FSM İlmi Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi

23-52

Authors: Ahmet Göksu, Fatma Afyoncu

Bu çalışmanın amacı 19. yüzyılda Osmanlı Devleti’nde yetişmiş bir askeri doktorun hayatını ortaya çıkarmak, onun sergüzeşti üzerinden bu yüzyıldaki yenilikleri takip etmek ve kaleme aldığı Hıfzıssıhha adlı eserini değerlendirmektir. Halid İzzet Bey (ö.1922) 19. yüzyılda yetişmiş bir Osmanlı askeri doktorudur ve cerrahtır. Bu yüzyıl Osmanlı Devleti’nde hem askeri alanda hem tıp alanında gelişmelerin yaşandığı bir dönemdir. Halid İzzet Bey, Mekteb-i İdadi-i Tıbbiye-i Şahane’de (Tıp Lisesi) okumuş, oradan modern tıp eğitimi verilen Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane’de tahsilini tamamlamıştır. Haydarpaşa Askeri Hastanesi’nde, Hamidiye Etfal Hastanesi’nde ve Darülaceze’de görev yapmış, memuriyetinin son yıllarında Makedonya’da İştib Hastanesi’nde çalışmıştır. Tercüme ettiği iki kitaba ek olarak, telif ettiği “Hıfzıssıhha” adlı eseri, onun toplum sağlığı konusunda sorumluluk alan bir hekim olduğunu göstermektedir. Eserini kaleme almasındaki amacı, ders kitabı olarak okutulmasıdır ve hedef kitlesi orta kademedeki öğrencilerdir. Eserde gençlerin hem içinde bulundukları yaşı sağlıklı geçirmeleri için yapmaları gerekenler sıralanmakta, hem de ileriki yaşamlarında evlilik ve ebeveynlik ile ilgili dikkat etmeleri gereken konular anlatılmaktadır. Modern tıp eğitimi almış bir tabibin, eserinin bazı bölümlerinin teorik alt yapısını Hipokrat’tan o güne değin süregelen hümoral patoloji üzerine kurması, çağındaki bakteriyolojik gelişmeleri takip etmekle beraber bu gelişmeleri miyazmacı bir perspektiften yorumlaması eserde dikkat çeken hususlardır. Bu yaklaşım da çağın ruhunu yansıtan güzel bir örnektir. The aim of this study is to reveal the life of a military doctor who grew up in the Ottoman Empire in the 19th century, to follow the innovations in this century through his story and to evaluate his work titled Hıfzıssıhha. Halid İzzet Bey (d.1922) was an Ottoman military doctor and surgeon who grew up in the 19th century. This century was a period of developments in both the military and medical fields in the Ottoman Empire. Halid İzzet Bey studied at Mekteb-i İdadi-i Tıbbiye-i Şahane (Medical High School) and then completed his education at Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane, where modern medicine was taught. He worked at Haydarpaşa Military Hospital, Hamidiye Etfal Hospital and Darülaceze, and in the last years of his civil service, he worked at Istib Hospital in Macedonia. In addition to the two books he translated, his work titled “Hıfzıssıhha” (Sanitation) shows that he was a doctor who took responsibility for public health. The aim of his work is to be taught as a textbook and its target audience is middle level students. The work lists the things that young people should do in order to spend their current age in good health, as well as the issues they should pay attention to regarding marriage and parenthood in their later life. It is noteworthy that a physician trained in modern medicine bases some parts of his work on humoral pathology, which has been going on since Hippocrates, and interprets these developments from a miasmatic perspective, while following the bacteriological developments of his time. This approach is a good example reflecting the spirit of the age.

81-118

Authors: Ömer Faruk Köse

Bu makale, 17. yüzyıl boyunca Osmanlı taşrasında müftülük yapmış âlimlerin görev yaptıkları medreselere odaklanmaktadır. Osmanlı merkezi tarafından resmi olarak müftü ve müderrislik pozisyonlarına atanan âlimlerin atama kayıtları ruus defterlerinde yer almaktadır. Bu kayıtlardan yola çıkarak müftülerin vazife yaptıkları medreseler tespit edilmiş ve Osmanlı medrese tarihi açısından incelemeye tabi tutulmuştur. Osmanlı öncesi ve sonrası farklı dönemlerde ve farklı kişiler tarafından Anadolu, Rumeli ve Arap coğrafyasında inşa ettirilen bu medreseler vâkıflarının şartlarına göre hizmet veriyorlardı. Zengin vakıf gelirleri, banilerinin önemli şahsiyetler olmaları ve müderrislerine sunduğu imkânlarla bulundukları şehirlerdeki diğer medreselerden ayrılıyorlardı. Osmanlı merkezi bu medreseleri müftülere tahsis ederek mütevellileri tarafından vakfiye şartlarına göre idare edilen medreselerin yönetimine ortak olmuş oldu. This article focuses on the madrasas, where scholars served as mufti in the Ottoman province during the 17th century. The appointment records of the scholars who were officially appointed to the positions of mufti and mudarris by the Ottoman center are included in the ruus registers. Based on these records, the madrasas where muftis served were determined and examined in terms of Ottoman madrasa history. These madrasas, built by different people in different periods in Anatolia, Rumelia, and Arabian geography before and after the Ottoman Empire, served according to the conditions of their foundations. They were distinguished from other madrasas in the cities with their rich foundation income, their benefactors being essential personalities, and the opportunities they offered to their professors. By allocating these madrasas to muftis, the Ottoman center became a partner in managing them, which their trustees administered according to the endowment conditions.

153-187

Authors: Murat Sorgu

20. yüzyılda dünyada yaşanan gelişmeler siyonizm akımının güç ve taraftar kazanmasını sağlamakla birlikte siyonistlerin var güçleriyle Filistin’e yönelmelerine de neden olmuştur. Osmanlı Yahudi toplumunun bir kısmını etkisi altına alan bu akım sadece teorik bir bilgi değil aynı zamanda uygulamaya dönüşen bir ideoloji hâline de dönüşmüştür. Bu akıma mensup Yahudiler, birçok alanda olduğu gibi casusluk faaliyetleri yürüterek Yahudi Devleti’nin kurulmasına gayret göstermişlerdir. Bu çerçevede Filistin’de bulunan casus Spira Ailesi’nin faaliyetleri önem arz etmektedir. Almanya’dan Osmanlı Lahey Sefareti’ne gönderilen bir mektupla deşifre edilen Spira Ailesi, Filistin’de siyonizm lehine siyasi, ekonomik ve toplumsal olduğu kadar askeri faaliyetlerde de bulunmuştur. Ne var ki bu faaliyet sahası Filistin ile sınırlı kalmamış, Almanya, İngiltere ve Hollanda’ya da yayılmıştır. Zamansal olarak Birinci Dünya Savaşı’ndan önce casusluk faaliyetlerine başlayan Spira Ailesi, savaş boyunca aktif durumda kalmıştır. Bu faaliyetlerinin 1918 yılı Mart ayına kadar sürdüğü ve bu tarihlerde 4. Ordu’ya bağlı istihbarat birimlerinin operasyonu ile ailenin etkisiz hale getirildiği anlaşılmıştır. Bu çalışmada Birinci Dünya Savaşı sürecinde Osmanlı Devleti’nde ve farklı ülkelerde organize olan Spira Ailesi’nin casusluk faaliyetleri Osmanlı arşiv vesikaları ışığında incelenmiştir. While the developments in the world in the 20th century enabled the Zionist movement to gain strength and support, it also caused the Zionists to turn to Palestine with all their might. This movement, which influenced a part of the Ottoman Jewish community, was not only a theoretical knowledge, but also an ideology that turned into practice. Jews belonging to this movement, as well as in many other fields, carried out activities in the field of espionage and endeavored to establish the Jewish State. In this context, the activities of the spy Spira family in Palestine are important. The Spira family who were deciphered in a letter sent from Germany to the Ottoman Hague Embassy, engaged in political, economic and social as well as military activities in favor of Zionism in Palestine. However, this field of activity was not limited to Palestine but also spread to Germany, England and the Netherlands. The Spira family who started its espionage activities before the First World War, remained active throughout the war. It was understood that these activities continued until March 1918 and that they were neutralized by the operation of the intelligence units of the 4th Army. It also was understood that these activities continued until March 1918 and that they were neutralized by the operation of the intelligence units of the Ottoman 4th Army. In this study, the espionage activities of the Spira family who were organized in the Ottoman Empire and different countries during the First World War, were examined in the light of Ottoman archive documents.

209-241

Authors: Mehmet Şükrü Yaman

Yabancı posta meselesi, çok yönlü bir olgu olarak 20. yüzyılın başlarına kadar dünya genelinde büyük yankı uyandırmıştır. Avrupalı devletlerin yayılmacı politikalarının önemli bir bileşeni ve neticesi olan yabancı postaneler, Osmanlı Devleti’ni de derinden etkilemiştir. Batılı posta idareleri uzun yıllar müddetince Osmanlı yerleşimlerinde faaliyet göstermiştir. Osmanlı Devleti, Batılı postaların kendi aralarında rekabette bulunduğu ülke olarak da ön plana çıkmıştır. Ticari ve sosyal bir zeminde faaliyet zemini bulmuş yabancı postaneler zaman içerisinde siyasi bir boyut kazanmıştır. Batılı tarzda teşkilatlanmaya ilk kez 1840 tarihinde giden Osmanlı Devleti, kendi topraklarındaki posta varlığını ve birikimini kurumsal bir temele oturtarak yerli posta yetkinliğine yoğunlaşmıştır. Bu girişim, Avrupalı posta idareleri nezdinde kabul görmemiştir. 1860 sonrasında yoğunluk ve süreklilik kazanmış kapatma girişimlerinin geçerli bir temele dayanmadığı öne sürülmüştür, zira onlara göre Osmanlı Posta Teşkilatı uluslararası posta hizmeti sağlayabilecek yapısal dönüşümü henüz tam anlamıyla tesis edememişti. Osmanlı pazarındaki faaliyetlerini sonlandırma noktasında koşul öne süren Avrupalı devletlerin operasyonel yetkinliğe işaret etmesi sonrasında içerideki ve dışarıdaki temaslarını arttıran Osmanlı Devleti, Bern’de 22 devletin iştirakiyle düzenlenen ilk uluslararası posta kongresinde yer almıştır. Kongre bitiminde, 9 Ekim 1874’te imzalanan Evrensel Posta Sözleşmesi’yle kurulan Evrensel Posta Birliği’nin kurucu üyesi olarak iki yıl gibi kısa süre içerisinde uluslararası posta hizmeti icra edebilir hâle gelmiştir. Avrupalı devletlerin eksikliğini koz olarak kullandıkları en kritik koşulu da yerine getiren Osmanlı Devleti, buna rağmen kesin çözüm elde edememiştir. Bu süreç zarfında Avrupa basınında siyasi, ekonomik ve sosyal açılardan ele alınma lüzumu bulunan posta haberleri üretilmiştir. Bu içerikler, henüz kapsamlı ve bir bütün olarak akademik bir çalışmanın konusu olabilmiş değildir. Gazeteler haricinde yabancı literatürde Osmanlı Devleti’ni posta bağlamında hedef alan içeriklere ilişkin bir karşı yaklaşım da şekillenmemiştir. Bu makale hem bu bağlamdaki açığa temas ederek hem de yabancı gazetelerdeki içeriklerin posta perspektifinden ele alınıp alınmadığını irdeleyerek literatürdeki eksikliğe dikkat çekmeyi amaçlamaktadır. As a multifaceted fact the foreign post incident had a great repercussion throughout the world until the early parts of the 20th century. Foreign post offices, an integral component and consequence of the expansionist policies of European states, had a significant impact on the Ottoman Empire. Western postal administrations conducted operations within Ottoman settlements for an extended period. The Ottoman Empire also came to the fore as a country where European postal administrations competed among themselves. Foreign post offices, initially established on the basis of commercial and social considerations, eventually gained a political dimension. The Ottoman Empire, which adopted a Western-style postal system in 1840, prioritized the development of its domestic postal infrastructure as a matter of institutional policy. However, this initiative was met with resistance from European postal administrations who sought to maintain their presence within Ottoman territory. Despite objections to the perceived lack of structural transformation and operational competence within the Ottoman Postal Administration, the Empire’s participation in the inaugural international postal congress in Bern in 1874 marked a significant turning point. Becoming a founding member of the Universal Post-al Union enabled the Ottoman Empire to provide international postal services within two years, fulfilling a critical requirement for membership that had been leveraged by European States. Nonetheless, this did not resolve all of the Empire’s issues related to foreign postal services, which continued to be a source of political, economic, and social contention. Although the European press extensively covered this topic, a comprehensive academic study has yet to be undertaken. In addition, little attention has been given in foreign literature to alternative perspectives on the issue of foreign postal services in the Ottoman Empire. This article aims to point out the gap in the literature by examining the foreign press’s coverage of the Ottoman Empire’s postal system and exploring alternative approaches to this topic.

271-291

Authors: Ayşe Hilal Kalkandelen

Prens Erfauddevle Mirza Rıza Dâniş Han (1854-1930), İran’ın göçmen ailelerinden birine mensup üst düzey görevlerde bulunmuş bir zattır. Emir subaylığı, büyükelçilik danışmanlığı, dışişleri bakanlığı, başbakanlık ve elçilik yaptığı görevler arasındadır. Erfauddevle Tahran’da ihtiyaç sahibi öğrencilerin eğitimine katkıda bulunmak amacıyla okul kurmuş bir hayırsever, İstanbul’a göç eden İranlıların isteklerini üst makamlara iletmede İran’ın resmi bir temsilcisidir. Örnek kişiliğinin yanında Erfauddevle iyi bir edebiyatçıdır. “Rüşdiye” adıyla alfabenin ıslahı konusunda bir risale yazmış ve bu risale İstanbul’da basılmıştır. Dönemin gazetelerinde yazdığı yazılar ve kitaplar dışında şiire olan tutkusunu okuyarak ve mesneviler yazarak göstermiştir. Bunlardan biri İstanbul’da büyükelçi iken yazdığı iki yüz beyitlik bir mesnevidir. Diğer bir mesnevi de Erfauddevle’nin 1899 yılında Lahey şehrinde sözcü olarak katıldığı konferansta, “Barış Mesnevîsi” adıyla okuduğu, bizim de üzerinde çalıştığımız mesnevidir. Farsça yazılmış olan bu mesnevi, Mustafa Reşit Paşa (1277/1861-1355/1936) tarafından tercüme edilmiştir. Mustafa Reşit Paşa, İstanbul’da Maarif Nezareti dairelerinde mümeyyizlik ve müdürlük yapmış bir şairdir ve yazdığı risalelerle meşhur olmuştur, pek çok eseri bulunmaktadır. Erfauddevle’nin Mesnevi-i Tûl-i ‘Omr-i Tabiî-i İnsan ve Âvâze-i Bezm-i Sulh-i Lahey isimli Farsça mesnevilerini Osmanlı alfabesi ile manzum olarak tercüme etmiştir. İlk mesnevi hakkında bir yüksek lisans tezi yapılmış ve eser tanıtılmıştır. İkinci mesnevi hakkında ise akademik bir çalışma yoktur. Bu amaçla mesnevi Farsça metni ve Osmanlıca tercümesi ile ortaya konmuş, İranlı sefir, şair kimliğiyle tanıtılmıştır.

