FSM İlmi Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi

29-52

Authors: Özkan Gözel

Bu çalışmada İbn Arabî’nin berzah ve hayal kavramlarından hareketle genel olarak İslam sanatını, özel olarak da sanat eserini yeni baştan düşünmeyi deniyoruz. Bize göre İslam sanatı hem güncel hem de metafizik anlamda berzahta (“ara”da) bulunmaktadır. İlk olarak, bu sanat hâlihazırda “eski” ile “modern” arasında tereddütler geçirmektedir. Bu zor durumun dezavantajları yanı sıra avantajları vardır. Zira, hakkı verildiği takdirde, bu arada bulunuş, İslam sanatının zenginleştirici bir imkânına dönüştürülebilir. İkinci olarak, İslam sanatı tam da metafizik anlamda arada yani berzahta bulunmakta ve gerçekte verimlerini oradan devşirmektedir. İslam sanatı haddizatında aisthesis’ten ziyade ara-da-lık ile karakterize olan hayal’e dayanmaktadır. Bu çalışmada biz İslam sanatının metafiziğini İbn Arabî’ye ait berzah kavramıyla onunla özsel anlamda bağlantılı olan hayal kavramından hareketle yeni baştan düşünmeyi teklif ediyoruz. Bu maksatla da örnekler arasında bir örneğe, Süleymaniye Camisi örneğine başvuruyor ve bu eserin hakikatini “ara” kavramına müracaatla açıklığa kavuşturmayı deniyoruz. Bu çalışmada aynı zamanda eserden hareketle bir ara fenomenolojisi geliştirilmek amaçlanmaktadır. İslam sanatını değerlendirirken onun ardında yatan metafiziğe ve bu arada tasavvuf metafiziğine başvurmak gerekliliği bu çalışmada altı çizilen başka bir husustur. In this study we try to rethink Islamic art in general, and work of art in the specific manner with referance to İbn Arabi’s notions of barzakh (the between) and imagination. From our point of view, Islamic art is located in barzakh in both actual and metaphysical sense. First of all, this art already faces oscillations “between” ancient and modern. This difficult situation has advantages besides disadvantages. For if done properly, this being in the between can be converted into an enriching opportunity for Islamic art. Secondly, Islamic art is located metaphysically in the between, that is to say in the barzakh and it gets its productivity from there in reality. Islamic art per se is based on imagination rather than aisthesis. In this study we offer to rethink the metaphysics of Islamic art with İbn Arabi’s notion of barzakh with reference to the notion of imagination which is essentially related to it. To this end, we consider the example of Suleymaniye Mosque as an artwork and try to shed light on the verity of this work with reference to the notion of “the between”. Here it is intended also to develop a phenomenology of the between with reference to the artwork. While considering Islamic art, the necessity of appealing to the Sufi metaphysics is another underlined subject in this study.

