Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi

Antalya, Elmalı, Tekke Köyü, Alevilik ve Bektaşilik, Abdal Musa, Halk Ezgileri.

Authors: Sami Emrah GEREKTEN-Attila ÖZDEK

Bu araştırma, Antalya ili Elmalı ilçesi Tekke Köyü’nde yaşayan Alevi ve Bektaşi topluluğunun müzikal pratiklerinde yer alan inanç bağlamlı ezgileri tespit etmeyi amaçlamaktadır. Tekke köyü Bektaşilerinin kuşaktan kuşağa aktardıkları kültürel mirasın bir yansıması olan inanç bağlamlı ezgiler, etnomüzikolojik eksende çeşitli boyutlarıyla incelenmiştir. 10 Kasım 2016 tarihinden başlayarak yaklaşık bir yıl süren bir alan araştırması sürecinde elde edilen veriler, katılımcı gözlem tekniğiyle, yapılandırılmış, yarı yapılandırılmış ve odak görüşmelerle ve doküman analizi yöntemiyle toplanmıştır. Araştırmanın dokümanlarını, Tekke köyü hakkındaki mevcut yazılı materyaller ve edebî metinler ile akademik çalışmalar oluşturmuştur. Ayrıca, veri toplama sürecinde görsel ve işitsel kayıt cihazları kullanılmış ve araştırmacı tarafından gözlem notları alınmıştır. Verilerin analizi aşamasında elde edilen veriler, araştırmanın amacına göre kategorize edilmiş ve belli başlıklar altında birleştirilerek okuyucuya sunulmuştur. Araştırma çerçevesinde, köye özgü iki adet semah, bir adet düvaz-ı imam türünde halk ezgisi tespit edilerek notaya alınmış, Tekke Bektaşilerinin cem ayinleri esnasındaki ritüel içi müzik pratikleri, ezgiler ve çalgılar temelinde sınırlı yönlerden incelenmiştir. Araştırma sonucunda, yöreye özgü nitelik taşıyan isimlendirmeler, müzikal pratikler ve tercihler başta olmak üzere söz konusu gruba ait inanç temelli müzikal pratiklere ilişkin kavram ve olgular betimlenerek sistematik bir yapıda sunulmuştur.

33-54

Authors: Cenk GÜRAY-Ezgi TEKİN ARICI

Most of the studies about the Medieval Ottoman Music Culture have been concentrated on the rich theoretical sources of the period, but the music researchers usually have not paid enough attention to the “musical symbolism” that can be found in the “legendary narratives” of the Medieval Ottoman period. However, these sources that have parallelism with the theoretical sources of the period in terms of sharing a wisdom based perception of “nature-God-humanity” through “Ahi, Bayrami, Vefai and Kalenderi” belief systems, act as main sources to represent the “Khorasan-based wisdom” that had a constructive power for the Ottoman culture through a very strong symbolism that can be easily related with musical culture. These resources, together with some narratives, chronicles, literature sources, religious texts and travellers’ notes also carry some important and critical knowledge about the religious practices of the 14th-15thcentury Anatolia such as sema and semah applications. These examples notify the importance of religious music and dance in the zikir practices of Medieval Anatolia and present the details of how the people were perceiving the cosmos through music and dance. Moreover based on these sources, it is possible to gain an insight about the transmission of this perception of life until today, through the philosophic foundations like “Ahi” and “Abdal” cultures. In this paper, various sources of the 15th century will be examined including various legendary narratives, narratives about the saints, literature sources, religious texts and travellers’ notes to detect the “symbolic musical details” and “music originated belief details” in these writings.

81-116

Authors: Aziz ERDOĞAN-N. Oya LEVENDOĞLU-Cenk GÜRAY

Bu çalışmanın amacı, Alan Merriam’ın “Müzik kültürel olarak anlam yüklü sesler içinde kalıplaşmış bir etkinlikler, düşünceler ve nesneler bütünüdür” görüşünü fenomenolojik bir yaklaşımdan hareketle geleneksel müzikler açısından ele almak ve bu doğrultuda geleneksel Alevi müziğinin; yapısal, simgesel nitelikleri ve icra biçimleri bağlamında ne gibi özellikler taşıdığını anlamaya çalışmaktır. Bu amaçla, yazılı kaynaklarda yer alan veri setinin dışında çocukluğundan beri cemlerde zakirlik ve dedelik yapan, dolayısıyla simge anlam ilişkisinin gelenekteki kurgulanma biçimini yakından deneyimlemiş olan, Tunceli’nin Ovacık ilçesine bağlı Koyungölü köyünde ikamet eden Celâl Ali Abbas Ocağı dedelerinden Zeynel (Batar) Dede (70) çalışmanın en önemli veri kaynağı olmuştur. Kendisiyle Aralık 2019’da Alevilik ve müzik ilişkisine yönelik derinlemesine görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Yapılan görüşmeler tematik olarak betimlenmiş ve beliren temalar kapsamında bu müziğin anlam boyutu aydınlatılmaya çalışılmıştır. Çalışmanın müzik analizlerine dayanan kısmı için Zeynel Dede’den derlenen Zazaca sözlü Şah Hatayi deyişi örneğinden yola çıkılmış ve Aleviliğe özgü simgelerin, müziğin yapısal unsurları ile kurduğu anlamsal ilişki, bu deyiş üzerinden analiz edilmiştir. Çalışmanın sonuç kısmında yazılı kaynaklardaki verilerin haricinde Zeynel Dede örneğinden hareketle Alevilikteki Hak-Muhammet-Ali, Yol, Hızır, Ehlibeyt, Pir, Mürşit, Kerbela, vb. simgelerin müzikle kurduğu ilişkilerin algılanma biçimleri bağlamında ortak bir tarih algısının müzik aracılığıyla inşa edilen gösterenleri olarak önem kazandığı görülmüştür. Bu bağlamda simgelerin müzikle kurduğu ilişki bakımından, kalıplaşan bir takım ifade biçimlerine dönüştüğü ve böylesi bir yansımanın geçmişten günümüze aktarılan kültürel bakiyeye, simge-algı ve anlam dünyası üçgeninde ontolojik bir boyut kazandırdığı anlaşılmıştır.

145-162

Authors: Marcello MOLLICA

This paper aims to shed light on the rationale behind the creation of the first Italian Alawi association, the Alawite Bektashi Italia. It is based on fieldwork, interviews and participant observations conducted in the northern Italian city of Lecco mostly in 2018 and 2019. However, fieldwork trips date back to 2016. The association is mainly formed by Alawis coming from the rural areas of the Turkish Middle Black Sea Region of Tokat. The paper reports the outcome of the first research of this kind ever conducted in Italy and relies on data gathered from a number of informants, including former presidents of the Alawite Bektashi Italia Association, and, above all, upon the life-story of a key informant, one of the founders of the association. The article is structured in order to describe the following points: the trajectories of the first migration waves, in the late Eighties, from Turkey to Italy; the influences that inspired Alawis from Tokat to form an Alawi cultural association in Italy in 2006; the activities of the cultural centre; and, finally, the way the cultural centre and their members are responding to recent political changes in Italy and beyond.