315-347

Authors: Zehra Sağ Yener

Kavramsal metafor teorisine göre metafor, bir kavramı başka bir kavram üzerinden anlamak ve deneyimlemektir. Diğer bir deyişle bir deneyim alanını (genellikle soyut olan), bir başkası (genellikle somut olan) açısından anlamaktır. Bu çalışmada Evliya Çelebi Seyahatnamesinde mutluluk ve üzüntü metaforları kavramsal metafor teorisi kapsamında incelenmiştir. Elde edilen metafor örnekleri yapısal, yönelim ve varlık metaforları olmak üzere türlerine göre tasnif ve tahlil edilmiştir. Sonuç olarak dillerde duygular gibi soyut alanların (hedef alan), kendilerine göre daha somut alanlar (kaynak alan) üzerinden algılandığı ve deneyimlendiği görülmüştür. Modern bir kuram olan kavramsal metafor teorisinin diller üzerindeki evrensel bu yaklaşımı 17. yüzyılda yazılmış bir eser üzerinde incelemeye tabi tutulmuş ve kuramı destekleyici sonuçlar elde edilmiştir. According to conceptual metaphor theory, metaphor is understanding and experiencing a concept through another concept. In other words, it is understanding one field of experience (usually abstract) in terms of another (usually concrete). In this study, metaphors of happiness and sadness in Evliya Çelebi’s Seyahatname were examined within the scope of conceptual metaphor theory. The obtained metaphor examples were classified and analyzed according to their types as structural, orientational and ontological. As a result, it was observed that abstract domains such as emotions (target domain) in languages are perceived and experienced through more concrete domains (source domain). This universal approach of conceptual metaphor theory, which is a modern theory, on languages was analyzed on a work written in the 17th century and results supporting the theory were obtained.

369-386

Authors: Setenay Koç, Sevda Sarı

Çocukluk dönemindeki ebeveyn-çocuk iletişimlerinin yaşamın ileriki yıllarına olan etkisini vurgulayan Şema Terapi’ye giderek artan akademik ve klinik ilgi söz konusudur. Bu ilgi son on yılda şemaların nesiller arası aktarımı ile ilgili çalışmalarını da kapsamaktadır. Çocukların şemalarının oluşumuna en büyük etkiyi yapan ebeveynlerin, ebeveynlik davranışlarının da kendi şemalarından etkileniyor olması varsayımı bu çalışmaların arkasındaki temel varsayımlardan biri olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu çalışma kapsamında incelenen, farklı örneklem büyüklükleri ve özelliklerine sahip araştırmaların bulguları şemaların nesiller arası geçişine ilişkin önemli kanıtlar sunmaktadır. Bu geçişte etkili olabilecek çeşitli değişkenlerin giderek daha fazla araştırma desenlerine dahil edilmesi, konunun giderek daha ayrıntılı ve derinlemesine incelenmesine olan ihtiyacı işaret etmektedir. Nesiller arası şema geçişinin boylamsal ve nitel desenlerle de araştırılmasının alandaki eksiklikleri kapatacağı düşünülmüştür. There is an increasing academic and clinical interest in Schema Therapy, which emphasizes the impact of parent-child interactions during childhood on later life. This interest also includes the studies conducted on the intergenerational transmission of schemas in the past decade. One of the fundamental assumptions behind these studies is the assumption that the parental behaviors of the parents, who have the biggest influence on the formation of the child’s schemas, are also influenced by their own schemas. The findings of the studies with different sample sizes and characteristics examined in this study provide significant evidence for the intergenerational transmission of schemas. The growing inclusion of various variables that may be influential in this transmission in research designs indicates the need for an increasingly more detailed and in-depth study of the subject. It is believed that investigating the intergenerational transmission of schemas with longitudinal and qualitative patterns will help fix the shortcomings in the field.

407-433

Authors: Onur Şimşek

The square kufıc (ma’ qıli) calligraphy, frequently employed as early as the 11th century in the architecture of the Great Seljuks and Anatolian Seljuks periods, gradually yielded its place to other calligraphic styles and penwork embellishments in Ottoman constructions. Conversely, compared to other script forms, an insufficient body of scientific research is dedicated to the accurate comprehension and thorough recognition of ma’qili calligraphic art. This unique calligraphic style, which is not traditionally imparted within conventional calligraphy education and is currently witnessing renewed interest in Islamic architecture and art across various countries, necessitates comprehensive studies to elucidate its nuanced reading and compositional logic. This article undertakes a detailed exploration of some Square Kufıc calligraphy from the era of Mimar Sinan in Istanbul to the period preceding Sinan’s time. In addition to analyzing the content and compositions of the inscriptions, specific errors and interpretations are also addressed. Büyük Selçuklu ve Anadolu Selçuklu eserlerinde sıkça kullanılan ma’kılî sanatı, Osmanlı yapılarında yerini diğer hat türlerine ve kalem işi süslemelere bırakmıştır. Buna mukabil diğer yazı çeşitlerine kıyasla, ma’kılî hat sanatının doğru okunması ve detaylarıyla tanınmasına yönelik bilimsel çalışmalar da yeterli seviyede değildir. Geleneksel hat eğitiminin icazet kültüründe de öğretilmeyen ve günümüzde farklı ülkelerdeki İslam mimarisi ve sanatında yeniden yaygın bir teveccüh gören ma’kılî hat sanatının detaylı okunuşu ve kompozisyon mantığına dair çalışmalara ihtiyaç duyulmaktadır. Bu makalede Türk İslam sanatı ve mimarisinde tarihi 11. yüzyıla kadar geri giden ma’kılî hattın, İstanbul’daki Mimar Sinan devri ve öncesindeki örneklerini detaylıca incelenmektedir. Yazıların içerik ve kompozisyonlarının analizini yanı sıra bazı hatalara ve yorumlara işaret edilmiştir.

27-60

Authors: Francesco Conte

In this paper, I would like to take into account some of the main elements that in my opinion forge Yunus Emre’s form of life and that are directly reflected in his Divan, one of the most important works of Turkish poetry written during the XIII and XIV centuries. Although we have little information about Yunus Emre’s life, we know for sure that he was a dervish, a person who followed the path of Sufism. I will investigate to what extent Yunus Emre’s Divan relates to his spiritual journey experiences. What can we understand about his life by reading his poetry? Did he write to witness his innermost experiences? Did he write to understand his journey toward the Ineffable Absolute (Hakk)? What is the relationship between his way of walking along the spiritual path and his conception of language? Bu makalede, Yunus Emre’nin yaşam biçimini oluşturan ve XIII. ve XIV. yüzyıllarda yazılmış en önemli Türk şiiri eserlerinden biri olan Divan’ına doğrudan yansıyan bazı ana unsurları dikkate almak istiyorum. Yunus Emre’nin hayatı hakkında çok az bilgiye sahip olsak da onun bir derviş, tasavvuf yolunu takip eden bir kişi olduğunu kesin olarak biliyoruz. Yunus Emre’nin Divan’ının onun manevi yolculuğundaki deneyimleriyle ne ölçüde ilişkili olduğunu araştıracağım. Şiirlerini okuyarak onun hayatı hakkında ne anlayabiliriz? En derin deneyimlerine tanıklık etmek için mi yazdı? Tarifsiz Öteki’ye (Hakk’a) doğru kendi yolculuğunu anlamak için mi yazdı? Manevi yolda yürüme biçimi ile dil anlayışı arasındaki ilişki nedir? Makalede bu soruların cevabı aranacaktır.

87-106

Authors: Kübra Demir

Düşünce adamları ve roman yazarlarının üzerinde hassasiyetle durduğu konulardan biri yaşamın anlamı, yaşamı algılama ve yorumlamadır. Alman feylesofu Friedrich Wilhelm Nietzsche’ye göre yaşamın kendisi “güç istenci”dir. “Güç istenci” hem pozitif hem de negatif bir anlama sahiptir. Zira canlı olan her varlıkta bir “güç istenci” görülmektedir. Hizmet edenin istencinde dahi “efendi” olma istenci vardır. Yalnız “güç istenci”nde bir eşitlik olmadığı için bazı insanlar daha güçlü, bazıları da daha zayıf ve cılızdır. “Aktif karakterdeki insan”ın yaşama bakış açısında mücadele, özgür irade, yaşamı olumlama, yaşamın bütün acılarına rağmen ona “evet” deme söz konusudur. Oysa “pasif karakterdeki insan”da düşüş, yeise kapılma ve yaşamı yadsıma vardır. Servet-i Fünûn romancısı Halid Ziya Uşaklıgil’in Mai ve Siyah adlı romanının başkahramanı Ahmet Cemil şöhret arzusuyla eserini vücuda getirmek, annesini ve kız kardeşi İkbal’i maddi sıkıntıdan azade yaşatmak ve sevdiği kız Lâmia ile evlenmek ister. Ancak bu hülyaların hemen hepsi hayal kırıklığı ile sonlanır. Ahmet Cemil’in mizacı ve yaşadığı hayal kırıklıkları onun yaşamı algılayış biçimine, yaşamı anlamlandırma tarzına tesir eder. Bu çalışmada başkahraman Ahmet Cemil’in mizacı, kız kardeşi İkbal’in ölümü, sevdiği kız Lâmia’nın bir başkasıyla evlenmesi, yazmak istediği eseri ve hayal kırıklıklarının sonucunda çöle gitmesi odağında Ahmet Cemil’in yaşamı algılama ve anlamlandırma tarzı Nietzsche’nin “yaşam istenci” kavramlaştırması üzerinden yeniden okunmaya çalışılacaktır. One of the issues that thinkers and novelists delicately focus on is the meaning of life, the perception of life, and the interpretation of life. According to the German philosopher Friedrich Nietzsche, life itself is the “will to power”. The “will to power” has both a positive and a negative meaning. Yet the “will to power” is seen in every living being, even in the will of the servant there is the will to be the master. However, because there is no equality in the “will to power”, some people are stronger, while others are weaker. In the perspective of the life of “an active person”, there is a struggle, free will, an affirmation of life, and saying “yes” to life despite all the pain. Whereas the “passive person” is characterized by decline, despair, and denial of life. Ahmet Cemil, the protagonist of Servet-i Fünûn novelist Halid Ziya Uşaklıgil’s novel Mai ve Siyah, wants to bring his work to life with his desire for fame, to keep his mother and sister İkbal free from financial difficulties and to marry the girl he loves, Lâmia. However, almost all of these dreams end in disappointment. Ahmet Cemil’s temperament and disappointments affect his way of perceiving life and making sense of life. In this study, the temperament of the protagonist Ahmet Cemil, as well as his perception and interpretation of life, are revisited through Nietzsche’s conceptualization of the “will to live”. The analysis focuses on pivotal events such as the death of his sister Iqbal, the marriage of his beloved Lâmia to another person, his thwarted aspirations to write a particular work, and his subsequent journey to the desert in response to these disappointments.

129-143

Authors: Aslı Sürgit

Tarîkatnâme, seyr u sülûk sırasında uyulması gereken kurallar silsilesini açıklayan bir türdür. Tekke ve tarîkatlerin ortaya çıkmasından sonra tarîkatnâmelerin sayısı hızla artmıştır. Ni’metullâhiyye tarîkatına mensup bir mürşit olan Fakîrullah el-Hüseynî’nin telif ettiği Tarîka Fî Âdâbi’s-Sülûk adlı risale, tarîkatnâme türüne örnek teşkil etmektedir. Söz konusu eserin tespit edebilen tek nüshası, Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi’nde kayıtlıdır. Bu nüsha, kırk dokuz varaktan müteşekkildir. Fakîrullah el-Hüseynî, beş babdan oluşan bu mensur eserinde, Ni’metullâhiyye tarîkatının tekke âdâbını ayrıntılı bir şekilde açıklamaktadır. Ni’metullâhiyye tarîkatına kabul edilen kişinin mürşitle ve ihvanla iletişim kurarken dikkat etmesi gereken hususları ele almaktadır. Ayrıca müridin gerek tekke içinde gerekse tekke dışında yerine getirmesi gereken hizmetleri başlıklar hâlinde açıklamaktadır. Buna göre mürit sırasıyla tuvalet, ayakkabılık, mutfak, süpürgecilik, sakalık, çerağcılık, hâdimlik ve serhalka hizmetlerine getirilmektedir. Bunların her birinin insanın sabrını sınayan zorlu görevler olduğunu kaydeden müellif, müridin kendisine verilen her işi aşkla yerine getirmesinin önemine vurgu yapmaktadır. Bu görevlerin onun hamlıktan kurtulmasına ve müfretlik makamına erişmesine vesile olacağını ifade etmektedir. Bu çalışmada, önce tarîkatnâmeler ve Ni’metullâhiyye tarîkatı hakkında bilgi verilmiş, daha sonra bahsi geçen eserin muhtevası üzerinde durulmuştur. Tarîkatnâme is a genre that explains the series of rules that must be followed during the spiritual journey called seyr-u sülûk. After the emergence of dervish lodges and sects, the number of tarikatnâmes increased rapidly. The risalah called Tarîka Fî Âdâbi’s-Sülûk, written by Fakîrullah el-Huseyni, a sufi member of the Ni’metullâhiyye sect, is an example of the genre of tarîkatnâme. The only copy of the work that we can identify is registered as a detached work in the Süleymaniye Manuscript Library. The current copy consists of forty-nine leaves. In his prose work, which consists of five chapters, Fakîrullah el-Huseyni explains in detail the tekke customs of the Ni’metullâhiyye sect. It deals with the issues that a person who is accepted to the Ni’metullâhiyye sect should pay attention to when communicating with the master and the ikhvan. In addition, it explains the services that the disciple must perform both inside and outside the lodge, under headings. Accordingly, the disciple is brought to the services regarding restroom, shoe holder, kitchen, sweeper, water, furnace, lamp burning, servant, and serhalka respectively. The author notes that each of these challenging tasks requires patience and emphasizes the importance of the disciple fulfilling every task assigned to her with love. The author states that these duties will be instrumental in getting rid of immaturity and reaching the rank of teacher. In this study, information about the tarîkatnâmes and the Ni’metullâhiyya order is given, and then the content of the work is emphasized.

