Pamukkale University Journal of Engineering Sciences

1020-1032

Authors: Murtadha A. ALDOUKHI1* , Surendra M. GUPTA2

Abstract Recently, the topic of designing a closed loop supply chain network has attracted researchers’ attention due to the enormous financial and environmental benefits obtained from its practices. This paper addresses a new model of designing a closed loop supply chain network, which considers a downward product substitution policy under four carbon emission regulation policies: carbon cap, carbon tax, carbon cap-and-trade and carbon offset. To solve the assumed uncertainties of product demand and number of products returned, robust optimization is adopted. The aim of the model proposed is to select which facility to open/operate, select a transportation mode and determine the quantity of shipped and substituted products. We show a numerical example of using the four carbon emission regulation policies. Keywords: Carbon regulatory policies, Closed loop supply chain, Downward substitution, Robust optimization Öz Son zamanlarda, kapalı bir döngü tedarik zinciri ağı tasarlama konusu araştırmacının dikkatini çekti. Bu, kapalı döngü tedarik zinciri uygulamalarından elde edilen çok büyük finansal ve çevresel faydalardan kaynaklanmaktadır. Bu makale, dört karbon emisyonu düzenleme politikası kapsamında aşağı yönlü ürün ikame politikasını dikkate alan kapalı döngü tedarik zinciri ağı tasarlama modeline değinmektedir: karbon sınırı politikası, karbon vergisi politikası, karbon sınırı ve ticaret politikası ve karbon dengesi politikası Ürün talebindeki varsayılan belirsizlikleri ve iade edilen ürün sayısını çözmek için, sağlam optimizasyon benimsendi. Önerilen modelin amacı, hangi tesisin açılacağını / işletileceğini seçmek, bir nakliye modu seçmek ve sevk edilen ve ikame edilen ürünlerin miktarını belirlemektir. Dört karbon emisyonu düzenleme politikasını kullanmaya ilişkin sayısal bir örnek gösteriyoruz. Anahtar kelimeler: Karbon düzenleme politikaları, Kapalı çevrim tedarik zinciri, Aşağıya doğru ikame, Robust optimizasyon

1041-1049

Authors: Mustafa KÜÇÜK1 , Şeyda TOPALOĞLU YILDIZ2*

Abstract The pickup and delivery problem with time windows (PDPTW) is studied in this paper. It is referred to as the single-commodity capacitated vehicle routing problem with pickups and deliveries, in which a fleet of vehicles meet a group of customer demands. Each customer demand includes the usage of only one vehicle for both loading a specified quantity of one type of commodity at one place and delivering them to another place. All the demands of customers must be satisfied without exceeding the vehicle capacity and the pickup or delivery places time windows specified for each place. In this study, we introduce a novel Constraint Programming (CP) model for the PDPTW. CP is an exact solution approach that is popular for its performance to state complicated relationships and to achieve high-quality solutions within acceptable computational times for combinatorial optimization problems with complicated constraints such as the PDPTW. The performance of the proposed CP model is tested with well-known benchmark instances from literature. The results of computational analysis indicate that our CP model is very effective in finding high-quality solutions for even large size problems. Öz Bu makale zaman pencereli toplama ve dağıtım problemini (ZPTDP) ele almaktadır. Problem, müşteri taleplerinin bir araç filosu tarafından karşılandığı, tek ürünlü, toplama ve dağıtımlı araç rotalama problemi olarak adlandırılmaktadır. Her müşteri talebi belli miktardaki tek tip ürünün bir lokasyondan yüklenmesini ve başka bir lokasyona teslim edilmesini içermektedir. Müşteri talepleri araçların kapasitesi ve her bir lokasyon için belirlenmiş toplama ve dağıtım zaman pencereleri ihlal edilmeden karşılanmalıdır. Bu çalışmada, ZPTDP için yeni bir kısıt programlama (KP) modeli sunmaktayız. KP, ZPTDP gibi zor kısıtlı kombinatorik optimizasyon problemlerinin karmaşık ilişkilerinin tanımlanmasında ve kabul edilebilir hesaplama süresi içinde yüksek kaliteli çözümler bulmada yeterliliği iyi bilinen, kesin bir çözüm yaklaşımıdır. Önerilen KP modelini literatürde sıkça kullanılan karşılaştırma örneklerine uyguladık. Aldığımız sonuçlar KP modelimizin büyük boyutlu problemlerde bile yüksek kaliteli sonuçlar verebilecek kadar etkili olduğunu göstermiştir. Anahtar kelimeler: Kısıt programlama, Toplama ve dağıtım problemi, Zaman pencereleri

1056-1061

Authors: Büşra Gülnihan DAŞCIOĞLU1* , Gülfem TUZKAYA2 , Hüseyin Selçuk KILIÇ3

Abstract The studies about Electric Vehicles (EV) have gained importance and increased in the last years depending on the environmental concerns of the classic transportation systems. One of the problems to consider at this point is locating the proper points of electric charging stations for EVs. The primary objective of this research is to locate the electric charging stations in Istanbul considering the flow of the paths. The locations of electric charging stations are determined by using a mathematical model based on the flow-refuelling location model with the aim of maximizing the captured flow. The mathematical model is run for various values of “p” and the optimum locations are obtained. Öz Klasik ulaştırma sistemlerinin çevresel kaygıları göz önünde bulundurulduğunda, elektrikli araçlarla (EA) ilgili çalışmalar önem kazanmış ve son yıllarda sayıca artmıştır. Bu noktada ele alınması gereken sorunlardan biri EA’lar için şarj istasyonlarının uygun yerlerinin belirlenmesidir. Bu çalışmanın temel amacı, İstanbul'daki elektrik şarj istasyonlarına ilişkin en uygun konumları yolların akışını değerlendirmeye alarak bulmaktır. Şarj istasyonlarının konumları, yolların kapsanan akışını maksimize etmeyi amaçlayan akış-yakıt ikmal lokasyon modeline dayanan bir model kullanılarak belirlenmiştir. Matematiksel model farklı “p” değerli için çözülmüş ve en iyi lokasyonlar belirlenmiştir. Anahtar kelimeler: Akış-yakıt ikmal lokasyon modeli, Atama problemi, Elektrikli araçlar, Elektrik şarj istasyonları

1071-1079

Authors: Zehra DÜZGİT1* , Ayhan Özgür TOY2 , Simge ÇOBAN1 , Zeynep ALİBAŞOĞLU1 , Özlem TOK ÖZKESKİN1 , Mert KARAKAYA1 , Yücel BAYRAK1

Absract In this study, we consider to improve efficiency of an after-sales technical service in home appliances industry. The efficiency measure is the total time spent in a day to serve customer requests. Hence, the objective is to minimize total working hours spent in a day in the after-sales services. We first analyze the system to identify causes of delays in job completion. Upon findings of our analysis we choose to focus on job assignment and job sequencing to improve efficiency. We propose a mixed integer programming model for the assignment of technicians to jobs and sequencing of jobs for each technician to minimize total time spent in a day. Through this model we solve the problem with expected job durations. We present a numerical study to illustrate the proposed solution procedure. Öz Bu çalışmada, ev aletleri endüstrisinde satış sonrası teknik servisin verimliliğini arttırmayı ele almaktayız. Verimlilik ölçütü, müşteri taleplerini karşılamak üzere harcanan toplam süredir. Böylece, amaç satış sonrası teknik hizmetlerinde harcanan toplam çalışma saatinin en küçüklenmesidir. Öncelikle, işlerin tamamlanmasındaki gecikmenin nedenlerini belirtmek üzere sistemi analiz ettik. Analiz bulgularımız neticesinde verimliliği arttırmak üzere iş atama ve iş sıralamaya odaklanmayı seçtik. Teknisyenleri işlere atayan ve her teknisyen için bir günde harcanan toplam zamanı en aza indirgeyecek şekilde rota belirleyen karışık bir tamsayı programlama modeli önerilmiştir. Bu model ile, iş sürelerinin beklenen değeri için problemi çözmekteyiz. Önerdiğimiz çözüm yöntemini gösterecek bir sayısal çalışma da sunmaktayız. Anahtar Kelimeler: İş atama, İş rotalama/sıralama, Matematiksel modelleme, Karışık tamsayılı programlama.

1087-1096

Authors: Olcay POLAT1* , Can Berk KALAYCI1 , Bilge BİLGEN2 , Duygu TOPALOĞLU1

Abstract The number of microorganisms and chemical values of the milks separated according to their quality are different from each other. In case of mixing different quality types of milk, composed milk quality is considered equal to the lowest quality milk type among the types of milk added to the mixture. Therefore, different types of raw milk should not be mixed during collection. The problem of milk collection is related to the collection of raw milk, which is separated according to the quality types, from the producers at different points by multi-tank tankers. In this study, an integrated mathematical model has been developed to collect different quality types of raw milk at different points under the specified time limit by means of tankers having multiple tanks. The results obtained by solving a hypothetical case study with ILOG CPLEX show that proposed model allows to optimally collect different type of raw milks without mixing. Thus, it will be possible to produce higher quality dairy products. Öz Kalitelerine göre ayrılmış sütlerin içerikleri mikroorganizma sayısı, kimyasal değerleri birbirinden farklıdır. Farklı kaliteye sahip sütlerin karıştırılması durumunda oluşan sütün kalitesi, karışıma katılan sütler arasındaki en düşük kaliteye sahip olan süt tipinin kalitesine eşit kabul edilmektedir. Bu yüzden faklı kalitedeki sütler toplanırken karıştırılmamalıdır. Süt toplama problemi farklı noktalarda bulunan üreticilerden, kalite tiplerine göre ayrılmış çiğ sütlerin, çok tanka sahip tankerler aracılığı ile toplanması ile ilgilenmektedir. Bu çalışmada; farklı noktalarda bulunan farklı kalitede ki çiğ sütlerin, çok tanka sahip tankerler aracılığı ile belirlenen zaman limiti altında toplanmasını sağlayacak bütünleşik bir matematiksel model oluşturulmuştur. Varsayımsal bir vaka çalışmasının ILOG CPLEX ile çözülmesi ile elde edilen sonuçlar göstermektedir ki önerilen model farklı kalitedeki çiğ süt tiplerinin karıştırılmadan en etkin şekilde toplanmasına izin vermektedir. Böylece daha yüksek kalitede süt ürünleri üretilmesi mümkün olabilecektir. Anahtar kelimeler: Süt toplama problemi, Araç rotalama problemi, Matematiksel model, Lojistik