81-100

Authors: Mehmet Samsakçı

1902’de memleketi olan Üsküp’ten tahsil maksadıyla İstanbul’a gelen fakat çeşitli sebepler yüzünden herhangi bir okula kaydolamayan Yahya Kemal hemen bir yıl sonra Paris’e gider. Burada bir sene devam ettiği ve Fransızcasını geliştirdiği Collége de Meaux ve Ecole Libre des Sciences Politiques’in “Dış Siyaset” bölümlerinde okur. Bu iki okuldan da mezun olamamasına, özellikle Paris’teki son yıllarda daha çok edebiyatla ilgilenmesine rağmen aldığı bazı dersler, sohbetlerinde bulunduğu, konferanslarına gittiği bazı büyük âlimler, hepsinden önemlisi derin ve dikkatli okumaları sayesinde Yahya Kemal sağlam bir tarih, felsefe, kültür ve medeniyet perspektifi edinmiştir. 1912’de Türkiye’ye döndükten çok kısa bir süre sonra da dersleri, sohbetleri ve yazılarıyla bu donamımı açığa vurur. Mütareke döneminde, işgal İstanbul’unun zor şartları altında da olsa Kuva-yı Milliye lehinde neşrettiği yazılar ise Yahya Kemal’in sadece tarih değil, sağlam bir diplomasi bilgisine de sahip olduğunu gösterir. Mustafa Kemal Paşa başta olmak üzere, Millî Mücadele döneminde Anadolu cephesi tarafından okunan bu yazıların da tesiriyle Yahya Kemal Cumhuriyet’in ilânından sonra Urfa Mebusluğuna getirilir ve bu ilk mebusluğu zamanında Türkiye-Suriye Tahdid-i Hudut Komisyonu’na önce âzâ, sonra başkan olur. Bu çalışmada, Yahya Kemal’in bu komisyon üyeliği zamanında, sınırın nereden çizileceği, çizilmesi gerektiği konularında Hariciye Vekâleti’ne gönderdiği ve daha önce herhangi bir çalışmada yayımlanmayan raporlar incelenecek ve yayımlanacaktır. Yahya Kemal, who came to Istanbul from his hometown of Skopje in 1902 but failed to enroll in any school due to various reasons, went to Paris a year later. In Paris, he studied at the Collége de Meaux (where he studied for a year and developed his French) and Ecole Libre des Sciences Politiques “Foreign Policy”. He was not able to graduate from either of these two schools, and he was more interested in literature, especially in Paris. But it is certain that Yahya Kemal acquired a solid perspective on history, philosophy, culture and civilization through some of the lectures he attended, some great scholars to whom he had conversations and listened to, and above all his deep and careful research. In 1912 he returned to Turkey and lessons, with chat and text has shared this knowledge and experience with the public. During the Armistice period, the articles he published in favor of the National Forces, albeit under the difficult conditions of the occupation of Istanbul, show that Yahya Kemal not only has a solid knowledge of history, but also a strong diplomacy. These articles of Yahya Kemal were read by the Anatolian front, especially Mustafa Kemal Pasha during the National Struggle. Yahya Kemal becomes a deputy of Urfa after the proclamation of the Republic with the influence of these writings. Yahya Kemal, Determination of the Turkey-Syria border in this period before a member of the Commission then appointed as chairman. In this study, the reports - which are unpublished in any study - sent by Yahya Kemal to the Ministry of Foreign Affairs on where to draw the border and when it should be drawn will be examined and published.

123-150

Authors: Sami Arslan

İslam telif geleneği birçok açıdan kendi içerisinde sürekliliğe sahiptir. Bu sürekliliklerden birisi de eser isimlendirilmelerinde gösterilen hassasiyet/kasıtlılıktır. Birçok müellifin eserleri için uygun gördükleri isimleri gelişigüzel tercih etmediği bilakis lafız ve anlam olmak üzere iki şeye dikkat ettiği görülür. Bu iki şeyden lafza dair olanı secî iken anlama taalluk eden taraf telmîhtir. Kitap isimlerinde secî ise tek isimlerde secî ve silsile isimlerde secî olmak üzere iki kısma ayrılır. Öte yandan bazı eserlerin mukaddimelerinde o eserin o şekilde isimlendirme gerekçesinin (tesmiyesinin) zikredildiği görülür. İşte bu yerlere -sebeb-i teliften ilhamla- sebeb-i tesmiye denilmelidir. Islamic tradition written literature has continuity in itself in many aspects. One of these continuities is to show sensitivity/deliberation while naming the books. It is seen that many authors do not choose the names of their books randomly; on the contrary, they pay attention to two issues: wording and meaning. While secî corresponds to wording, telmîh corresponds to meaning. In the names of the books, secî is divided into two categories: Secî in single names and secî in successive names. On the other hand; it is seen that the reason of naming that book in that way (tesmiye) is alluded in the preambles of some books. Thus, these parts are called as “sebeb-i tesmiye” as inspired from “sebeb-i telif”.