173-208

Authors: Mehmet Erken

Bu makale, Osmanlı’da matbaa hattatlarının harf devrimine kadarki serencamını ele almaktadır. Taşbaskının Osmanlı topraklarında kullanılmaya başlanması ile matbaalarda ihtiyaç duyulan hattatlar büyük matbaalarda kadrolu personel, küçük matbaalarda ise parça başı yazılar yazarak matbuat alemine dahil olmuştur. Taş baskının ilk yıllarında müstakil hattatlara yazı başına iş yaptırılırken zaman içinde matbaalar hattat da istihdam etmeye başlamışlardır. Yüzyıl sonuna doğru Mushaf basımı başta olmak üzere önemli ve yaygın baskıların devreye girmesi yanında klişeye yazı yazma ile beraber fatura, defter, kartvizit gibi yeni matbu türlerin yaygınlaşması ile beraber hattatların iş alanları da genişlemiş ve hattatlar müstakil yazı evleri açmaya başlamıştır. Bu gelişmelerin II. Meşrutiyet sonrasında matbuat kapitalizminin gelişimini teyit ettiği ve matbaa hattatları da yeni piyasanın önemli bir aktörü oldukları vurgulanmaktadır. This article aims to explore the history of scribes in the printing world. Scribes of printers were first needed with the using of lithography in the Ottoman World and by the time they became an actor of printing and publishing world. Printing clerks were first needed in the Ottoman world with the use of lithography, and in time they became an actor in the world of printing and publishing. Although they initially wrote books for lithographic printers, as new printing techniques develop, they wrote not only books but also business cards, invitations, company invoices, etc. Scribes of printers entered the market as freelance workers, then took permanent positions in printers and in the 20th century they opened calligraphy stores for printers but their story ended with language reform in 1928. It is emphasized that the development of printing capitalism after 1908 and that scribes became important actors in the new market.

237-270

Authors: Said Nohut

Osmanlı Devleti’nde tüm müderris adayları bir sistem dahilinde mesleğe giriş yapıyor ve medrese kariyerlerine belirli hiyerarşi ile devam ediyordu. Bununla birlikte ulemâ ailesinden gelen isimlerin kendilerine tanınan imtiyazlarla meslektaşlarına göre daha kısa sürede kariyer basamaklarında ilerleyebildiği görülüyordu. XV. yüzyılın ortalarından itibaren bazı ulemâ ailelerine verilen sözkonusu ayrıcalıklar zamanla diğer ulemâ ailelerine de sunulmuş; fakat bu uygulama, suistimallerle farklı noktalara taşınmış ve ilmiyedeki bozulmaların önemli sebeplerinden biri olmuştur. Bu durum, uygulamanın devam ettiği dönemde çeşitli eserlerde eleştirildiği gibi Osmanlı dönemi sonrasında da muhtelif açılardan değerlendirilmiştir. Ancak konuyla ilgili ilk çalışmalarda ağırlıklı olarak Osmanlı erken dönemindeki örneklere odaklanılarak neticede ulemâ ailesine mensup isimlerin ilmiye sınıfında aristokratik yapı oluşturduğu ve ilmiyede bir tekel bulunduğu kanaati ağırlık kazanmıştır. Özellikle XIX. yüzyılın farklı zaman dilimlerindeki ulemâları merkeze alan güncel çalışmalarda ise ilmiye sınıfının muhtelif aile tabanlarından gelen isimlere açık bir kariyer imkanı sunduğu tespit edilmiştir. Bu çalışmada konuyla ilgili yapılan araştırmalardan farklı olarak imtiyaz meselesine bir medresenin müderrisleri üzerinden yaklaşılmıştır. Çalışmanın amacı Ayasofya Medresesi’ne XIX. yüzyılda tayin edilen ulemâ ailesine mensup müderrislerin medrese kariyerlerinin takip edilerek kendileriyle aynı yüzyılda bu medreseye gelen diğer müderrislere göre medrese derecelerinde yükselmedeki imtiyaz durumlarının ortaya koyulmasıdır. Çalışmada temel veri kaynağı olarak Tarik Defterleri kullanılmıştır. In the Ottoman Empire, all muderris candidates entered the profession within a system and continued their madrasa careers with a certain hierarchy. However, it was observed that the names coming from the ulema family could advance up the career ladder in a shorter time than their colleagues with the privileges granted to them. These privileges, which had been granted to some ulemā families since the mid-15th century, were eventually extended to other ulemā families; however, this practice was carried to different points through abuses and became one of the important reasons for the deterioration of the scholarship. This situation was criticized in various works during the period when the practice continued, and it was also evaluated from various angles after the Ottoman period. However, the first studies on the subject mainly focused on the examples in the early Ottoman period, and as a result, the belief that the names belonging to the ulemā family formed an aristocratic structure in the ilmiye class and that there was a monopoly in the ilmiye gained weight. Recent studies focusing on ulemās from different time periods of the nineteenth century, on the other hand, have found that the ilmiye class offers an open career opportunity to names from various family backgrounds. In this study, unlike other studies on the subject, the issue of privilege is approached through the muderris of a madrasah. The aim of the study is to follow the madrasa careers of the muderris belonging to the ulemā family who were appointed to the Hagia Sophia Madrasa in the nineteenth century and to reveal the privileges of the other muderris who were appointed to this madrasa in the same century. The main source of data for this study is the Tarik Books.

307-334

Authors: Lale Uçan

Osmanlı saray mutfağı geleneksel tatların ve farklı kültürel unsurların birleşimiyle ortaya çıkan seçkin lezzetleri barındırır. Siyasi, ekonomik, sosyal ve kültürel süreç imparatorluğun mutfağına yansımıştır. İstanbul’un Avrupa ile artan ticari ve ekonomik ilişkileri şehre gelen gıda malzemelerini farklılaştırmıştır. 19. yüzyılla birlikte, Tanzimat’ın getirdikleri arasında mutfağın da Batılılaştığı görülmektedir. 19. yüzyıl boyunca Osmanlı Saray mutfak kültürü, alaturka ve alafranga ikilemi yansıtan unsurlara sahip olmuştur. Özellikle sofra düzeninde ve adabında Avrupa kültürünün etkisiyle yenilikler ortaya çıkmıştır. Saray teşrifatından yemek araç gereçlerine kullanılan ürünlere bir çeşitlenme söz konusu olmuştur. 19. yüzyılın ikinci yarısı itibariyle Osmanlı sarayının yabancı konukları sadece geleneksel Osmanlı mutfağı ile değil, Fransız mutfağının lezzetleriyle ağırlanmıştır. Yazımızda, son Veliaht Abdülmecid Efendi’nin mutfağı özelinde saray mutfağı değerlendirilmiştir. 1918-1922 yılları arasında Veliaht Dairesi’ne sipariş edilen gıdaların yanı sıra Abdülmecid Efendi’nin sofrasına davet edilenler ortaya çıkarılırken aslında onun muhiti üzerinde durulmuştur. Son dönem Osmanlı mutfak kültüründe veliaht mutfağının nerede yer aldığı tartışılmıştır. Ottoman palace cuisine contains distinguished flavours that come from combining of traditional tastes and different cultural elements. Political, economic, social, and cultural processes were reflected in the culinary of the empire. Istanbul’s increasing commercial and economic relations with Europe differentiated the food materials coming to the city. In the 19 th century, it was observed that the culinary was also Westernized due to the Tanzimat reforms. During the19 th century the Ottoman Palace culinary culture had elements reflecting the Turkish and European dichotomy. Mainly, in the table settings and manners, innovation has emerged under the influence of European culture. There was a diversification in the protocols and products used in the palace’s culinary and cooking utensils. As of the second half of the 19th century, foreign guests of the Ottoman palace were entertained with traditional Ottoman cuisine and the flavours of French cuisine. This article evaluates the palace’s cooking, focusing on the last Crown Prince Abdülmecid Efendi’s cuisine. While revealing the foods ordered to the Crown Office between 1918 and 1922, as well as those invited to the table of the crown prince, the focus is on his circle. The place of the Crown Prince’s kitchen in the late Ottoman culinary culture is discussed.

357-379

Authors: Nefise Efe

Kur’an-ı Kerim’de geniş yer tutan kıssalarda birçok konu işlenmiştir. Bu kıssalarda yer alan mevzulardan birisi de dünya malıdır. İnsanın dünya malı ile imtihanı ise insanlık tarihi kadar eskidir. Bu sınav, Kur’an-ı Kerim’de farklı ayetlerde dile getirilmiştir. Bu ayetlerin ortak noktası, insan için yaratılan dünya malının bazı insanlar için araç değil amaç haline gelmesidir. el-Kehf Sûresi 18/32-44. ayetlerindeki kıssa, dünya malı ilgili ayetlerin hepsini kapsar niteliktedir. Bu ayet grubunda verimli, geniş araziye sahip bir kişinin arkadaşına üstünlük taslamasından sonra malının helak olması anlatılmaktadır. Kıssadaki kişiler, yer ve zaman müphem olduğundan aynı kıssanın herhangi bir zaman diliminde herhangi bir yerde tekrar yaşanması muhtemeldir. Bu çalışmada ilgili ayetlerdeki kıssayı müstakil olarak incelenmeyi uygun gördük. Çalışmamızı yaparken önce kıssanın tanımını yaptık. Sonrasında hem Mushaf sıralamasına hem de olayın zaman sürecine uygun olarak ayetleri tahlil etmeye çalıştık. Bu araştırma esnasında konuyu açıklayıcı ayet ve hadislerden yararlandık, tefsir kaynaklarına başvurduk, kelime açıklamalarında ise sözlüklerden istifade ettik. In the Qur’an, many subjects are covered in the stories. One of the subjects in these stories is worldly goods. The test of man with world property is as old as the history of humanity. The test of man with worldly goods is as old as human history. The common point of these verses is that the worldly goods created for humans turn out not as means but as an end for some people. In Surah al-Kahf 18/32-44, the parable covers all the related verses of worldly property. In this group of verses, the destruction of the property of a person with a fertile, large land after he claims superiority over his friend is narrated. Since the people, place, and time in the parable are ambiguous, it is possible that the same parable may happen again in any place at any time. In this study, we found it appropriate to examine the parable in the relevant verses separately. While doing our study, we first defined the parable. Afterwards, we tried to analyze the verses in accordance with both the order of the Mushaf and the time course of the event. During this research, we benefited from explanatory verses and hadiths, applied consulted tafsir sources and used of dictionaries for word explanations.

419-455

Authors: Serkan Ünal

Kur’ân-ı Kerîm, temelde insanların hidayetini hedeflemiş olsa da bu hedef için kullandığı bazı argümanlar bilimsel olgularla ilişkilidir. Hatta bunlardan bazıları, kimi ilim adamlarınca ilmî iʻcâz olarak ifade edilen bilimsel mucizeler de içermektedir. Kur’an’ın bu nitelikte ayetleri modern dönemde “bilimsel tefsir” adı verilen bir tefsir türünü ortaya çıkarmış gerek klasik gerekse modern dönemde bu alanda çeşitli eserler yazılmıştır. Bu zamana kadar bilimsel tefsir alanında yazılmış eserler genel olarak ayetlerin bilimle irtibatlarının yanında, bilimsel tefsiri destekleyenler ve karşıtlarının ele alındığı, bunların kabul ve red açısından gerekçelerini sunar mahiyettedir. Bizim çalışmamızda ise bu iki grup arasındaki karşıtlıktan ziyade, bazı örneklerden hareketle Klasik ve Modern Dönemde kevnî âyetlerin tefsiri için kullanılan argümanlar ve metodolojinin tespiti için gayret edilmiştir. Ayrıca bir genel kabul olarak Gazzâlî ile başlatılan bilimsel tefsir ekolünün, ondan önceki nüvelerinin ortaya çıkarılmasına çalışılmıştır. Qur’an basically Aims to guide human beings. Besides, some of the arguments Qur’an used for this goal are related to the scientific facts. A few of them even contain the scientific miracles, which are referred as iʻjaz al-ilmi (scientific iʻjaz) by some scholars. The verses of the Qur’an of this nature have given rise to a type of tafseer called “scientific tafseer” in the modern period, and various works have been written in this field both in the classical and modern periods. So far, the works in the field of scientific tafseer have predominantly focused on exploring the relationship between Quranic verses and scientific concepts. These works also discuss the proponents and critics of scientific tafseer, presenting the reasons for both its acceptance and rejection. In our study, rather than the contrast between these two groups, an effort has been made to determine the arguments and methodology used for the interpretation of the kawnî (cosmic) verses in the Classical and Modern Period, based on some examples. In addition, as a general acceptance, an attempt has been made to reveal the scientific school of tafseer initiated by al-Ghazālī and its predecessors

479-503

Authors: Mehmet Mart, Fatma Alisinanoğlu, Oğuz Serdar Kesicioğlu, Şule Erşan

Çocuklar için mekânda konum kavramlarının kazanımı erken yıllarda başlayarak, okul öncesi dönemde eğitimin etkisi ile hızlı bir ilerleme kaydetmektedir. Bu çalışmada, okul öncesi eğitime devam eden 83 çocuğun mekânda konum kavramlarını kullanımları incelenmek için örnek bir resim kullanılmıştır. Çalışmaya dört farklı ilde eğitim gören 43 kız ve 40 erkek çocuk katılmış olup, resimde görülen dokuz farklı kişinin yerleri tarif edilerek, alınan cevaplar kaydedilip, daha sonra araştırmacıların analizleri sonucu, her bir kişi için dört farklı (mekanda konum ifadeleri kullanarak tarif edenler, mekanda konum ifadelerini kullanmadan doğru tarif edenler, mekanda konum ifadelerini kullanarak yanlış tarif edenler ve mekanda konum ifadelerini kullanmadan yanlış tarif edenler) başlık ortaya çıkarak, bu başlıklara göre değerlendirilmiştir. Araştırma sonucunda, çocuklar mekânda konum ifadelerini kullanarak doğru tarif edenler olduğu kadar mekânda konum ifadelerini kullanmadan doğru tarif eden cevaplar da olduğu görülerek, genel olarak çocukların doğru cevabı bildikleri fakat kavramsal gelişimlerin yeterli olmadığı görülmüştür. The acquisition of spatial location concepts for children starts in the early years and has significant progress with the impact of education in the early years. In this study, a sample picture was used to examine the usage of the concept of location in space for 83 children attending preschool education. 43 girls and 40 boys attending preschools in four different cities participated in this research. In the sample picture, the locations of nine different people were described, and the answers were recorded. Then, four different categories (those who described using location concepts, those who described correctly without using location concepts, those who failed to describe using location concepts, and those who failed to describe without using location concepts) were determined for each person as a result of the researchers’ analysis. Children’s responses for each person were evaluated according to these categories. As a result of the research, some answers describe the children correctly using location concepts as well as those that describe them correctly without using location expressions. Thus children generally know the correct answer, but their conceptual development may not be sufficient to describe using conceptual words.