922-928

Authors: Roda Gökçe YILMAZ ÇİNÇİN1* , Osman Nuri AĞDAĞ1

Öz Artan nüfus ile birlikte tarım ve hayvancılık sektörleri üretim kapasitelerini arttırmışlardır. Böylece daha fazla atık oluşturan çiftlik ve tarım alanlarından kaynaklanan çevresel riskler de artmıştır. Hayvansal atıkların kontrollü bertaraf edilmemesi ve meralara, akarsulara, açık alanlara veya tarım alanlarına atılması önemli problemlere neden olmaktadır. Organik maddelerin stabilize olmaması nedeniyle, toprağın biyolojik yapısı bozulmakta ve böcek, sivrisinek ve koku problemleri sonucu çevre sağlığı tehdit edilmektedir. Hayvansal atıklardan kaynaklanan azot ve fosfor ayrıca yüzeysel suları etkilemekte ve yaşam döngüsüne zarar vermektedir. Oluşan atıksuların yarattığı çevresel sorunlardan yola çıkarak bu çalışma kapsamında, besi çiftliği atıksularının ardışık, anaerobik yukarı akışlı çamur yataklı reaktör (UASB) / aerobik sürekli karıştırmalı tank reaktörde (CSTR) arıtımı incelenmiştir. Anaerobik UASB reaktörün ardından kalan organik kirliliği parçalamak için aerobik CSTR reaktör kullanılmıştır. Sistemde farklı organik yükleme hızlarında (3.53-10.59 kgKOİ/m3gün) kimyasal oksijen ihtiyacı (KOİ) giderimi ve metan gazı miktarı ölçülmüştür. Çalışmada anaerobik UASB reaktörde en yüksek KOİ giderme verimine %90.3 olarak 7.06 kg KOİ/m3gün organik yükleme hızında ulaşılmıştır. Anaerobik arıtma kısmında oluşan biyogazda en yüksek ölçülen metan gazı oranı %65 olmuştur. Elde edilen sonuçlar besi çiftliği atıksularının ardışık anaerobik yukarı akışlı çamur yataklı reaktör/ aerobik sürekli karıştırmalı tank reaktörde arıtılabilirliğinin yüksek olduğunu göstermektedir. KOİ değerinin yüksek oluşu, bu tür atıksuların arıtımında anaerobik yöntemlerin kullanılmasının uygun olabileceğini göstermektedir. Anahtar kelimeler: Besi çiftliği atıksuyu, CSTR reaktör, UASB reaktör Abstract The agriculture and livestock sectors increased their production capacities by the increasing population. Thus, the environmental risks arising from the farms and agricultural areas that are generating more waste are also increased. Especially, animal wastes cannot be taken under control and unconsciously thrown into rivers, estuaries, open areas or irrigation canals, resulting in the destruction of the biological structure of the region soil and the endangered environmental health of insect, mosquito and odor problems. Surface and groundwater exposure to nitrogen and phosphorus pollution affects the health of all living things in the region. In addition, various gases resulting from waste accumulation rapidly pollute the regional air and cause the propagation of harmful microorganisms. From the environmental problems created by the wastewater, the treatment of the livestock wastewater sequential anaerobic upflow sludge bed reactor / aerobic continuous stirred tank reactor has been investigated. An aerobic CSTR reactor was used to break down the residual organic pollution following the anaerobic UASB reactor. The chemical oxygen demand (COD) removal and the amount of methane gas were measured at different organic loading rates (3.53-10.59 kg COD/m3day) in the system. In study, the highest COD removal efficiency in anaerobic UASB reactor was reached as 90.3% at an organic loading rate of 7.06 kgCOD/m3day. The highest measured methane gas rate in the biogas formed in the anaerobic treatment section was 65%. The results show that the treatability of the livestock wastewater is a good alternative anaerobic upflow sludge bed reactor / aerobic continuous mixing tank reactor.

938-944

Authors: Serkan EKER1* , Ebru ÇOKAY1 , İlgi KARAPINAR1 , Dilek ERSÖZ1

Abstract Polycyclic aromatic hydrocarbons (PAHs) tend to accumulate in the environment, causing environmental pollution through which they significantly affect the biological equilibrium in nature. Due to their adverse effect on nature, aquatic life and human, PAHs are considered as one of the significant pollutants that should be monitored in surface water bodies. Therefore, they have been listed in the national specific pollutant list of Republic of Turkey, Ministry of Agriculture and Forestry and in the priority substances list specified in EU Water Frame Directive (WFD) of 2000/60/EC and 2013/39/EU. Anthracene, Benzo[a]pyrene, Benzo[b]fluoranthene, Benzo[ghi]perylene, Benzo[k]fluoranthene, Fluoranthene, Indeno [1,2,3-cd] pyrene, Naphthalene are the PAHs in the priority substances list of WFD. Additionally, 1-Methylnaphthalene, Acenaphthene, Acenaphthylene, Chrysene, Fluorene, Perylene, Phenanthrene, Pyrene are other PAHs with environmental quality standards specified in the national list of the Ministry. The mentioned PAHs were monitored for 12 months in 15 lakes, 2 transition water, 4 coastal and 26 river water stations in Büyük Menderes River Basin. The results were evaluated for the detected PAHs in the river basin with regard to Maximum Allowable Concentration Environmental Quality Standards (MAC-EQS) and the Annual Average Concentration Environmental Quality Standards (AA-EQS) given either in Water Framework Directive or in National Regulation of the Ministry. As a result of the evaluation, benzo[k]fluoranthene, benzo[ghi]perylene, pyrene and fluoranthene substances were found to be important substances to be monitored throughout the basin. Öz Polisiklik aromatik hidrokarbonlar (PAH'lar) çevrede birikme eğilimi göstermesi nedeniyle çevre kirliliğine neden olurlar ve biyolojik dengeyi önemli ölçüde etkilerler. Doğa, sucul yaşam ve insan üzerindeki olumsuz etkilerinden dolayı, PAH'lar, yüzey suyu kütlelerinde izlenmesi gereken önemli kirleticilerden biri olarak kabul edilir. Bu nedenle, Türkiye Cumhuriyeti, Tarım ve Orman Bakanlığı'nın ulusal spesifik kirletici listesinde ve 2000/60 / EC ve 2013/39 / EU sayılı AB Su Çerçeve Direktifi'nde (SÇD) belirtilen öncelikli maddeler listesinde listelenmiştir. Antrasen, Benzo [a] piren, Benzo [b] floranten, Benzo [ghi] perilen, Benzo [k] floranten, Floranten, Indeno [1,2,3-cd] piren, Naftalin, SÇD öncelikli maddeler listesinde yer alan PAH'lardır. Ayrıca, 1-Metilnaftalin, Asenaften, Asenaftilen, Krisen, Floren, Perilen, Fenantren, Piren Bakanlığın ulusal listesinde belirtilen çevresel kalite standartlarına sahip diğer PAH'lardır. Söz konusu PAH'lar Büyük Menderes Havzası'nda 15 göl, 2 geçiş suyu, 4 kıyı ve 26 nehir suyu istasyonunda 12 ay boyunca izlenmiştir. Sonuçlar, nehir havzasında tespit edilen PAH'lar için İzin Verilen Maksimum Konsantrasyon Çevre Kalite Standartları (MAC-EQS) ve Su Çerçeve Direktifi veya Ulusal Yönetmelikte verilen Yıllık Ortalama Konsantrasyon Çevre Kalite Standartları (AA-EQS) açısından değerlendirilmiştir. Değerlendirmeler sonucunda, Benzo [k] floranten, Benzo [ghi] perilen ve Floranten maddelerinin havza boyunca izlenmesi gereken önemli maddeler olduğu görülmüştür. Anahtar kelimeler: Polisiklik aromatik hidrokarbonlar, PAH, Su çerçeve direktifi, Büyük Menderes Nehri

949-955

Authors: Buket MESTA1 , Pınar Gökçe KARGI2 , İpek TEZYAPAR3 , M. Tamer AYVAZ4 , Recep Kaya GÖKTAŞ5 , Elçin KENTEL6* Ulaş TEZEL7

Öz Bu çalışmanın amacı, Ergene Nehri’nin Meriç Nehri ile birleştiği noktanın menbasında bulunan E01A012 – Yenicegörüce Akım Gözlem İstasyonu’nun (AGİ) alanı 10,508 m2 olan su toplama havzasındaki yağış-akış ilişkisinin A.B.D. Ordu Mühendisleri Birliği (U.S. Army Corps of Engineers) tarafından geliştirilmiş olan HEC-HMS yazılımı kullanılarak belirlenmesidir. Bu çalışma TÜBİTAK tarafından desteklenen 115Y064 no’lu “Ergene Havzası Su Kalitesi Yönetimi İçin Kirletici Parmak İzine Bağlı Coğrafi Bilgi Sistemi Bazlı Karar Destek Sistemleri Geliştirmesi” başlıklı projenin bir parçası olarak gerçekleştirilmiştir. İlk olarak havza ve civarında ölçülmüş olan günlük yağış ve sıcaklık gibi meteorolojik veriler ile günlük akış verileri toplanmıştır. Ardından havzanın arazi kullanımı, hidrolojik toprak grupları ve sayısal yükseklik verileri gibi havza karakteristiklerini gösteren veriler toplanmış ve Coğrafi Bilgi Sistemi (CBS) ortamında derlenmiştir. CBS ortamında derlenmiş olan sayısal haritalar havzanın özelliklerinin belirlenmesi için WMS’e aktarılmıştır ve ardından havzaya ait HEC-HMS hidrolojik modeli kurulmuştur. Kurulan modelin, 1997-2002 arasındaki günlük veriler kullanılarak kalibrasyonu, 2003-2005 yılları arasındaki günlük veriler kullanılaraksa doğrulaması yapılmıştır. Kurulmuş olan hidrolojik modelin Yenicegörüce AGİ için Nash-Sutcliffe Etkinlik Katsayısı (NSE) kalibrasyon ve doğrulama aşamaları için sırasıyla 0.8 ve 0.75 olarak hesaplanmıştır. Yenicegörüce havzasının D01A008, E01A006 ve E01A012 AGİ’leri ile temsil edilen Hayrabolu, Lüleburgaz ve İnanlı alt-havzaları için de hidrolojik modeller kurulmuş ve kalibre edilmiştir. Model performansları NSE ve korelasyon gibi istatistiksel ölçütler kullanılarak değerlendirilmiştir. Anahtar kelimeler: Yenicegörüce Havzası, Hidrolojik model, Yağış-akış ilişkisi, HEC-HMS Abstract The goal of this study is to model rainfall-runoff process using HEC-HMS developed by U.S. Army Corps of Engineers for the 10,508 km2 catchment that has E01A012-Yenicegörüce stream gage at its outlet which is located just at the upstream of the point where Meric and Ergene Rivers meet. This study is conducted as a part of 115Y064 numbered “Development of a geographical information systems based decision-making tool for water quality management of Ergene watershed using pollutant fingerprints” project funded by TÜBİTAK. First, meteorological parameters such as daily precipitation and temperature, and daily streamflow data that are observed in and around the study catchment are collected. Then land use, hydrologic soil groups and digital elevation data of the catchment are collected and integrated into Geographic Information System (GIS) environment. Digital maps compiled in GIS environment were transferred into WMS for the calculation of basin parameters, and then the hydrological model for the basin is developed in HEC-HMS using these data. The model is calibrated using daily streamflow values of 1997-2002 and validated for 2003-2005 data. The model results obtained at the Yenicegoruce stream gage has Nash-Sutcliffe Efficiency (NSE) values of 0.8 and 0.75 for calibration and validation, respectively. Hydrological models for Hayrabolu, Luleburgaz and Inanli sub-catchments represented by stream gages D01A008, E01A006 and E01A012, respectively are developed and calibrated as well. Model performances are evaluated using statistical measures such as NSE values and correlations.

962-967

Authors: Tülay Suğra KÜÇÜKERDEM1 , Murat KİLİT2 , Kemal SAPLIOĞLU3*

Öz Giderek azalan su kaynaklarının etkili biçimde kullanılması ve gelecek için su kaynaklarının doğru planlanması önemlidir. Su kaynaklarının planlanması çalışmalarında akım modellemeleri ve akım tahminleri yapmak çalışmaların temelini oluşturmaktadır. Bu çalışmada Sandıklı Kestel barajına ait 1986-2008 yılı verileri ile ANFIS modeli kullanılarak aylık hacimlerin tahmini yapılmaya çalışılmıştır. Sistemde girdi olarak önceki aylara ait hacimler, hazneye giren ve çıkan hacimler ve buharlaşma miktarı kullanılmıştır. ANFIS yönteminde girdiler için kullanılan küme sayıları ise K-ortalamalar yöntemi ile elde edilmiştir. K-ortalamalar yönteminden elde edilen küme sayıları ile oluşturulan farklı kümeler ANFIS’te modellenmiş ve sonuçlar karşılaştırılmıştır. Her bir girdi değeri için en uygun küme sayıları belirlenmiş ve bu doğrultuda modelleme yapılmıştır. Sonuç olarak uygun küme sayılarına göre yapılan modellerin rastgele oluşturulan modellere göre daha düşük hata yüzdesine sahip sonuçlar verdiği belirlenmiştir. Anahtar kelimeler: K-ortalamalar, ANFIS, Hidrolojik modelleme Abstract Correct planning of water resources is important for the efficient use of rapidly decreasing water resources in the future. Flow modeling and flow estimations in the planning of water resource are the basis of studies. In this study, it is aimed to estimate monthly volumes by using ANFIS model based on the data of 1986-2008 for Sandıklı Kestel dam. In the system, the volume of the previous months, the volume of the incoming and outgoing volumes and the amount of evaporation were used as input variables. In ANFIS method, the number of clusters used for the inputs was obtained by the method of K-means. Different clusters formed by K-averages were modeled in ANFIS and the results were compared. The optimal number of clusters for each input value is determined. Models have been established in this way. As a result, it has been found that the models made according to the optimal number of clusters yield results with lower error percentage compared to randomly generated models.