195-228

Authors: Murat Öztürk

XI. yüzyılın başlarında Güney İtalya’da askerî faaliyetlere girişen Normanlar bu yüzyılın ortalarından itibaren Sicilya’yı işgale giriştiler. Bunun öncesinde Normanlar, bölgede Bizans İmparatorluğu’nun da içinde bulunduğu siyasî güçlere paralı asker olarak hizmet veren İskandinav asıllı askerlerdi. Güney İtalya’da başarıya ulaşan isyanın neticesinde müstakil bir güç hâline gelen Hauteville Ailesi’nin üyesi Roger (1071-1101) zamanında da Müslümanların hâkim olduğu Sicilya’nın işgâline devam edilmiş ve ada 1091 yılında Normanların hükmü altına girmişti. II. Roger (1130-1154) ile birlikte krallığa dönüşen ve Orta Akdeniz’de başat güç konumunu alan Sicilya Normanları, mezkûr kral döneminde Zîrîler (361-543/972-1148) ve Müslüman yerel güçlerle çatışarak egemenlik sahalarını İfrîkıye’ye kadar genişletmeyi başardılar. Araştırmada, II. Roger’den sonra sırasıyla tahta çıkan I. William (1154-1166) ve II. William (1166-1189) dönemlerinde Sicilya Normanlarının Doğu Akdeniz’deki Mısır sahil şehirleri, Kıbrıs Adası ve III. Haçlı Seferi öncesinde Bilâdü’ş-Şâm kıyı kentlerinde yaptığı çıkarmalar, denizcilik faaliyetleri, donanma teşkilâtı, kullandıkları silâhlar ve gemiler hakkındaki bilgiler İslâm ve Batı kaynakları ışığında değerlendirilecektir. Beginning in the early 11th century, the Normans began military activities in southern Italy and invaded Sicily in the middle of this century. Prior to that, the Normans were Scandinavian soldiers who served as mercenaries to political forces in the region, including the Byzantine Empire. Roger I (1071-1101), a member of the Hauteville Family, which became an independent power with the successful rebellions in Southern Italy, started the invasion of Sicily dominated by Muslims and the island came under the rule of the Normans in 1091. The Normans in Sicily, which became the kingdom in the period of Roger II (1130-1154) and became the dominant power in the Central Mediterranean, managed to establish sovereignty in Ifrīḳıya by clashing with the Zīrids (361-543/972- 1148) and Muslim local powers during the Roger I period. In this research, after the succession of Roger II the activities of the Sicilian Normans in the Eastern Mediterranean during the William I (1154-1166) and William II (1166-1189) periods, the landing they made on Egypt, Cyprus and Bilād al-Shām, their naval organization, naval activities, the weapons they used and their ships will be evaluated in the light of Islamic and Western sources.

259-296

Authors: Zahide Fatma Kıllıoğlu, İbrahim Numan, Fehmi Kızıl

Bu çalışmada Mimarlık bölümlerindeki öğrencilerin çoklu zeka alanları ve çoklu zeka alanlarının cinsiyete göre nasıl farklılaştığını araştırmak amaçlanmıştır. Bu amaçla Branton Shearer’ın geliştirdiği Çoklu Zeka Alanları Gelişimsel Değerlendirme Ölçeği (MIDAS), veri toplama aracı olarak kullanılmıştır. Araştırmanın örneklemini 2017-2018 öğretim yılında Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi, Yıldız Teknik Üniversitesi ve Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Mimarlık bölümlerinde sırasıyla Mimari Anlatım Dili, Mimari Anlatım Teknikleri ve Mimari Teknik Resim derslerini alan toplam 279 öğrenci oluşturmaktadır. Elde edilen sonuçlara göre öğrencilerin sekiz farklı zeka türünden en baskın olan ilk üç zeka alanının sırasıyla sosyal, içsel ve matematiksel zeka olduğu ortaya çıkmıştır. Ayrıca mimarlık öğrencilerinin çoklu zeka alanlarının cinsiyete göre de değişiklikler gösterdiği ortaya çıkmıştır. This study aimed to investigate the multiple intelligence fields of architecture students and how the multiple intelligence areas differ according to gender. For this purpose, Multiple Intelligence Developmental Assessment Scale (MIDAS) developed by Branton Shearer was used as a data collection tool. The sampling of the study consists of 279 students who took Architectural Communication Skills, Architectural Expression Techniques and Professional Technical Drawing courses in Architecture departments of Fatih Sultan Mehmet Foundation University, Yıldız Technical University and Mimar Sinan Fine Arts University in 2017-2018 academic year. The results showed that the most dominant 3 intelligence areas out of 8 different intelligence types of the students are as follows: social, internal and mathematical intelligence. In addition, it has been revealed that the multiple intelligence fields of architecture students vary according to gender.