523-529

Authors: Ayşe Kılıç

Yayın değerlendirme

25-44

Authors: Mürsel Doğrul

This article examines the effects of terrorist groups in Japan during the latter part of the 1990s on issues such as national security, social structures, and religion. In addition to being a leading economy and academic research centre, Japan is one of the world’s top countries regarding tolerance, respect, and social harmony. However, Japan’s economic success has resulted not only in prosperity yet in some social unease and unrest. Although the murder of Abe Shinzo in June 2022 has become the country’s top agenda item, there is not enough literature on domestic terrorism in Japan. There were two terrorist organizations in Japan (the AUM and the Japan Red Army). Their dreadful political and military repercussions are still being felt today. At first impression, it appears that Japan approaches the fight against terrorism from a human security perspective rather than a governmental concern. Human security evolved due to the alteration of traditional security attitudes following the Cold War’s conclusion and the investigation of new security challenges based on individualizing the sources of insecurity. However, how can it be explained that Japan’s security concerns were primarily focused on human security throughout the Cold War? Because of its unique status, the perception of terrorism and the struggle against terrorism in a pacifist culture are exceptional cases. Bu makale, 1990'ların ikinci yarısında Japonya'daki terörist grupların ulusal güvenlik, sosyal yapı ve din gibi konular üzerindeki etkilerini incelemektedir. Japonya, önde gelen bir ekonomi ve akademik araştırma merkezi olmasının yanı sıra hoşgörü, saygı ve sosyal uyum konularında da dünyanın en iyi ülkelerinden biridir. Ancak Japonya'nın ekonomik başarısı sadece refahla değil, aynı zamanda bazı sosyal huzursuzluklarla da sonuçlanmıştır. Haziran 2022'de Abe Shinzo'nun öldürülmesi ülkenin en önemli gündem maddesi haline gelmesine rağmen, Japonya'da terörizm konusunda yeterli seviyede bilimsel literatür olduğunu söylemek güçtür. Japonya kökenli iki terör örgütünün (AUM ve Japonya Kızıl Ordusu) korkunç saldırılarının siyasi ve askeri yansımaları bugün hala hissedilmektedir. İlk izlenim olarak Japonya'nın terörle mücadeleye bir devlet meselesinden ziyade insani güvenlik perspektifinden yaklaştığı görülmektedir. İnsani güvenlik, Soğuk Savaş'ın sona ermesinin ardından geleneksel güvenlik tutumlarının değişmesi ve güvensizlik kaynaklarının bireyselleştirilmesine dayanan yeni güvenlik sorunlarının araştırılmasıyla gelişmiştir. Bu noktada Japonya'nın güvenlik kaygılarının Soğuk Savaş boyunca öncelikli olarak insan güvenliğine odaklanmış olması nasıl açıklanabilir? Kendine özgü karakteri nedeniyle pasifist bir kültürde terörizm algısı ve terörizmle mücadele istisnai sonuçlar getirmiştir.

73-103

Authors: Rıdvan Kaşıkçı

Bu makale Osmanlı Devleti’nin idari ve bürokrasi alanında birçok kademede önemli görevler almış, diplomasi alanında Sultan II. Abdülhamid’in güvenini kazanmış, bunun neticesinde fevkalade elçilik görevleriyle Avrupa’nın farklı ülkelerinde görevlendirilmiş, Ali Nizami Paşa’nın askeri ve siyasi faaliyetleri üzerinedir. Ali Nizami Paşa’nın ailesi, eğitimi ve mesleki kariyeri hakkında bugüne kadar detaylı bir çalışma yapılmadığı tespit edilmiştir. Ali Nizami Paşa, Belgrad’ta Askeri Komiserlik, Peşte’de şehbenderlik görevlerinin yanı sıra, Paris’te kurulan Mekteb-i Osmanî müdürlüğü, Mekteb-i Mülkiye memurluğu ve Mekteb-i Sultani müdürlüğü yapmıştır. 1881 tarihinde İngilizlerin Mısır’ı işgal etmesiyle Sultan II. Abdülhamid tarafından fevkalade elçi olarak Almanya ve İngiltere’ye gönderilmiş, son görevi Teftiş-i Askeri Komisyon azalığı sırasında da vefat etmiştir. Bu makalede Ali Nizami Paşa ekseninde yaşadığı dönemin askeri, siyasi ve diplomasi olayları ele alınacaktır. This article is about the military and political activities of Ali Nizami Pasha, who took important administrative and bureaucratic positions at many levels in the Ottoman Empire, gained the trust of Sultan Abdulhamid II in the field of diplomacy, and as a result, was assigned to different European countries with extraordinary ambassadorial duties. In the literature review, no detailed study could be found on Ali Nizami Pasha’s family, education, and professional career. Ali Nizami Pasha served as the Military Commissar in Belgrade, and as the consul in Pest, as well as the director of the Ottoman School in Paris, the officer of Mekteb-i Mülkiye (Imperial School of Political Science), and the director of the Mekteb-i Sultani (Imperial High School). By the British occupation of Egypt in 1881, he was sent to Germany and Great Britain by Sultan Abdulhamid II as an ambassador extraordinary, and he passed away during her last duty as a member of the Military Inspection Commission. In this article, military, political and diplomatic events of the period will be discussed centering on Ali Nizami Pasha.

133-180

Authors: Alperen Manisalıgil

Girişimciler, iş hayatının zorluklarına karşı dirençli kaldıkları müddetçe ekonomik kalkınmaya, istihdam artışına ve sosyal hareketliliğe ciddi bir katkı vermektedir. Girişimcilerin, erken yaşlardan itibaren karşılaştıkları çeşitli zorluklarla mücadele ederek iş hayatı için de dirençlilik kazandıkları düşünülmekle beraber, girişimci dirençliliğini geliştiren üretici mekanizma henüz keşfedilmemiştir. Akışı icabı başkahramanın çok sayıda zorluğu yenmesini gerektiren kadim olay örgüsü ‘yokluktan servete’nin girişimcilik bağlamındaki tezahürleri, bu mekanizmayı tespit etmeyi kolaylaştıracak zenginlikte anlatılar içeren vakalardır. Bu çalışmada da yokluktan gelerek kurdukları büyük şirketler aracılığıyla eriştikleri serveti koruyabilen birden çok girişimcinin hayatları karşılaştırmalı olarak irdelenmektedir. Bu çoklu vaka analizini yürütmek üzere, ilgili olay örgüsüyle uyumlu olan olumlu sapma örneklem yaklaşımı benimsenerek Vitali Hakko, İdris Yamantürk ve Ataman Özbay örneklerine odaklanılmıştır. Bu üç girişimcinin hayatları, soyutlamacı anlatı paradigması izlenerek öz yaşam öyküleri ve ikincil kaynaklar üzerinden sistematik olarak incelenmiştir. Bu inceleme, girişimcilerin yokluktan servete olay örgüsünü kanaatkâr yetinmezlik olarak tanımlanan paradoksal bir mekanizma aracılığıyla yeniden ürettiğini açığa çıkarmaktadır. Bu mekanizmanın kanaatkârlık boyutunu travma hafızası, kısıtlılık bilinci ve gönüllü öz kısıtlama oluşturmaktayken, yetinmezlik boyutunu ise travmayı vurgulama, çalışma aşkı, zorluğa yakınlaşma ve ulu hedefler meydana getirmektedir. İç içe geçmiş bu üretici mekanizmanın idraki, girişimcilerin iş hayatının zorluklarına daha etkili bir biçimde hazırlanmasını ve dünyaya olumlu bir katkı yapacak biçimde kendilerini gerçekleştirmelerini sağlayacaktır. Entrepreneurs substantially increase job growth, social mobility, and economic development. Yet, many potential entrepreneurs never start a business due to the fear of failure and the perceived difficulties. Entrepreneurs may unleash their potential and contribute to their societies if we better understand how and when entrepreneurial resilience develops. I examine how three entrepreneurs reproduced the rags-to-riches plot, a revelatory plot for entrepreneurial resilience when the protagonists are businesspeople, over their life courses. I use the positive deviance sampling strategy, and select Vitali Hakko, İdris Yamantürk, and Ataman Özbay to conduct a multiple case study to address this research question. I follow the abstractionist narrative paradigm to analyze these entrepreneurs’ autobiographies and archival data, and offer an actor-centered and analytically generalizable theoretical framework. According to this analysis, the generating mechanism ‘chasing and stretching’ enables entrepreneurs to reproduce the rags-to-riches plot without walking down a dark path. While trauma memories, awareness of limitations and voluntary self- restriction constitute the aggregate dimension ‘stretching’, emphasizing trauma, love of work, embracing difficulties, and setting grand goals shape the other aggregate dimension ‘chasing’. The interwoven mechanism ‘chasing and stretching’ helps entrepreneurs to improve their own and the world’s living conditions while embracing strong work ethics.

209-237

Authors: Nurten Sevinç

XVIII. yüzyıl Osmanlı tarih yazımının önemli simalarından biri olan Şehrîzâde Mehmed Said kısa süren hayatına ilmî ve edebî açıdan çeşitli alanlarda çok sayıda eser sığdırmayı başarmış velût bir ansiklopedist alimdir. Günümüze intikal eden eserleri yurt içi ve yurt dışındaki kütüphanelere dağılmış vaziyette olan bu çok yönlü müellifin hayatı ve eserleri üzerinde maalesef son zamanlara kadar derli toplu bir inceleme yapılmamıştır. Bu çalışmamızda, Şehrîzâde Mehmed Said’in hayatı ve eserlerinin hususiyetine temas edilerek özet şekilde açıklayıcı bilgiler verilmeye çalışılmıştır. Şehrîzâde Mehmed Said, one of the important figures of the 18th century Ottoman historiography, is a prolific encyclopedist scholar who has managed to fit a large number of scientific and literary works in various fields in his short life. Unfortunately, until recently, no comprehensive study has been made on the life and works of this versatile author whose works that have survived to this day are scattered in libraries in the country and abroad. In this study, it has been tried to give brief explanatory information by touching on the life and characteristics of Şehrîzâde Mehmed Said’s Works.

263-290

Authors: M. Seyyit Şen

This article analyzes the conduct of the foreign policy of the Ottoman Empire and its compatibility with state ideology in the sixteenth century. It attempts to point out different ways the Ottomans used religious or political discourse to justify different policies. In particular, it focuses on the ways the Ottoman Empire dealt with the Habsburg and Safavid Empires, which exemplified two ideologically different struggles for the Ottoman Empire. It compares how chronicles and official documents responded to particular events, to understand how they prescribed and projected foreign relations differently. This study contends that on the one hand, religious ideology shaped and regulated Ottoman external relations, but on the other the Ottoman Empire also reconfigured religious ideology about jihad and developed new ideological arguments for political expediency, to relieve tension between the ideology and the reality. Bu çalışma, XVI. asırda Osmanlı İmparatorluğu’nun dış politikasının gidişatını ve devlet ideolojisi ile uyumluluğunu incelemekte ve Osmanlıların farklı politikalarını haklı çıkarmak için ne tür dini veya siyasi söylem kullandıklarını anlamaya çalışmaktadır. Söz konusu çalışma, özellikle, ideolojik olarak Osmanlılar için iki farklı mücadeleyi örnekleyen Habsburg ve Safevi İmparatorlukları ile Osmanlı İmparatorluğu arasındaki ilişkilere odaklanmaktadır. Bu çalışma, aynı zamanda, Osmanlı kroniklerinin ve resmi belgelerinin belirli olaylara nasıl tepki verdiklerini ve dış ilişkileri nasıl farklı şekilde yansıttıklarını incelemektedir. Ayrıca, bu çalışma, bir yandan dini ideolojinin Osmanlı dış ilişkilerini nasıl şekillendirdiğini ve düzenlediğini, ancak diğer yandan Osmanlı Devleti’nin ideoloji ile gerçeklik arasındaki gerilimi azaltmak için dini ideolojiyi nasıl yeniden yapılandırdığını ve yeni ideolojik argümanlar geliştirdiğini analiz etmektedir.

331-357

Authors: Seyfullah Efe, Nefise Efe

Kadir gecesi, Kur’an-ı Kerim’in indirildiği ve bin aydan daha hayırlı olan bir gecedir. Kadir gecesinin tespiti ve onun faziletiyle ilgili birçok risale yazılmıştır. Hatta bu gecenin değeri, dinî manzumelerde işlenmiş, sosyal hayatta o geceye dair âdetlerin zenginleşmesine de olanak sağlamıştır. Kadir Sûresi Kur’an-ı Kerim’in indirildiği Kadir gecesini ve bu gecenin özelliklerini içermektedir. Bu sûre ile ilgili olarak asıl adı Muslihuddin Mustafa olan Nûreddinzâde de dâhil birçok âlim müstakil tefsir risalesi yazmıştır. Nûreddinzâde, tasavvuf başta olmak üzere tefsir, kelam ve hadis içerikli eserler te’lif etmiştir. Türkiye’nin farklı yazma eser kütüphanelerinde ona ait eserler ve farklı ayet tefsirleri mevcuttur. Nûreddinzâde’nin hayatı ve bazı eserleri üzerine ilmî çalışmalar yapılsa da “Kadr Sûresi Risalesi” üzerine araştırma yapılmamıştır. Bu sebeple çalışmamızda müellifin hayatına kısaca değinip risalenin tahkikli neşrini yaptık. Yazarın risalesinde ayetin ayetle, hadisle, kıraat gibi ilimlerle ve en önemlisi işârî yorumlarla açıklamasını örneklendirerek takip ettiği tefsir metodunu ve tasavvufî anlayışını ortaya koymaya çalıştık. The night of Qadr is a night which The Holy Quran was sent down firstly and is more virtuous than a thousand months. Many treatises have been written about the determination of the night of power and its virtue. In fact, the value and virtue of this night has been the subject of religious literature and has been instrumental in enriching the customs of that night in social life. Surah Al-Qadr, on the other hand, includes the night of Qadr, where the Qur’an was sent down, and the features of this night. Many scholars, including Nûreddinzade, whose real name is Muslihuddin Mustafa, have written separate treatises on interpretating this surah. Nureddinzade has written works that contain primarily sufism, tafsir, kalam and hadith. There are his works and different verse (ayah) interpretations in different manuscript libraries in Turkey. Although scientific studies have been carried out about Nureddinzade’s life and some of his works, no research has been done on the Risale of the Surah Qadr. Therefore, in this study, we briefly touched on the life of the author and made an edited publication of the treatise. We tried to reveal the tafsir method and mystical notion that the author followed by exemplifying the explanation of the verse with verse, hadith, recitation, and most importantly, mystical interpretations in his treatise.