977-984

Authors: Mehmet Ali ÇILDIR1* , Fatih DİKBAŞ2 , Mahmud GÜNGÖR3 , Abdullah Cem KOÇ4

Öz Hızlı bir şekilde azalmakta olan temiz yeraltı su kaynakları, gelecek yüzyılların en büyük savaş nedeni olmak üzeredir. Devletler, su kaynaklarını kaybettikçe ehemmiyetinin farkına varmaktadır. İnsanoğlu, temiz suya muhtaç olmasına karşın, gerekli hassasiyeti gösterememekte, elinden çok değerli olan bu varlığı kaybetmek üzeredir. Bundan dolayı su kaynaklarının düzenli bir şekilde takip edilmesi ve gözlemlenmesi işi bir zorunluluk haline gelmiş bulunmaktadır. Ülkemizde ve Denizli’de çeşitli yeraltı suyu seviyesi ölçme çalışmaları yapılmış olmasına karşın, Denizli ili sınırlarının tamamını içeren bir yeraltı su seviyesi ölçme çalışması yapılmamış olup, yapılan çalışma ile bu alandaki eksikliği gidermek hedeflenmiştir. Bununla birlikte, sonraki dönemlerde geliştirilecek araştırmalar için veri kaynağı oluşturulması amaçlanmıştır. Gözlemlerle toparlanan bilgiler ışığında, Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) programıyla bir su haritası oluşturulmuştur. Çizim ile su seviyelerinde oluşan alansal değişimlerin kısa yoldan gözlemlenmesine katkı sağlanacaktır. Aynı zamanda harita, il sınırlarında işleme alınacak ayrı bir kuyunun nerede açılmasının uygun olacağı konusunda ekonomi, zaman ve konum gibi farklı açılardan ipucu olacaktır. Araştırma iki kısımdan oluşmaktadır. Birinci bölümde, Denizli ili sınırları üzerinde yer alan arazi tabanındaki yüksek kuyuların statik su seviyeleri, su seviye ölçer ile ölçülmüştür. Sonraki safhada ise, kısa bir sürede edinmiş olduğumuz su seviye gözlem bilgileri, CBS’ye aktarılmıştır. Bu aşamada bilgiler, dijital ortama aktarılmış ve yeraltı su seviye haritası çizilmiştir. Anahtar kelimeler: Yeraltı su seviyesi, Denizli, Coğrafi bilgi sistemleri Abstract Fastly on the wane fresh underground water resources is about to be the cause of the greatest war of the future centuries. While the states are losing ground water resources, they begin to understand its significance better. Although humans are in need of fresh water, they don’t act responsible enough and this invaluable source is continuously lost. Consequently, routine investigation and control of the water resources gradually transforms into an essentiality. Although there are some studies about the groundwater level determination in Turkey and Denizli, no one has a study about the groundwater level determination over whole Denizli city to this day, so this work aims to fill the gap in this field. In addition, another aim is to generate a data source for future researches. In the light of data from the observations, water levels map is generated by Geographic Information Systems (GIS) analysis. The generated map is going to contribute to basic scanning of areal changes in water levels. At the same time, the study is going to provide guideline on determining for appropriate location to a new well drilling within Denizli city in view of economy, time and location. The study consists of two steps and in the beginning, the static water grades in deep wells at the provincial border of Denizli were gauged by a groundwater level meter. In the next step, the evaluated water level information was passed on to the GIS. At this stage, the data were converted into computer, so the groundwater level map was generated.

992-997

Authors: Bahrudin HRNJICA1* , Ali Danandeh MEHR2 , Behrem SEFIK3 , Necati AĞIRALİOĞLU4

Abstract This paper presents the calibration and evaluation of two genetic programming (GP) methods, namely classis GP and gene expression programming (GEP) for turbidity prediction at drinking water distribution networks. Classic GP first method was used to model turbidity at the main water source of Bihac town (Bosnia and Herzegovina) and GEP second method was used to model turbidity at one of the water monitoring stations of city of Antalya, Turkey. The former various predictive models were built based on the mean monthly turbidity measurements recorded during 2006-2018. Moreover, hourly measurements at Gürkavak Station during low turbidity period were used. The results showed that the modelling of turbidity is a challenging task which required careful data analysis especially in the context of determining the optimum lag times/input parameters. No meaningful relation between discharge and turbidity was found at Antalya water supply pipeline. The results also indicated that the predictive models based on the presented algorithms may provide more accurate estimations in comparison to the traditional regression approach. The findings are useful for sustainable urban water management whereby a high quality water supply is aimed. Öz Bu çalışmada, içme suyu dağıtım şebekelerinde bulanıklık tahmini için klasik genetik programlama (GP) ve gen ekspresyon programlama (GEP) olmak üzere iki GP yönteminin kalibrasyonu ve değerlendirilmesi sunulmaktadır. İlk yöntem olan Klasik GP, Bihać kentinin (Bosna Hersek) ana su kaynağındaki bulanıklığı modellemek için kullanılmıştır. İkinci yöntem olan GEP, Türkiye’de bulunan Antalya ili su izleme istasyonlarından birinde bulanıklık modellemesi için kullanılmıştır. Birincisinde, 2006-2018 döneminde kaydedilen ortalama aylık bulanıklık ölçümlerine dayanarak çeşitli tahmin modelleri oluşturuldu. İkincisinde ise, düşük bulanıklık dönemindeki Antalya-Gürkavak İstasyonu'ndaki saatlik ölçümler kullanılmıştır. Sonuçlar, bulanıklık modellemesinin, özellikle optimum gecikme süreleri ve girdi parametrelerinin belirlenmesi bağlamında, dikkatli veri analizi gerektiren zorlu bir görev olduğunu göstermiştir. Antalya su temin hattında debi ve bulanıklık arasında anlamlı bir ilişki bulunamamıştır. Bulunan sonuçlar ayrıca sunulan algoritmalara dayanan tahmin modellerinin geleneksel regresyon yaklaşımına kıyasla daha doğru tahminler sağlayabileceğini göstermiştir. Bulgular, yüksek kalitede su temininin hedeflendiği sürdürülebilir kentsel su yönetimi için kullanışlıdır. Anahtar kelimeler: Genetik programlama, Gen ekspresyon programlama, Bulanıklık, İçme suyu

805-809

Authors: Merve TÜREMEN1 , Aslı DEMİR2* , Esen ÖZDOĞAN3

Öz Tekstil geçmişten günümüze kadar insanoğlunun üç temel ihtiyaçlarından biri olarak bilinmektedir. Tekstil ürünlerinin tüketimi, günümüzde modanın hızla gelişimi ve nüfus artışıyla birlikte artmıştır. Tekstil ürün ve işlemlerinde kaynakların korunması, atık sahaların azaltılma ihtiyacı, atık maliyeti ve üretim için ucuz hammadde ihtiyacı gibi zorlayıcı nedenlerle geri dönüşüm tüm dünyada giderek öneme sahiptir. Geri dönüşüm ile birlikte sosyal, ekonomik ve çevresel açıdan dünyaya önemli katkılar sağlanabilecektir. Birçok ülke bu konuda önlemler alarak endüstriyel bazda çalışmalarını hızlandırmıştır. Ülkemizde tekstil, önde gelen endüstriyel sektörlerden biri olması ve tekstil materyallerinin %95’ten daha fazlasının geri dönüştürülebilme, değerlendirilebilme imkânı olması nedeniyle oldukça önemli bir yere sahiptir. Bu çalışmada tekstilde geri dönüşüm konusunda genel bir değerlendirme yapılmıştır. Anahtar kelimeler: Tekstil, Geri dönüşüm, Tekstil atığı, Atık değerlendirme Abstract Textiles are known to be one of the three basic needs of human beings as from the past to the present day. Consumption of textile products has increased along with the rapid development of fashion and population growth. Recycling with compelling reasons, such as the protection of resources in textile products and processes, the need to reduce waste areas, the cost of waste and the need for cheap raw materials for production, is increasingly prevalent throughout the world. With recycling, significant contributions to the world will be achieved in terms of social, economic and environmental aspects. Many countries have stepped up their work on industrial basis by taking precautions in this regard. Textile in our country has a very important place because it is one of the leading industrial sectors and more than 95% of textile materials can be recycled and evaluated. In this study, a general evaluation of recycling in textiles was made.

824-833

Authors: Hira YÜKSEL1 , Gülşah ÇALIŞKAN KOÇ2* , Safiye Nur DİRİM3

Abstract The scope of the study is to determine the influence of the addition of different amounts of carob (CP), cinnamon (CNP), and ginger (GP) powders and fluidized bed agglomeration process on the moisture content, water activity and powder properties of milk powders as well as powder yield and the energy consumption of the drying and agglomeration operations. CP, CNP, and GP were directly added to whole milk at different concentrations (1-8 % by weight), mixed for 30min and filtered by crude filter paper. Then, the filtrate was spray dried at the inlet and outlet air temperatures of 160 and 80 °C respectively. The powder yield ranged between 55.57-67.07% for milk powder with CP (MPCP), 45.48-61.04% for milk powder with CNP (MPCNP), and 42.42-46.93% for milk powder with GP (MPGP). The addition of the powders decreased the total drying time and energy consumption of the drying process (p<0.05). The agglomeration process was performed at 1.8 m/s, and 80 °C for 15 min. During this process, water (1:0.1 weight: weight, water: powder) was added to powders as a binder. Agglomerates have higher moisture content (3.45-4.60%, wet basis) and water activity (0.171-0.257) values compared to corresponding powders. The solubility times of powders decreased with the increasing amount of ingredients. Higher bulk (200-259 kg/m3) and tapped (339-400 kg/m3) density values were obtained from MPGP compared to other powders. Agglomeration process improved the flow properties of milk powders and increased the bulk and tapped density values. The long solubility times of milk powders (194-244.5 s) reduced to 10-50 s by means of the applied agglomeration process. Öz Bu çalışmanın amacı; farklı miktarlarda keçiboynuzu (CP), tarçın (CNP) ve zencefil (GP) tozu katkısının ve akışkan yatak aglomerasyon işleminin süt tozlarının nem, su aktivitesi ve toz özellikleri, toz verimi ve kurutma ve aglomerasyon işlemlerinin enerji tüketimi üzerindeki etkisinin belirlenmesidir. Farklı konsantrasyonlarda (%1-8 ağırlıkça) CP, CNP ve GP doğrudan tam yağlı inek sütüne ilave edilmiş ve 30 dk. süre ile karıştırılarak kaba filtre kağıdından süzülmüştür. Elde edilen filtrat 160/80 °C hava giriş/çıkış sıcaklığında pilot ölçekli püskürtmeli kurutucuda kurutulmuştur. Toz ürün verimi CP içeren süt tozlarında (MPCP) %55.57-67.07, CNP içeren süt tozlarında (MPCNP) %45.48-61.04 ve GP içeren süt tozlarında (MPGP) ise %42.42-46.93 arasında değişmiştir. Aromaların ilavesi, kuruma süresi ve enerji tüketimini azaltmıştır (p<0.05). Aglomerasyon işlemi 1.8 m/s, ve 80 °C’de 15 dk. süre ile gerçekleştirilmiştir. Bu işlem süresince, su (1:0.1 ağırlık: ağırlık, su: toz) bağlayıcı olarak toz ürünlere ilave edilmiştir. Aglomeratların nem içeriği (%3.45-4.60, yaş bazlı) ve su aktivitesi değerleri (0.171-0.257) süt tozlarına kıyasla daha yüksek bulunmuştur. Toz ürünlerin çözünürlük süreleri ilave edilen aroma maddesine bağlı olarak azalmıştır. Yüksek yığın (200-259 kg/m3) ve sıkıştırılmış yığın (339-400 kg/m3) yoğunluğu değerleri MPGP’den elde edilmiştir. Aglomerasyon işlemi, süt tozlarının akabilirlik özelliklerini; yığın ve sıkıştırılmış yığın yoğunluğu değerlerini arttırmıştır. Süt tozlarının uzun çözünürlük süreleri (194-244.5 s) uygulanan aglomerasyon işlemiyle 10-50 s’ye düşürülmüştür. Anahtar kelimeler: Süt tozu, Aglomerat, Püskürtmeli kurutma, Akışkan yatak aglomerasyon, Toz özellikler