313-326

Authors: İsa Kaya

Oyun, çocuğun sağlıklı gelişmesi ve öğrenmesinde önemli bir role sahiptir. Teknoloji ve dijitalleşmenin gelişmesi insan yaşamında birçok değişikliğe yol açmıştır ve farklı kuşaklarda çocukların oynadığı oyunlar bu değişimden etkilenmiştir. Bu çalışmada da belli bir kuşakta doğmuş ve çocukluğunu o kuşağın içinde geçirmiş bireylerin oyuna bakışlarını, oynadığı oyunları, oyun oynadığı mekanları ve materyalleri inceleyerek kuşakların oyun benzerlik ve farklılıklarının incelenmesi amaçlanmıştır. Nitel araştırma yönteminden durum çalışması deseni ile yapılan araştırmanın çalışma grubunu 2018- 2019 eğitim öğretim yılında eğitim gören okul öncesi öğretmenliği bölümü öğrencileri ve aile bireyleridir. Çocukluğunu 1960-1980 yılları arasında geçirmiş büyükanne ve büyükbabalar X kuşağını, çocukluğunu 1980-2000 yılları arasında geçirmiş anne ve babalar Y kuşağını, çocukluğunu 2000 yılından sonra geçirmiş öğrencilerin kendileri Z kuşağını oluşturmuştur. Veriler araştırmacı tarafından geliştirilen açık uçlu soruların yer aldığı form ile toplanmıştır. Çalışmanın sonucuna göre X kuşağı oyunu çocuk işi ve çocuğun ihtiyacı olarak görürken, Y ve Z kuşağı eğlendirici faaliyet olarak tanımlamıştır. X, Y, Z kuşaklarının üçünde de saklambaç ve mendil kapmaca tercih edilen oyunları oluştururken Z kuşağının oyun tercihleri arasında bilgisayar oyunları ve televizyon izlemek gibi aktivitelerin de yer aldığı görülmüştür. X ve Y kuşağının oyun materyallerinde çamur, toprak, taş, çubuk, sopa gibi doğal malzemeler bulunurken Z kuşağında doğal oyun materyallerin yerini oyuncaklar, bebekler, boya kalemleri gibi endüstriyel ve yapay oyun materyalleri yer almıştır. X ve Y kuşağının oyun alanlarını açık alanlar, Z kuşağının oyun alanlarını kapalı alanlar oluşturmuştur. Play has an important role in the healthy development and the learning of the child. The development of technology and digitalization has led to many changes in human life. Type of plays children are involved from different generations has been influenced by this change. This study was carried out to examine the perceptions and experiences of people from different generations (X, Y, and Z Generations) about their childhood plays in terms of types, materials, and playgrounds they preferred in their childhoods. In this research, case study which is one of the qualitative research methods was used. The data were collected from the pre-service early childhood education teachers, their parents, and their grandparents throughout the 2018-2019 academic year. X generation includes the people lived their childhoods during the 1960-1980 years. Y generation includes the people lived their childhoods during the 1980-2000 years. Z generations includes the people lived their childhood since 2000 years. Data was collected via semi-structured interview form developed by the researcher. According to the results of the study, while generation X evaluated the play as child’s work and the need of the child, generation Y and Z defined it as entertaining activity. While hide and seek, handkerchiefs were the most preferred plays in all three generations, it was seen that generation Z was involved in activities such as computer games and watching television. While the play materials of generation X and Y were natural materials such as mud, soil, stones, sticks, sticks, industrial, Z generation mentioned from artificial play materials such as toys, dolls, crayons. While the X and Y generations choose open playgrounds, it seen that the Z generation prefers indoor playgrounds more.