383-410

Authors: Mesut Yurdayanık

Bu makalede İbn Âcurrûm’un hayatı, hocaları, talebeleri, ilmi kişiliği, eserleri, benimsediği nahiv ekolü ve doğrudan veya dolaylı olarak hayatına yer veren ilmi çalışmalar ele alınmıştır. Asıl adı Ebû Abdillâh Muhammed b. Muhammed b. Dâvûd es-Sanhâcî olan İbn Âcurrûm (ö. 723/1323), Fas’ta 672 (1273-74) yılında dünyaya gelmiş bir nahiv ve kıraat âlimidir. Kaleme aldığı özlü nahiv metni el-Mukaddimetü’l-Âcurrûmiyye’siyle şöhret bulan fakat eserleri ağırlıklı olarak kıraate dair olan İbn Âcurrûm, fıkıh ve matematik gibi disiplinlerde de bilgi sahibidir. Kıraatle ilgili eserlerinde çokça iştikak, sarf ve nahve dair açıklamalar bulunmaktadır. Özellikle el-Mukaddimetü’l-Âcurrûmiyye’sinde Kûfe dil mektebine has bazı nahiv kavramlarını kullanmasından dolayı kendisinin nahiv ekolü olarak Kûfe dil mektebine mensup olduğu iddia edilmiştir. Ancak İbn Âcurrûm’un kıraate dair kaleme aldığı Ferâidü’l-me‘ânî adlı eserinde daha çok Basra dil ekolünün kavramlarını kullandığı, bu ekolün görüşlerini benimsediği ve her ne kadar Kûfe dil mektebinin kavramlarını kullanmış olsa da kendisinin büyük ölçüde Basra dil ekolünü benimsediği ortaya konmuştur. In this study, Ibn Ajurrum’s life, teachers, students, scientific personality, works, the grammar school he adopted and scientific studies about him are discussed. His real name is Abu Abd Allah Muhammad Ibn Muhammad Ibn Ajurrûm (d. 723/1323), who is Dawud es-Sanhadji, is an Arabic grammar and qiraat scholar who was born in Morocco in 672 (1273-74). Ibn Ajurrum, who gained fame with his concise syntax text Al-Muqaddimah al-Ajurrumiyyah, but whose works are mainly about qiraat, is also knowledgeable in disciplines such as fiqh and mathematics. In his works on qiraat, there are a lot of explanations about etymology, syntax, and morphology. It has been claimed that he belonged to the Kufa school of grammar as a syntax school, especially because he used some syntax concepts specific to the Kufa school of grammar in his Al-Muqaddimah al-Ajurrumiyyah. However, it has been revealed that Ibn Ajurrum, in his work Farâid al-Ma‘ani, which he wrote about qiraat, mostly used the concepts of the Basra school of grammar, adopted the views of this school, and although he used the concepts of the Kufa language school, he largely adopted the Basra school of grammar.

433-462

Authors: Zeynep Kevser Şerefoğlu Danış

Çalışmamızda edebiyat tarihi yazımında izlenen veya izlendiği düşünülen stratejiler aracılığıyla oluşan hiyerarşik (piramidal) mekân sorununa dikkat çekmek ve bu sorunun edebiyat tarihinin inşası ve algılanışındaki etkisine odaklanmak istiyoruz. Genel olarak edebiyat tarihlerindeki değerlendirmelerde, yazarın (tarihçinin) ideolojisine uygun düşen isimlerin daha üstte, yazarın ideolojisinden farklı noktada verimleri/metinleri, düşünceleri olanların daha altta değerlendirildiği dikkatimizi çekmektedir. Bu dizilişe cinsiyet merkezli baktığımızda ise büyük oranda, erkek edebiyatçıların daha çok merkezî mekânda, piramidin üst tepe noktasında, kadın edebiyatçıların ise büyük oranda marjinal mekânda yani dipte konumlandırıldığı piramidal diziliş öne çıkmaktadır. Bu piramidal mekânın en büyük karakteristiği; erkek edebiyatçılar ve metinleri değerlendirilirken sanat ve edebiyat alanından kavramlar, terimler, benzetmeler kullanılırken, kadın edebiyatçılar ve metinleri için farklı alanlardan, özellikle psikolojiden ödünç alınan kavram ve ifadelerin kullanılması, kadın edebiyatçıların cinsiyetlerinin, kadın oluşlarının vurgulanması, genellikle kadın konusundan bahsettiklerinin öne sürülmesi ve ‘kadınca yazdıkları’nın iddia edilmesidir. Erkek edebiyatçılar için ayrıca gerek duyulmayan cinsiyete ilişkin bu hassasiyet, yazarın edebî üretimlerinden çok cinsiyetine odaklanılan bir bakış açısının sonucu gibi görünmektedir. Piramidal dizilişin beden üzerindeki tezahüründe, tepe noktasının yani aklın erkekle, tabanın yani duygunun kadınla özdeşleşmesine ilişkin bilinç dışı çağrışımların izlerini de görmek mümkündür. Bu çalışmada bizatihi edebiyat tarihi kurgulanırken kullanılan, kullanılagelen kavramların, benzetmelerin, sıfatların, yargıların, kelimelerin kendi içinde hiyerarşi oluşturduğunu, bütün normların hiyerarşik (piramidal) mekân düzlemini kurduğunu ve işlettiğini, farklı edebiyat tarihlerinde kadın edebiyatçılar ve metinleri için yer alan değerlendirmelerden yola çıkarak örneklere göstermeye çalışacağız. In this study, we aim to draw attention to the hierarchical (pyramidal) space issue, which is formed through the methods followed or thought to be followed in literary historiography, and to focus on the effect of this issue on the construction and perception of literary history. In general, in the evaluations of literary histories, it draws our attention that the names corresponding to the author’s (historian’s) ideology are evaluated at the top, and those whose texts and thoughts are different from the author’s ideology are considered as unimportant. When we look at this array based on gender, it can be observed that male writers are mostly positioned in the central space, at the top of the pyramid, and female writers are mostly positioned in the marginal space, that is, at the bottom. The biggest characteristic of this pyramidal space is the use of concepts, terms and similes from the field of art and literature when evaluating male writers and their texts, and the use of concepts and expressions borrowed from different fields, especially psychiatry, for female writers and their texts. In the histories of literature, there is an emphasis on the genders of women writers and it is claimed that they mostly talk about women in their works. This sensitivity to gender, which is not needed for male writers, seems to be the result of focusing on the gender of the writer rather than her literary productions. In this pyramidal arrangement, the mind at the top is identified with the man, and the base of the pyramid, namely sexuality, with the woman. In this study, we claim that the concepts, similes, adjectives, norms, judgments, words that are used while constructing the history of literature itself form a hierarchy within themselves. We will try to show examples that all these uses establish and operate the hierarchical (pyramidal) space, starting from the evaluations of women writers and their texts in different literary histories.

481-502

Authors: Ülker Zülal Canıtatlı, Fatıma Betül Öksüzoğlu, Hanife Sarıhan

Araştırmanın amacı, pandemi döneminde televizyonlarda yayınlanan psikolojik içerikli dizilerden en az birini (Kırmızı Oda, Masumlar Apartmanı, Camdaki Kız) izleyen bireylerin çocukluk çağı travmaları bağlamında parasosyal etkileşim ve psikolojik iyi oluş durumlarını incelemektir. Araştırmanın örneklemini oluşturan 394 bireye Çocukluk Çağı Travmaları Ölçeği (CTQ-33), Parasosyal Etkileşim Ölçeği (PEÖ), Psikolojik İyi Oluş Ölçeği (PİOÖ) ve araştırmacıların hazırladığı Demografik Bilgi Formu uygulanmıştır. Gerçekleştirilen istatistiksel analizler sonucunda PEÖ puanının medeni durum, eğitim durumu ve gelir durumuna göre, PİOÖ puanlarının ise, medeni durum ve gelir durumuna göre, ayrıca PEÖ ve PİOÖ puan ortalamalarının CTQ- 33 toplam puan kategorilerine göre farklılaştığı gözlenmiştir. PEÖ puan ortalamalarının CTQ-33 fiziksel ihmal ve duygusal ihmal puanı kategorilerine göre, PİOÖ puan ortalamalarının ise CTQ-33 fiziksel ihmal, duygusal ihmal, aşırı koruma kontrol, duygusal taciz, fiziksel taciz puanı kategorilerine göre farklılaştığı gözlenmiştir. Bulgular söz konusu psikolojik içerikli dizileri izleyen bireylerin çocukluk çağı travma düzeylerinin parasosyal etkileşim ve psikolojik oluşları üzerinde etkili olduğunu göstermektedir. The purpose of this research is to investigate the parasocial interaction and psychological well-being of the individuals who watched at least one of the series with psychological content (Kırmızı Oda, Masumlar Apartmanı, Camdaki Kız) aired on TV during pandemic in the context of childhood traumas. Childhood Trauma Scale (CTQ-33), Parasocial Interaction Scale (PSI), Psychological Well-Being Scale (PWBS) and Demographic Information Form designed by the researchers were implemented to 394 individuals As a consequence of the statistical analyses , it was observed that the PSI score differed depending on marital status, educational status and income status, and the PIO scores differed according to marital status and income status, as well as the average PSI and PWS scores according to the CTQ- 33 total score categories. It has been observed that PSI score averages differ according to CTQ-33 physical neglect and emotional neglect score categories and PWS score averages differ according to CTQ-33 physical neglect, emotional neglect, overprotection control, emotional harassment, physical harassment score categories. The findings show that the childhood trauma levels of the individuals following the aforementioned psychological content sequences have an effect on parasocial interaction and psychological formation.

521-561

Authors: Nihal Aracı

İslâm sanatının en mühim kurucu unsurlarından olan kitap sanatları alanında çok kıymetli eserler meydana getirilmiştir. Bu bağlamda hazırlanan Mushaf’lar, En’am-ı Şerîf’ler, dua ve kırk hadis mecmuaları, murakkalar, ilmî, edebî vb. eserler kitap sanatlarının gelişiminde önemli bir rol oynamıştır. Bu çalışmada, kitap sanatları sahasında oluşturulan TSMK H. 2248 numaralı envanterde kayıtlı murakkanın tezhip tasarımı analizi yapılacaktır. Çalışmanın giriş kısmında, kitap sanatlarının gelişimini etkileyen sebeplere değinilmiş ve yazma eserlerin tezyîn edilen bölümleri, murakka’ ve murakka’ yapımcılığı ile ilgili bilgi verilmiştir. Daha sonra mezkûr albümün tavsifi yapılıp içinde kıt’ası bulunan hattatlar tanıtılmıştır. Takip eden bölümde ise her bir kıt’anın tezhip tasarımı analizi yapılmıştır. Bu çözümleme, tasarımın görselinin ve çiziminin yan yana getirilmesiyle gerçekleştirilmiştir. Yapılan ayrıntılı çizimlerle desen kurgusu ve motif ayrıntısı daha belirgin hâle gelmiştir. Çizimlerde tasarımı oluşturan bezeme unsurlarından her biri ayrı renkle gösterilmiş, dolayısıyla desen kurgusunun takibi kolaylaşmıştır. Albümün dönemin önemli eserleriyle tezyinât bakımından benzerlik gösteren tasarımları da mukayeseli olarak ele alınmıştır. Many valuable works have been created in the field of book arts, which is one of the most important founding elements of Islamic art. Korans, En’am-ı Şerîfs, prayer and forty hadith booklets, albums, scientific, literary, etc. works, which has been prepared in this context, played an important role in the development of the book arts. In this study, the illumination design analysis of the album recorded in the inventory numbered TSMK H. 2248, which was created in the field of book arts, will be analyzed. In the introduction part of the study, the reasons affecting the development of book arts are mentioned and information about the decorated parts of manuscripts, album and album production is given. Afterwards, the aforementioned album was described and the calligraphers with their kıt’as were introduced. In the following part, the illumination design analysis of each kıt’a was made. This analysis was carried out by bringing the visual and drawing of the design side by side. With the detailed drawings made, the pattern setup and motif details have become more evident. In the drawings, each of the decoration elements that make up the design is shown in a different color, thus making it easier to follow the pattern setup. The designs of the album, which are similar to the important works of the period in terms of decoration, are also discussed comparatively.

597-600

Authors: İsmail Alperen Biçer

Yayın Değerlendirme

21-36

Authors: Hasip Saygılı

Antep savunmasında ismi öne çıkan şahsiyetlerin başında Kılıç Ali [Üsteğmen Asaf Emrullah] gelmektedir. Kılıç Ali 1919 yılı sonbaharında Heyet-i Temsiliye Başkanı Mustafa Kemal Paşa tarafından güney cephesine gönderilen subaylardandır. Maraş havalisinde faaliyet gösterdikten sonra 1920’nin Mart ayı sonlarında Antep’e gelmiş ve 11 Mayıs 1920 itibarıyla bölgeden ayrılmıştır. Antep Harbi’nde 40 gün kadar bir süre bulunmuştur. Kendi anlatımı ve bunu tekrarlayan literatür, Kılıç Ali’nin Antep savunmasının bel kemiği olduğuna dair, o olmasaydı neredeyse Antep’in kurtarılamayacağı anlamına gelen iddialarla doludur. Literatürde görebildiğimiz kadarıyla Kılıç Ali’nin Antep savunmasındaki rolüne ilişkin toplu eleştirel bir değerlendirme yapılmış değildir. Bu makalede Kılıç Ali’nin rolü ortaya konulmaya çalışılacaktır. 10 ay 7 gün süren Antep Harbi’nde, şartların nispeten şehri savunan müdafilerin lehine olduğu ilk 40 gün boyunca kendisinin bazı başarılarının yanında, Millî kuvvetlerin büyük kayıplar vermesine sebep olma hususunda sorumluluğunun bulunduğu da gösterilecektir. Kılıç Ali [Kilidj Ali, First Lieutenant Asaf Emrullah] is one of the prominent figures in the defense of Aintab. Kılıç Ali is one of the officers who was sent to the southern front by the Head of the Representatives Committee, Mustafa Kemal Pasha, in the autumn of 1919. After working in the Marash region, he came to Aintab at the end of March 1920 and left the region on May 11, 1920. He has been in the Aintab Battle for a period of 40 days. His own statements, and the literature is full of claims that Kılıç Ali was the backbone of Aintab’s defense, meaning that Aintab could not have been saved without him. As seen in the literature, no collective critical evaluation has been made regarding the role of Kılıç Ali in the defense of Aintab. In this article, the role of Kılıç Ali will be revealed. In the Aintab Battle, which lasted for 10 months and 7 days, some of his achievements when the conditions were relatively in favor of the defenders who defended the city during the first 40 days will be shown apart from that, the responsibility to cause great losses to the Irregular Forces will be indicated as well.