839-845

Authors: Orhan ÖZÜNLÜ1* , Haluk ERGEZER2 , Ramazan GÖKÇE3

Öz Et ve et ürünlerinin bileşiminde bulunan doymuş yağ asidi, kolesterol, tuz, nitrit gibi maddelerin fazla miktarda tüketimiyle insanlarda bazı sağlık sorunları (kardiyovasküler rahatsızlıklar ve bazı kanser türleri) ortaya çıkabilmektedir. Bu yüzden et ve et ürünleri tüketiciler tarafından zaman zaman sağlıksız ürün olarak algılanmaktadır. Bu algıyı ortadan kaldırabilmek için hem bilim insanları hem de et endüstrisinde çalışanlar et ürünlerini daha sağlıklı hale getirebilmek amacıyla çeşitli stratejiler ortaya koymaya çalışmaktadırlar. Bu derlemede sağlıklı et ürünlerini geliştirme stratejileri canlı hayvanlardaki uygulamalar (beslenme yönetimi, genetik stratejiler) ve et ürünlerindeki uygulamalar (sodyum miktarını azaltmak, nitrit miktarını azaltmak, kolesterol miktarını azaltmak, yağ asitleri profilinde değişiklik yapmak, probiyotik ve prebiyotik ilave etmek, diyet lifi ile zenginleştirme, vitamin, mineral ve antioksidanlarla zenginleştirme) olmak üzere iki ana grup altında incelenmeye çalışılmıştır. Anahtar kelimeler: Et ve et ürünleri, Sodyum, Kolesterol, Nitrit, Sağlık Some health problems (cardiavascular diseases and some types of cancer) can be occured in human in the case of excess amount of consumption of saturated fatty acid, cholesterol, salt, nitrite due to the composition of meat and meat products. Thus, meat and meat products have occasionally perceived as unhealthy product by consumers. To change this perception, both scientists and owners in the meat industry are put forward various strategies to meat products in order to get healthier product. In this review, the strategies of developing healthy meat products were tried to investigate with two main branches just about practices in living animals (nutrition management, genetic strategies) and in meat products (reduction of sodium content, reduction of nitrite, reduction of cholesterol, modification of the fatty acid profile, incorporation of probiotics and prebiotics, enrichment with dietary fiber, enrichment with vitamins, minerals and antioxidants).

854-863

Authors: Bahar DEMİRCAN1 , Özgül ÖZDESTAN OCAK2*

Öz Etil laurol arjinat (LAE), yeni gıda katkı maddeleri arasında en güçlü antimikrobiyal maddelerden biri olarak kabul edilen katyonik bir yüzey aktif maddedir. Ayrıca, insan vücudunda doğal bileşenlere hızla metabolize olduğundan toksik olmayan bir katkı maddesi olarak sınıflandırılmış ve gıdalarda kullanımına belirli sınırlamalar getirilerek izin verilmiştir. Antimikrobiyal gıda koruyucu olarak etil laurol arjinat (LAE) kullanımı sırasıyla Gıda ve İlaç Dairesi ve Avrupa Gıda Güvenliği Ajansı tarafından onaylanmıştır. Bu nedenle, son yıllarda, bu bileşiğin gıda sistemlerine uygulanmasına odaklanılmıştır. LAE, esterleşme ve yoğuşma adımları ile sentezlenen stabil bir bileşiktir. Ayrıca küf, maya, gram-pozitif ve gram-negatif bakteriler dahil olmak üzere çok çeşitli mikroorganizmalara karşı güçlü antimikrobiyal aktivitesi bulunmaktadır. Katyonik bir yüzey aktif madde olan LAE’nin antimikrobiyal etkisindeki ana hedef hücre zarıdır. LAE'nin antimikrobiyal bir ajan olarak gıdalardaki potansiyel kullanımı geniş bir ürün çeşitliliğini kapsayabilmektedir. Bu bağlamda, ambalajlanmış gıda ürünlerinin güvenliğini ve kalitesini arttırmak amacı ile geliştirilen antimikrobiyal ambalajlama sistemlerinde LAE'nin uygulanması ile ilgili olarak çeşitli çalışmalar yapılmış ve sonucunda ise bu maddenin birçok sistem üzerinde etkili bir antimikrobiyal olarak kullanılabileceği belirtilmiştir. Son yıllarda, LAE'yi bir gıda koruyucu olarak kullanmak için gıdaya doğrudan ekleme, gıda yüzeyine uygulama veya gıda ambalajına dahil edilme gibi çeşitli stratejiler önerilmiştir. Çoğu uygulama tek başına LAE kullanımına ilişkin olmasına rağmen, gıda ürününün raf ömrünü daha da arttırmak için LAE ve diğer koruma yöntemleri arasında bazı kombinasyonlar da kullanılmıştır. Anahtar kelimeler: Etil laurol arjinat, LAE, Gıda katkı maddesi, Antimikrobiyal ajan, Antimikrobiyal ambalajlama sistemi Abstract Ethyl lauroyl arginate (LAE) is a cationic surfactant considered as one of the strongest antimicrobial material in new food additive. It is also classified as a non-toxic additive because of rapidly metabolized to natural components in the human body and allowed to be used with certain limitations in its use. The use of ethyl lauroyl arginate (LAE) as antimicrobial food preservative has been approved by the Food and Drug Administration and the European Food Safety Agency, respectively. For this reason, in recent years, it has focused on the application of this compound to food systems. LAE is a stable compound synthesized by the steps of esterification and condensation. There is also strong antimicrobial activity against a wide variety of microorganisms including mold, yeast, gram-positive and gram-negative bacteria. The main target for the antimicrobial effect of LAE, a cationic surfactant, the cell membrane. The potential use of LAE as an antimicrobial agent in foods can encompass a wide range of products. In this context, various studies have been carried out on the application of LAE in antimicrobial packaging systems developed with the purpose of increasing the safety and quality of packaged food products and it has been stated that this material can be used as an effective antimicrobial on many systems. In recent years, various strategies have been proposed to use LAE as a food preservative, such as direct addition to food, application to food surface, or inclusion in food packaging. Although most applications are related to the use of LAE alone, some combination treatments have been used between LAE and other conservation methods to further increase the shelf life of the food product.

871-877

Authors: Musa BÜYÜKADA1*

Öz Bu çalışmada bir ileri oksidasyon süreci olan ozonlama kullanılarak çeşitli sentetik atık sularından KOİ ve TOK giderimleri incelenmiştir. Deneylerin planlanmasında bir tür cevap yüzey metodu olan Box Behnken tasarımından (BBT) yararlanılmıştır. İşletme parametreleri olarak ozon dozu (OD, mg/L), reaksiyon süresi (RS, dk) ve başlangıç boya konsantrasyonu (BBK, mg/L) belirlenmiştir. %90’ın üzerinde KOİ ve %80’in üzerinde TOK giderimi, ozonlamanın sentetik atık suların arıtımında etkili bir süreç tipi olduğunu göstermiştir. Son olarak çoklu doğrusal olmayan regresyon (ÇDOR) ile modelleme, ilaveten optimizasyon ile validasyon çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Türetilen ÇDOR modellerinin yanıt değişkenlerini tahmin edebilme gücü %99 olarak belirlenmiştir. 24 mg/L OD, 40 dk RS ve 10 mg/L BBK şartları BBT-optimize işletme şartları olarak belirlenmiştir. Bu şartlarda tüm sentetik atık sulardan yaklaşık %95 KOİ ve %85 TOK giderimi öngörülmüştür. Optimize şartlardaki validasyon deneylerinde elde edilen sonuçlar bu tahminsel değerleri doğrulamıştır. Tahminsel ve deneysel sonuçlar arasındaki büyük uyum BBT’nin optimizasyondaki doğruluğunu ve başarısını ortaya koymuştur. Anahtar kelimeler: Tekstil boyaları, Ozonlama, CYM, Ampirik modelleme, Optimizasyon Abstract In this study, the removal of COD and TOC from various synthetic effluents was investigated using ozonation as an advanced oxidation process. Box Behnken design (BBD) as a kind of response surface methodology was used in planning the experiments. Ozone dose (OD, mg/L), reaction time (RT, min), and initial dye concentration (IDC, mg/L) were determined as the operating parameters. Removal of COD over 90% and TOC over 80% showed that ozonation was an effective process type in the treatment of synthetic effluents. Finally, modeling by multiple non-linear regression (MNLR), additionally optimization and validation studies were performed. The power of the proposed MNLR models for predicting response variables was determined as 99%. OD of 24 mg/L, RS of 40 min, and IDC of 10 mg/L were determined as BBD-optimized operating conditions. Under these conditions, COD of 95% and TOC of 85% removal from all synthetic effluents were approximately predicted. The results obtained from the validation experiments that were performed at optimized condition confirmed these predicted values. Good accordance between predictive and experimental results demonstrated the accuracy and success of BBT in optimization.

884-888

Authors: Abdullah ÖZKAN1* , Behlül Merve KAPLAN2

Abstract The aim of this study is to determine the effect on the rheological and filtration properties of water based drilling fluid of boron minerals. For this purpose, water-based drilling mud was prepared and borax (Na2B4O7.10H2O) with a particle size of 45 μm, ulexite (NaCaB5O9.8H2O) with a particle size of 75 μm and colemanite (Ca2B6O11.5H2O) with a particle size of 100 μm with different concentrations 1-5 (% w/v) are separately added. The characterization of borax, uleksite and colemanite are examined using X-ray fluorescence spectrometer (XRF). The rheological properties such as apparent viscosity, plastic viscosity, yield point and gel strength of the developed mud systems adding boron minerals were determined with a FANN viscometer. The filtration properties were examined using an API Filter Press. All physical measurements were carried out according to the American Petroleum Institute (API) standards. Borax, ulexite and colemanite added (1-5% w/v) drilling muds rheological and filtration properties then compared to each other and the additive free water based drilling mud. The rheological and filtration properties of the developed mud systems are compared to original (additive free) mud system and with each other respectively. It is observed that boron additives improve the rheological properties of the drilling mud. Borax and colemanite have a better effect compared to ulexite. Filtration properties such as filtrate loss and filter cake thickness are increased compared to the original mud system but still in the reference value range and can be implemented to drilling operations. Öz Bu çalışmanın amacı, bor minerallerinin su bazlı sondaj çamurunun reolojik ve filtrasyon özellikleri üzerindeki etkisini incelemektir. Bu amaçla, su bazlı sondaj çamuru hazırlanarak içerisine 45 μm partikül boyutuna sahip boraks (Na2B4O7.10H2O), 75 μm partikül boyutuna sahip üleksit (NaCaB5O9.8H2O) ve 100 μm partikül boyutuna sahip kolemanit (Ca2B6O11.5H2O) farklı oranlarda (1-5% w/v) eklenmiştir. Boraks, üleksit ve kolemanitin karekterizasyonu X-ışınları floresans spektrometresi (XRF) ile yapılmıştır. Bor türevleri içeren su bazlı sondaj çamurunun görünür viskozite, plastik viskozite, kopma noktası ve jel mukavemeti gibi reolojik özellikleri FANN viskozimetresi ile belirlenmiştir. Filtrasyon özellikleri, API Filter Presi kullanılarak incelenmiştir. Tüm ölçümler, Amerikan Petrol Enstitüsü (API) standartlarına göre gerçekleştirilmiştir. Boraks, üleksit ve kolemanit minerallerinin ayrı ayrı eklenmesi (%1-5 w/v) ile hazırlanan sondaj çamurlarının reolojik ve filtrasyon özellikleri kendi içlerinde, daha sonra birbirleri ile ve son olarak ta katkısız su bazlı sondaj çamuru ile karşılaştırılmıştır. Bor minerallerinin sondaj çamurunun reolojik özelliklerine olumlu yönde katkı sağladığı tespit edilmiştir. Boraks ve kolemanitin, üleksite oranla daha iyi bir etkiye sahip olduğu görülmüştür. Katkısız su bazlı sondaj çamuruna kıyasla, çamura bor mineralleri eklenmesinin çamurun filtrasyon kaybı ve kek kalınlığını attırdığı görülse de sonuçların referans değer aralığında olduğu tespit edilmiştir. Anahtar kelimeler: Bor mineralleri, Su bazlı sondaj sıvısı, Sondaj çamuru, Reolojik özellikler, Filtrasyon kaybı