201-228

Authors: Zakir AVŞAR-Ayşe Elif EMRE KAYA-Songül OMUR

Hemen bütün dinlerde değişik anlayış ve yaşayış biçimleri olarak mezhepler ortaya çıkmıştır. Mezheplere mensup bireylerin aynı dine inanmalarına rağmen, mezhepler, mensupları arasında çok acı sonuçlar doğuran çatışmalara kaynaklık etmiştir. Dünya tarihinde farklı mezheplerin mensuplarının birbirleri ile çatışmalarının çok kanlı ve acılı hatıraları vardır ve bu hatıralar yine o dinlerin ve mezheplerin mensuplarınca diri tutulmak istenmektedir. Bazı durumlarda da siyasal erkler bu çatışmaları diri tutmayı kendi varlıklarının devamı için teşvik etmektedirler. İslam dininde de mezhepler vardır. Farklı mezheplerin mensupları arasında ise zamanla ön yargılar ve bunlara dayalı çatışmalar, anlaşmazlıklar ortaya çıkmıştır. Bu ön yargılar tarihsel süreç içinde bazen daha öne çıkmış, bazı dönemlerde ise önemini yitirmiştir. İslam dininde Sünni ve Şii mezhepler arası ilişkiler günümüzde de ayrılıkların ve çatışmaların olduğu bir iklimde devam etmektedir. Ne yazık ki bu durum Müslümanlar arasında ön yargıları beslemekte, kavga ve çatışmaları canlı tutmaktadır. Nüfusun mezhepsel yoğunluğuna göre azınlıkta kalan ötekileştirilmekte, ötekine ait ön yargılar sözlü ve yazılı kültür üzerinden beslenmektedir. Ülkemizde de Müslümanlar arasında mezhepsel farklılıklar söz konusu olmakla beraber, toplumda yerleşik ayrımcılık ve buna bağlı çatışmalar oldukça sınırlıdır. Geçmişte bazı dönemlerde meydana gelen olayların kökeninde ise ön yargılar, yanlış bilgilendirmeler, gerçeklerle bağı olmayan söylentiler yer almaktadır. Toplumsal bellekte üzüntü ile hatırlanan bu tür hadiselerin bir daha tekrarlanmaması için oluşan ön yargıların, yanlış bilgilerin kaynağını veya kaynaklarını tespit etmek oldukça önemli hale gelmektedir. Bu çalışmada, dijital kültürün yaygınlaşmasına karşın ansiklopedi ve sözlüklerin geçtiğimiz yüzyılın önemli yazılı kültür ürünleri olmaya devam ettikleri düşüncesinden hareketle, Cumhuriyet tarihimiz boyunca çıkan ansiklopedi ve sözlüklerde Alevilik ve bağlantılı kavramlara bakılmış, bu tanımlar üzerinden bir ön yargı inşa edilip edilmediği, toplumsal kutuplaşmaların, ayrışmaların önünün açılıp açılmadığı gibi hususlar üzerinde bir kanaat sahibi olunmaya çalışılmıştır. Çalışmada incelenen ansiklopedilerde bulunan “Alevilik”, “Bektaşilik”, “Şiilik”, “Kızılbaşlık” ve “Hz. Ali” maddelerinin dili, üslubu, mesajı incelenmiştir. Yine ansiklopedilerde, az olmakla birlikte, İslam tarihi ve mezhepler tarihi bakımından önemli olan “Sıffin Savaşı”nı anlatan maddeler de inceleme konusu yapılmıştır. Benzer bir çalışma da sözlükler üzerinde yürütülmüştür. İncelenen sözlüklerde konuyla ilgili olarak, Alevi, Bektaşi, Kızılbaş ve Şii kavramları genel olarak yer bulurken, Ali ve Sıffin Savaşı maddelerine yalnızca bir sözlükte rastlanmıştır. İncelemeler çerçeveleme kuramı üzerinden gerçekleştirilmiş, ansiklopedi ve sözlüklerde çizilen Alevilik ve bağlantılı kavramların çerçevesinin var olan mezhepsel çatışma ve ayrışmanın, ön yargıların kaynağı olup olmadığı araştırılmıştır. İnsanların birbirlerinin inanç ve mezheplerine ilişkin olarak buralarda yer alan yaklaşımlar üzerinden bir bakış açısı inşasına girip girmedikleri veya insanlarda mezhepsel ayrılıklara yönelik olarak var olan olumsuzluklarda ansiklopedi ve sözlüklerdeki tanımların bir etkisi olup olmadığı maddelerin bu bağlamda incelenmesiyle ortaya konulmak istenmiştir.

249-261

Authors: Rıza AKYÜREK

Societies establish the building blocks of life with their traditions, values, experiences and cultural heritage. The culture of each society reflects such vital values. Death, like birth is an important ritual of passage in the cycle of life. In the case of Tahtaci communities of Western Turkey, rituals associated with death include musical forms such as hymns and laments that are performed in free rhythm and with specific syllabic meters or syllable lines. Laments are improvised by women at the place of mourning, while the nefeses are performed in cem rituals and other ceremonies of Tahtaci communities. The lyrics of the nefeses are selected from well-known Alevi poets and sung to the accompaniment of instruments such as long-necked, plucked lutes (cura, bağlama, and divan saz), and the violin. The data of this study were collected through observation a structured interview method. Intensive research concerning funeral rituals and religious ceremonies was conducted for three years and five months in villages densely populated with Tahtacis, and interviews took place with individuals familiar with the repertoire and rituals associated with lamenting. Methodology: The research process or ethnography involved participant-observation and documentation of contexts for lamenting, lamenting as performance practice, and interviews that were compiled and analyzed on the basis of written observations, recordings, and transcriptions in the form of musical notation and lyrics. The data compiled in this study contributes to the dearth of publications concerning the data investigated. The results of the investigation illustrated that mourning hymns (yas nefesler) and women’s laments (ağıtlar) feature prominently in the oral traditions of Tahtacis.

293-318

Authors: Vüsale MUSALI

Sufi şair, Yesevîye tarikatının kurucusu, Pîr-i Türkistan Ahmed Yesevi’nin Türklere İslamiyet’i öğretmek amacıyla kaleme aldığı Dîvân-ı Hikmet bu gün de Türk İslam irfan ve düşünce tarihinin önemli kaynakları sırasındadır. K. Eraslan, İ. Hakkul, M. M. Tulum, N. Hasan ve H. Bice gibi araştırmacılar bu kıymetli eseri yayına hazırlayarak okurlarına ulaştırmak için çaba sarf etmişlerdir. Makalemizde ilk önce Divan-ı Hikmet’in Türk Dünyası’ndaki neşirleri değerlendirilmiş, hangi nüshaları esasında yayına hazırlandığı belirlenmiştir. Bu bilgilerden hareketle Divan-ı Hikmet’in St. Petersburg’daki önemli el yazmalarının popüler ve tenkitli metin çalışmalarında kullanılmadığı ortaya çıkmıştır. Bu sebeple gelecekte Divan-ı Hikmet’in yeni tenkitli metninin hazırlanması veya var olan neşirlerin daha tekmil hale getirilmesine yardımcı olacağı düşüncesiyle St. Petersburg Doğu Yazmaları Enstitüsü’nde korunan el yazmalarının tespit edilmesi ve tanıtılması hedeflenmiştir. Makalemizde ilk önce St. Petersburg Doğu Yazmaları Enstitüsü’nün (Asya Müzesi) kuruluş tarihi gözden geçirilmiş, daha sonra Rusya Bilimler Akademisi tutanaklarından hareketle Orta Asya ve Volga boyundan getirilen el yazması eserlerin hangi kararlarla, hangi kurumlar ve kimler tarafından elde edildiği araştırılmıştır. Ardından da St. Petersburg Doğu Yazmaları Enstitüsü’ne getirilmiş Divan-ı Hikmet nüshalarının bulunduğu koleksiyonlar ve bu koleksiyonlardaki nüshaların değerlendirilmesi üzerine yoğunlaşılmıştır. Yürüttüğümüz araştırmalar sonucunda adı geçen enstitüde Divan-ı Hikmet’in 23 nüshanın muhafaza edildiği tespit edilmiştir.