67-88

Authors: Pınar Kaya Tan

Dübeys b. Sadaka başta Hille olmak üzere merkezî Irak’ta bulunan hânedanı Mezyedîlerin otoritesini artırmak isteyen bir Arap Emîri’ydi. Bu sebeple hem Abbâsî Hilâfeti ile hem de Irak Selçuklu Devleti ile bölgedeki çıkarları yüzünden ters düşmüş ve her iki siyasî teşekkülle sıklıkla karşı karşıya kalmıştı. Bu münasebetle o, kimi zaman Abbâsî Halifelerinin güçsüz durumlarından faydalanmaya çalışmış; kimi zamansa Irak Selçuklu hânedan mensupları arasındaki taht mücadeleleri Dübeys’e aradığı fırsatı sunmuştu. Ancak karşısına çıkan her türlü fırsattan istifade etmeye çalışmışsa da Dübeys b. Sadaka istediği başarıları tam manasıyla elde edememişti. Muvaffak olamadığı zamanlarda bölgeden kaçmak zorunda kalıp çevredeki hâkim güçlere sığınmış ve Dübeys’le birlikte hânedanı da zor günler yaşamıştı. Bununla beraber onun yağma ve talan faaliyetleri hem Abbâsîlere hem Irak Selçuklularına zarar vermiş, halkı güç durumda bırakmıştı. Nitekim Dübeys b. Sadaka yadsınamaz şekilde her daim kendisinden korkulan emîrlerden biri olmuştu. Mezkûr emîrin Batı ve Doğu’daki Selçuklular, ayrıca Abbâsîler ile münasebetlerini inceleyen makalenin devamı niteliğindeki bu araştırmada Dübeys b. Sadaka’nın Büyük Selçuklu hükümdarı, Abbâsî Hilâfeti ve Irak Selçukluları üçgeninde 1132-1135 seneleri arasında vuku bulan olaylardaki rolü, kaynaklardaki bilgiler ışığında değerlendirilecektir. Dubays b. Sadaḳa was an Arab amīr who wanted to increase the authority of his dynasty Mazyadids in central ʿIrāḳ, especially in Ḥilla. As a result, he conflicted with both the ʿAbbāsid Caliphate and the ʿIrāḳ Saldjūḳ State because of his interests in the region and he often confronted them. Sometimes he tried to take advantage of the weakness of the ʿAbbāsid caliphs; sometimes the struggle for the throne among the members of the ʿIrāḳ Saldjūḳid dynasty gave Dubays the opportunity he was looking for. However, although Dubays b. Sadaḳa tried to take advantage of every opportunity that came his way, he couldn’t achieve the success he desired. When he was unsuccessful, he had to flee from the region and took refuge in the surrounding dominant forces, and not only Dubays but also his dynasty went through hard times. In addition, his looting and plundering activities hurt both the ʿAbbāsids and the ʿIrāḳ Saldjūḳids and left the public in a difficult position. Eventually Dubays b. Sadaḳa undeniably became one of the amīrs who was always feared. In this research, which is a continuation of the article examining the relations of the aforementioned amīr with the Saldjūḳs in the West and the East, as well as the ʿAbbāsids, the role of the Dubays b. Sadaḳa in the events that took place between the years 1132-1135 in the triangle of the Great Saldjūḳ ruler, ʿAbbāsid Caliphate and ʿIrāḳ Saldjūḳids will be evaluated in the light of the information in the sources.

117-134

Authors: Mustafa Özsaray

Gençlik, insan hayatının en dinamik ve heyecanlı dönemidir. Bu dönemin özelliklerinden olan dinamizm ve heyecan ise gençlerde olumlu ve olumsuz düşünceler, hedefler ve eylemlerin etkisini katlayıcı özelliğe sahip faktörlerdir. Gençlerin bağımlılıkla neticelenen zararlı ve kötü alışkanlıklara kapılmadan, kendilerini mutlu edecek olumlu hedeflere yönlendirilmeleri gerekir. Bu hedeflerden biri kariyer sahibi olmak, diğeri ve daha önemlisi ise manevî değerlere bağlı ve iyilik eksenli bir hayat anlayışını benimsemek olmalıdır. Bu iki hedefe ulaşmak için gençlerin terbiye esaslı bir eğitim alması gereklidir. Gençlerin kulluk görevinin farkında, ahlâkî donanıma sahip, zararlı alışkanlıklardan uzak ve halka yararlı işler yapan fertler olabilmeleri daima arzu edilmiştir. Bu hususta günümüz gençliğine yön verebilecek bir anlayış tasavvuf düşüncesinden uyarlanabilir. Bu düşünceden hareketle bu makalede önce merhametli, yiğit ve iyiliksever gençlerin yetiştirilmesi için tasavvuf kitaplarındaki fütüvvet tariflerinin önemi üzerinde durulacaktır. Bundan sonra ise yine gençlerin iyiliğe yönlendirilmesinde “halvet der encümen”, bir başka deyişle “halk içinde Hak ile olmak” ilkesinin yararına dikkat çekilecektir. Youth is the most dynamic and exciting period of human life. Dynamism and excitement, which are the characteristics of this period, are factors that multiply the effects of positive and negative thoughts, goals and actions in young people. Young people should be guided towards positive goals that will make them happy, without falling into harmful and bad habits that result in addiction. One of these goals should be to have a career, and the other and more importantly, to adopt an understanding of life based on moral values and benevolence. In order to achieve these two goals, it is necessary for young people to receive a manners-centered education. It has always been desired for young people to be individuals who are aware of their servitude, are morally equiped, are free from harmful habits and are useful for the public. In this regard, an understanding that can guide today’s youth can be adapted from mysticism thoughts. Based on this idea, this article will first focus on the importance of futuwwa principles in Sufi books for raising compassionate, brave and benevolent young people. After that, attention will be drawn to the benefit of the principle of “halvet der encümen”, in other words, “to be with God in public” in directing the youth to goodness.

155-187

Authors: Mehmet Taşdelen

Tenâsüh diğer adıyla reenkarnasyonun varlığı çok eskilere dayanan bir düşünce ve inanış şeklidir. Bu düşüncenin eski Yunanlılarda olduğu gibi özellikle de Hint yarımadası ve çevresinde yayıldığı görülmektedir. İslâm toplumlarında ise bazı marjinal grup ve kişiler tarafından savunulmaktadır. Bunun dışında İslâmın geneli tarafından kabul görmeyip reddedilmektedir. Bu çalışmada, reenkarnasyonu savunanlar her ne kadar bir kısım âyetleri delil getirmeye çalışsalar da bunun doğru olmadığı getirdikleri bu âyetlerden yola çıkılarak ispat edilmektedir. Ayrıca bu çalışmada reenkarnasyon inancının, Allah’a iman, öldükten sonra diriliş (ahiret âlemi), insanın günahlarının şahsiliğine, ruh ve beden bütünlüğü ile insanın yaratılışına uymadığı ve İslâm inancında kesinlikle kabul edilmeyip red edildiği üzerinde durulmaktadır. Reincarnation, also known as transmigration, is a form of thought and belief that goes back to ancient times. It is seen that this idea to have spread especially in and around the Indian peninsula, as it was in the ancient Greeks. In Islamic societies, it has been defended by some marginalized groups and individuals. Apart from this, it is not accepted and rejected by the general of Islam. In this study, although the advocates of reincarnation try to bring some of the verses as evidence, it is proved that this is not true, based on these verses. In addition, in this study, it is emphasized that the belief in reincarnation, belief in Allah, resurrection after death (the world of the hereafter), does not comply with the personality of man’s sins, the integrity of the soul and body, the creation of man and it is definitely not accepted and rejected in the Islamic faith.

209-245

Authors: Kadriye Alev

Türk romanı, Tanzimat’tan beri dozu artıp azalmakla birlikte sosyal ve siyasi parametrelere bağlı olarak modernleşmenin sözcülüğünü üstlenen, bu yönde toplumsal hafızayı yeniden kuracak kimliklerin oluşmasında köprü görevi gören araçlardan biri olmuştur. 1980 sonrasında sayıları artan İslami temalı romanlar ise İslamcı aydınların modernite karşısında tavır aldıkları bir mecra olarak önemli bir yere sahiptir. Bu romanlarda Batı zihniyetinin sebep olduğu toplumsal yozlaşmadan kurtulmanın çareleri aranırken aynı zamanda bir İslamcı aydın kimliğinin portresi çizilir. Bu çalışmada 1980-2000 arasında yazılan Bize Nasıl Kıydınız ve Yol romanlarından yola çıkılarak İslamcı aydınların modern hayata verdikleri cevapları, halihazıra ve geleceğe dair teklifleriyle bu yönde inşa ettikleri İslamcı kimliğin problemleri sorgulanacaktır. The Turkish novel has been one of the tools that has increased and decreased dose since Tanzimat, but has been a bridge to the formation of identities that will restore social memory in this direction, which has been a spokesperson for modernization based on social and political parameters. Islamic-themed novels, which increased in numbers after 1980, have an important place as a medium in which Islamist intellectuals take a stand against modernity. The novels seek remedies of the social corruption caused by the Western mentality, while also drawing the perspective of an portrait of islamic intellectual identity. In this study, through the novels Bize Nasıl Kıydınız and Yol which were written between 1980-2000 the answers of Islamist intellectuals to modern life, their proposals for the current and future and the problems of the Islamic identity they built in this direction will be examined.

269-286

Authors: Kübra Malta

Tarihî dönem Eski Türk ve Orta İran dilleri üzerinde bugüne kadar yapılmış adbilimsel incelemelerden farklı olarak bu çalışma, Rabatak ve Orhon yazıtlarında şah ve kağanlara atfedilen söz varlığının karşılaştırmalı anlam alanı incelemesini içermektedir. Çalışmanın “Giriş” bölümünde, kuramsal çerçeveyi belirleyen anlam alanı terimi tanımlanmış; Baktriyalılar ve Türkler arasındaki erken dönem temaslara dikkat çekilmiştir. “İnceleme” bölümünde şah ve kağanları tanımlayan sözcükler ve söz öbekleri “soyut kavramlar”, “mensubiyet” ve “yöneticilik vasıfları” anlam alanları içerisinde bir araya getirilmiştir. “Soyut kavramlar” anlam alanında şah ve kağanları ilahî bir güçle ilişkilendiren söz varlığı; “mensubiyet” anlam alanında mensubu olunan toplum ve mensubu olunan ailenin bilgilerini içeren söz varlığı; “yöneticilik vasıfları” anlam alanında ise şah ve kağanların olumlu özelliklerini ifade eden söz varlığı tespit edilmiştir. Çalışmanın sonunda Rabatak ve Orhon yazıtları söz varlığı arasında genel bir karşılaştırma yapılmıştır. Bu karşılaştırmanın sonucunda Rabatak yazıtında şah Kanişka’yı “kendisinde bulunan” özelliklerle tanımlayan söz varlığına karşın, Orhon yazıtlarında Türk kağanları çoğunlukla “halka sağlanan imkânlar” üzerinden tanımlayan bir söz varlığı görülmüştür. Bunun yanında, Rabatak yazıtından farklı olarak Orhon yazıtlarında kadın yöneticileri de tanımlayan söz varlığı dikkat çekmektedir. Unlike hitherto conducted onomastic studies on the Old Turkic and Middle Iranian languages of historic period, this study includes a comparative semantic field analysis of the vocabulary attributed to shahs and qagans in Rabatak and Orkhon inscriptions. In the “Introduction” section of the study, the term “semantic field”, which outlines the theoretical framework of the study, has been described, and the attention drawn to the early period interactions between the Bactrians and the Turks. In the “Analysis” section, the words and phrases defining the shahs and qagans have been collected under the title of the semantic fields of “abstract concepts”, “connection” and “management qualifications”. It has been determined that there is a vocabulary that associates the shahs and the qagans with a divine power in the semantic field of “abstract concepts”. In the semantic field of “connection”, it has been determined that there is a vocabulary that gives information about the society and family members. Also, in the semantic field of “management qualifications”, a vocabulary that articulates the positive characteristics of the shahs and qagans has been determined to function. In the last part of the study, a comparison has been made between vocabulary of the Rabatak and Orkhon inscriptions. Based on the comparison, it has been observed that the vocabulary in the Rabatak inscription defines “the shah Kanishka” with his self-characteristics whereas the vocabulary in Orkhon inscriptions defines Turkish qagans in terms of the opportunities provided to the public. In addition to this, different from the Rabatak inscription, it has been noted that the Orkhon inscription includes the vocabulary that defines women rulers.

315-345

Authors: Şengül Pala, Ayşegül Akıncı Coşgun, Aynur Yılmaz

This study examines parents’ views on the changes in their children’s play at the beginning of the Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) process. The study sample consists of 38 parents, twenty mothers, and eighteen fathers who reside in different city centers (Trabzon, Istanbul, Bursa, and Ankara) in Turkey and have children between three and six. The data were collected with “demographic information form” and “open-ended question form” created by the researchers. Data were collected online via ‘Google Forms.’ Descriptive statistics were used in the analysis of the data. As a result of the research, it was found that children’s play differs according to the type of play, play area, material type, and playing time with parents. The change in the type of play consisted of an increase in pretend play, an increase in educational plays, an increase in board games, an increase in plays involving art activities, a decrease in play behaviors that requires being physically active, an increase in building plays, and an increase in science and nature knowledge plays. The change in material type consisted of an increase in the use of technological tools. The change in the play area consisted of a decrease in outdoor play and an increase in indoor play. These results are discussed with the relevant literature. Change in playing time with parents consisted of increase in playing with mother and increase in playing with father. These results are discussed within the framework of the relevant literature. Bu çalışmanın amacı, Coronavirüs salgını (COVID-19) başlangıcı sürecinde çocuklarının oyunlarındaki değişikliklere ilişkin ebeveyn görüşlerini incelemektir. Araştırmanın çalışma grubunu Türkiye’nin farklı il merkezlerinde (Trabzon, İstanbul, Bursa ve Ankara) ikamet eden, üç ile altı yaş arasında çocuğu olan 38 ebeveyn (20 anne ve 18 baba) oluşturmaktadır. Veriler araştırmacılar tarafından hazırlanmış olan “Demografik Bilgi Formu” ve “Açık Uçlu Soru Formu” ile toplanmıştır. Veriler ‘Google Formlar’ aracılığıyla çevrimiçi olarak toplanmıştır. Verilerin analizinde betimsel analiz kullanılmıştır. Araştırma sonucunda, salgın sürecinde çocukların oyunlarının “oyun türü, oyun alanı, materyal türü ve ebeveynlerle oynanan zaman” açısından farklılaştığı belirlenmiştir. Oyun türündeki değişimin incelendiğinde, sembolik oyunlarda artış, eğitsel oyunlarda artış, masa başı oyunlarda artış, yapı oyunlarında artış, sanata dayalı oyun etkinliklerinde artış, fiziksel olarak aktif olmayı gerektiren oyunlarda azalış, bilim ve doğa bilgisi oyunlarında artıştan oluştuğu belirlenmiştir. Oyun alanındaki değişim açık hava oyunlarında azalma ve kapalı alan oyunlarında artış olarak belirlenmiştir. Materyal türündeki değişim ise teknolojik araç kullanımında artışı kapsamaktadır. Ebeveynlerle oynama süresindeki değişim, anne ile oynamanın artması ve baba ile oynamanın artmasından oluşmuştur. Bu sonuçlar ilgili literatür çerçevesinde tartışılmıştır.