893-898

Authors: Dilara TOKKAN1 , Bünyamin DÖNMEZ2* , Osman Nuri ATA3

Abstract In order to explain the model of kinetics control on the leaching of gold in gold-bearing scraps, the effects of the reaction temperature, solid/ liquid ratio, particle size and stirring speed and acid concentration are investigated. In the examination of the leaching kinetics of gold in Cl2-saturated HCI solutions, Cl atoms occurring in the medium react more rapidly than Cl2 molecules with gold scraps. This reaction takes place simultaneously with the reaction of dissolution and in situ-generated chlorine is called. Also, the method doesn’t have some disadvantages such as the storage of generated chlorine. It is determined that the leaching rate decreases with increasing particle size and solid to liquid ratio while it increases with increasing reaction temperature, acid concentration and stirring speed. For fluid/solid systems, shrinking core models are analysed by using of experimental results. It is observed that the leaching of gold from gold-bearing scraps is chemically controlled. Also, the leaching rate controlled by the chemical reaction is supported by the relationship between the particle diameter and rate constant. The activation energy of leaching process by using Statistica Package Program is determined as 34.40 kJ/mol. Öz Altın içeren hurdalardan altının liçingi üzerine kinetiği ortaya koyan modeli açıklamak için, reaksiyon sıcaklığı, asit konsantrasyonu, katı-sıvı oranı, karıştırma hızı ve partikül boyutunun etkileri araştırılmıştır. Cl2 ile doyurulmuş HCI çözeltilerindeki altın liç kinetiğinin incelenmesinde, ortamda meydana gelen Cl atomları, altın hurdaları ile Cl2 moleküllerine göre daha hızlı reaksiyon vermektedir. Bu reaksiyon, çözünme reaksiyonu ile eşzamanlı olarak gerçekleşir ve yerinde oluşturulan klor olarak isim alır. Yöntemin, üretilen klorun depolanması gibi bazı dezavantajları da yoktur. Liçing hızının, artan reaksiyon sıcaklığı, karıştırma hızı ve asit konsantrasyonunu ile artarken; katı-sıvı oranı ve partikül boyutunun artmasıyla azaldığı belirlenmiştir. Katı-sıvı sistemleri için büzülen nüve modellerini kullanan deneysel veriler analiz edilerek, altın içeren hurdalardaki altının liçinginin kimyasal kontrollü olduğu gözlenmiştir. Keza; çözünmenin kimyasal reaksiyon ile kontrol edilen liçing hızı, hız sabiti ve partikül boyutu arasındaki ilişki ile de desteklenmiştir. Liçing prosesinin aktivasyon enerjisi Statistica Paket Programı kullanılarak 34.40 kJ/mol olarak tespit edilmiştir. Anahtar Kelimeler: Altın içeren hurdalar, Klor gazı, Liçing kinetiği

904-906

Authors: Mehmet Lütfi YOLA1*

Abstract Fuel cell in this study consumes methanol as fuel and they are very important for clean environment and effective energy conversion. Graphitic carbon nitride (g-C3N4) is carbon allotrope among carbon based nanomaterials. It consists of C−N bonds in π-based polymer. Polyoxometalates (POMs) are redox-active materials and have crucial potential for direct methanol oxidation and energy storage. POMs attract important interest because they included in high-valent metals and anionic metal oxides. In present report, the nanocomposite of polyoxometalate/C3N4 NTs was synthesized and applied for fuel cell. Firstly, the structure of prepared nanocomposite was investigated by transmission electron microscope (TEM), x-ray photo electron spectroscopy (XPS) and scanning electron microscope (SEM). After that, the voltammetric measurements were performed by using nanocomposite modified electrode. The electrochemical active areas of POM-C3N4 NTs/GCE and C3N4 NTs/GCE are 0.511 cm2 and 0.169 cm2, respectively. The prepared nanocomposite demonstrated active catalytic effect towards methanol. Öz Bu çalışmada geliştirilen yakıt hücresinde yakıt olarak metil alkol kullanılır. Methanol yakıt hücreleri özellikle temiz çevre ve etkili enerji dönüşümü için çok önemlidir. Grafit karbon nitrit (g-C3N4) karbon bazlı nanomateryaller arasında kararlı karbon allotropudur. Π bazlı polimer sisteminde elektron lokalizasyonu olmayan C − N bağlarından oluşur. Polioksometalatlar (POMs) redoks-aktif maddelerdir ve doğrudan metanol oksidasyonu ve enerji depolama için hayati bir potansiyele sahiptir. POM'lar, yüksek değerli metaller ve anyonik metal oksitler içerdikleri için ilgi görmektedir.Bu çalışmada, Polioksometalat/ karbon nitrit nanotüp (C3N4 NTs) sentezlenmiş ve yakıt hücresi için uygulanmıştır. Öncelikle, hazırlanan nanokompozitin yapısı geçirgen elektron mikroskopu (TEM), x-ışınları fotoelektron spektroskopisi (XPS) ve taramalı elektron mikroskopu (SEM) kullanılarak incelenmiştir. Daha sonra bu nanokompozit modifiyeli elektrot kullanılarak elektrokimyasal ölçümler gerçekleştirilmiştir. POM-C3N4 NTs/GCE ve C3N4 NTs/GCE elektrotların elektrokimyasal aktif yüzeyleri sırasıyla 0.511 cm2 ve 0.169 cm2 olarak bulunmuştur. Hazırlanan nankompozit metil alkole karşı aktif bir katalitik etki göstermiştir. Anahtar kelimeler: Nanocomposite, Carbon nitride nanotubes, Polyoxometalates, Direct fuel cell

627-634

Authors: Sıddıka Gamze ERZENGİN1*

Öz İnşaat sektöründe üstün özelliklere sahip çimento-esaslı yapı malzemelerine olan ihtiyaç gün geçtikçe artmaktadır. Bu çalışmada, beton karışımlara yüksek oranda akışkanlık sağlayan yeni nesil polikarboksilat-bazlı süperakışkanlaştırıcıların farklı türevleri sentezlenmiş, karakterize edilmiş ve silis dumanı içeren çimento hamurlarında performansları test edilmiştir. Farklı moleküler yapılara sahip bu polimerlerin çimento hamurlarının akışkanlık özelliklerine etkileri mini-çökme ve reoloji deneyleri ile araştırılmıştır. Reolojik davranışların incelenmesinde Bingham ve Herschel-Bulkley olmak üzere iki farklı model yaklaşımı kullanılmıştır. Süperakışkanlaştırıcı yapısında fumarik asit gibi bir dikarboksilik asit bulunmasının hamurların işlenebilirliğinde ve bu işlenebilirliğin zamana bağlı korunumunda etkileri olduğu gözlenmiştir. Sentezlenen süperakışkanlaştırıcıların hamur yayılma çapını katkısız hamura göre %100’ün çok üzerinde arttırdığı ve karışımların zamana bağlı (2 sa.) etkin akışkanlık davranışı için tercih edilebileceği belirlenmiştir. Ayrıca bağlayıcı olarak sadece çimento içeren harçlarla karşılaştırıldığında, söz konusu süperakışkanlaştırıcıların çimento ve silis dumanlı harçlarda mekanik dayanımları geliştirdiği görülmüştür. Sonuç olarak, sentezlenen yeni nesil polikarboksilatların yüksek performanslı beton üretimlerinde kullanılma potansiyelinin bulunduğu anlaşılmıştır. Anahtar kelimeler: Polikarboksilat, Silis dumanı, Çimento, Reoloji, Dayanım Abstract In construction sector, the necessity to cement-based materials having superior properties is increasing day by day. In this study, novel forms of new generation polycarboxylate-based superplasticizers which provide higher fluidity to concrete mixtures were synthesized, characterized and their performances in cement pastes containing silica fume were tested. The influences of polymers possessing different molecular structures on the flow properties of cement pastes were investigated with mini-slump and rheology tests. Two different model approaches as Bingham and Herschel-Bulkley were used to examine rheological behaviours. It was observed that, the existence of dicarboxylic acid as fumaric acid in superplasticizer structure have effects on pastes’ workability and the time-dependent retention of this workability. It was determined that, synthesized superplasticizers increase the flow diameter of paste over 100% than plain paste and can be preferable for the effective fluidity behaviours of mixtures by time (2 hours). Additionally comparing with mortars containing only cement as binder, it was seen that superplasticizers in question improve the mechanical strengths of mortars possessing cement and silica fume. As a result, it was understood that the synthesized new generation polycarboxylates have potential to be used in high performance concrete production.

643-654

Authors: Gökhan ÖZDEMİR1*, Beyhan BAYHAN2

Öz Bu çalışma, sönüm azaltma katsayısının, yer hareketinin yönüne bağlı değişimini incelemektedir. Bu amaçla, seçilen orijinal yer hareketlerinin, birbirine dik yatay bileşenleri, maksimum yer hızlarına göre gruplandırılmış ve bu yatay bileşenler, 0°’den 180°’ye kadar, 10°’lik artımlarla döndürülmüştür. Orijinal ve döndürülmüş kayıtlara ait sönüm azaltma katsayıları, %10, %20 ve %30 sönüm oranları için hesaplanmıştır. Daha sonra, sönüm azaltma katsayısındaki değişimi, yer hareketinin yönüne bağlı olarak hesap etmek amacıyla, basitleştirilmiş yeni bir yöntem önerilmiştir. Sonuçlar, yer hareketi yönünün, sönüm azaltma katsayısının hesabında önemli bir parametre olduğunu ve bu çalışmada önerilen yöntemin, periyot ve sönüm oranından bağımsız olarak, sönüm azaltma katsayısını ortalama bazda hesaplanması bakımından oldukça başarılı olduğunu göstermiştir. Anahtar kelimeler: Sönüm azaltma katsayısı, Yer hareketinin yönü, Döndürülmüş kayıtlar, Basitleştirilmiş Analiz yöntemi Abstract This study investigates the dependence of damping reduction factor on ground motion orientation. For this purpose, orthogonal horizontal components of selected as-recorded ground motions, clustered according to their peak ground velocity values, were rotated from 0o to 180o with increments of 10o. Damping reduction factors of all the rotated and original records were computed for damping ratios of %10, %20 and %30. Then, a new simplified method is proposed to estimate the variation in damping reduction factor due to ground motion orientation. The results indicate that ground motion orientation is a significant parameter in computation of damping reduction factor and proposed method is quite satisfactory in estimating damping reduction factor in an average sense regardless of the period and damping ratio.