345-364

Authors: Cem ERDEM

Âşıklık geleneği günümüzde İslamiyet sonrası kazandığı yeni kimlikle dikkate değer bir alanı ifade etmektedir. Bu geleneğin icracısı olan âşıklar, Alevi ve Bektaşiler için bireysel ve sosyal hayatın düzenlenmesinde önemli dinsel bilgi ve uygulamaları aktaracak şekilde görevler üstlenmişlerdir. Bu bağlamda ele aldıkları konular ve bulundukları konum; toplumu, inancı ve geleneği tanımlamada anahtar roldedir. Âşık, içinde bulunduğu toplumun tercümanıdır. İçinde yaşadığı kültürün taşıyıcısı, temsilcisidir. Alevi ve Bektaşi geleneği içerisinde âşıklar, inanç sisteminin temel unsurlarından birisi haline dönüşmüşlerdir. Öyle ki kullandıkları enstrümanı, gelenek içerisinde “Telli Kur’an” olarak adlandırmışlardır. Çağımızda âşıklık geleneğini devam ettiren önemli isimlerden biri de Dertli Divani’dir. Dertli Divani, 21. yüzyılda Alevi ve Bektaşi geleneği içerisinde âşıklık geleneğinin ve cem ayinlerindeki dedelik kurumunun icracısı ve üyesi olması dolayısıyla önemli bir yere sahiptir. Bu çalışmanın amacı; Âşık Dertli Divani’nin şiirlerinde tasavvuf anlayışı ve buna ait unsurları tespit etmektir. Araştırmanın verileri doküman incelemesi yöntemiyle toplanmış; elde edilen veriler içerik analizi kullanılarak çözümlenmiştir. Çalışmaya ait veriler Âşık Dertli Divani’ye ait 52 şiirden elde edilmiştir. Araştırma sonucunda Âşık Dertli Divani’nin tasavvuf terminolojisini zengin bir biçimde şiirlerinde kullandığı tespit edilmiştir. Şiirlerinde tasavvufta önemli bir yere sahip olan “Nûr-u Muhammediyye” anlayışının yansıması görülmektedir. Alevîlikte, Allah’tan ilk tecelli eden şeyin Muhammed-Ali’nin nuru olduğu düşüncesinden hareketle şiirlerde Allah, Hz Muhammed ve Hz. Ali birlikte yer almıştır. Bu düşünüş biçimi Dertli Divani’nin şiirlerinde Alevi ve Bektaşi inanç motifleriyle şekillenmiştir. Dertli Divani’nin şiirlerinde Hz Ali, Ehlibeyt, Hz. Hüseyin ve On iki imam sevgisi, derin bir inançsal bağlılıkla ele alınmaktadır.

385-410

Authors: Onur Güneş Ayas

Vahit Lütfi Salcı’nın çok sesli unsurlar içeren Alevi müzikleri hakkındaki çalışmaları, Erken Cumhuriyet dönemi elitlerinin Batı müziğiyle uyumlu saf bir milli öz arayışının en ilginç örneklerinden biridir. Salcı’ya göre Türk halk müziği aşikâr ve gizli olmak üzere iki ana kola ayrılmaktadır. Kapalı topluluklar olarak örgütlenmiş Alevi kabilelerin temsil ettiği gizli halk musikisi, kozmopolit Osmanlı kültüründen ve Şark musikisi olarak damgalanmış şehir müziğinden yalıtılmış olduğu için saf Türk kültürünün otantik ifadesidir. Aynı zamanda, içinde armoni ve kontrpuana dalalet eden çok sesli unsurlar barındırdığı için de medeni Batı dünyası karşısında Türk milletinin yüzünü ağartmaktadır. Bu çalışmanın amacı Salcı’nın gizli Alevi müziği hakkında geliştirdiği bu formülü, bir antropolojik özselleştirme örneği olarak incelemek ve dönemin resmi müzik politikasıyla ilişkisini tartışmaktır. Antropolojik özselleştirme, bu makalenin yazarı tarafından, Grunebaum’un ortogenetik ve heterogenetik kültürel değişim ayrımından ve Neuman’ın bu kavramı Cevdet Paşa’nın fikirlerine uygulamasından ilhamla geliştirilmiş bir kavramdır. Makalede özselleştirme söylemi, yabancı bir modele dayanarak gerçekleşen heterogenetik kültürel değişimlerin, yerli bir kaynaktan türemiş ortogenetik değişimler gibi yorumlanması olarak tanımlanmakta ve arkeolojik özselleştirme ve antropolojik özselleştirme olarak ikiye ayrılmaktadır. Arkeolojik özselleştirme, Türk Tarih Tezi’nde olduğu gibi, kültürel değişimin kaynağını ulusun uzak geçmişinde arayan söylemlere işaret eder. Antropolojik özselleştirme ise Salcı’nın yaptığı gibi Batı kültürüyle uyumlu milli özü köylerdeki kapalı toplumlarda arar ve bir tarihsel süreklilik anlatısı inşa etmeye çalışır. Salcı’nın formülü, Alevileri modern Türk ulusunun inşasına entegre etmek ve şehrin melez kültürüne şüpheyle bakan köy temelli bir kültürel modernleşme projesini desteklemek için geliştirilmiş söylemlerle ortak bir zemini paylaşmaktadır. Katı ikili karşıtlıklara dayanan bu özcü söylemler kültürel alandaki karmaşık etkileşimleri göz ardı etme eğilimindedir. Bu söylemleri en uç mantıki sonuçlarına vardıran Salcı, böylelikle sağladıkları yeni imkânları ve içerdikleri sınırlılık ve paradoksları daha iyi görmemizi sağlamaktadır.

429-442

Authors: Hüseyin YALTIRIK

Seyyid Ali Sultan Süreğinde Bektaşiler hem yurt içinde hem de yurt dışında kendi geleneklerini yaşamaktadırlar. Trakya’da Edirne ve Uzunköprü çevrelerinde yoğun olarak yerleşik hayat süren bu Türkmenler, Oğuz boylarının Trakya’daki hatıraları olup geleneksel ritüelleri içinde erkânlarını sürdürmekte ve cemlerinde nefes söyleyip semah dönmektedirler. “Nefes”lerini bazen toplu bazen bireysel olarak Bağlama eşliğinde icra ederler. Genel olarak gizli ayinlerini “Ayin-i Cem”, “Ayn-i Cem” ya da kısaca “Muhabbet” olarak adlandırırlar. Gayet ağır başlı, medenî ve hısım akrabaya önem veren, misafirperver, hoşgörülü, kültürüne sahip çıkan, engin gönüllü ve derin düşünceli kimseler olup Trakya’da Mustafa Çetin Dede’ye bağlıdırlar. Batı Trakya’daki Seyyid Ali Sultan süreği ise orijinal ve tarihî bir mekân olan büyük “Meydan Evi” ile Gümülcine sırtlarındaki Seçek Yaylasının kâbesi gibidir. Burada farklı köylerde yaşayan Bektaşi toplulukları birbirlerine hısım ve akraba olarak yaşamaya devam etmektedirler. Dilleri Türkçe olup Türkçe yazmakta ve Türkçe konuşmaktadırlar. Cemlerinde dut yapımı sazları kutsal bilip hürmetle çalan ve Türkçe nefesler söyleyen bu kimseler nefeslerini eskiden “Mecmua” denen fakat günümüzde Nefes Defteri olarak isimlendirilen defterlerde saklı tutarlar. Belli mürşitlere bağlı olup erkânlarını ve geleneksel hayat tarzlarını sürdürürler. Bu yazıda bu toplululukların cemleri bağlamında nefesleri incelenecek ve notalarıyla örnekler verilecektir.