369-397

Authors: Emine Banu Burkut, Emine Köseoğlu

Nowadays, urbanization is increasing and children’s relationship with their living environment is becoming more and more important. This study aims to examine the urban imagery elements in children’s minds concerning the urban space in which they live and to show how children reflect spatial information about their home and home environment in their cognitive maps. A field study was conducted with children (n=387) in the Kadıkoy neighborhood of Istanbul during the fall semester of the 2021-2022 academic year. The study group was selected using stratified random sampling. Questionnaires and cognitive maps were created with children aged 10-14 years. IBM SPSS 25.0 statistical program was used to analyze the research data. The study used descriptive data analysis to determine frequencies and percentages. The results of the study are divided into two categories. The first consists of drawing an image map of the real environment and determining the image elements, and the second consists of spatially analyzing the content of the cognitive maps drawn by the children. Spatial content analysis of cognitive maps; i) explanation of home environment in children’s cognitive maps following Lynch’s methodology (path and landmarks); ii) Matthews’ categories for classifying children’s drawn cognitive maps. The research findings show that i) paths are drawn more frequently as landmarks in children’s cognitive maps, but landmarks are drawn in more detail and defined in writing. The second finding of the study is ii) that the reflection rate of children’s functional cognitive map drawings (elements of the built environment) from the immediate environment of their home is quite high. This study of children’s city images and cognitive mapping abilities is likely to give researchers in fields including city planning, architecture, educational sciences, cognitive psychology, and child psychology a new perspective. Günümüzde kentleşmenin artmasıyla birlikte çocukların yaşadıkları çevreyle kurdukları ilişkinin anlaşılması daha önemli hale gelmektedir. Bu araştırmanın amacı, çocukların yaşadıkları kentsel mekanla kurdukları ilişkiyi zihinlerindeki kentsel imaj öğeleri üzerinden araştırmak, çocukların ev ve yakın çevresindeki mekansal bilgiyi bilişsel haritalarına nasıl yansıttıklarını ortaya koymaktır. Bu araştırmanın alan çalışması, 2021-2022 eğitim-öğretim yılı güz döneminde İstanbul ili Kadıkoy ilçesindeki (n=387) çocuklarla gerçekleştirilmiştir. Çalışma grubu tabakalı örnekleme yoluyla seçilmiştir. 10-14 yaş grubu çocuklarla anket ve bilişsel harita çizimi yapılmıştır. Araştırmanın verileri IBM SPSS 25.0 istatistik programında analiz edilmiştir. Araştırmada betimsel veri analizi yapılarak frekans ve yüzdeler ortaya koyulmuştur. Araştırma bulguları iki başlık altında yorumlanmıştır. Birincisi kentsel mekanın imaj haritası çizilmesi ve imaj öğelerinin tespit edilmesi, ikincisi ise çocukların çizdikleri bilişsel haritaların mekansal içerik analizinin yapılmasıdır. Bilişsel haritaların içerik analizi; i) çocukların bilişsel haritalarında ortaya çıkan ev çevresine ait imaj öğelerinin Lynch’in metodolojisine göre (yollar ve işaret öğeleri) değerlendirilmesi, ii) çocukların çizdikleri bilişsel haritaların Matthews’in kategorilerine göre sınıflandırılasıdır. Araştırmanın bulgularına göre, i) çocukların bilişsel haritalarında yol imgesinin çizimi, işaret öğesine göre daha fazla görülmesine rağmen, işaret öğeleri daha ayrıntılı çizilmiş ve yazılı olarak tanımlanmıştır. Araştırmanın ikinci bulgusu ise ii) çocukların evlerinin yakın çevresine ait işlevsel (yapılı çevre unsurlarını) bilişsel harita çizimlerine yansıtma oranının oldukça fazla olduğu görülmektedir. Çocukların kent imajları ve bilişsel haritalama yetenekleri üzerine yapılan bu araştırmanın şehir planlama, mimarlık, eğitim bilimleri, bilişsel psikoloji ve çocuk psikolojisi gibi alanlarda yapılacak araştırmalara farklı bir bakış açısı sağlaması beklenmektedir.

421-440

Authors: Zeynep Emel Ekim

Zeyrek Çinili Hamam, mimarisi, geleneksel ısınma sistemi ve süsleme elemanları açısından önem arz eden çifte bir hamamdır. 2010 yılında başlanan Çinili Hamam Koruma- Onarım ve Rehabilitasyon Projesi sonucunda yapının hamam işlevi ve ortaya çıkan kalemişleri korunacaktır. Barbaros Hayrettin Paşa’nın İstanbul’da tesis ettiği evkafına gelir getirmesi amacıyla bu yapı inşa edilmiştir. Zeyrek Çinili Hamam’ın bir inşa veya ihya kitâbesi olmamasına rağmen, Hassa Başmimarı Sinan tarafından inşa edildiği konusunda bir tereddüt bulunmamaktadır. Mimar Sinan’ın yaptığı yapıların listesini veren tezkirelerde ve Barbaros Hayrettin Paşa’nın vakfiyesinde hamamın adı geçmektedir. Mimar Sinan, Türk klasik hamamlarının temel ilkelerine bağlı kalmak koşuluyla, hamam mimarisi plan şemasında her zaman yeni arayışlar içinde olmuştur. Restorasyon çalışmaları sonucunda hamamın erkekler ve kadınlara ait soyunmalık kısımlarında yapıya ayrı bir boyut kazandıran kalemişleri gün ışığına çıkarılmıştır. Cibali yangınları sonrasında gerçekleşen onarımlarda yapılan ilk katman kalemişleri 1850 senelerine aittir. Günümüze ulaşan en nitelikli kalemişleri ise 1850-1890 yılları arasına tarihlenir. 19. yüzyıla tarihlenen ve iki dönem şeklinde uygulanan kalemişleri bu makale ile ilk kez literatüre kazandırılmaktadır. Alt bölümlerin bezemeleri birbiri üstüne uygulanmış katmanlar halinde iken duvarların üst bölümlerinde ve kubbe geçişinde yer alan siyah-beyaz kalemişi ise tek katman halindedir. Klasik Dönem yapılarına 19. yüzyılda eklenen kalemişleri ile bu bezemeler arasında karşılaştırma yapılarak, benzerlikler örnekleri ile ortaya konulmuştur. Zeyrek Çinili Bath is a double bath, which is important in terms of its architecture, traditional heating system and decorative elements. As a result of the Çinili Bath Conservation- Repair and Rehabilitation Project, which was started in 2010, the bath function of the building and the resulting kalemişi will be preserved. This structure was built in order to bring income to the foundations established by Barbarossa Hayrettin Pasha in Istanbul. Although Zeyrek Çinili Hamam does not have a construction or revival inscription, there is no doubt that it was built by the Chief Architect Sinan. The name of the bath is mentioned in the biographies that list the structures built by Mimar Sinan and in the charter of Barbaros Hayrettin Pasha. Mimar Sinan has always been in search of new ones in the plan scheme of bath architecture, provided that he adheres to the basic principles of Turkish classical baths. As a result of the restoration works, the kalemişi in the men’s and women’s dressing areas of the bath, which added a different dimension to the building, was brought to light. The first layer of kalemişi during the repairs after the Cibali fires belong to 1850. The most qualified kalemişi that have survived to the present day are dated to the years 1850-1890. The kalemişi, which are dated to the 19th century and applied in two periods, are brought to the literature for the first time with this article. While the decorations of the lower sections are in layers applied on top of each other, the black and white kalemişi work on the upper sections of the walls and the dome transition is in a single layer. A comparison was made between the kalemişi added to the Classical Period buildings in the 19th century and these decorations, and the similarities were revealed with examples.

445-447

Authors: Ayşe Şeyma Fındık

Yayın Değerlendirme

33-90

Authors: İlhami Danış

Menzil; posta teşkilatının, ordunun, hacıların ve seyyâhların yol üzerinde konaklama için kullandıkları yerleşim yerlerini veya yerleşim yerleri dışında kurulan coğrafi alanları ifade eder. Osmanlı İmparatorluğu, payitaht İstanbul’a bağlanan yol ağı üzerinde faklı amaçlara hizmet eden menziller kurmuştur. Bunların içinde sefer esnasında ordunun takip ettiği güzergâh üzerinde kurulan menziller oldukça önemlidir. Sefere giden ordunun belli mesafe kat ettikten sonra istirahat ettiği, iaşe ihtiyaçlarını karşıladığı bu menziller su yollarına yakın kurulur ve her seferin güzergâhına göre belirlenirdi. Sefer güzergâhları üzerindeki bu menziller; isimleri, coğrafi konumları, fiziki ve mimari özellikleri, birbirlerine olan mesafeleri ve menzilleri birbirine bağlayan yolların durumu gibi hususlar bağlamında çok sayıda eserlere konu olmuş ve bir Osmanlı sefer menzilnâmeleri literatürü ortaya çıkmıştır. Kanuni Sultan Süleyman döneminde 1529 yılındaki Viyana Seferi’ne çıkan Osmanlı ordusu bu seferden yüz elli dört yıl sonra 1683’te IV. Mehmed döneminde tekrar Viyana kapılarına dayanmıştır. İlk sefer esnasında ordunun takip ettiği güzergâh Feridun Bey’in Münşeâtü’s-Selâtîn eserinde, ikinci sefer esnasında takip edilen güzergâh ise Teşrifatçıbaşı'nın Vekâyi-i Beç eserinde ve Silâhdâr Mehmed Ağa’nın Zeyl-i Fezleke’sinde (Silâhdâr Târihi) detaylı olayları ile ele alınmıştır. II. Viyana Seferi menzillerinin Edirne’den Belgrad’a kadar olan kısmı ise Süleymaniye Yazma Eserler Kütüphanesi’ndeki bir mecmuada (Fezâil-i Cihâd Mecmuası) müstakil bir menzilnâme olarak yer almaktadır. Menzillerin isimleri, mesafeleri ve tafsilatlarının yer aldığı bu menzilnâme kapsamında kaleme alınan bu çalışmada mecmuadaki müstakil menzilnâmeden yola çıkarak II. Viyana Seferi’nde ordunun takip ettiği güzergâh üzerindeki menziller Silâhdar Târihi ile mukayeseli bir şekilde ele alınmış olup Osmanlı ordusunun İstanbul’dan Viyana’ya kaç günde eriştiği, hangi menzillerde konaklayarak ilerlediği, menzillere varış tarihleri ve güzergâhtaki menzillerin hangi coğrafi şartları taşıdığı hususlarına cevaplar aranmıştır. Ayrıca çalışmada Belgrad’dan Viyana’ya olan menziller Vekâyi-i Beç ve Silâhdâr Târihi’nden alınarak okuyuculara ve araştırmacılara tüm menziller hakkında bir çerçeve sunulmuştur. Menzilnâmenin sonunda II. Viyana Seferi’ne katılan Osmanlı ordusuna dair sayısal veriler yer almaktadır. Bu veriler de sefer bağlamında çalışmaya dahil edilmiştir. Menzil (halting place) refers to the settlements or the geographical regions used by the postal organization, the army, pilgrims and travelers for accommodation on the way. The Ottoman Empire established menzils serving different purposes on the road network connecting to Istanbul, the capital. Among these, the menzils established on the route followed by the army during campaigns are very important. These places, where the army rest after traveling a certain distance and met its needs, were established close to the waterways and determined according the route of each campaign. Menzils on the campaign routes have been the subject of many works in the context of issues such as their names, geographical locations, physical and architectural features, distances to each other and the condition of the roads connecting them. Thus a literature of Ottoman campaign menzilnâmes emerged. During the reign of Suleiman the Magnificent, the Ottoman army embarked on the Vienna Campaign in 1529. One hundred and fifty-four years after this campaign, in 1683, it reached the gates of Vienna again during the reign of Mehmed IV. The route followed by the army during the first campaign is described in Feridun Bey’s Münşeâtü’s-Selâtîn. The route followed during the second campaign was covered in detail in the Vekâyi-i Beç and Zeyl-i Fezleke (Silâhdâr Tarihi) of Silâhdâr Mehmed Ağa. The part of the Second Campaign for Vienna menzils from Edirne to Belgrade is included as a separate menzilnâme in a journal in the Süleymaniye Manuscripts Library. (Fezâil-i Cihâd Mecmuası) In this study, this menzilnâme, which includes the names, distances and details of the menzils, has been evaluated. Based on the separate menzilnâme in the journal the menzils on the route followed by the army in the Second Campaign for Vienna are discussed in a comparative way with Silahdâr Tarihi. Answers were sought to the questions of how many days the Ottoman army reached Vienna from Istanbul, at what distances it advanced, the dates of arrival at the destinations and the geographical conditions of the destinations on the route. In addition, in the study, the halting places from Belgrade to Vienna were taken from the Vekâyi-i Beç and Silahdâr Tarihi and a framework was presented to the readers and researchers about all the menzils. At the end of the Menzilnâme, there are numerical data about the Ottoman army that participated in the Vienna Campaign. These data were also included in the study.

111-138

Authors: Mehmet Erkan Kıllıoğlu

Çarlık idaresi döneminde 1742-1917 yılları arasındaki dönemde Kazak bozkırında meydana gelen dönüşüm, Kazak tarihinin en önemli dönemlerinden birisidir fakat bu sürecin doğası ve önemi hakkında Kazak entellektülelleri arasında derin düşünce farklılıkları vardır. Pek çok çalışmada bu süreç Kazakların Tatarlar tarafından “İslamileştirilmesi” olarak tanımlanır. Tatarların önderliğini yaptığı bu uyanış hareketini yerel bir milli kimlik oluşturulmasına ek olarak İslami bir kimlik oluşturulmasını da içermektedir. Kazak bozkırında yaşanan bu süreçler Volga-Ural bölgesi ve Rusya genelinde Müslümanlar arasında yaşanan kültürel canlanma süreçleri ile paralellik göstermektedir. Kazak İslami dönüşümünün kökleri 18. yüzyılda atılmıştır, ama 19. yüzyılın ikinci yarısında belirginleşmeye, hissedilmeye başlamış, 20. yüzyılda da asıl çıkışını yapmıştır. The cultural and religious awakening that occurred in the Kazakh steppe between the years of 1742 and 1917 was one of the most important periods in Kazakh history, but there are profound differences among Kazakh intellectuals about the nature and significance of that reform process. In some studies, this process is defined as the “Islamization” of Kazakhs by Tatars. This movement led by the Tatars, includes the creation of an Islamic identity but also creation of a national identity. The origins of the Kazakh Islamic awakening were constructed in the 18th century, but it began to grew in the second half of the 19th century and made its major breakthrough in the 20th century.