665-671

Authors: Ülker GÜNER BACANLI1*, Gözde Nur AKŞAN2

Abstract Kuraklık gizlice gelişen bir doğal afettir. Bu çalışmada Standartlaştırılmış Yağış Evapotranspirasyon İndeksi (SPEI) Türkiye’nin Akdeniz Bölgesi’nde ilk kez uygulanmıştır. 8 meteoroloji gözlem istasyonun sıcaklık ve yağış verileri kullanılmıştır. Verilere göre 8 istasyon (Adana, Antalya, Burdur, Hatay/Antakya, Isparta, Kahramanmaraş, Mersin ve Osmaniye) 1970-2018 yılları arasında gözlem yapılmıştır. Her bir istasyon için 1, 3, 6, 9 ve 12 aylık SPEI değerlerinin frekans analizleri hesaplanmıştır. Aylık (1, 3, 6, 9 ve 12 aylık) frekans değerleri arasında kulak ve sulak dönemlerin dağılımlarının karşılaştırılmasının yapılması amaçlanmıştır. Bulunan SPEI değerlerinin kuraklık sınıflarında ne kadar mevcut olduğu ve bu mevcudiyet üzerinden karşılaştırmalar yapılmıştır. Sonuç olarak Akdeniz Bölgesindeki tüm istasyonlarda elde edilen veriler hafif kuraklık ile normale yakınlık arasındadır. Hem normale yakın hem de kurak durumlarda Mersin maximum değerler almıştır. Minimum değerlere bakıldığında ise diğer istasyonlara kıyasla Adana hem sulak hem de kurak durumlarda en az yüzdelik değerlerine sahiptir. Öz Drought is a natural disaster developing secretly. In this study, Standardized Precipitation Evapotranspiration Index (SPEI) has been applied for in Turkey's Mediterranean Region. Temperature and precipitation data were used for 8 meteorological observation stations. According to the data, 8 stations (Adana, Antalya, Burdur, Hatay/Antakya, Isparta, Kahramanmaras, Mersin and Osmaniye) were observed between 1970-2018. Frequency analyzes of SPEI values of 1, 3, 6, 9 and 12 months were calculated for each station. Monthly (1, 3, 6, 9 and 12 months) frequency values between the distribution of ear and wetlands is intended to make a comparison. Comparisons were made on how long the SPEI values were found in drought classes and on this availability. As a result, the data obtained from all stations in the Mediterranean region are between mild dry and near to normal. Mersin has the maximum value both in near to normal and dry conditions. When the minimum values are considered, Adana has the least percentage values in both wetness and dryness conditions compared to other stations. Anahtar kelimeler: Drought, Temperature, Precipitation, Standardized precipitation evapotranspiration index (SPEI)

683-691

Authors: Murat ÇELIKER1, Osman YILDIZ2*, Nilüfer NACAR KOÇER3

Abstract Solid waste landfill site selection is a relatively complex process and depends on several criteria and official regulations. In this study, the suitability of solid waste landfill site selection for the city of Elazığ, Turkey, was determined by Multi-Criteria Decision Analysis (MCDA) and Geographic Information Systems (GIS). For this purpose, nine different criteria, namely distance from residential areas, distance from roads, distance from rivers, distance from spring wells, geology, slope, aspect, land capability classification and land use, were taken into consideration and their degrees of relative importance were defined via MCDA and the schematic maps for each criterion were prepared with GIS applications. The final landfill site suitability map for the study area was obtained by the overlay analysis tool of ArcGIS 9.3. The study results reveal that the landfill suitability index values for the selected site range between 2.64 and 6.10. The major part of the landfill site has relatively low index values implying that the selected site is suitable for solid waste landfill. Öz Katı atık depolama sahası seçimi nispeten karmaşık bir süreçtir ve çeşitli kriterlere ve resmi düzenlemelere bağlıdır. Bu çalışmada, Elazığ ilinde için katı atık depolama sahası seçiminin uygunluğu, Çok Ölçütlü Karar Analizi (ÇÖKA) ve Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) ile belirlenmiştir. Bu amaçla, yerleşim alanlarına uzaklık, yollara uzaklık, akarsulardan uzaklık, kaynak suyu kuyularından uzaklık, jeoloji, eğim, bakı, arazi kapasite sınıflandırması ve arazi kullanımı olmak üzere dokuz farklı kriter göz önünde bulundurulurak ÇÖKA ile göreli önem dereceleri tanımlanmış ve her bir kriter için şematik haritalar CBS uygulamaları ile hazırlanmıştır. Çalışma alanı için son depolama sahası uygunluk haritası, ArcGIS 9.3'ün yer paylaşımı analiz aracı ile elde edilmiştir. Çalışma sonuçları, seçilen saha için dolgu uygunluk indeksi değerlerinin 2.64 ile 6.10 arasında olduğunu ortaya koymuştur. Depolama sahasının önemli bir kısmı, seçilen alanın katı atık düzenli depolama için uygun olduğunu ima eden nispeten düşük endeks değerlerine sahiptir. Anahtar Kelimeler: Katı atık depolama sahası, Çok ölçütlü karar, Depolama sahası uygunluk endeksi, Coğrafi bilgi sistemleri, Analitik hiyerarşi süreci, Elazığ.

700-704

Authors: Özlem SELÇUK KUŞÇU1*, Vesile Ecem ÇELİK2

Öz Biyolojik arıtma çamurları organik madde, azot ve fosfor içeriği yönünden zengin bir kaynaktır. Bu nedenle tarımda kullanımı oldukça önemlidir. Magnezyum amonyum fosfat (MAP) çöktürmesi sonucu elde edilen strüvit, endüstriyel hammadde ve tarımsal gübre olarak kullanım için uygundur. Arıtma çamurlarından azot ve fosfor geri kazanımı için kullanılan yöntemlerin başında asidik şartlarda azot ve fosforun sıvı faza geçirilmesi gelmekte ve akabinde MAP çökelmesi ile strüvit elde edilmesi sağlanmaktadır. Bu yöntem için en büyük sorun asidifikasyon işlemi ile sıvı faza geçen ağır metallarin strüvite bağlanmasıdır. Çalışmamızda yeni bir çamur dezentegrasyon yöntemi darbeli elektrik alan (PEF) tekniği ile evsel nitelikteki biyolojik atık çamurdan azot ve fosfor geri kazanımı gerçekleştirilmiştir. Çalışma iki aşamadan oluşmaktadır. Birinci aşama; biyolojik atık çamurdaki azot ve fosforun kimyasal eklemeden PEF tekniği ile geri kazanımı. İkinci aşama ise PEF ön arıtımı sonrası sıvı fazda elde edilen yüksek azot ve fosfordan MAP çöktürmesi ile strüvit elde edilmesi şeklindedir. MAP çökeltim testlerinde optimum sıcaklık, pH ve çökelme süresi sırasıyla 20 °C, 9.5 ve 24 saat olarak belirlenmiştir. En iyi çökelme ve giderim verimi 2.5 ml MgCl2.6H2O (0.015 M) ve 2.5 ml H3PO4 (0.049M) eklenmiş örnekte elde edildi. Çökeltim sonrası TN ve TP giderim verimleri sırasıyla %52 ve %14’tür. Çökeltim sonrası kristal yapılı çökelti oluşumu gözlenmiş ve XRD analizi sonucunda bu çökeltinin strüvit olduğu tespit edilmiştir. Anahtar kelimeler: Arıtma çamurları, Azot ve fosfor geri kazanımı, PEF, MAP, Strüvit Abstract Sewage sludge is a rich source of organic matter, nitrogen and phosphorus content. For this reason, its use in agriculture is very important. Strüvite obtained as a result of magnesium ammonium phosphate (MAP) settlement is suitable for use as industrial raw material and agricultural fertilizer. At the beginning of the methods used for the recovery of nitrogen and phosphorus from sludge, nitrogen and phosphorus are introduced into liquid phase under acidic conditions. Then the struvite is obtained by MAP precipitation. The biggest problem for this method is the bonding of heavy metals passing liquid phase by acidification to struvite. In our work, a new sludge disintegration method, pulsed electric field (PEF) technique, has been used to recover nitrogen and phosphorus from the domestic biological waste sludge. The study consists of two phases. In the first stage, nitrogen and phosphorus from biological waste sludge are recovered without the addition of chemical by PEF technique. In the second stage, the strüvite is obtained by MAP precipitation from liquid phase with high nitrogen and phosphore content. The optimum temperature, pH and precipitation time were determined as 20 °C, 9.5 and 24 hours, respectively for the formation of strüvite in the MAP precipitation tests. The best precipitate and removal efficiency was obtained to the sample with 2.5 ml of MgCl2.6H2O (0.015 M) and 2.5 ml of H3PO4 (0.049M). TN and TP removal efficiencies were obtained as 52% and 14% after precipitation. After sedimentation, crystalline precipitate formation was observed and XRD analysis revealed that this precipitate was struvite.

711-717

Authors: Behnam KHORRAMI1*, Orhan GUNDUZ2

Abstract Meteorological drought is one specific type of drought that occurs when precipitation is less than the long-term averages in a particular area. One of the hazardous impacts of this phenomenon observed on subsurface waters is the decline of water level in response to droughts. In this study, the climatic and groundwater data were used to analyze their trends in Marand plain, NW Iran, over the past decades to understand the likely relationship between them. To this, groundwater level data were first analyzed and its temporal trends were extracted. Then, the climatic condition of the region studied using the Ombrothermic diagram. Finally, drought analyses were conducted through drought index (SPI). Based on the results of the study, a descending trend was detected in both monthly and annual fluctuations of the groundwater level. It's also found that the region had a partially dry climate with a period of dry months between May and October. The SPI values showed extremely dry periods in 2001 and 2002 and months of July and June during the study period. The joint analysis of groundwater level and SPI values revealed that the impacts of drought were evident on groundwater level changes. Accordingly, the region's groundwater fluctuations found to be mostly under the control of monthly droughts where water level responds to wet and dry months in an expected manner. However, it's also found that the yearly changes in the groundwater level of the study area were not directly correlated to drought periods, suggesting that other factors might be effective in this phenomenon. Öz Meteorolojik kuraklık, spesifik bir kuraklık türü olarak, bir bölgede yağışın uzun vadeli ortalamalardan daha az olması durumunda ortaya çıkmaktadır. Yeraltı sularında gözlemlenen bu olayın tehlikeli etkilerinden biri, kuraklıklara tepki olarak su seviyesinin düşmesidir. Bu çalışmada, iklimsel ve yeraltı suyu verileri, aralarındaki muhtemel ilişkiyi anlamak için son yıllarda kuzeybatı İran’da Marand ovasında yer alan eğilimlerini analiz etmek için kullanılmıştır. Buna göre, ilk olarak yeraltı suyu seviyesi verileri analiz edilmiş ve zamansal eğilimleri çıkarılmıştır. Daha sonra bölgenin iklimsel durumunu anlamak için Ombrotermik diyagramı kullanılmıştır. Son olarak kuraklık indeksi (SPI) ile kuraklık analizleri yapılmıştır. Çalışmadan elde edilen sonuçlara göre, yeraltı suyu seviyesinin hem aylık hem de yıllık değişimlerinde azalış eğilimi tespit edilmiştir. Ayrıca, bölgede Mayıs ve Ekim ayları arasındaki periyodun kurak geçtiği ve bölgenin kısmen kuru bir iklime sahip olduğu da tespit edilmiştir. SPI değerleri bölgenin 2001 ve 2002 yıllarında ve genel olarak Temmuz ve Haziran ayları arasında oldukça kurak dönemler geçirdiğini göstermiştir. Yeraltı suyu seviyesi ve SPI değerlerinin ortak analizi, kuraklığın etkilerinin yeraltı suyu seviyesi değişikliklerinde belirgin olduğunu ortaya çıkarmıştır. Buna göre, bölgenin yeraltı suyu değişimlerinin çoğunlukla aylık kuraklıklarla ilişkili olduğu ve su seviyesinin beklenen şekilde ıslak ve kurak aylara tepki verdiği tespit edilmiştir. Ancak, aynı zamanda, çalışma alanının yeraltı suyu seviyesindeki yıllık değişikliklerinin, kuraklık dönemleriyle doğrudan ilişkili olmadığı ve bu olguda diğer faktörlerin de etkili olabileceği ortaya koymuştur. Anahtar kelimeler: Yeraltısuyu değişimleri, CBS, Kuraklık, Marand ovası, Iran

