат различни активности-спортски, културни, прошетки итн. Со специјалното образование денес се настојува да не се истакнуваат пречките, туку да се развиваат позитивните компетенции кај личноста. На пример ако станува збор за интелектуална дефициенција се инсистира на влијанието на социјалните фактори, т.е. на динамиката на “социо-когнитивни конфликти, или на интеракција”. Особено внимание им се посветува на одговорноста, на естетското, на работното, на моралното и на цивилното воспитание. Сепак може да се каже дека во центарот на вниманието е доменот на интелектуалното воспитание и образование зашто во него се реализирани најголем број истражувачки потфати и се афирмирани и усовршени најразлични методи и постапки. Сите воспитно-образовни методи се ориентирани во исто време за образование на децата и младината со пречки во развојот, но и за нивно подготвување за определена професија. Може да се каже дека во Франција се случува вистинска етичка револуција во доменот на специјалното образование, зашто “она што не соединува е посилно од она што не разединува”. Од афективно кон конгнитивно. Така може да се резимира педагошката еволуција на специјалното образование во Франција.

180-182

Authors: Velicko ANDREEVSKI

На Конгресот имаше повеќе од 1.500 учесници, претставници од 40 земји, главно од Европа, но и од Америка и Австралија, како и родители на аутистични деца. На Конгресот беа предмет на расправа бројни феномени и напорите за нивна демистификација, почнувајќи од органските проблеми на полето на неврорадиологијата и биохемијата, преку психолошките истражувања, фармакотерапијата и бројните тераписки методи и пристапи кон аутизмот па сî до последиците поврзани со семејството како и комплетните социјални и правни аспекти на проблемот. Презентираните стручни материјали на овој Конгрес претставуваат своевиден предизвик како за стручњаците така и за родителите. На крајот од работата на Конгресот, Претседателот на асоцијацијата АУТИЗАМ-ЕВРОПА, која опфаќа над 50 разни здруженија, господинот Gilbert Huyberechts (Белгија) ги формулира следните ЗАКЛУЧОЦИ: Најновите истражувања во разни научни области докажаа некои причини за настанувањето на аутизмот. Посебно е подвлечена улогата на церебелумот, како главен неврокомпјутер во мозокот морфолошките и функционалните промени во централниот нервен систем. Нагласена е поврзаноста на епилепсијата и аутизмот. Невролошката основа е докажана низ бројни неврорадиолошки прегледи, било тие да се занимаваат со морфолошките (CT, MRI) или со функционалните промени (PET). Напредокот на биохемиските испитувања овозможи биолошка интервенција во поглед на модификацијата на исхраната или при примената на фармакологијата. Напредокот на сознанијата за природата на аутизмот е извонреден. Професионалците од разни области сî повеќе се ангажираат, но уште има недостатоци. Семејните проблеми, познати уште порано, сега се поставуваат на прв план. Сериозните студии се занимаваат со ефектите на аутизмот врз семејството за да се најде оптимален модалитет на поддршка и терапија за целото семјство. Направен е исчекор во поглед на класификацијата и поделбата на аутизмот на Канеров и Аспергеров синдром. Некои етиолошки подгрупи ги прават врските на овие два ентитета. Прифатена е формулацијата Lorne Wing во поглед на аутистичниот спектрум што опфаќа низа на оштетувања од најтешки форми на аутизмот со ментална ретардација и епилепсија, преку Аспергеровиот синдром, до лесни тешкотии и пречки во учењето, читањето и слично. Пораснат е интересот за работата на центрите за аутистични деца и возрасни и направен е значаен напредок во поглед на организацијата и поддршката на овие центри и др. Сî поголема е општествената и правната поддршка на родителите и семејствата во целост.