355-382

Authors: Fehmi Çiçek

İslam ilim tarihinde, Hadis usûlü alanında yazılan ilk manzum eser olarak bilinen “Garâmî Sahih” manzûmesi ile İbn Ferah el-İşbîlî (ö. 699/1300), hadis usûlüne farklı bir zenginlik katmıştır. Bu manzûme, 20 beyitlik kısa bir eser olmasına rağmen, İslam dünyasında büyük ilgi görmüş, farklı zamanlarda değişik âlimler tarafından, hakkında 40’tan fazla şerh ve hâşiye yazılmıştır. Bu eserden sonra, İslam dünyasında hadis usûlü manzûmeleri gelişmiş, kısa (20-100 beyit), orta (100- 500 beyit) ve uzun (500-1000 beyit ve üzeri) birçok manzûme ve (1000 beyit ve üzeri) elfiyeler yazılmıştır. Şihabüddin el- Hüveyyî (ö.693/1294), Zeynüddin el-Irakî (ö.806/1404), Muhammed b. Abdurrahman el-Berşensî (ö.808/1406) ve Celalüddin es-Süyûtî (ö.911/1506) gibi âlimlerin Elfiye’lerine; Şemseddin el-Mecdüddin el-Fîrûzâbâdî (ö.817/1415), Kemalüddin eş-Şümünnî (ö.821/1419), İbn Zekrî et-Tilimsânî (ö.899/1494) ve Radıyyüddin el-Gazzî (ö.935/1529) gibi âlimlerin manzûmelerine ilham kaynağı olduğunu söyleyebileceğimiz bu manzûmede İşbîlî, sahih, zayıf, hasen, mu’dal, mürsel, mevkuf, merfu’ gibi hadis usûlü terimlerinin lafızlarını zikrederek, sevgi ve aşk konulu bir gazel üretmiştir. Böylece hadis usûlünü, teknik terimlerin ağırlığı altında kalmaktan çıkarıp ilim ehli nezdinde daha cazibeli bir yapıya büründürmüştür. Ibn Farah al-Ishbeeli’s poem named “Gharaami Saheeh (My love is true) about the methodology of Hadith is considered in the history of Islamic sciences as the first poem written in this field. Even though it has comprised short content of 20 couplets only, it has attracted great attention of many scholars that more than 40 commentarial books have been written about it. After this poem, many others have appeared, succeeding each other till current age. Therefore, it is possible for us to say that this field, after him, has been subsequently developed and reached up to a position that great poems comprising thousand couplets, have been written by different scholars like Shihab al-din al-Khuwaiyi, Zayn al-din al-Iraaqi, Jalal al-din Soyuuti and others. Ishbeeli, in this poem, just provided the names of terminologies used in the methodology of Hadith as Saheeh, Hasen, Dha’eef, etc, and made up a beautiful poem whose topic is love.

399-434

Authors: Hüseyin Okur

İslam hukuk tarihinde müçtehit imamlar dönemi olarak bilinen hicri II. yüzyıl ile IV. asrın ortalarına kadar süren dönem, bilinen dört fıkıh mezhebinin yanında diğer sünnî mezheplerin de teşekkül ettiği dönem olmuştur. Sayıları onlarca olan bu mezheplerin hemen hemen hepsi, siyasi ve sosyo-kültürel etkenlerden ötürü varlıklarını sürdürememiş, günümüze ulaşamamışlardır. Bunların bir kısmı az bir müntesip kitlesiyle varlıklarını hicri V. asra kadar devam ettirmişlerse de, mezhep merkezli dönem olarak bilinen taklit döneminden itibaren, mutlak içtihat kapısının kapandığı düşüncesi ve kitlelerin, doğrudan veya dolaylı olarak dört mezhebe teveccühleri sebebiyle tarih sahnesinden çekilmek durumunda kalmıştır. Bu çalışmamızda, günümüzde yaşamayan sünnî fıkıh mezhepleri hangileri olduğu klasik ve modern çalışmalardan istifade edilerek tespit edilmeye çalışılacak ve Fuat Sezgin’in Tarihu’t-Turâsi’l-Arabî (GAS) adlı eserindeki tasnifiyle kıyaslanacaktır. Between the 2nd and 4th centuries after hijrah, during the period in the history Islamic law known as the time of mujtahid scholars, there have been Sunni madhhabs other than the four schools of fiqh known today. Almost all of these madhhabs (sects), which have reached numbers as high as several dozen at that time, have failed to maintain their existence and reach our time due to political and sociocultural factors. Although a small number of these schools have been able to continue their existence with small numbers of followers until the 5th century after hijrah, from the period known as the madhhab-oriented imitation period, they began to withdraw from the stage of history due to the growth of the thought that absolute Islamic jurisprudence was no longer possible and due to the fact that masses of people had turned their favor towards the four madhhabs due to direct and indirect reasons. In this study, we will try to determine which madhhabs are the ones that have failed to maintain their existence by utilizing classical and modern works and comparing these findings to Fuat Sezgin’s classification in his work titled Tarihu’t-Turasi’l- Arabi (GAS).

