12-24
ŞÂHİDÎ’NİN ŞİİRLERİNDE TASAVVUFİ METAFORLAR- Sufistic Metaphors in Şahidi’s Poems
Authors: Nagehan Uçan Eke
Number of views: 703
Mevlânâ’nın manevi oğlu olan Muğlalı İbrahim Şâhidî (1470-1550), Mevlevi terbiyesi alarak büyümüş
ve kırk yılı aşkın bir süre Muğla Mevlevihanesi’nde şeyhlik yapmıştır. Tasavvufi, Mevleviyane, hikemî ve âşıkane
şiirleri olan Şâhidî Dede’nin Türkçe ve Farsça eserleri mevcuttur. Mevlevilik unsurlarının ustaca kullanıldığı Türkçe
ve Farsça Dîvân, Tuhfe-i Şâhidî, Gülşen-i Vahdet, Gülşen-i Esrâr, Mevlid ve Gülşen-i Tevhîd isimli eserlerinden
hareketle, kaynaklar Şâhidî’nin arif bir zat ve usta bir şair olduğu hususunda birleşirler. Tasavvuf alanında Şâhidî’yi
önemli kılan, pratiğinin yanında teorik olarak da düşüncelerini yansıtan eserlerinde kullandığı dili, ifade biçimi ve
anlatım tekniğidir. Öteden beri metaforlar, çeşitli din ve kültürlerde soyut kavramların bir tür ifade aracı olarak
kullanılagelmiştir. Mecaz, istiare, teşbih, kıyas, mesel, kinaye ve sembolik imgelem gibi edebî söz sanatlarını da içine
alan metafor, daha çok şiir (poetik) ve belagat (retorik) alanlarında kullanılan edebî bir sanat olarak görülmekle
birlikte, felsefe ve düşünce alanında kendisine sıkça başvurulan bir anlatım biçimi olarak da karşımıza çıkmaktadır.
Şâhidî de şiirlerinde metafor kullanırken, metafor kullanımın esas amacı olan anlaşılır olmayı amaçlamış ve daha
geniş kitlelere hitap etmeyi umut etmiştir. Bu çalışmada, Şâhidî’nin Türkçe Dîvân’ında yer alan şiirlerinde dünyaya,
insana ve varlık seferine dair değerlendirmelerinde kullandığı “tasavvufi metaforlar” tespit edilerek değerlendirmekte
ve böylelikle şairin dünyasının bugünün okurları tarafından daha yakından alımlanması sağlanmaktadır.
Abstract: Being Rumi’s adopted son, Ibrahim Sahidi of Mugla (1470-1550) was brought up in line with
Mevlevi customs and served as the sheikh of Mugla Mevlevi Dervish Lodge for over forty years. Sahidi Dede, who
mostly wrote sufistic, mevlevi-oriented, hikemi and amative poems, used both Turkish and Persian in his works. In
consideration of his works titled Turkish and Persian Divan, Tuhfe-i Sahidi, Gulsen-i Vahdet, Gulsen-i Esrar, Mevlid
and Gulsen-i Tevhid, sources agree that Sahidi was an enlightened individual and a master poet. The characteristics
that render Sahidi important in the sufistic field are the language, way of expression, and narration technique he uses
in his works that reflect his thoughts not only in practice but also in theory. Metaphors have been a tool of expressing
abstract concepts in various religions and cultures. Also including several literary language arts such as simile, figure
of speech, similitude, comparison, adage, allusion, and symbolic imagination, metaphor is mostly used in poetic and
rhetoric areas, but also can be found as a way of expression frequently used in the areas of philosophy and thoughts.
Sahidi aimed to improve the comprehensibility of his poems with metaphors and hoped to reach wider masses. This
study examines the “sufistic metaphors” of Sahidi as part of his interpretations of the world, human and reason of
existence in the poems of his Turkish Divan.