459-490

Authors: S. Sabri KÜRKÇÜOĞLU

Tarih boyunca birçok uygarlığa ev sahipliği yapan Şanlıurfa, coğrafyasında önemli kültürel özellikler barındırmaktadır. Şanlıurfa, folklor yönünden de zengin bir hazineye sahiptir. Şanlıurfa’da Alevi- Bektaşi kültürü; Kısas, Akpınar ve Sırrın yerleşim yerlerinde görülmektedir. “Âşıklık Geleneği”nin en kapsamlı görüldüğü yerleşim yeri ise Kısas Köyü’dür. Kısas’ta aile yapısı, arkadaşlık ve dostluk ilişkileri güçlü bir yapıya sahiptir. Eski geleneklerin bir kısmının ise halen yaşadığı görülmektedir. Bu araştırmada Kısas’taki Alevi ve Bektaşi Kültürü ve halen devam eden âşıklık geleneği incelenmiştir. Kısas’ta geçmişten günümüze 50 civarında saz şairi yetişmiştir. Kısaslı âşıklar köyde “Cem evi”, “köy odaları” ve “aşure şenlikleri”nde deyişlerini okumaktadırlar. Ayrıca başta Hacıbektaş ilçesi olmak üzere davet edildikleri yurtiçi ve yurtdışındaki çeşitli törenlerde de deyişlerini icra etmektedirler. Yöreye özgü özellikler gösteren “Kısas Semahı” ise özgünlüğünü günümüze kadar koruyarak gelmiş, düzenlemesi ve sözleriyle çok güzel bir örnektir. Bu çalışmamızda diğer bir konu Kısaslı Âşık Sefâî’dir. Sefâî, atalarından ve dedelerinden öğrendiği âşıklık geleneğini 45 yıldır başarı ile sürdürmektedir. Kısas’ta Türkmen Alevi ve Bektaşi tasavvuf geleneği içerisinde icra edilen Cem’de Zakir sıfatıyla semah, nefes ve deyişler okumaktadır. Âşık Sefâî, aynı zamanda, folklor araştırmacısı, yerel bir tarihçi ve kaynak kişidir. Alevi-Bektaşi şiirleri ve deyişleri, Türk halk edebiyatı ve müziğinin temel taşlarıdır. Halk müziğinin zenginleşmesinde ve yayılmasında, âşıkların payı çok büyüktür. Âşıklar tarafından üretilen şiirler ve deyişler önemli bir kültürel mirastır. Şanlıurfa ve Kısas’ta yapılacak Alevi ve Bektaşi kültürü konulu araştırma ve derlemeler, bahsi geçen kültürel mirası ortaya çıkaracak ve geniş çevrelere ulaşmasını sağlayacaktır.

513-530

Authors: Hasan COŞKUN

Bu makalede, Âşık Veysel’in türkülerinde Alevi ve Bektaşi kültürü, inanç ve değerlerinin izleri tespit edilmeye çalışılmıştır. Ozanlık geleneğinin en güçlü olduğu illerden biri Sivas’tır. Sivas şehri “ozanlar ocağı”, “âşıklar diyarı”, olarak meşhur olmuştur. Sivas’ın yetiştirdiği önemli halk ozanlarından biri Âşık Veysel’dir. Âşık Veysel, 1894 yılının Şarkışla ilçesinin Sivrialan köyünde doğdu. Böylece Veysel için uzun ve ince bir yol hikâyesi başlamış oldu. Âşık Veysel, Alevi ve Bektaşi geleneğinin güçlü olarak yaşandığı Emlek yöresinde doğmuştur. Âşık Veysel’in yetişmesinde bu yörenin ozanlarının çok büyük katkıları olmuştur. Veysel, farklı inanç ve düşünceye sahip her ferdin düşüncesine, duygusuna, inancına ve dünya görüşüne saygı duyarak şiirlerinde tabiat, vatan-millet ve birlik, aşk, acı, keder, milli, dinî-tasavvufî konuları ele almıştır. Âşık Veysel’in sevgi, saygı, hoşgörü, tevazu, ilahi ve beşeri aşk konularını çok kuvvetli şekilde işlediğini ve bu konuları kendi sazı ile türkülerinde okuduğunu biliyoruz. Âşık Veysel’in dinî-tasavvufî ve mistik yönünün çok kuvvetli olmasının en önemli nedeni, onun manevi dünyasını inşa eden ruh mimarlarının huzurunda bulunmuş olmasıdır. Mescid köyünde Bektaşi dergâhı kuran Salman Baba, onun önemli dostu ve ilk öğretmenidir. Veysel’i yetiştiren Alevi Ocakları ve Bektaşi Dergâhlarıdır diyebiliriz. Âşık Veysel’in türkülerinde Alevi ve Bektaşi inanç ve değerlerinin izlerini görmek mümkündür. Âşık Veysel’in şiirlerinde Alevi ve Bektaşi Tasavvuf anlayışına ilişkin kavramların ve sembollerin yer aldığını görüyoruz.

557-572

Authors: Isa MEMISHI-Nebahat SÜLÇEVSİ

Günümüz Sırbistan Cumhuriyeti sınırları içerisinde bulunan Preşova, 1912 yılına kadar Osmanlı idaresinde kalmıştır. Osmanlı idaresinden sonra Sırp işgaline uğrayan Preşova ve yöresi günümüz idari taksimatında Sırbistan’ın güneyinde çoğunlukla Arnavut nüfusun meskûn olduğu bölgeyi kapsayan Preşova Vasinin merkezi konumundadır. Preşova şehri ve ona bağlı Bilaç köyünde az sayıda Türk de yaşamaktadır. Osmanlı döneminden Balkan ülkelerinde kalmış olan maddi miras hakkında belli başlı çalışmalar yapılmıştır. 1970’li yıllardan sonra bu alandaki çalışmalar yoğunluk kazanmış olmakla birlikte Batı Balkanlar’a yönelik bu çalışmalarda daha çok Bosna, Sancak, Kosova, Makedonya’da bilinirliği daha fazla olan yerler üzerinde durulmuştur. Özellikle Yugoslavya’nın dağılma sürecinde Preşova’ya ilişkin kültürel çalışmaların yerel düzeyde kaldığını ileri sürmek için yeterli sayıda gerekçe vardır. Batı Balkanlar’ın 1990’lı yılların başından itibaren karşı karşıya kaldığı uzun süreli çatışmalar ve savaşlar eğitim, kültür ve bilim alanındaki gelişmeleri olumsuz anlamda etkilemiş ve etkilemeye devam etmektedir. Bu süreçte çok sayıda somut kültürel miras eseri zarar görmüş, tahrip olmuş ve hatta bir zaman var oldukları bile unutulmuştur. Günümüze kadar varlığını sürdürebilmiş az sayıda eserin de ömrünü uzatacak restorasyon çalışmaları sınırlıdır ve bu konuda yetkin bir kurumun eliyle yürütülmemektedir. Yerli halkın imece usulüyle hayatta tutmaya çalıştıkları bu eserlerin en azından envanterinin çıkarılması ve kayda geçirilmesi önemlidir. Bu anlamda yerel ölçekli yapılan bazı çalışmalar olmakla birlikte bu mirasın koruma altına alınmasını sağlayacak kurumları harekete geçirme konusunda yeterli olmamıştır. Bu çalışma ile Preşova ve yöresinde günümüze kadar ulaşabilmiş olan cami, tekke gibi ibadet ve zikir mekânları ile mezarlara ait kitabelerin ele alınması amaçlamaktadır. Bu çalışmada esas amaç Osmanlı döneminden kalma eserlerin tamamını tespit etmek olmayıp, şimdiye kadar üzerinde durulmamış olan bu kültürel mirasa işaret etmektir. Yoksa Osmanlı idaresi döneminden kalmış ve zaman içerisinde yok olmuş olan maddi miras yapılarının envanterinin çıkarılması daha geniş bir çalışmayı gerektirir. Bu çalışmada Preşova kasabası ve yöresinde Osmanlı idaresi döneminden kalmış olan yapılar üzerinde bulunan kitabe türleri ile şekil ve metin özelliklerine kısaca değinilmiştir.