461-480

Authors: Aynur Yumurtacı

Yoksulluk geçmişten günümüze pek çok araştırmacının üzerinde önemle durduğu bir konu olmuştur. Ancak yoksulluk genellikle tek boyut üzerinden düşünülmüş ve yoksulluğu önleme amaçlı üretilen politikalar da tek boyutlu olmuştur. Oysa yoksulluğun farklı ve özel anlam içeren bir boyutu da bulunmaktadır. Bu boyut miskinliktir. Miskinlerin, yoksulluğun görünmeyen bir yüzü olduğunu bilmek ve sosyal koruma kapsamına nasıl alınacağını tespit etmek sosyal dengelerin sağlanması bakımından önemlidir. Bu çalışmada İslâm’ın korunmasını emrettiği özel gruplardan biri olan gizli yoksullara (miskinlere) yönelik sosyal korumanın nasıl ve hangi araçlarla sağlanabileceği sorularına yanıt aranmaktadır. Bu arayışta sahip olduğu mükemmel potansiyel ile zekât müessesesinin önemi vurgulanmaktadır. Poverty has been a topic that was strongly focussed by many researchers from past to present. However, poverty has usually been thought out at one dimension and policies, produced for aiming to prevent poverty, have also been one-dimensional. But, there is also a dimension that contains different and special meaning of poverty. This dimension is the unseen-poor. To know the unseen poor as being an invisible face of poverty and how to detect them into social protection is important in terms of providing social balances. In this study, looking for answers to the questions about how and which tools provide to social protection for unseen poor as a particular group that ordered the protection of Islam. The importance of Alms (Zekat) institutions that have excellent potential in this quest are highlighted.