734-747

Authors: Fatma Nihan DOĞAN1, Mahmut Ekrem KARPUZCU2*

Öz Pestisitler, yeterli miktarda ve kalitede tarımsal üretim gerçekleştirmek için modern tarımının vazgeçilmezi olmuşlardır. Kontrolsüz ve aşırı pestisit kullanımı, doğal kaynaklar, insanlar ve diğer canlılar için tehlike oluşturmaktadır. Özellikle su kaynaklarındaki pestisit kirliliğinin kontrolü için, pestisit kullanım ve satışına dair verilerin sağlıklı tutulması, pestisit uygulaması birlikte pestisitlerin taşınım ve dönüşüm mekanizmalarının bilinmesi, izleme çalışmaları ile pestisit varlığının tespit edilmesi gerekmektedir. Matematiksel modeller vasıtası ile de pestisit kirliğinin yönetiminde zaman ve ekonomik açıdan tasarruf sağlanabilecektir. Ayrıca En İyi Yönetim Uygulamaları (EİYU) gibi doğal arıtım yöntemlerinin ve alternatif kontrol tedbirlerinin havzada uygulanabilirliği araştıralabilecektir. Bazı çalışmalarda EİYU kapsamında uygulanan bitkilendirilmiş filtre şeritler ile su kaynaklarında %40 üzerinde pestisit giderimi sağlandığı görülmüştür. EİYU’ların verimliliğini araştırmak için karar destek sistemleri (KDS) önemli bir araç olup, pestisit türlerine ve havza yapısına göre giderim oranları değişmektedir. Bir metre uzunluğundaki bir bitkilendirilmiş şerit uygulamasının etkinliğini KDS ile ölçen bir çalışmada Kaliforniya’daki domates tarlalarında %40-60 oranında pestisit giderimi sağlanırken aynı uygulama Oregon’daki buğday tarlalarında %15-20 oranında giderim sağlamaktadır. Bu tarz çalışmaların ulusal düzeyde artması ile yoğun pestisit kullanımı olan tarımsal havzalarda pestisit kirliliğinin kontrolü kolaylaşacak, alınabilecek tedbirler kolayca belirlenebilecektir. Anahtar kelimeler: Pestisitler, EİYU, Su kaynakları, Modelleme, Kirlilik yönetimi, Tarım havzaları Abstract Pesticide use is essential for sufficient quality and quantity production in modern agriculture. Uncontrolled and excessive pesticide use poses serious danger for human health, other living things and natural resources. It is necessary to keep track of pesticide sale and consumption data, to determine pesticide fate and transport mechanisms in the environment after application and monitoring pesticides in water sources for sustain efficient pesticide pollution control. Mathematical models are useful for the pesticide pollution control by time and money saving. It will also possible to investigate the applicability of natural treatment and alternative control methods in the basins such as Best Management Practices (BMP). As mentioned in this study, vegetated filter strip application as BMP reduces pesticide load over 40% in water sources. Decision Support Systems (DSS) are promising tool for assess the efficiency of BMPs. DSS are able to predict pesticide concentrations in the watershed that depends on pesticide types and watershed properties. In a DSS study, 1 meter vegetated filter strip application in tomato fields removes 40-60% pesticide concentration in receiving water bodies while reduces 15-20% pesticide pollution in the wheat fields in Oregon. With the increase of such studies at the national level, the control of pesticide pollution in agricultural basins with intensive pesticide use will be easier.

764-767

Authors: Necmi YARBAŞI1*

Öz Zayıf zeminlerin mühendislik özelliklerini iyileştirmek için doğal malzemelerin kullanımı günümüzde daha yaygın hale gelmiştir. Bu durumun temel sebeplerini ekonomi, sürdürülebilirlik ve çevresel etki oluşturmaktadır. Bu çalışmada özellikle, Doğu Anadolu Bölgesinde yayılım gösteren volkanik bir kayaç olan obsidiyenin (volkanik cam) taneli zeminlerin iyileştirilmesi ve donma-çözülme olaylarının sıkça yaşandığı bölgelerdeki mühendislik yapılarının temel ve alt temel uygulamalarında kullanılabilirliğinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Taneli zemine, %5, %10 ve %15 oranlarında öğütülmüş obsidiyen ilave edilerek elde edilen numunelerin donma-çözülme öncesi ve sonrası serbest basınç mukavemetleri belirlenmiştir. Deneyler standart proktor enerjisi altında sıkıştırılması ile hazırlanan taneli zemin numuneleri üzerinden yürütülmüştür. En yüksek serbest basınç mukavemetin elde edildiği 28- günlük kür sonunda, taneli zemin+%5 Obsidiyen karışımı, ana malzeme olan taneli zemin ile karşılaştırıldığında donma-çözülme öncesi %63.50, donma-çözülme sonrası ise %52.62 oranında mukavemet artışı meydana gelmiştir. Sonuç olarak, en yüksek mukavemet artışlarının elde edildiği taneli zemin+5% obsidiyen karışımının özellikle soğuk iklim bölgelerinde kullanılabileceği kanaatine varılmıştır. Anahtar kelimeler: Taneli zemin, Obsidiyen, Mukavemet, Donma-çözülme Abstract The use of natural materials to improve the engineering properties of poor soils has become more common today. The main reasons of this situation are the economy, sustainability and environmental impact. The aim of this study is to determine the usability of the obsidian, which is a volcanic rock that is spreading mostly in the Eastern Anatolia Region, on the soils and foundation strengthening in the areas where the freeze-thaw events are frequently experienced. %5, %10 and %15 pulverized obsidian were added to the granular soil and unconfined compressive strengths were determined before and after freezing. Experiments were carried out on granular soil samples prepared by compression under standard proctor energy. At the end of the 28-day curing period where the highest unconfined compressive strength was obtained, the granular soil + 5% Obsidian mixture increased 63.50% before the freeze-thawing and 52.62% after freezing-thawing compared to the granular soil which is the main material. As a result, it was concluded that the highest strength increase of granular soil+ %5 obsidian mixture can be used especially in cold climatic zones.

775-784

Authors: İbrahim Hakan DEMİRSIKAN1*, Şakir ŞAHİN2, Erdinç ÖKSÜM3

Öz Bu çalışmada, Orta Anadolu’da yerel depremlerin varış zamanlarından hareketle Poisson oranı Tomografisi metodu kullanılarak üç boyutlu (3-B) hız yapısını belirlenmiştir. Bu çerçevede, toplam 27.141 adet depreme ait 109.740 adet P dalgası ve 102.934 adet S dalgası varış zamanı verisi kullanılmıştır. Depremler Boğaziçi Üniversitesi, Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü’ne (KRDAE) bağlı Ulusal Pasif Hareket Sismik Ağı’na bağlı istasyonlar tarafından kaydedilmiştir. İnceleme alanında bulunan deprem istasyonları ve deprem merkez üssü dağılımı, elde edilen Vp ve Vs hız dağılımının 40 km’ye kadar güvenilir sonuç verdiğini göstermektedir. Dama tahtası (Checkerboard) çözünürlük testi ve ışın yolu dağılımları bu durumu doğrulamaktadır. Tomografik sonuçlar, Orta Anadolu’da kabuk ve üst mantoda yanal heterojenliklerin varlığına işaret etmektedir. Depremlerin bölgedeki karmaşık tektonik ve jeolojik yapıdan dolayı genel olarak sismik hızın düştüğü alanlarda oluştuğu dikkati çekmektedir. Düşük veya yüksek hız değerlerine sahip olan tüm bölgelerin gerilme enerjisi birikimi için potansiyel alanlar olduğunu görülmektedir. Elde edilen P ve S dalga hızı modelleri, Orta Anadolu'daki mevcut sismotektonik yapıyı net bir şekilde ortaya koymaktadır. Anahtar kelimeler: P ve S dalga hızları, Sismik tomografi, Orta Anadolu, Sismik hız Abstract In this study, the three-dimensional (3-D) velocity structure was determined by Poisson ratio Tomography method based on the arrival time of local earthquakes in Central Anatolia. For this purpose, 109.740 P-wave and 102.934 S-wave arrival time data from 27.141 earthquakes were used. Earthquakes were recorded by stations related to the National Passive Motion Seismic Network of Bogazici University, Kandilli Observatory and Earthquake Research Institute (KOERI). Distribution of the stations and earthquake epicenters shows that the Vp and Vs velocity model yield reliable results up to 40 km depth. Checkerboard resolution test and ray path distributions confirm this situation. Tomographic results indicate the presence of lateral heterogeneities in the crust and upper mantle in Central Anatolia. It is remarkable that the earthquakes occur in areas where the seismic velocity is low due to the complex tectonic and geological structure in the region. The results of the study show that all regions with low or high seismic velocities are potential areas for the accumulation of stress energy. Resulting P- and S-wave velocity models clearly show the existing seismotectonic structure in Central Anatolia.

525-531

Authors: Burak TUYSUZ1*

Abstract Interest in passive radar systems is increasing because of its hidden operational capabilities, cost effectiveness and low maintenance requirements. The greatest advantage of these systems is that they can detect and follow targets using the illuminators in the environment without the need for a dedicated transmitter. In recent years, the increasing number of wireless transmitters have begun to be gathered at a single point, creating new opportunities for passive radar systems. In this study, target detection performance in passive radar systems by using multiple frequency FM radio broadcasts from a common transmitter point is investigated. Accordingly, a real-time applicable method proposed that combines the singular channels on a broad frequency band with software based radio technologies to improve target detection performance. It has been shown that the proposed method improves the target detection performance of FM signals without introducing additional load to the system and reduces the performance fluctuations and ghost targets that are generated in passive radar systems due to the modulation content. Öz Gizli operasyon kabiliyeti, uygun maliyet ve düşük bakım gereksinimi gibi özellikleri nedeniyle pasif radar sistemlerine olan ilgi giderek artmaktadır. Bu sistemlerin en büyük avantajı ise kendilerine ait bir vericiye ihtiyaç duymadan ortamda bulunan vericileri kullanarak hedef tespit ve takibi yapabilmeleridir. Son yıllarda sayıları artan kablosuz iletişim vericilerinin tek bir noktada toplanmaya başlanması ise pasif radar sistemleri için yeni fırsatlar yaratmaktadır. Bu çalışmada, ortak bir verici noktasından, birden çok frekansta yapılan FM radyo yayınların birlikte kullanılmasıyla pasif radar sistemlerinde hedef tespit performansının arttırılması araştırılmıştır. Önerilen yöntem sayısallaştırılan geniş bir frekans bandından ayrıştırılan tekil kanalların yazılım tabanlı radyo teknolojileri ile toplanarak hedef tespit performansının artırılmasını sağlamaktadır. Gerçek FM radyo verileri ile yapılan testlerde önerilen yöntemin sisteme ek yük getirmeden hedef tespit performansını artırdığı, modülasyon içeriği sebebiyle pasif radar sistemlerinde oluşan performans dalgalanmalarını ve oluşan hayalet hedefleri azalttığı görülmüştür. Anahtar kelimeler: Pasif radar, FM radyo, Çoklu verici, Hedef tespit, Yazılım tabanlı radyo

539-545

Authors: Gülden ELEYAN1* , Muhammed SALMAN2

Abstract In this paper, we propose a new two-dimensional (2D) zero-attracting least-mean-square (ZALMS) adaptive filter by imposing a sparsity aware l1-norm penalty term into the cost function of the 2D-LMS algorithm. Comparisons with 2D-LMS and BM3D algorithms were conducted both on sparse and non-sparse images. The carried-out simulations show that the proposed algorithm has good capabilities in updating the filter coefficients along both horizontal and vertical directions, and its performance is similar with the 2D-LMS algorithm with lower computation time. But 2D-ZALMS performs better than BM3D algorithm. Öz Bu yazıda, iki boyutlu en küçük kare algoritmasının (2D-LMS) maliyet fonksiyonuna seyrekliği farkeden l1-norm ceza terimi yükleyen yeni bir 2D sıfıra çeken en küçük ortalama kare (ZALMS) uyarlamalı filtreyi önermekteyiz. 2D-LMS ve BM3D algoritmaları ile karşılaştırmalar hem seyrek hem de seyrek olmayan görüntülerde yürütülmüştür. Simülasyon sonuçları, önerilen algoritmanın hem yatay hem de dikey doğrultuda filtre katsayılarının güncellenmesinde iyi yeteneklere sahip olduğunu göstermiştir ve performansı düşük hesaplama zamanına sahip 2D-LMS algoritması ile aynı/daha iyidir. Ancak 2D-ZALMS, BM3D algoritmasından daha iyi performans göstermektedir. Anahtar kelimeler: LMS, Görüntü iyileştirme, Seyrek sinyaller