595-616

Authors: Murat COŞKUNER

İktidar ve bilim arasında var olan kadim dayanışma, 19. ve 20. yüzyıllarda milli bir devlet ve toplumun oluşturulması amacıyla bir kez daha kendini gösterir. Milliyetçi iktidarlar, toplumu homojen bir bütünlük olarak inşa etmek için bilimden oldukça fazla yararlanırlar. Milli bir Türk toplumunun inşa edilmesi sürecinde bilimin sunduğu hizmetleri böyle bir bağlam üzerinden değerlendiren bu çalışma, Türk milliyetçi elitlerinin bilimsel paradigmaları kullanarak halk dinini nasıl işlevsizleştirdiklerini tartışmaktadır. Fransız Sosyolog Emile Durkheim’in ileri sürdüğü bilimsel teorilerin manipülasyonu, aşırı yorumu ve kimi zaman ilgili teorinin en hayati noktalarının görmezden gelinmesi suretiyle bunun mümkün kılındığını göstermeyi deneyen çalışma, bu amaç kapsamında Durkheim’dan yoğun bir şekilde etkilenen iki milliyetçi düşünür Ziya Gökalp ve Mehmet Fuad Köprülü’nün çalışmalarına odaklanmaktadır. Bu milliyetçi entelektüellerin eserlerini metin analizi yöntemiyle çözümleyen çalışma, milliyetçi toplumun yaratılmasında dine ve dinsel kültüre yönelik işleyen bir dizi bilimsel manipülasyonu ortaya koymayı amaçlamaktadır. Çalışmanın planı içerisinde ilk bölümde iktidarın bilimle olan ilişkisi tartışılarak bu süreçte entelektüellerin rolü ön plana çıkartılacaktır. İzleyen bölümde Türk siyasal hayatında bilim ve iktidar arasındaki ilişki çözümlenerek adı anılan iki milliyetçi entelektüelin milliyetçi fikirlerinin bilimsellik ile nasıl iç içe geçtiği analiz edilecektir. Üçüncü ve son bölümde ise Durkheim’in teorik izahları yorumlanırken ortaya çıkan manipülasyon ve aşırı yorumların halk dinini ve dinsel halk kültürünü nasıl işlevsizleştirdiği tartışılacaktır.

623-627

Authors: Göktürk ERDOĞAN

YAYIN DEĞERLENDİRME/BOOK REVIEW

633-638

Authors: Birol YILDIRIM

Fahri Maden, Zümre-i Nâzenin (Bektaşilik Üzerine Makaleler)

11-23

Authors: Ayşe DEĞERLİ

The Turkification and Islamization of the Anatolian lands in the Seljuk age was carried out both through the sufi movements, which had the Asian and Turco-Persion cultural past and, the activities of the military and occupational organizations, called as the “dervishes colonisateurs” in the Turkish history-writing, based on the Islamic ghazā (the holy war) principle. Many dervish orders were built in the Anatolian lands during the settlement process of Turks came from Asian steps. Eskişehir and its region, was one of the transition points for the Turkish conquest and settlement in Anatolia, was an important region where the sufis played an active role since the time of Sultan Alaeddin Keykubad (1220-1237). It is the oldest one, among the numerous zāwiya (small Islamic monastery) buildings in Eskişehir, is the Sheikh Shehabeddin Sühreverdi which was built in the period of Sultan Alaeddin Keykubad. There was another zāwiya building in Eskişehir, whose historical existence can be determined through the archival documents, known as Bahşayış Baba, which its building cannot be find anymore. The Bektashi Order (tarīqa) found an opportunity to spread its teaching in Eskişehir when the Ottoman State was supporting the orders, whose genealogies (silsila) were based on the Caliph Ali, against Shah Ismail’s Shia expansionism. Bahşayış Baba was one of those zāwiya buildings which was built at that time. The administration of that building, which started its activities as a Bektashi lodge in the 15th century, was carried out by the Khalwati family from the second half of the 18th century. This essay aims to study the Bahşayış Baba Zāwiya in Eskişehir in the context of spatial organizations of Bektashis that shaped the Anatolian human geography in the Ottoman age. It suggests, based on the Ottoman archival sources, that the Bahşayış Baba Zāwiya was in a connection with another dervish lodge, Balıklı Tekke, known as Khalwati in Kütahya.

71-99

Authors: Caner IŞIK- Ezgi AYDIN ONAR

There are only a few studies concerning the tradition of Alawi saints in the literature. Cuma Zeytünlü, the subject of this paper, is from a region known as “Gaziler Ovacığı” where the tradition of saintship has been observed in Turkey. He is a minstrel who writes folk poetry by using pseudonym called “Dertli Garip” (Garip the Heavyhearted). In recent years, there have been a significant transformation in the tradition of saintship, revealed by the way in which some saints call themselves as “contemporary dervishes”. In this article, the so called transformation of “contemporary dervishes” is exemplified through the case of Cuma Zeytünlü who lives in Amasya, Gümüşhacıköy. The methodological framework of this study is based on an analysis of the world of meaning by using participant observation, interviews, and recording non-written folk poetry examples between 2005- 2018. In this analysis, which focuses on tackling the theme of “contemporary dervishes”, the major methodological grounds of this article also rests on his biography, eleven poems written by minstrel Zeytünlü, his interpretations on his own poetry. For this reason, the basic subjects of meaning world of Cuma Zeytünlü, namely dervish identity, musahiplik (companionship), reincarnation, love, spiritual wisdom, dede identity, death and nafs, have been analyzed in this article. In the mean time, the ways in which newly emerging tradition of saintship de-emphasizes the notion of spirituality is another theme in the process of gaining new talents. The theme of contemporary and traditional divide in understanding the tradition of saintship is another important issue in this article. While the traditional saintship emphasized spirituality through their poetry as well as their counselling on practical problems, in contemporary saintship the importance of rational argumentation and narratives is revealed more clearly. The more he distanced himself from the spiritual tradition of saintship the more he associated himself with the sphere of rationality and science, which has been coded as the major values of the contemporary saintship. Cuma Zeytünlü, who disassociates himself from the spiritual interpretations, is a good example of some Alawi people who also distance themselves from mystical orientations in Alawi culture. Although he was not educated in the modern sense, the folk poet covered in this paper, has been trying to adapt change caused by modernization into his own tradition. This article has analyzed these processes.

143-167

Authors: Sadullah GÜLTEN

The interest of Tahtacı Alawis, who attracted attention with their unique lifestyle and religious beliefs, started in the 19th century and the same interest continues today. However, almost all the work about the Tahtacıs was done by sociologists, folklorists, historians of religions and amateur researchers, except for a couple of studies, historians have remained quite distant to this subject. Therefore, many issues regarding Tahtacı’s history have not been clarified since many archive documents, especially tahrir registers (Ottoman tax registers) that could illuminate history of Tahtacı, were not used. Despite the fact that the orientalists, who made the first studies about the Tahtacıs, described them as the remains of the ancient Anatolian tribes and seemingly Islamization of Christians, domestic researchers such as Baha Said, Yusuf Ziya Yörükan and Faruk Sümer have embarked on search to their origins in Turkish history. Sumer’s theory that the Tahtacıs were descendants of the Ağaçeris was accepted by both an essential part of the researchers and some of the Tahtacıs, although there was no perceptible information which could be linked between the two groups. In the first part of the study, based on the data obtained about the woodworkers’ groups mentioned in tahrir registers and other archive material, it will be emphasized and discussed whether the Tahtacıs are the continuation of the Ağaçeris. Also, the emergence and settlement of the name Tahtacı will be evaluated within the framework of the relationship developed by the nomads with the Seljuks, Anatolian Principalities and the Ottomans. In the second part, the Tahtacı communities determined during the field research will be emphasized, their connections with each other and the areas where they are dispersed will be discussed. In this study, the Iranian claims of some of those who want to get rid of military service will be discussed on the basis of the documents.