527-538

Authors: Abdulsattar Elhajhamed

شخصية أبي عبد الله الصغير آخر ملوك العرب في الأندلس من الشخصيات التاريخية المثيرة للجدل. استطاعت هذه الشخصية الدخول إلى الأدب العالمي، فقد جسدت في العديد من الأعمال الأدبية، من الأعمال الأدبية التي تناولت هذه الشخصية في الأدب التركي الحديث مسرحية عبد الله الصغير لعبد الحق حامد، وفي الأدب العربي مسرحية “أبو عبد الله الصغير” لمعروف الأرناؤوط. تدرس هذه المقالة شخصية أبي عبد الله الصغير في المسرحيتين المذكورتين اللتين اتخذتا من حياته موضوعًا لهما، فشخصيته هي الشخصية الرئيسية في كلا المسرحيتين. في المقالة تم تقديم عرض موجز للمسرحيتين يتضمن أهم الأحداث، أما في قسم المقارنة فتمت مقارنة شخصية أبي عبد الله الصغير من نواح مختلفة، مع بيان النقاط المشتركة والمختلفة بين المسرحيتين فيما يتعلق بالشخصية المدروسة، كما تمت الإشارة إلى الأسباب الكامنة وراء هذا الاختلاف والتشابه في تقديم هذه الشخصية في المسرحيتين المدروستين. Endülüs’ün son Arap hükümdarı olan Abû Abdullah es-Sağîr, tartışmalı bir şahsiyettir. Dünya edebiyatına giren bu şahsiyet, birçok edebî esere konu olmuştur. Türk edebiyatında Abdülhak Hamid’in kaleme aldığı Abdullahü’s-Sagîr adlı piyesi ile Arap edebiyatında Suriyeli yazar Maruf el-Arnavut’un Ebû Abdullah es-Sagîr adlı piyesi, bu şahsiyeti ele alan eserlerdendir. Bu makalede, adı geçen bu iki piyeste ana karakter olarak karşımıza çıkan Abû Abdullah es-Sağîr’in şahsiyeti farklı yönleriyle incelenmiştir. Makalede, söz konusu piyeslerin geniş özetleri verildikten sonra karşılaştırma bölümünde Abû Abdullah es-Sağîr’in şahsiyeti piyeslerde geçen ortak ve farklı yönleriyle ele alınarak incelenmiştir. Ayrıca bu piyeslerde Abû Abdullah es-Sağîr ile ilgili farklılıkların ve benzerliklerin arkasında yatan sebeplere de işaret edilmiştir. Abu ʿAbd Allah Muḥammad XII, in Arabic known as as-Saġīr, was the 22nd and the last Arab ruler of al-Andalus. A controversial historical figure, he became a protagonist of numerous literary works, among them the play ʿAbd Allah as-Saġīr written by a Turkish poet and play writer Abdülhak Hâmid Tarhan, and Abu ʿAbd Allah as-Saġīr by a Syrian author Maʿrūf el-Arnavut. This article deals with the way in which the character of Abu ʿAbd Allah Muḥammad XII is presented in both plays. After a brief plot summary, it proceeds to comparing ways the main protagonist is described, with both similarities and differences between the plays pointed out, and the reasons behind them explained.

563-616

Authors: Hayyim J. Cohen, çeviren Mustafa Kahya

Bu çalışma, İslâm’ın ilk beş asrında yaşayan müslüman âlimlerin ekonomik çevrelerini ve dünyevî mesleklerini tespit ederek bu âlimlerin ekonomik kökenlerinin ve meslekî yapılarının İslâm dünyasının farklı yerlerinde ve yaklaşık beş yüz yıllık bir zaman diliminde nasıl değiştiğini ortaya koymaktadır. Klasik döneme ait biyografi kaynaklarında zikredilen 14.000’den fazla âlimden 4.200’ünün dünyevî mesleği veya ekonomik çevresi hakkındaki bilgiye dayanan çalışmada, âlimlerin çalıştıkları 410 iş veya meslek farklı sektörler ve iş kategorileri altında gruplandırılmıştır. Ardından yüzyıllık periyotlarda âlimlerin mesleklere göre dağılımları ve hicrî ilk beş asır boyunca farklı coğrafyalarda meslekî yapılardaki değişim detaylı olarak irdelenmiştir. Çalışmanın ulaştığı önemli sonuçlardan birisi şudur; İslâm’ın ilk beş asrında yaşayan âlimlerin önemli bir kısmı geçimlerini ticaretten ve zanaattan sağlamışlardır veya geçimlerini bunlardan sağlayan ailelerden gelmişlerdir. This study ascertains the economic background and secular occupations of muslim scholars who lived in the first five centuries of Islam and reveals how the economic origins and occupational structure of these scholars vary in different parts of the Muslim world and in about five centuries long period. In this study, which is based on the information regarding the economic background or the occupations of 4200 scholars among over 14.000 muslim scholars who are mentioned in the biographical books of the classical period of Islam, 410 professions or occupations that these scholars engaged in are grouped under various sectors and profession categories. Then the distribution of scholars by occupations based on century-long periods and changes in occupational structures in different places during the first five centuries of Islam are examined in detail. One of the significant conclusions of the study is that considerable proportion of the scholars within the first five centuries of Islam earned their livings by themselves from commerce and handicrafts or they came from the families who were engaged in these occupations.