553-559

Authors: Ahmet Güngör PAKFİLİZ1*

Öz Bu çalışmada yerden havaya takip görevlerinde kullanılan video sistemlerinin uçan nesneleri otomatik olarak tespit ve takip etmesi için yeni bir metot sunulmaktadır. Bu yaklaşımda uçan bir nesnenin varlığının tespiti için Standart Sapma bilgisinin kullanıldığı bir metot geliştirilmiştir. Tespit sonrası takip için ölçüm verisi takibe uygun hale getirilir, bu amaçla uçan nesnenin arka fona göre daha baskın hale gelmesi sağlanır. Hedefin takibi için gerçek zamanlı performans verebilen genlik bilgisi ilave edilmiş Etkileşimli Çoklu Model Olasılıksal Veri İlişkilendirme (EÇMOVİ-GB) algoritması kullanılmıştır. EÇMOVİ-GB algoritması temelde nokta verisi takibinde kullanılan bir algoritma olmakla birlikte bu çalışmada video takibinde kullanılabilirliği gösterilmiştir. Bu amaçla örneklenen video çerçevelerinin genlik bilgileri uygun olarak kodlanarak nokta verisi haline getirilir ve takip bu veri üzerinden gerçekleştirilir. Böylece hedefin otomatik olarak tespit edildiği, takibin başlatıldığı ve sürdürüldüğü bir algoritma geliştirilmiştir. Algoritma değişik manevra, hedef tipleri ve arka fon gürültü durumları için incelenerek, başarılı sonuçlar elde edilmiştir. Anahtar kelimeler: Otomatik hedef tespiti, Video takip, Etkileşimli çoklu model, Olasılıksal veri ilişkilendirme Abstract In this study, a new method is presented to automatically detect and track flying objects through video systems that are used for surface to air tracking tasks. In this approach, a method has been developed in which Standard Deviation is used to determine the presence of a flying object. The measurement data is adapted to track, so that the flying object becomes more dominant than the background. In order to track the detected target in real time, Interacting Multiple Model Probabilistic Data Association with Amplitude Information (IMMPDA-AI) algorithm is used. Although the IMMPDA-AI algorithm is mainly a point tracking algorithm, in this study, its applicability to video tracking is shown. For this purpose, the amplitude information of the sampled video frames is encoded as point data and the tracking is performed on this data. Thus, an algorithm has been developed in which the target is automatically detected, track initiated and continued. The algorithm is evaluated for different maneuvers, target types and clutter situations, and successful results are obtained.

571-576

Authors: Oktay ARIKAN1 , Evren İŞEN2* , Bedri KEKEZOĞLU3

Abstract Sizing of PV panel, wind turbine and storage batteries in hybrid energy systems is the most important research topic for a system design. There are many studies in the literature, using different approaches about sizing of hybrid renewable energy systems. In this study, experimental and simulation performance differences of the installed hybrid system are presented. The system that is installed in Yildiz Technical University, has 600 W wind turbine, 2x320 W photovoltaic (PV) panel group and 4x210 Ah batteries. A maximum power point tracking (MPPT) controller, a hybrid controller and an inverter are utilized to control the panels, wind turbine and power flow. A weather station is used to measure the weather conditions such as wind speed, temperature, radiation, and electrical quantities are recorded by a data logger. The system is modelled depending on the datasheets of the components, and the modelling results are compared with experimental results. Öz Hibrit enerji sistem tasarımında fotovoltaik panel, rüzgar türbini ve akülerin boyutlandırılması en önemli araştırma konusudur. Literatürde hybrid yenilenebilir enerji sistemlerinin boyutlandırılmasında farklı yaklaşımlar kullanan çok sayıda çalışma bulunmaktadır. Bu çalışmada, kurulan bir hibrit sistemin deneysel ve simülasyon sonuçları arasındaki farklılıklar ortaya konmuştur Yıldız Teknik Üniversite’sinde kurulan sistem 600 W rüzgar türbini, 2x320 W fotovoltaik panel ve 4x210 Ah akü içermektedir. Maksimum güç noktası takip kontrol cihazı, hibrit kontrolcü ve inverter sırasıyla panel, türbin ve çıkış gücü kontrolü için kullanılmıştır. Hava istasyonu rüzgar hızı, sıcaklık, ışınım gibi hava verilerini kaydetmek için ve veri kaydedici de elektriksel büyüklükleri kayıt altına almak için kullanılmıştır. Sistem kullanılan bileşenlerin katalog bilgilerine göre modellenmiştir ve modelleme sonuçları ile uygulama sonuçları karşılaştırılmıştır. Anahtar kelimeler: Hibrit sistem, Yenilenebilir enerji, Rüzgar enerjisi

586-595

Authors: Mustafa Bilgehan İMAMOĞLU1* , Mustafa ULUTAŞ2

Öz Bilgi Teknolojilerindeki hızlı gelişim son zamanlarda İnternet üzerinden veri paylaşımını kolaylaştırmıştır. Dijital verilerin izinsiz olarak kopyalanması veya değiştirilmesi telif hakkı koruma sorununu beraberinde getirmiştir. Kriptografi hassas bilgileri güvenli bir şekilde paylaşmak için kullanılsa bile şifrelenmiş bilgiler orijinal veri ile ilişkilendirilemediğinden telif hakkı koruma sürecinde kullanılamazlar. Dijital haklar yönetiminde son zamanlarda sayısal damgalama yöntemleri kullanılmaktadır. Özel hazırlanmış gizli bilgileri veya damgayı sayısal ortama gizleme yöntemleri verilerin korunmasında ve sahiplik bilgilerinin belirlenmesinde ek güvenlik mekanizması sağlamaktadırlar. Çoklu ortam dosyalarındaki hak yönetimi için önerilen algoritmalar, veri tabanları üzerinde doğrudan uygulanamamaktadır. Veri tabanı damgalama için kullanılan yöntemlerden bazıları, ilişkide yer alan XML veri alanlarından faydalanmaktadır. Bu çalışmada XML alanlar üzerinde Homoglif Dönüşüm tabanlı yeni bir algoritma önerilmektedir. Birincil anahtar ve özüt fonksiyonu veri tabanında damgalanacak satırların seçiminde kullanılmıştır. Sonuçlar, önerilen yöntemin literatürdeki diğer yöntemlerle karşılaştırıldığında yüksek damgalama kapasitesinde çeşitli ataklara karşı iyileştirilmiş sağlamlık elde ettiğini göstermektedir. Anahtar kelimeler: Sayısal damgalama, Veri tabanı damgalama, Homoglif, XML Abstract Rapid developments in Information Technologies have eased data sharing through the Internet recently. Copying or modification of digital data without permission and sharing by unauthorized users have brought copyright protection problem. Even though cryptography can be used to share sensitive information securely, it cannot be used to protect copyright since encrypted information cannot be associated with the original. Digital watermarking methods are used lately in digital rights management. Methods to hide specially crafted secret information or watermark into digital media provide additional security mechanism in protecting the data and determining the ownership information. Algorithms recommended for right management in multimedia files cannot be applied directly on databases. Some methods used for watermarking databases take advantage of Extensible Markup Language (XML) data fields attached. A new method based on Homoglyph Transformation in XML fields is proposed in this manuscript. Primary key and hash algorithm are used together in the selection of lines to be watermarked in the database. Results indicate improved robustness against various attacks in high watermarking capacity by the proposed method compared to other methods reported in the literature. Digital watermarking, Database watermarking, Homoglyph, XML

603-614

Authors: Beste TAVUS1* , Kamil KARATAŞ2 , Mustafa TÜRKER3

Öz Günümüzde uzaktan algılama teknolojisi ve görüntü işleme tekniklerin gelişmesiyle birlikte, uydu görüntüleri tarımsal alanlarda ürün deseninin belirlenmesi çalışmalarında sıklıkla tercih edilir hâle gelmiştir. Bu çalışmada, yüksek konumsal çözünürlüklü IKONOS uydu görüntüsünden tarımsal alanlarda nesne-tabanlı sınıflandırma yöntemi ile ürün desenin belirlenmesi hedeflenmiştir. Çalışma alanı, Marmara Bölgesi’nde bulunan Bursa ili, Karacabey ilçesinin güneybatısında yer almakta ve yaklaşık 9×9 km2’lik bir alanı kapsamaktadır. Domates, mısır, biber, buğday, pirinç ve şeker pancarı bölgede yetiştirilen başlıca tarım ürünleridir. Çalışmada, IKONOS uydu görüntüsü çoklu-çözünürlük segmentasyon tekniği ile segmente edilmiştir. Segmentasyon işleminde gerekli parametrelerden en önemlisi olan ölçek parametresi için en uygun değer ESP-2 (Estimation of Scale Parameter) yazılımı ile belirlenmiştir. Diğer segmentasyon parametreleri olan şekil ve bütünlük parametreleri için en uygun değerler ise, yapılan deneme analizleri neticesinde tespit edilmiştir. Sınıflandırmanın doğruluğunu artırmak için, görüntünün orijinal bantlarına ek olarak, normalize edilmiş bitki indeksi (NDVI) bantı ile homojenlik, zıtlık, farklılık, ortalama, varyans ve entropi doku bantları kullanılmıştır. Sınıflandırma işlemi, toplam 29 bantlı veri seti kullanılarak eCognition yazılımında nesne-tabanlı en yakın komşuluk tekniği ile yapılmıştır. Elde edilen sınıflandırma sonucu, 2212 adet yer gerçeği verisi kullanılarak değerlendirilmiştir. Doğruluk analizleri neticesinde, sınıflandırmanın genel doğruluğu %87.5 olarak hesaplanmıştır. Elde edilen sonuçlar, yüksek çözünürlüklü IKONOS uydu görüntüsünden tarımsal ürün deseni tespitinin nesne-tabanlı sınıflandırma yöntemiyle yüksek doğrulukta belirlenebildiğini göstermektedir. Anahtar kelimeler: Segmentasyon, Nesne-tabanlı sınıflandırma, Doku analizi Abstract Nowadays, with the development of remote sensing technologies and image processing methods, satellite images have become frequently preferred in studies to determine the crop pattern in agricultural areas. In this study, it is aimed to detection the crop pattern in agricultural areas with high accuracy by using object-based classification technique from high spatial resolution IKONOS satellite images. The study area is located on the South-west of the Karacabey district of the Bursa province in the Marmara Region and covers an area of nearly 9×9 km2. Tomato, corn, pepper, wheat, rice and sugar beet are the main products grown in the region. In this study, the IKONOS satellite image is segmented using multi-resolution segmentation technique. The most appropriate value for the scale parameter, which is the most important parameter in the segmentation process, has been determined by ESP-2 (Estimation of Scale Parameter) software. Various combinations have been tried for shape and compactness parameters in order to find the optimal segmentation parameters. In order to increase classification accuracy, normalized difference vegetation index (NDVI) and GLCM texture measurement methods have been used, including homogeneity, contrast, dissimilarity, mean, variance, and entropy. Using the data set from consist 29 bands, the image classification process have been performed using the object-based nearest neighbor classification technique in the eCognition software. The obtained classification results have been tested on parcel basis using 2212 ground truth data. The overall accuracy of the classification has been calculated as 87.5%. The results show that the high spatial resolution IKONOS satellite image can be used to detection high accuracy with object-based classification of agricultural crop pattern.