199-234

Authors: Yunus Emre GÖRDÜK

In this article, the verses (āyāts) in the book titled “Buyruq” or “Buyruq of Imam Ja‘far al-Sādiq”, which have an important place in the written religious culture of the Alawi-Bektashi communities living in Anatolia, were identified, and then analyzed by the literature review method in the light of Sunni and Shia tafsīr (interpretation) literature. It was understood that some researchers confused the order of Imam Ja‘far al-Sādiq with Bisati/Sheikh Safi. It is mentioned that the original Arabic texts of the verses and hadiths have been given in the manuscripts which are the basis of “Buyruq” prints. Today, it is seen that in different editions of the book circulating in the market, there are plenty of errors and some of them do not even contain verse translations. This situation points to the importance of a publication by people with sufficient knowledge in Islamic sciences, by examining the oldest manuscripts available and by detecting possible errors in these manuscripts. In such a detailed study, the explanations of the verses and hadiths included in the text should also be made. There are 27 verses in total in three texts published by different publishers that we have examined within the scope of the article. These are the Surah al-Baqarah 2/153, 165, 201, 256; Āl-i Imrān 3/31; al-Mā’idah 5/119; al-Aʻrāf 7/23, 101; at-Tawbah 9/80; Yūsuf 12/20; al-Isrā 17/111; al-Kahf 18/110; al-Hajj 22/78; al-Furqān 25/23; an-Naml 27/30-31; al-Ahzāb 33/40; al-Fath 48/10; al-Hashr 59/21; as-Saff 61/13-14; al-Munāfiqūn 63/8; at-Talāq 65/2-3; at-Tahrīm 66/8; al-Insān 76/21 and al-Bayyinah 98/8. In most of these, not all of the verses, but some of them are mentioned. In the article, the verses that we briefly convey their tafsīr and the narrations from the Ahl al-Bayt Imams cover the main topics of the Islamic belief and worship system, namely the existence and unity of God (tawhīd), believing in prophets and the Prophet Muhammad (pbuh), sunnah al-saniyye, the value of the sahābe (the companions of the Prophet), ibādah (worship), salāt (praying), patience, bīat (submission), sadaqa (charity), taqwā (piousness), tawakkul (trust in God), tawbah (repentance), forgiveness and Paradise, as well as denial, shirk, nifāq (discord), paganism, pretentiousness, destruction of tribes, sealing of hearts, hereafter and the punishment of hell. Like all Muslims, the path of believers who follow the tradition of Alawi-Bektashi is undoubtedly the way that summarized by these verses in Buyruq.

277-299

Authors: Ayşe BUDAK

Decorated gravestones in the villages of the people of Koçgiri Tribe located in Develi and Sarız districts of Kayseri constitute the subject of this study. Sarız, one of the largest districts of Kayseri, has 42 villages. It shows a cosmopolitan structure consisting of Circassians, Afshars and Kurds. With the settlement of Circassian emigrants in the last quarter of the 19th century, Circassian villages started to be established. In the second half of the same century, Kurds from Koçgiri tribe settled in the region. Another ethnic group brought by the same century is the settlement of the nomadic Afshars in the region. In this century, Sarız was the sub-district of Aziziye (Pınarbaşı). Develi, which is one of the biggest districts of Kayseri, has 75 villages converted into neighbourhood in 2014. Gümüşali, Sancakağıl, Altısöğüt and Ördekli villages of Sarız are among the villages inhabited by members of the Koçgiri tribe. Develi’s Karapınar and Derebaşı Villages are also among the places where the Koçgiri tribe is located. These villages were founded by people who belong to the Koçgiri tribe who settled in the region in the second half of the 19th century and who have Alawi faith. Koçgiri tribe is a tribe spread to Tunceli, Erzincan and Sivas. Figured gravestones in the villages where the members of the Koçgiri tribe settled in Sarız are the subjects of this paper. Among the decorations are man on a horse, birds, architectural depictions, moon-star motifs, tree of life, ewer and coffee sets, as well as geometric compositions. These ornaments include designs that continue the Turkish tradition of Central Asia. In this paper, instead of introducing gravestones in catalogues, an evaluation of cultural continuity will be made through the repeated examples of these compositions in Kayseri in the 19- 20th Centuries, which spread to different regions with the conquest of Anatolia.

323-333

Authors: Meryem GÜNANA

In this article, it has been discussed on the place and importance of the art of writing and painting, which transforms soul to image and image to soul, in Alawi-Bektashi method. These works had been produced by the Babagan (Mücerret) branch of Bektashi order, which was distributed in 1826. They had been entered private collections and museums in 1925 and majority of this works had been falsified. In this paper, it has been clarified that it does not emerge from the Hurūfīsm effect; they are not pictograms or good writing calligraphy, but a manifestation of pantheism. Although the art of writing and painting produced by the Alawi and Bektashi method has been called Hurūfīsm because of writing in letters, it has been explained in the article that it is not a product of Hurūfīsm, but rather a reflection of the pantheism. It has been discussed why with a symmetrical understanding realized writing-paintings are preferred, which has been known as a type of writing in calligraphy as musannā (dual) mirrored writing. The relation of the pantheism to the art of writing-painting, which has a symbolic reference to the apparent (outer) and abdominal (inner) images of being, has been explained. This paper also tackles with the plastic values of the works made in the form of human, which have an important place in the text and pictures, how to be a human in the Alawi-Bektashi way, and how to transform the human image into a soul. It evaluates how the names of Allah-Muhammad-Ali images in human form have been transformed from invisible to visible. Besides, the information have been given about why the prostration to Man has been done since the day of prostration to Adam and what it meant in the Alawi-Bektashi way.

11-35

Authors: Aytekin DEMİRCİOĞLU

Türklerin Alevilikle tanışmaları İslam ile tanışmaya başlamalarıyla aynı dönemlere denk gelmektedir. Bu nedenle Alevilik öncelikle kırsal bölgelerde yaşayan veya göçebe halde yaşayan Türkler arasında yayılmaya başlamıştır. Yaşam biçimleri nedeniyle yazılı aktarım bu topluluklarda çok yaygın değildi. Buna bağlı olarak Alevilik kültürü ve öğretileri daha çok sözlü aktarım araçları ile sonraki kuşaklara öğretilmiş ve aktarılmıştır. Bu durum her ne kadar Aleviliğe ait bazı kültürel unsurların kaybolduğu izlenimini yaratsa da bu aktarım ögelerinin gücü ve halk tarafından benimsenmesi sebebiyle büyük ölçüde muhafaza edildiği anlaşılmaktadır. Şiir ve deyiş gibi farklı biçimleri olan bu kültürel aktarım unsurlarının en güçlüleri gülbanklardır. Alevi ve Bektaşi sözlü kültüründe bir çeşit dua niteliği taşıyan Gülbanklar aynı zamanda içeriğinde güçlü ahlaksal öğütler barındırmaktadır. Gülbanklarda sıkça Türk kültüründe ya da İslam geleneğinde önemsenen değer kalıplarına atıf yapılmaktadır. Bu çalışmada özellikle Alevi ve Bektaşi gülbanklarında yer verilen “inanç, insan, eğitim ve ilim, kadının toplumdaki yeri, dostluk, arkadaşlık, sevgi, muhabbet, alçakgönüllülük, yiğitlik, doğruluk” gibi temel konulardaki değer kalıpları ele alınmıştır. Bununla birlikte diğer sözlü kültür unsurlarındaki değer kavramları da araştırılmıştır. Bu doğrultuda teorik eserler ve kanaat önderleriyle yapılan röportajlar incelenmiştir. Bu çalışmanın temel iddiası Alevi ve Bektaşi sözlü kültüründe güçlü bir şekilde yer alan değer kavramlarının evrensel ve İslami değerler ile uyumlu olduğu ve aynı zamanda bu değerlerin Türk kültürünün oluşmasında hayati bir işlev gördüğü yönündedir. Yalın olarak bu iddia tek başına konuyu önemli ve araştırılmaya değer kılmaktadır. Bu çalışmanın temel motivasyonu bahsi geçen bu önemdir. Çalışmanın deseni nitel araştırma yöntemlerine uygun olarak oluşturulmuştur. Bulgular eleştirel bir bakış açısı ve yorumlama tekniği kullanılarak oluşturulmuştur.