195-230

Authors: Murat Öztürk

Hz. Osmân b. Affân, hilâfeti zamanında kazanılan deniz zaferleriyle temâyüz etmiştir. Bizans İmparatorluğu’nun denizdeki üstünlüğü devam ettiği sürece Bilâdü’ş-Şâm ve Mısır’daki hâkimiyetlerinin tehdit altında olduğunu ve Bizans’a karşı mücâdelenin donanmanın desteği olmadan yürütülemeyeceğini fark eden ilk devlet adamı olan Suriye (Şâm) Vâlisi Muâviye b. Ebû Süfyân’ın (ö. 60/680) deniz seferleriyle ilgili isteklerini ilk başta selefi Hz. Ömer b. el-Hattâb (13-23/634-644) gibi reddeden Hz. Osmân, en nihâyetinde onun denize açılma isteğini bâzı şartların yerine getirilmesi koşuluyla kabul etti. Hz. Osmân’dan aldığı izinle denizcilik faâliyetlerini hızlandıran Muâviye b. Ebû Süfyân önderliğinde Müslüman Araplar, Kıbrıs, Ervâd (Arados), Sicilya, Rodos, Kos, Girit adalarına ve Endülüs’e seferler düzenleyerek çok miktarda ganîmet elde ettiler. Kaynakların verdiği bilgilere göre bu dönemde İstanbul’a da deniz seferi yapan Müslüman Araplar, 31 (652) veya 34 (655) yılında Antalya’nın Finike (Phoenix) ilçesi açıklarında, İmparator II. Konstans’ın (641-668) kumandası altındaki Bizans donanmasını İslâm tarihinde Zâtü’sSavârî adıyla anılan muhârebede yenmek sûretiyle ilk büyük deniz zaferini elde ederek Bizans’ın Doğu Akdeniz’deki hâkimiyetine son verdiler. Bu makalede Müslümanların denize açılma sebepleri, bahrî anlamda kıyı şehirlerinde yürüttükleri faâliyetler, tertip edilen çıkarma harekâtları öncesinde yapılan hazırlıklar ve seferlerin netîceleri hem İslâm hem de Hıristiyan kaynaklarında verilen bilgilerin ışığında değerlendirilecektir. ʻUthmān b. ʻAffān shined through the sea victories at the time of his caliphate. Muʻāwiya b. Abī Sufyān (d. 60/680), the governor of Syria (Shām), was the first statesman to realize that as long as Byzantium’s rule in the sea continued, their dominance in Bilād al-Shām and Egypt was under threat and that the struggle against Byzantium could not be carried out without the support of the navy. Although Muʻāwiya’s requests for naval expeditions were initially rejected by ‘Uthmān just like the former Caliph ‘Umar b. al-Khaṭṭāb (13-23/634-644), he accepted his request to sail only if certain conditions were met. Under the leadership of Muʻāwiya b. Abī Sufyān, who accelerated his maritime activities with the permission of ʻUthmān, the Muslim Arabs made expeditions to Cyprus, Arados, Sicily, Rhodes, Cos, Crete Islands and Andalusia. According to the information given by the sources, Muslim Arabs who made the sea expedition also to Istanbul in this period, defeated the Byzantine navy under the command of Emperor Constans II (641- 668) around Antalya Phoenix in the battle called Dhāt al-Sawārī [The Battle of Masts] in Islamic history in 31 (652) or 34 (655). This was the first major naval victory achieved by Muslim Arabs and it ended Byzantium’s dominance in the Eastern Mediterranean. In this article, the reasons for the sailing of Muslims, the activities carried out in coastal cities in maritime sense, the preparations made before the landing operations and the results of the expeditions will be evaluated in the light of both Islamic and Christian sources.

251-286

Authors: Selahattin Aydın, Recep Yıldız

Sosyal Rol Valörizasyon (SRV) Kuramı çeşitli sosyal kategorilere yerleştirilen bireylerin farklılıkları sebebiyle sosyal değersizleştirilme ve değersiz rollerle ilişkilendirilme süreçlerini açıklamaya yönelen bir yaklaşımdır. SRV Kuramı değersizleştirilmiş bir kategori olarak engellilerin, içinde yaşadıkları toplumca muteber sayılan sosyal roller ifa edebilme kapasitelerinin geliştirilmesi yoluyla toplumsal konumlanışlarının olumlu yönde değişeceğini önermektedir. Çalışmada SRV yaklaşımının önermeleri ile engellilik olgusunun Türk toplumundaki anlamlandırılma formları arasında ilişki bulunduğunu; SRV kuramının bir sosyal hizmet uygulama yaklaşımı olarak kullanılmasının ihtiyaç duyduğu sosyokültürel zeminin Türk toplumunda mevcut bulunduğunu ve özellikle Osmanlı döneminde işitme engellilerin devlet kurumlarında istihdamları, görme engellilerin din hizmetleri ve hafızlık müessesesinde istihdamları gibi örneklerle ortaya koyma amacındadır. Social Rol Valorization (SRV) theory is an approach intending to explicate the processes which socially devaluate those individuals located in various social kategories, and designate them with devalued roles due to their differences. SRV Theory proposes that social positions of disabled persons, as being devalued category, can glow up by improving their capacity to undertake such social roles valued by the society they live in. This study aims to demonstrate that there is a remarkable relevance between forms of interpretation of disability in Turkish society and the main propositions of SRV Theory; Turkish society holds the proper socio-cultural background required SRV theory to be utilized as a socialwork implementation approach. These views have been discussed by holding up the employment of deaf individuals in state agencies and employment of blind individuals in religious services and Quran memorization sector in Ottoman period as examples.

317-334

Authors: Zeynep Deniz Seven, Serdal Seven, Feyza Uçar Çabuk

Bu araştırmanın amacı, bağlanma ve duyarlılık davranışlarının nesiller arası aktarımla 3-5 yaş çocukları üzerinden yansımasını incelemektir. Araştırma karma desenlidir. Araştırmaya 2 anneanne ve bunların 3-5 yaş aralığında çocuğu olan birisi ikincil bağlanmaya sahip ikişer kızları dahil edilmiştir. Böylece 3 nesilden toplam 10 kişi araştırmaya katılmıştır. Bağlanma durumları Yakın İlişkilerde Yaşantılar Envanteri-II ölçeğiyle belirlenmiştir. Annelerin duyarlılık davranışları yarı yapılandırılmış bir ortamda oyun hamurları yardımıyla 3-5 yaş çocuklarla annelerinin etkileşimleri dahilinde incelenmiştir. Sonuç olarak anneannelerin büyük çocuklarıyla bağlanma ilişkisinden dolayı nesillerarası bir aktarımın olduğu ancak bunun anneannelerin ikincil bağlanmaya sahip küçük kızlarını kapsamadıkları görülmüştür. Annelerin duyarlılık davranışlarında ikincil bağlanmaya sahip olanlarının daha olumlu oldukları görülmektedir. Araştırma sonuçları nesiller arası aktarım ve hiyerarşik bağlanma biçimi teorilerini desteklemektedir. The aim of this study is to examine the reflection of attachment and sensitivity behaviors on children aged 3-5 with intergenerational transmission. The research has a mixed pattern. The study included 2 grandmothers and two daughters, one of whom had secondary attachment, with children between the ages of 3-5. Thus, a total of 10 people from 3 generations participated in the study. Attachment status was determined using the Experiences in Close Relationship Inventory-II scale. The sensitivity behaviors of the mothers were examined in a semi-structured environment with the help of play dough, within the interaction of children between 3-5 years and their mothers. As a result, it was observed that there was an intergenerational transmission due to the attachment relationship of grandmothers with their older children, but this did not include the grandmothers’ younger daughters with secondary attachment. It is seen that those who have secondary attachment in mothers’ sensitivity behaviors are more positive. The results of the research support the intergenerational transfer and hierarchical attachment style theories.

363-416

Authors: Hidayet Aydar

Bu çalışmada ilk dönem Osmanlı âlimlerinden olan Hacı Paşa Aydınî ve Mecma’u’l- envâr fî cemî’i’l-esrâr adlı tefsiri ele alınmaktadır. Çalışmada Hacı Paşa’nın hayatı, eğitim-öğretimi ve tahsil için gittiği merkezler işlenmektedir. Hacı Paşa aslında bir müfessir olmaktan ziyade bir tabip olarak meşhurdur. Çalışmada neden doktor olarak şöhret bulduğu üzerinde de durulmaktadır. Hacı Pasa Aydınî çoğunluğu tabâbetle ilgili olmak üzere çok sayıda eser telif etmiştir. Bunlardan biri de Mecma’u’l-envâr fî cemî’i’l-esrâr adlı tefsiridir. Çalışmada Hacı Paşa Aydınî’nin bir tefsir yazmaya ihtiyaç duymasının sebebi irdelenmektedir. Kütüphanelerimizde çok az sayıda nüshası bulunan tefsir, müellifi tarafından tamamlanmış olduğu halde bugüne kadar biri ilk, diğeri de onuncu cilt olmak üzere sadece iki cildi bilinmekteydi. Ayrıca son cildi bilinmediğinden tamamının kaç cilt olduğu da bilinmiyordu. Araştırmalarımız neticesinde eserin son cildi olan on ikinci cildini de tespit ettik. Böylece eserin toplam on iki cilt olduğu netleşti. Bununla birlikte şimdilik tefsirin geri kalan ciltleri kayıptır. Çalışmada elde mevcut iki nüsha ve yeni tespit ettiğimiz on ikinci cilt hakkında bilgi de verilmektedir. Yine müellifin tefsirindeki yöntemi konusunda da bilgi sunulmaktadır. Eserin kaynakları ve daha önceki tefsirlerle münasebeti de ele alınıp işlenmektedir. Bilhassa Ebû Hafs Necmüddîn Ömer en-Nesefî ve Râzî tefsirleriyle sıkı bir ilişkisinin olduğu örnek metinler üzerinden kıyaslar yapılarak tespit edilmeye çalışılmaktadır. Keza eserin mukaddimesinde, ilmin ve âlimin faziletine dair verdiği bilgiler de çalışmada konu edilmektedir. In this study, one of the Ottoman scholars, Haci Pasha Aydinī, and his tafsīr (exegesis) named Majmāʿ al-anwār fī jamīʿ al-asrār, is discussed. In the study, the life of Haci Pasha, an early Ottoman scholar, and the places he went for education and training are covered. Haci Pasha actually became famous as a doctor rather than a mufassir. The study also emphasizes why he became a doctor and why he gained fame as a doctor. Haci Pasha Aydinī wrote many works, mostly in the medical field. One of them is his exegesis named Majmāʿ al-anwār fī jamīʿ al-asrār. Here, the reason why Haci Pasha Aydinī needed to write an exegesis and which motives led him to write an exegesis are also examined. His exegesis named Majmāʿ al-anwār fī jamīʿ al-asrār is a work that has very few copies in our libraries. Although the work was completed by the author, unfortunately, only two volumes, one of which was first and the other was tenth, were known so far. In addition, since the final volume was not known, the total number of volumes was not known. In our studies, we determined the twelfth volume, which is the last volume of the work. Thus, it became clear that the work had a total of twelve volumes. For now, however, most of the exegesis is unfortunately missing. In the study, information about the two existing copies and their location is presented. Especially, the twelfth volume, which we recently identified, is emphasized. Again, in the study, information is given about the author’s method in his exegesis and his style of handling various issues. The sources of the work and especially its relationship with previous exegeses are also discussed. It is stated that he had a very close relationship with Abû Hafs Najm al-din Omar el-Nesefî and Rāzī’s exegesis in particular. Here, this issue is tried to be determined by making comparisons over the sample texts. The preliminary of the work, some of the issues mentioned here, and especially the information given by him regarding ʿilm (science) and the virtue of the ʿālim (scholar) are also included in the study.

451-482

Authors: Şaban Öztürk

Bu çalışmada terâdüf (eşanlamlılık) konusu, kelâm ilmi –özellikle Ehl-i Sünnet kelâmcıları– açısından ele alınmıştır. Konu, esasen bir dil problemi olması nedeniyle Arap dilcilerinin görüşleri öncelikle ortaya konulmuştur. Bu bağlamda terâdüfün sözlük ve terim anlamı, dilcilerden terâdüf taraftarları ve karşıtlarının görüşleri ve delilleri, terâdüfün ortaya çıkışı, terâdüfü doğuran sebepler, terâdüfün çeşitleri gibi konulara değinilmiştir. Terâdüf konusu, Ehl-i Sünnet kelâm âlimlerinin görüşleri çerçevesinde ve onların temel kelâm kaynaklarına müracaat edilerek değerlendirilmiştir. Söz konusu kelâmcıların terâdüfe yaklaşımları iki açıdan ortaya konulmuştur. Birincisi, bazı Ehl-i Sünnet kelâm âlimleri kronolojik sırayla ele alınarak terâdüf konusundaki görüşleri, müterâdif kabul ettikleri veya etmedikleri kelimeler tespit edilmeye çalışılmış ve bunlarla ilgili yaptıkları açıklamalara yer verilmiştir. İkinci olarak, ulûhiyyet, nübüvvet, âhiret, esmâ ve ahkâm, varlık ve bilgi gibi temel kelâm konularına ilişkin müterâdif oldukları iddia edilen bazı kavramlar ele alınarak aralarındaki farklar ortaya konulmaya çalışılmıştır. Böylece iki ayrı kavramı bir anlamda kabul etmenin anlam kaybına yol açıp açmadığı gösterilmeye çalışılmıştır. This study discusses the subject of taraduf (synonymy) from the prospect of the science of kalam. First, the views of Arab linguists have been presented as the subject is essentially a linguistic problem. In this perspective, the lexical and term meaning of taraduf, the views and evidence of proponent and disputant linguists for the taraduf subject, the emergence of taraduf, the direct causes of taraduf, and the types of taraduf are mentioned. Then, the subject of taraduf has been evaluated within the framework of the views of Ahl as-Sunnah kalam scholars while referring to their studies. The approaches of the stated scholars to taraduf are examined in two aspects. First, some Ahl as-Sunnah kalam scholars are examined in chronological order by showing their views on taraduf, the words they repeatedly accepted or did not accept, and their explanations about these words. Secondly, the terms from kalam studies claimed to be synonyms, such as divinity, prophecy, the hereafter, names and judgments, and existence and knowledge, have been discussed to reveal their differences. Thus, it has been tried to show whether accepting two different notions as synonym leads to a loss of meaning.

503-530

Authors: Nur Yılmaz, Fazilet Duygu Saban

Köşenin tasarımı, mimari tasarım alanında önemli bir problem olarak yer almakta ve kent köşelerinin anlamsal olarak kentlinin sosyal yaşamındaki önemi vurgulanmaktadır. Bu çalışma, mimaride köşelerin anlamına ve mimarların köşe bina tasarımı yaklaşımlarına odaklanmaktadır. Bu amaç doğrultusunda mimarlara uygulanmak üzere sorgulama metni tasarlanmış ve veri analizi yöntemi olarak parametrik hipotez testleri içerisinde yer alan bağımsız örneklem t testi uygulanmıştır. T test grubunda veriler köşe parselde bina tasarlayanlar/tasarlamayanlar olmak üzere analiz edilmiş ve anlamlılık analizinde ölçüt olan, ″005″ değerine eşit veya küçük bir değer izlenmemiştir. Değerlendirme sonucunda köşe parselde bina tasarlayan ve tasarlamayan mimarlar arasında anlamlı bir farklılık görülmemiştir. In architectural design, designing a corner building is considered to be a major problem and the significance of the meaning of urban corners is emphasized. The aim of this study, focusing on the corner is to investigate the meanings attributed by architects to the design of a corner building. Within this aim, the methodology is adopted for the study, involving literature review, designing and the implementation of questionnaire. For the data analysis, the t-test, which shows whether any significant difference exists between two independent groups is used. In conclusion, no significant difference is found between the architects who had and had not designed corner buildings, based on their answers.