61-77

Authors: Aziz Altı

19. yüzyılda Çorum’a bağlı Alaca (Hüseyinabad) kazası bünyesinde yoğun bir Alevi nüfusunu barındırmaktadır. Alaca’da ikamet eden Dede Garkın ocağı dedelerinden Garip Dede, burada irşat faaliyetlerini sürdürmüştür. Bölgede nüfuzlu ve etkin olan Garip Dede’nin bazı faaliyetleri merkezi otoritenin dikkatini çekmiş ve yapılan tahkikat neticesinde Garip Dede’ye çeşitli suçlamalar isnat edilmiştir. Bu ithamlar arasında Garip Dede’nin devleti mali açıdan zarara uğratması, kanun kaçaklarını barındırması ve taliplerinden “dedelik hakkı” adı ile para toplaması gibi maddeler öne çıkmaktadır. Soruşturma neticesinde Garip Dede’nin suçlu olduğu hükmü verilerek Trablusgarp’a sürgün edilmiştir. Siyasi otorite tarafından Trablusgarp gibi uzak bir yerin seçilmesi bilinçli olarak tercih edilmiştir. Alaca ve çevresinin yoğun bir Alevi nüfusu barındırması ve Garip Dede’nin bu topluluk üzerindeki tesirinden çekinen Devlet onun bu bölgede kalmasını sakıncalı bulmuş ve onu Trablusgarp’a sürgün etmiştir. Garip Dede sürgün günlerinde çok sıkıntı çekmiş hatta sağlık durumu bozulmuştur. Garip Dede’nin sürgünde olmasından dolayı ailesi de başsız kalmış ve geçinmekte zorlanmıştır. Garip Dede ve ailesi gerçekleştirilen bu sürgüne itiraz ederek Garip Dede’nin masum olduğunu savunmuşlardır. Garip Dede’nin ve ailesinin girişimleri merkezi otorite tarafından haklı görülerek Garip Dede affedilmiş ve memleketine geri dönmüştür. Ele alınan çalışmada Garip Dede’nin kim olduğu, sürgün edilme sebepleri, sürgün olayı, sürgünde yaşadıkları, affedilmesi için verdiği mücadele ve memleketine geri dönüş süreci işlenmiştir.

95-115

Authors: Nilgün ÇEVRİMLİ

Dervish lodges (tekke) and monasteries (zāwiyah), which played an important role in the foundation period of the Ottoman Empire, were organized on the basis of futuwwat (bravery) understanding and encouraged to be established as a religious endowment in the areas assigned by the state. In this way, most of the lands have been enriched and improved, as well as contributing to the production. On the other hand, these institutions, which became outposts in ensuring the security of the state, provided some other services, such as hosting travellers, catering, meeting other needs, and warming their hearts to the religion of Islam. Thanks to these endowments, the architectural elements, such as dervish convent, hangars, and hospitals, which classified according to their functional features and shaped by the teachings of the order, were appeared. An important part of these organizations, which are generally defined as tekke and zāwiyah, were established by the followers of Bektashi order. In this study, the places where the endowments in question were founded, the purposes of their establishment, the charity services they provided, their management and related issues, and the practices carried out by the political authority to solve their problems in managing the lodge, were determined. These endowments were established between the 15th and 19th centuries, especially in cities, namely Istanbul, Izmir, Edirne, Tokat, and, now foreign cities, Crete, Macedonia, Greece and Belgrade. Some of these were established by notable names in the Bektashi order and the rest by Pashas. The property of the endowments were generally consists of personal and real estates, money and animals. Their taxes were paid from the income, the rest was spent for maintenance of the lodges and shrines, and needs of the poor who shelter in lodges and stay over. Generally, the first person to set up the endowment was trustee in the management, then his/her children or some one or an authority asked by the endower. In the event that the child or the person to whom the stipulation was inserted, became extinct, a person who is post-niche or who is from the Bektashi order is usually required in the Haci Bektashi Lodge in Kırşehir.

131-148

Authors: Fatih SONA

Saint Husayn and his brother Saint Hasan, the grandsons of the Prophet Muhammed, have different and special positions in Muslim societies. Saint Husayn was martyred by the soldiers of Yazîd, who has declared himself as khalifa in Karbala. Various works were produced to describe this harrowing incident. One of them is Nâle-i Uşşâk, which was written by Mustafa Âsım born in 1856, in Istanbul and died in 1904, in Trabzon. The poet has imitated the work of Kazım Pasha from Koniçe named Riyâz-ı Asfiyâ. The work is a masnavi consisting of 141 couplets. The poet explained that he has written this work because he wished to describe the harrowing incident of the great person, Saint Husayn, in Karbala, after starting his work with basmala. The poet told about deaths of the Prophet Muhammad, Saint Fatima, Saint Abu Bakr, Saint Omar, Saint Othman, Saint Ali and Saint Hasan in his work. After that, he started to the main topic he wished to tell. According to the work, Mu‘âwiya has declared his son Yazîd as khalifa. Yazîd has requested Saint Husayn to obey him. People of Kûfe have stated that they will support Saint Husayn and called him there, then he has departed towards there. When he has arrived Karbala, Ibn Ziyâd, one of Yazîd’s commanders, and his soldiers encircled them. Firstly, they have left them without water, then attacked them. Although Saint Husayn and his neighbours were few in number, they fought heroically. But the heretic named Shimr bin Zi’l-jawshan has martyrized Saint Husayn. Saint Husayn’s family and friends were first exiled to Damascus and then to Hijaz. This incident caused grief in the entire Muslim world. Even angels in the sky cried and groaned. Mustafa Âsım described the event in his work in accordance with historical facts. In this study, it is tried to evaluate the work of Mustafa Âsım named Nâle-i Uşşâk, and transcribed text of the work is provided at the end. In addition, it has been tried to indicate similar or different aspects of Koniçeli Kazım Pasha’s work named Riyâz-ı Asfiyâ.

161-170

Authors: Doğan KAYA

This study focuses on the poets who use Sefil (means poor/wretch) pseudonym and Sefil pseudonym in Turkish Folk Literature. The study aims to make some explanations about the reasons of pseudonym usage by focusing on a common pseudonym with the transfer of poets with the same pseudonym while drawing attention to the reasons of pseudonym usage. In the study, a list of folk poets using Sefil pseudonym and their determination from many conks (a kind of diary or notepad which contains poetries) in private and official libraries are also given. It was determined that seventy-four folk poets used the pseudonym “Sefil”. Thus, it will be seen that folk poets, who preferred the pseudonym of “Sefil”, also facilitated the clues about both time and place and the lore and sufism circles to which they belong. Since the use of pseudonym in poetry is common, it is not possible to restrict a particular pseudonym using a specific Sufi school. However, it is possible to say that the poets who used the pseudonym “Sefil” is mostly in circles with Alawi Bektashi poetry tradition. In order to facilitate the understanding of this issue, both the list of poets who use the “Sefil” pseudonym in the selected cönks, which isevaluated for this study and the works of poets who use the “Sefil” pseudonym will be given with examples. As a result, the study dealt with the people of “Sefil” pseudonym poets and by calling himself/ herself “Sefil”, he/she pulls himself/herself into ruin and gives the impression that he/she has avoided the arrogance and ego that he/she has loaded and tries to direct. The poet expresses the depth and influence in his/her poetry with his/her pseudonym “Sefil”, which he/she prefers to attract himself/ herself to modesty or to protect himself/herself modestly.

191-218

Authors: Tattigul KARTAEVA

A special event that continues to remain a mystery by preserving its mystery in the spiritual worlds of the Kazakh people with their traditional lives is a matter of developing shamanism in the southern region of Kazakh territory. The Kazakh people called the male shamans “Baksı” and the female shamans “Elti”. While travellers, scholars, historians and folklore researchers who visited Kazakh lands in various historical periods, witnessed the ceremonies of the Baksı, they wrote the inspirational powers and the mysterious movements they saw as they were. Baksıs associate people with the souls of the dead and mythological heroes. When Baksı’s chanted aloud, they called the elves to help and each Baksı have had their own pīr (spiritual guide). They picked up kopuz, dombra (Kazakh musical instruments) and sticks. Baksıs have had the characteristics of bard, murmurer, physician, magician, and composer, and always kept their own features secret and did not raise students. Although the language of the tunes, which they sing with the same rhythm, have a feature close to folk poetry, they have changed in terms of content according to the course of time. In the southern region of Kazakhstan, the peculiarities began to be investigated scientifically starting from the 19th century and researchers, such as Chokan Velikhanov, Iyosif Kastanie, Abubakir Divayev, Ishmurat Ibragimov, Nikolay Grodekov, Lev Berg, and Petr Komarov tried to solve the mystery. Adolf Yanushkevich and Rihard Karut’s studies can be considered as data for comparative analysis. Researches and documents prove that the Baksı tradition has developed for centuries with ancient religions, such as animism, shamanism, zoroastrism, and it is a case that later fused with the religion of Islam and continued to live in the Kazakh people.

11-36

Authors: Cenksu ÜÇER

This article deals with the Musāhiblik (companionship) institution. The Musāhiblik institution is available in some lodges (ocak) and groups named Alawi. This institution expresses the brotherhood of the two married families in the worldly life and the Hereafter. This study is aimed at dealing with the Musāhiblik institution that provides social solidarity in the past and present and to evaluate approaches of the Alawi lodges and groups on the issue. The Musāhiblik institution that maintains influence in some Alawi lodges and groups is nourished from the same sources with many formations in different regions of Anatolia, for example, Yaren, Barana, Delikanlı Organisation, Gezek, Muhabbet, Oda Organisation, Sohbet, Sıra, Perde, Arfana etc. It is understood that the Musāhiblik is a form established according to social and religious lives of the Alawi lodges and groups, which are also shaped by tribe system, lineage, clan and Sufi order life. However, the radical changes experienced due to modernity, secularization, industrialization, urbanization, specialization, migration and so on have radically shaken the social corporate structures, such as Dedelik, Düşkünlük, Musāhiblik and so forth. The transition period experienced in Turkey and the institutionalization efforts of the Alawi groups in the cities will determine and clarify how the traditional institutions will continue and whether or not they will continue in the first place.

111-142

Authors: Reyhan KELEŞ

This study, which covers the women poets, as the representatives of Alawi-Bektashi Literature, which dates back to very old years and finds its source in Yunus Emre, and continues with Kaygusuz Abdal, Hatayi and Pir Sultan Abdal and reaches today, aims to give information on women poets about whom there are disputes arising from the problems in resources classified according to their centuries. In this study, in which forty-eight publications were examined, except the basic works and anthologies of the field, from the beginning to the end in all chapters, information is given about eighty-two different people three of which are from 16th century, four from 18th century, twenty-nine from the 19th century and forty-one from the 20th century, also there are four poets whose century is not known and one more poet who is revealed to be a man in fact. In the conducted research, it was determined that the first poet known to have lived is from the 16th century. The poet who lived in the 18th century was not found in the resources. The cases of twelve women poets, about whom there are problems beginning from those especially on gender such as whether the poet was a man or a woman, varying up to the confusion on the dates of birth and death and name resemblances resulting in confusing these women poets with the poets of other literatures, are addressed to and discussed in the chapter called “Some Disputes”It has been determined that the women poets especially used the name “Bacı (Sister)”, and that the usage of this name decreased towards the later centuries and also that when their poems are analyzed, they mostly wrote poems about the love of Hazrat Ali, Ahl al-Bayt, Haji Bektashi Veli and the person to whom they are connected. As distinct from the other studies on the same subject, in this study a higher number of women poets as the representatives of Alawi-Bektashii Literature were found and the inadvertently made mistakes in references to previous studies in these resources are tried to be minimized.

163-191

Authors: Hüseyin DEDEKARGINOĞLU

The subject of this article is shaped by the meaning of the conceptual field of tawallā (love) and tabarrā (hate) by Alevi circles and how this meaning forms a typesetting around a fiction. According to this, based on the basic sources, the meaning given by Alevis within the meaning attributed to tawallā and tabarrā was tried to be clari-fied. The evaluation of the concepts in different disciplines and sciences was tried to explain the meaning gained to tawallā and tabarrā because common concepts are differentiated by the meanings imposed by different circles. In this respect, it is imperative that the difference between the meanings attributed by the relevant litera-ture and the Alevi oral and written sources and the difference between the meanings to be understood clearly. In this respect, it is a necessity to make clear the difference between the meanings attributed by the relevant litera-ture and the meaning that is conveyed in the Alevi oral and written sources and the following meaning. As long as this problem continues, the basic dynamics of the Alevi belief system will become difficult to understand and become uncertain. So if the basic concepts of the program, which have been described and followed for so many years, did not have their own internal meaning, then it will be impossible to explain why or where differen-tiation exists. In this respect, the monotonous meaning and fiction created by the dictionary and encyclopaedic meaning loaded on common concepts will lead to the impoverishment of the common heritage. As a result, while discussing the subject with its form and content in Alevi oral and written sources, it has also benefited from the transfer in the common literature. The Alevi meaning and framework was established based on the use of tawallā and tabarrā in the dictionary, encyclopedia and basic sources as the meaning of words, concepts and terms.

207-221

Authors: Sedat TAMAY

Sufistic Folk Literature is a special part of Turkish Folk Literature. The literary products belonging to every part of Turkish Folk Literature have their own characteristics. It can be said that although these types are the most emphasized in terms of speaking and vocalization, the richest in terms of cultural rituals are products called “deyiş” of Sufistic Folk Literature products. The most special examples of Sufistic Folk Literature in Anatolia are undoubtedly seen within the framework of the Alawi-Bektashi tradition. In addition to extending from the anthropological perspective to the Shaman culture, this tradition has created a separate culture, literature and art after the Turks settled in Anatolia from Central Asia and Turkic regions. This study was prepared in order to make a cultural, verbal and musical analysis of four works in the form of “deyiş” by Ali Ekber Çiçek, one of the most important representatives of the Anatolian Alawi-Bektashi tradition. This work is important in terms of showing the power of the literary arts used in the works, evident sides of this culture by making a detailed examination and evaluation of four works in AlawiBektashi tradition. In the study, in addition to cultural, literary and musical analysis of these four “deyiş” have been carried out, maqam evaluations have been kept in the secondary degree as the maqams have no direct effect on traditional Alawi-Bektashi culture and music, and the “deyiş” are produced in a certain maqam frame. Indeed, the existence and value of musical elements for products belonging to the Alawi-Bektashi tradition of Anatolian is shaped according to the characteristics of verbal (literary) and cultural phenomena. In this study where four words of Ali Ekber Çiçek from the Sufistic Folk Literature universe were taken as sample, they were used qualitative methods such as source scanning and analysis.

241-266

Authors: Naser SEDGHİ- Sinan TARİFCİ

Written by Abū al-‘Alā Ibn Hassūl Hamadānī, Tafdīl al-Atrāk ‘alā Sā’ir al-Ajnād is the first of the historical works written during the Seljuq period. This work was written during the conquests of Sultān Tughril and in the political-military competition and struggle environment between the Buyids and the Seljuqs. Ibn Hassūl who took aim at literary men-historian al-Sābī’s work named al-Tājī fī Akhbār al-Dawlat al-Daylimiyya carried the political-military competition and struggle between the Buyids and the Seljuqs to the field of historiography. He wrote Tafdīl al-Atrāk as an answer to Abū Ishāk al-Sābī’s work, al-Tājī. Therefore, the first and the main part of the Tafdīl al-Atrāk was devoted to criticize the historiography of al-Sābī on the origin of the Dailamites and the Buyids. AlthoughIbn Hassūl criticized severely al-Sābī’s style of historiography, he followed himself a similar way in the writing of Tafdīl al-Atrāk. As al-Sābī praised genealogy and characteristics of the Dailamites, the Buyids and Adud al-Dawla at al-Tājī, Ibn Hassūl also praised genealogy and virtues of the Turks, the Seljuqs and Sultān Tughril at Tafdīl al-Atrāk. In this article, the issue of the degree of success of Ibn Hassūl in competition with al-Sābī in the field of historiography will be discussed. The findings of this study show that Kitāb al-Tājī was used as a source by succeeding historians because it contains detailed and original information on the history of the Dailamites and the Buyids. However, Tafdīl al-Atrāk was hardly ever used as a source by later historians since his author Ibn Hassūl remained indifferent to recording of historical events about the Seljuqs and Tughril Beg.